QUESTIO III.

I. Pars. Quod autem pro peccato alicuius tota familia excommunicanda sit, multorum exemplis probatur. Pro peccato namque Sodomitarum paruuli eorum, qui beneficio etatis paterna flagicia nesciebant, celesti igne sunt consumpti.

§. 1. Item pro peccato Amalecitarum non solum paruuli eorum, sed etiam brutaanimalia usque ad mingentem ad parietem iussa sunt deleri a Domino.

§. 2. Item Dathan et Abiron auctores scismatis fuerunt contra Moysen et Aaron nec tantum ipsi soli, sed omnissubstantia eorum cum ipsis descendit ad inferos.

§.3. In nouoetiam testamento nonnumquam peccatis exigentibus grauis pestilentia deseuisse legitur, que etiam illos inuoluit, qui peccati conscientiam non habebant. Si ergo tam seuerissime pro peccatisparentum inueniuntur paruuli puniti, nulli dubium est, quin pro peccatis eorundem sentencia excommunicationis pariterferiri ualeant.

§. 4. His ita respondetur: Pro peccatis parentum paruulos corporaliter flagellari ex uerbis euangelii apparet, ubi discipuli de ceco nato interrogasse dicuntur: „ Rabbi, quis peccauit, hic, aut parentes eius, ut cecus nasceretur ?“ Inquibus etiam illud conpletur, quod Dominus ait ad Moysen :,, Ego sum Deus zelotes, uisitans peccata patrum in filios usque in tertiam et quartam generationem .“ Spiritualiter autem peccatis parentum paruuli non tenentur, ex quo per sacramentumregenerationis ab originali peccato fuerint emundati. Unde per Ezechielem Dominus ait'. "Anima, que peccauerit, ipsa morietur; filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portat iniquitatem filii; iustitia iusti super eum erit, et inpietas inpiierit super eum". Quecumque etiam peccata parentes conmise-runt, ex quo filius personaliter ab eis separatus fuerit, ei noninputantur ad penam. Unde peccato Adae ideo omnes posteriteneri dicuntur, quia nondum aliquis ex illo materialiter fuerat proseminatus. Quia, uero apud Deum non sentencia sacerdotum, sed uita reorum queritur, patet, quod non est notandus sentenciaquem peccati macula non inficit. Hinc etiam Paulus scribens Chorinthiis ait: „ Si quis frater nominatur fornicator, autauarus, aut idolis seruiens, cum eiusmodU nec cibum sumeredebetis. Ex quibus uerbis datur intelligi, quod nisi primumfuerit aliquis nominatus de crimine, id est uel coram iudiceaccusatus et conuictus, uel in iure ipse de se fuerit confessus, quod nec sentencia est feriendus, nec ab eius conmunione est abstinendum. Non ergo pro alicuius peccato tota familia excommunicanda est.

Unde Augustinus scribit ad Auxilium Episcopum, [epist. LXXV.]:

Si habes de hac re sentenciam certis rationibus uel scripturarum testimoniis exploratam, nos docere digneris, quomodo recte anathematizetur pro patris peccato filius, aut pro mariti uxor, aut pro domini seruus, aut quisquam in domo etiam nondum natus, si eo tempore, quo uniuersa domus est anathemate obligata, nascatur, nec ei possitper lauacrum regenerationis in mortis periculo subueniri. Hec enim fuit corporalis pena, qua legimus quosdamcontemptores Dei cum suis omnibus, qui eiusdem impietatis participes fuerunt, pariter interfectos. Tunc quippe ad terrorem uiuentium mortalia corpora perimebantur, quandoque etiam moritura. Spiritualis autem pena, qua fit quod scriptum est: „Quae ligaueris super terram erunt ligata et in celo, “ animas obligat, de quibus dictum est: "Ut anima s patris, et anima filii mea est. Anima, quepeccauerit, ipsa morietur".

§. i. Audistis fortassis aliquos magni nominis sacerdotes cum domo sua quempiamanathematizasse peccantium. Sed forte, si essent interrogati, reperirentur ydonei inde reddere rationem. Egoautem % si quis a me quesierit, utrum id rectefiat, quid ei respondeam non inuenio, numquam hoc facere ausus sum de quorumdam facinoribus unanimiteraduersus ecclesiam perpetratis, nisi grauissime conmo-uerer. Sed si tibi quam iuste id fiat Dominusreuelauit, nequaquam iuuenilem etatem tuam, et honorisecclesiastici rudimenta contempno. Senex enim p aiuuenei, et episcopus tot annorum a collega necdum anniculo paratus sum doceri, quomodo possim uel Deo, uel hominibus iustam reddere rationem, si animas innocentes pro scelere alieno quod non trahunt ex Adam, in quo omnes peccauerunt, spirituali supplicio puniamus. Etenim Classitiani filius, etsi traxit ex patre noxamprimi hominis, sacro fonte baptismatis expiandam, tamen quicquid post, quam eum genuit, peccati pater eiusadmisit, ubiy particeps ipse non fuit, ad eum non pertinere quis ambigit? Quid dicam de coniuge? Quidde tot animabus uniuersae familiae? Unde si unaanima per istam seueritatem, qua tota domus ista anathematizata est, sine baptismate de corpore exeundo perierit, innumerabilium mors corporum, si de ecclesia homines innocentes uiolenter abstrahantur et interficiantur, huic dam-pno non potest conparari. Si ergo de hac re potes reddererationem, utinam et nobis rescribendo prestes, ut possimuset nos. Si autem non potes, quid tibi est inconsulta con-motione animi facere, unde, si interrogatus fueris, responsionem rectam non uales inuenire? Hec autem dixi, etiamsi filius noster Classitianus aliquid admisit, quod tibianathemate plectendum iustissime uideretur.

II. Pars. Gratian. Ut ergo ex hac auctoritate euiderilissime monstratur, illicite excommunicatur quis pro peccato alterius, neque aliqua ratione nituntur qui pro peccato unius in totam familiam sentenciam ferunt excommunicationis. Illicita autemexcommunicatio notatum non ledit, sed excommunicantem.

Unde Gregorius scribit Magno, Episcopo Mediolanensi, [lib. II. epist. 26.]:

Conperimus, quod Laurentius quondam frater et coepiscopus noster nullis te culpis extantibus conmu-nione pnuauerit. Ideoque huius precepti nostri auctoritatemunitus offitium tuum securus perage, et conmunionemsine aliqua sume formidine.

Item Ieronimus in Leuitico.

Qui negligunt oris maledicti consuetudinem resecare, etiamsi non corde maledicant, tamen inmundiciamlabiorum (secundum Ysaiae uerbum) et inquinamenta orisincurrunt.

Item.

Si quis non recto iudicio eorum, qui presunt ecclesiae, depellatur, et foras mittatur, si ipse antea non exiit, hocest, si non ita egit, ut mereretur exire, nichil leditur in eo, quod non recto iudicio ab hominibus uidetur expulsus. Etita fit, ut interdum ille, qui foras mittitur, intus sit, et illeforis, qui intus uidetur retineri.

Item R ab anu s de ecclesiasticis pressuris, lib. 7.

Non in perpetuum dampnamur, cum iniuste iudicamur, dicente Psalmista: „Nec dampnabit illum, cum iudica-bitur illi.“ Multi sacerdotum culpam se zelo Dei persequiprofitentur; sed, dum indiscrete hoc agunt, sacrilegiifacinus incurrunt, et dum precipites quasi ad emendandumruunt, ipsi quoque multo magis deterius cadunt.

Item ex Concilio Parisiensi tempore Lodouici.

De illicita excommunicatione lex Iustiniani inperatoris catholici, quam probat et seruat catholica ecclesia, constitutione CXXVIII cap. CCCLI decreuit, ut nemopresbiter excommunicet aliquem ante, quam causa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoc fieri iubent. Si quis autem aduersus ea aliquem excommunicauerit, ille quidem, qui excommunicatus est, maioris sacerdotis auctoritatead gratiam sanctae conmunionis redeat: is autem, quilegitime non excommunicauerit, in tantum abstineat asacra conmunione tempus, quantum maiori sacerdoti uisumfuerit, ut quod iniuste fecit ipse iuste patiatur. Hincet S. Gregorius ad Iohannem episcopum iniuste excommunicantem inter cetera scripsit, dicens:, , Cassatisprius atque ad nichilum redactis predictae sentenciaetuae decretis, ex B. Petri principis apostolorum auctoritatedecreuimus^, triginta dierum spacio sacra conmunione priuatum ab omnipotenti Deo tanti excessus ue-niam cum summa penitencia ac lacrimis exorare. Quod sihanc sentenciam nostram te cognouerimus inplesseremissius, non iam tantum iniusticiam, sed contumaciamfraternitatis tuae cognoscas iuuante Domino seueriuspuniendam, “ quia nemo propere uel prepostere, scilicetnon conmonitus neque conuictus est iudicandus.

§. i. De conuentione autem huiusmodi inperatoris manifestorum criminum lex dicit:, , Quicumque tribus auctoritatibusiudicis conuentus, uel tribus edictis fuerit ad iudicem prouo-catus, aut uno pro omnibus peremptorio, id est quod causam exstinguit, fuerit uocatusP, et presenciam suam apudeum iudicem, a quo ei denunciatum est, exhibere noluerit, aduersus eum quasi in contumacem iudicari potest. Quinimoretractari nec per appellationem negocia possunt, quociensin contumacem fuerit iudicatum.“ Et hanc sentenciam detribus auctoritatibus conuentis ex euangelica ueritateiCelestinus ad Nestorium dicens, et Ephesina sinodus de eodem decernens, et B. Gregorius ad Iohannemscribens, conprobauit.

§. 2. De peremptorio scripto Affricanum concilium demonstrat de Cresconio, ut, siconuentus resipiscere detrectauerit, suo contemptu etsua contumacia faciente, auctoritate iudiciaria iamprotinus excludatur. Item B. Gregorius de sentenciain contumacem, scribens ad Maximum presumptoremSalonitanum episcopum, dixit:, , Hortamur, ut ad nosuenire omni postposita excusatione festines, quatinus ser-uata iusticia hec, de quibus accusaris, et cognoscere, et finire secundum canonica instituta Christo reuelante possimus. Ita autem fac, ut ad ueniendum amplius iammoras non ingeras, nec magis ipsa te absencia obnoxiumhis, que dicuntur, assignet, et nos in te hec res, non solumpropter predicta crimina, que purgare subterfugis, sedetiam propter inobedientiae culpam, durius, scilicet ut incontumacem, cogat ex concilio ferre iudicium.

Item Origenes super Leuiticum, [hom. XIV. ad c. 24.] Cum aliquis exiit a ueritate, a timore Dei, a fide, a karitate, exit de castris ecclesiae, etiamsi per episcopi uocem minime abiciatur; sicut e contrario, aliquisnon recto iudicio foras mittitur, sed si ante nonexierit, id est non egerit ut mereretur exire, nichilleditur. Interdum enim qui foras mittitur intus est, etqui foris est intus uidetur retineri.

Item Augustinus [serm. XI. de uerbis Domini].

De illis, qui sunt ab ecclesia segregati, non dicit: „Ea, que sunt Spiritus, non percipientesne ad scientiaeperceptionem referretur: sed dictum est:, , Spiritumnon habentes.“ §. i. Hoc utique non diceretur niside segregatis ab ecclesia, qui dicti sunt Spiritum nonhabentes. Sed nec ille dicendus est esse in ecclesia, et adistam societatem Spiritus pertinere, qui ouibus Christificto corde miscetur., , Spiritus enim sanctus disciplinaeeffugiet fictum.“ Neque enim non solum adecclesiam pertinent qui separationis aperto sacrilegio manifesti sunt, sed etiam illi, qui in eius unitate corporalitermixti per pessimam uitam separantur.

Item ex V. Sinodo, [collatione 5.]Certum est, quod qui inpius demonstratus estomnino separatus est a Deo, sicut etiam ille, qui anathematizatus est tamquam inpius separatus est. Nichil enim aliud significat anathema, nisi a Deo separationem.

III. Pars. Gratian. Illicita ergo excommunicatio, ut ex premissis apparet, non ledit eum, qui notatur, sed a quo notatur, ac per hoc qui innocentes sunt ex alterius crimine condempnari non 'possunt, sicut ab inprudeniibus familiae potentumpro peccatis dominorum consueuerunt notari. Sed adhucobicitur, quod non solum innocentes, sed nec etiam criminosisentencia maledictionis sint feriendi. Ait enim Christus ineuangelio: „ Orate pro persequentibus et calumpniantibus uos, benefacite his, qui oderunt uos. Item Apostolus: benedicite persequentibus uos: benedicite et nolite maledicere .“ Item :, , Maledici regnum Dei non possidebunt

Item Ieronimus in epistola ad Titum, [initio cap. 3.]

Si igitur Michael non fuit ausus diabolo et certe maledictionis dignissimo iudicium inferre blasphemiae, quanto magis nos ab omni maledicto puri esse debemus? Merebatur diabolus maledictum, sed per os archangeli blasphe-mia exire non debuit. Relege ueteres libros, et uide, que tribus in monte Garizim constitutae sunt, utbenedicerent populo, et que in monte altero, ut maledicerent. Ruben, qui maculauerat thorum parentis, et Zabulonnouissimus Liae filius, et ancillarum liberi in monte He-bal ponuntur, ut maledicant his, qui maledictione dignisunt.

Idem in libro Iudicum.

Cum ergo in singulis quibusque fidelium sit talis propositi uarietas, hoc michi designari uidetur in hoc loco, quod dimidii illi, qui iuxta montem Garizim incedunt(illum, qui ad benedictionem electus est), istos figuraliter indicent, qui non metu penae, sed benedictionum etrepromissionum desiderio ueniunt ad salutem; illi uerodimidii, qui iuxta montem Gebal incedunt, in quomaledictiones prolatae sunt, istos alios indicant, qui, malorum metu et suppliciorum timore conplentes que in legescripta sunt, perueniunt ad salutem.

Gratian. Sed qui pro persecutoribus iussit orare, primos parentes pro transgressione mandati mortis maledicto percussit.Cain quoque, quia primae preuaricationi fratricidium adiunxit, sentenciam maledictionis a Domino reportauit. Abrahae quoquedixit Dominus: „ Maledicam maledicentibus tibi, et benedicambenedicentibus tibi. In euangelio etiam, cum esuriens ueniretad ficum, non inueniens fructum in ea, sua maledictione perpetuasterilitate ipsam dampnauit.

§. i. Item Noe, cum uerenda suaa Cham derisa cognosceret, filium eius Chanaan maledixitdicens :, , Maledictus Chanaan sit seruus fratrum suorum. “ Item Ysaac, cum benediceret Iacob filio suo, ait:, , Qui maledixerit tibi, sit ille maledictus, et qui benedixerit tibi benedictionibus repleatur.

§. 2. Item, sicut in libro Numerorum Slegitur, Moyses ex precepto Dei duodecim tribus filiorum Israelin duas partes diuisit, et sex tribus iussit, ut iuxta montem Gebal incedentes maledictionem transgredientium legem uocifera- ren£; aliis uero precepit, ut iuxta alium montem incedentesbenedictiones obseruantium inclamarent^. §. 3. In nouo etiamtestamento Petrus apostolus Symoni legitur maledixisse, cumait: „ Pecunia tua tecum sit in per ditione .“ Paulus quoque, qui dixerat: „ Benedicite, et nolite maledicerefornicato-rem Chorinthium iussit excommunicari. Item in alia epistola ait: „Si quis non fuerit secutus doctrinam Domininostri Iesu Christi, sit anathema, maranatha. Item Galathis :, , Si angelus de celo ueniens aliud uobis euangelizauerit, anathema sit.

§. 4. Distinguendum est ergo inter maledictum, quodprohibetur, et maledictum, quod a Domino et a sanctisuiris rationabiliter profertur. Maledictum, quod prohibetur, est illud, quod procedit ex uoto ultionis et odio persequentis, nonex amore iusticiae. Maledictum uero, quo sancti maledicunt, estillud, quod procedit ex amore iusticiae, non ex liuore uindictae.

Unde Gregorius in Moral. ait lib. ///.:

Cum sancti uiri maledictionis sentenciam proferunt, non in hanc ex uoto ultionis, sed ex iusticiae examine prorumpunt. Intus subtile iudicium respiciunt, etmala foris surgentia qua maledictione feriredebeant cognoscunt, et eo maledicto non peccant, quo s ab interno iudice non discordant. Item§. 1. Scriptura sacra duobus modis maledictum memorat:aliud uidelicet, quod approbat, aliud, quod dampnat.Aliter enim maledictum profertur iudicio iusticiae, ut inipso primo peccante prolatum est, cum audiuit: „ Maledicta terra in opere tuo, etc.“ et sicut Abrahae dicitur:, , Maledicam maledicentibus tibi. Aliter ueroprofertur maledictum, quod non iudicio iusticiae, sed liuoreuindictae promitur, a quo uoce Pauli predicantiscessare ammonemur, qui ait: „Benedicite, et nolitemaledicere.^

Item Pelagius Papa Angellio Episcopo.

Apostolicae auctoritatis exemplo didicimus, errantium et in errorem mittentium spiritus tradendos esse sathanae, ut blasphemare dediscant.

Item Anacletus Papa, [epist. III.].

Tam sacerdotes quam reliqui fideles omnes summam debent habere curam de his, qui pereunt, quatinus eorumredargutione aut corrigantur a peccatis, aut, si incorrigibilesapparuerint, ab ecclesia separentur.

Item Gregorius [Papa lib. II. epist. 37. ad Natalem Episcopum].

De excommunicationis articulo (que tamen interposita condicione gradus, secundo uel tertio iam, ut ita dicam, ex necessitate subiuncta est) beatitudo uestra inmerito queritur, cum Paulus apostolus dicat: „In promptu habentesulcisci omnem inobedientiam.“

Item Ieronimus [in epistolam ad Galatas, c. 5.]

Secandae sunt carnes putridae, et scabiosa a caulis ouis repellenda, ne tota domus, massa, corpus etpecora ardeat, corrumpatur, pqtrescat, intereat. Arriusm Alexandria una scintilla fuit, sed quoniam non statimoppressus est, totum orbem eius flamma populata est.

Item Augustinus [in libro de correptione et gratia, c. 15.]

Corripiantur itaque subditi a prepositis suis correptionibus de karitate uenientibus pro culparum diuersitate diuersis, uel minoribus, uel amplioribus, quia et ipsa, quedampnatio nominatur, quam facit episcopale iudicium (quapena in ecclesia nulla maior est), potest, si Deus uoluerit, in correptionem saluberrimam cedere atque proficere.Neque enim scimus quid contingat sequenti die. Autante finem huius uitae de aliquo desperandum est? Autcontradici Deo potest, ne respiciat et det penitenciam, et, accepto sacrificio spiritus contribulati cordisque contriti, areatu quamuis iustae dampnationis absoluat dampnatumquem ipse non dampnet? Pastoris tamen necessitas habet, ne per plures serpant dira contagia, separare abouibus sanis morbidam, ab illo, cui nichil est inpossibile, ipsa forsitan separatione sanandam. Nescientes enim quispertineat ad predestinatorum numerum, quis non pertineat, sic affici debemus karitatis affectu, ut omnes uelimus sal-uos fieri.

Item Prosper [libro de uita contemplatiua, c. 7.]

Ecce autem crimina quorumlibet, si ipsis criminosis confiteri nolentibus undecumque claruerint quecumque nonfuerint patienciae leni medicamento sanata, ueluti quodam igne piae increpationis urenda sunt et curanda. Quodsi nec sic quidem equanimiter sustinentis ac pie increpantis medela processerit in eis, qui diu portati et'salubriter obiurgati corrigi noluerint, tamquam putridae corporis partes debent ferro excommunicationis abscidi, ne, sicut caro morbis emortua, si abscissa non fuerit, salutem reliquae carnis putredinis suae contagione corrumpit, ita isti, qui emendari despiciunt, et in suomorbo persistunt, si moribus deprauatis in sanctarumsocietate permanserint, eos suae perditionis exemplo interficiant®.

Item Nykolaus Papa Lothario Regi.

An non districta ultione feriendus es, qui in duabus uxoribus adulterium Lamech et flagitium imitatus essedinosceris? Quod Dominus non nisi post septuaginta septemgenerationes suo salutifero aduentu deleuit, cum Cain fratricidium septima generatione aquis abolitum sit cata-clismi.

Item ex Concilio Agat en si, [c. 37.] Itaque censuimus homicidas et falsos testes aconmunione ecclesiastica submouendos, nisi penitenciaesatisfactione crimina admissa diluerint.

Item ex Concilio Tollet ano [cap. ii.]Si quis de potentibus clericum, aut quemlibet pauperiorem, aut religiosum expoliauerit, et mandaueriteum ad se uenire episcopus, ut audiatur, et contempserit, inuicem mox scripta percurrant per omnes pro-uinciae episcopos, et quoscumque adire potuerint, ut excommunicatus habeatur ipse, donec obediat, etreddat aliena.

Ex dictis Gregorii Papae Quisquis per dolum manum suam mittit in Christum Domini, id est episcopum uel presbiterum, quia sacrilegium graue conmittit, et si quis ecclesiam Deiuastat, aut inpugnat, aut incendit, quia et hoc grauissi-mum est sacrilegium, placuit sanctae Sinodo, ut inprimisomnia bona eius proscriptione publicentur; deinde in unoloco, id est in monasterio, inclusus peniteat omnibus diebus uitae suae.]

Item Calixtus Papa:

Si quis Romipetas et peregrinos Apostolorum limina, et aliorum sanctorum oratoria uisitantes capere, seu rebus, quas ferunt, spoliare, et mercatores nouis teloneorum et pedaticorum exactionibus molestare temptauerit, donec satisfecerit, conmunione careat Christiana.

Item Urbanus,

Paternarum traditionum exemplis conmoniti, pastoralis offitii debitum persoluentes, ecclesias cum bonis suis, tampersonis quam possessionibus, clericos uidelicet ac monachos, eorumque conuersos, oratores quoque cumsuis nichilominus rebus, quas ferunt, tutos et sine molestiaesse statuimus. Si quis autem contra hoc facere presumpserit, et post, quam facinus suum recognouerit, infraspacium dierum triginta conpetenter non emendauerit, aljminibus ecclesiae arceatur, et anathematis gladio feriatur.

Item Nylcolaus Papa omnibus Episcopis.

Hii, qui peregrinos, uel oratores cuiuscumque sancti, siue clericos, siue monachos, uel feminas, aut inermespauperes depredati fuerint, uel bona eorum rapuerint, uelin malum eis obuiauerint, anathematis uinculo feriantur, nisi digne emendauerint. §. i. Pax uero illa, quam treu-gam Dei dicimus, sic obseruetur, sicut ab archiepi-scopis uniuscuiusque prouinciae constituta est. Quiautem eam infregerit excommunicationi subdatur.

IV. Pars. Gratian. Quia uero de hereticis sermo habetur, uidendum est, quid intersit inter scisma et heresim, et qui sintheretici, et quot sint hereticorum sectae?

Differentiam autem inter scisma et heresim Ieronimus in epist. ad Galathas assignat, dicens:

Inter heresim et scisma hoc esse arbitror, quod heresis peruersum dogma habeat, scisma post episcopalem discessionem ab ecclesia pariter separat.Quod quidem in principio aliqua ex parte intelligi potest diuersum; ceterum nullum scisma nisi s heresimaliquam sibi confingit, ut recte ab ecclesia uideaturrecessisse.

Unde autem heresis dicatur, in eadem epistola Ieronimus diffinit, dicens a

Heresis grece ab electione dicitur, quod scilicet eam sibi unusquisque eligat disciplinam, quam putat esse meliorem. Quicumque igitur aliter scripturam intelligit, quam sensus Spiritus sancti flagitat, a quo scriptaest, licet ab ecclesia non recesserit, tamen hereticusappellari potest, et de carnis operibus est, eligens quepeiora sunt.

V. Pars. Gratian. Qy, i uero proprie dicantur heretici, Augustinus [in lib. de utilitate credendi c. i.] ostendensait:

Hereticus est, qui alicuius temporalis commodi et maxime gloriae principatusque sui gratia falsas ac nouas oppiniones uel gignit, uel sequitur. Ille autem, qui huiusmodi hominibus credit, est imaginatione quadamueritatis illusus.

Idem [Glorio, Eleusio, et aliis, epist. CLXII.]

Dixit Apostolus: „Hereticum hominem post primam et secundam correctionem deuita, quia sub-uersus est huiusmodi, et peccat, in semetipso dampnatus/ Sed qui sentenciam suam, quamuis falsam atque peruersam, nulla pertinaci animositate defendunt, presertimquam non audacia suae presumptionis pepererunt, sed a seductis atque in errorem lapsis parentibus acceperunt, querunt autem cauta sollicitudine ueritatem, corrigiparati, cum inuenerint, nequaquam sunt inter hereticosdeputandi.

Item Leo [Papa epist. X. ad Flauianum].

Quid autem iniquius est quam inpia sapere, et sapientioribus doctioribusque non credere? Sed in hancinsipientiam cadunt, qui, cum ad cognoscendam ueritatem aliquo inpediuntur obscuro, non ad propheticasuoces, non ad apostolicas litteras, nec ad euangelicasauctoritates, sed ad semetipsos recurrunt, et ideo magistrierroris existunt, quia ueritatis discipuli non fuerunt.

Item Augustinus contra Maniclieos.

Qui in ecclesia Christi morbidum aliquid prauumquesapiunt, si correcti, ut sanum rectumque sapiant, resistunt contumaciter, suaque pestifera et mortifera dogmata emendare nolunt, sed defensare persistunt, heretici sunt.

Item Urbanus Papa.

Qui aliorum errorem defendit multo est dampnabilior illis, qui errant, quia non solum ille errat, sed etiam aliis offendicula preparat erroris et confirmat. Undequia magister erroris est, non tantum hereticus, sed etiamheresiarcha dicendus est.

Item leronimus [lib. II. Conment. ad cap. 5. Oseae].

Transferunt principes Iuda terminos, quos posuerunt patres eorum, quando inmutant mendacio ueritatem, etaliud predicant quam ab Apostolis acceperunt. Idem .§. 1. De hereticis manifestus est sensus, quod sophismatibus suis et arte dialectica sepe opprimant ecclesiasticos./dera: §. 2. Veteres scrutans historias inuenire nonpossum scidisse ecclesiam, et de domo Domini populosseduxisse, preter eos, qui sacerdotes a Deo positi fuerantet prophetae, id est speculatores. Isti ergo uertuntur inlaqueum tortuosum, in omnibus locis ponentes scandalum.

Item Leo Papa [epistola LXXIV. ad Anatolium].

Illud sane plurimum michi displicere significo, quod inter ditionis tuae clericos quidam esse dicuntur, quiaduersariorum conueniant prauitati, et uesaniaeuasis misericordiae uasa misceantur. Quibus inuesti-gandis et seueritate congrua cohercendis debet diligentiatua uigilanter insistere ita, ut his, quibus prodesse correctio non potuerit, non parcat abscisio. Oportet enimnos euangelici meminisse mandati, quod ab ipsaueritate precipitur, ut, si nos oculus, aut pes, aut dexterascandalizauerit manus, a conpage corporis auferatur, quiamelius sit his in seculo carere membris, quam cum ipsisin eterna supplicia ire. Nam superfluo extra ecclesiampositis resistimus, si ab his, qui intus sunt, in eis, quos decipiunt, uulneramur. Abicienda prorsus pestifera hec asacerdotali uigore patiencia est, que sibimet, peccatis aliorum parcendo, non parcit.

Item ex Concilio Cartaginensi IV. [c. 70. 71. 72.]

Clericus hereticorum aut scismaticorum tam conuiuia quam sodalitates euitet equaliter. Eorumconuenticula non ecclesia, sed conciliabula sunt appellanda. Cum eis neque orandum est, neque psallendum.

Item Gelasius Papa [in epistola ad Episcopos Dardaniae].

Cum quibus erat sinodus ineunda? Catholici pontifices fuerant undique iam depulsi, soli remanserant sociiperfidorum, cum quibus nec iam licebat habere conuen-tum dicente Psal.:, , Non sedi cum conciliouanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo/ Nececclesiastici moris est cum his, qui pollutam habent conmu-nionem permixtamque cum perfidis, miscere concilium.Recte igitur per Calcedonensis sinodi formam huiusmodipreuaricatio repulsa est potius quam ad concilium uo-cata, quod nec opus erat post primam sinodum, neccum talibus habere licebat. Idem [in commonitorio adFaustum]: §. 1. Canonum magistris atque custodibusnobis nullum fas est inire certamen cum hominibus conmu-nionis alienae.

Item ex epistola Urbani Papae.

Notandum est, quod cjuidam dicunt contra euangelicam parabolam nos facere, ubi de zizaniis non eradicandis Dominus precepit, cum excommunicatione aliquos dignosexcommunicationi subicimus, et aiunt etiam S. Augustinumhoc contradicere eo in loco, ubi ait:,, Quia non est preci-denda unitas, ferendi sunt mali, non abiciendi/ Quibushoc primum respondendum est: Si heretici et mali homines non sunt excommunicandi, quare ipse pater sanctus Augustinus cum legatis S. Romanae ecclesiae, etcum sanctis episcopis suis Pelagium et Celestinum, nouam heresim in sanctam Dei ecclesiam introducentes, excommunicauit, et ab ecclesia Dei separauit? Quare ipsosDonatistas, contra quos ista et multa his similia loquitur, tam ipse quam omnis ecclesia Dei excommunicatos habuit, et, nisi prius penituissent, et per manus inpositionem reconciliati essent, eis nequaquam conmunicabat? Idem ipseDominus, qui hoc parabolice hic enarrat, aperte alibiexcommunicationem fieri iubet, dicens: „Frater, qui corripitur ab ecclesia, et non obedit, sit tibi sicut ethnicus etpublicanus/ Unde apparet liquido, aliud esse excommunicationem, et aliud eradicationem. Qui excommunicatur enim (ut Apostolus ait) ad hoc excommunicatur, utspiritus eius saluus fiat in die Domini. Disciplina enim estexcommunicatio, et non eradicatio,

[Gratian.] nisi forte ex contemptu et superbia excommunicati proueniat.

Unde Augustinus in lib. Numeri, [hom. XV. ad c. 23.]: C. XXXVIII. Diuina maledictio meritum maledicti designat.

Deus, quibus maledicit, meritum designat eius, cui maledicitur, et sentenciam promit, utpote quem non fallit neque peccati qualitas, neque peccantis affectus.Homo, hoc quia non potest scire (neque enim propositum mentemque alterius alius uidere aut cognoscerepotest), idcirco etiam si iudicantis uel sentenciam promentisintuitu proferat maledictum, non potest esse maledicendicausa, ubi ignoratur peccantis affectus, maxime cum humanum uicium tunc sciat maledicta proferre, cum forteconuiciis aut iniuriis prouocatur. Quod uicium resecareuolens Apostolus, ne maledictis maledicta et conuiciis con-uicia prouocemus, mandatum necessarium ponit, ut benedicamus, quo conuiciandi uicium resecetur, non quoiudicandi ueritas, que homines latet, et pronunciandi auctoritas perimatur.

Gratian. Sectae uero Jiereticorum quot sint, et unde nomina acceperint, Ysido r us VIII. lib. Etbimologiarum c. 5. determinat^ dicens:

Quidam autem heretici, qui de ecclesia recesserunt, ex nomine auctorum suorum nuncupantur; quidam uero ex causis, quas eligentes instituerunt.

§. 1. Symoniani a Symone dicti, magicae disciplinae perito, cui Petrus in Actibus Apostolorum maledixit pro eo, quod ab Apostolis Spiritus sancti gratiam pecunia emere uoluisset. Hiidicunt, creaturam non a Deo esse, sed a uirtute creatam quadam superna.

§. 2. Menandriani a Menandro mago, discipulo Symonis nuncupati, qui mundum non a Deo, sedab angelis factum asseruit.

§. 3. Basilidiani a Basilideappellati, qui inter reliquas blasphemias passum Iesum ab-negauit.

§. 4. Nykolaitae a Nykolao dicti diacono ecclesiae Iherosolimorum, qui cum Stephano et ceteris constitutus esta Petro; qui, propter pulchritudinem uxorem relinquens, dixit ut qui uellet ea uteretur; uersa est in stuprum talis consuetudo, ut inuicem coniugia conmutarentur.Quos Iohannes in Apokalipsi inprobat dicens:, , Sedhoc habes, quod odisti facta Nykolaitarum.“

§. 5.Gnostici propter excellentiam scientiae se ita appellare uoluerunt. Animam naturam esse Dei dicunt; bonum etmalum Deum suis dogmatibus fingunt.

§. 6. Carpocra-tiani a Carpocrate quodam uocantur, qui dixit, Christum hominem fuisse tantum, et de utroque sexu progenitum.

§. 7. Cherinthiani a quodam Cherintho nuncupati. Hii intercetera circumcisionem obseruant, mille annos post resurrectionem in uoluptate carnis futuros predicant. Unde etgrece Ciliastae, latine Miliasti sunt appellati.

§. 8.Nazarei dicti, qui dum Christum (qui a uico Nazareus estappellatus) filium Dei confiteantur, omnia tamen ueterislegis custodiunt.

§. 9. Ofitae a colubro nominati sunt.Coluber enim grece ofis dicitur. Colunt enim serpentem, dicentes, ipsum in paradyso induxisse uirtutis cognicionem.

§. io. Valentiniani a quodam ValentinoPlatonico sectatore uocati, qui eonas, id est seculaquedam, in originem Dei creatoris induxit, Christum quoque de Virgine nichil corporis assumpsisse, sed per eamquasi per fistulam transisse asseruit.

§. 11. Apellitae, quorum auctor Apelles princeps fuit, qui, creatorem angelum nescio quem gloriosum superioris Dei faciens, Deumlegis Israelis illum igneum affirmans qui” dixit, Christum non Deum in ueritate, sed hominem in fantasiaapparuisse.

§. 12. Archontiaci a principibus appellantur, quia uniuersitatem, quam Deus condidit, opera essearchangelorum defendunt.

§. 13. Adamiani uocati, quiaP Adae imitentur nuditatem. Unde et nudi orant, et nudi inter se mares feminaeque conueniunt.

§. 14.Caianii proinde sunt appellati, quoniam Cainadorant.

§.15. Sethiani nomen acceperunt a filio Adae, qui uocatus est Seth, dicentes, eundem esse Christum.

§. 16. Melchisedechiani uocati pro eo, quod Melchisedech, sacerdotem Dei, non hominem fuisse, sed uirtutem Deiesse arbitrantur.

§. 17. Angelici uocati, quia angelos colunt.

§. 18. Apostolici hoc ideo sibi nomen sumpserunt, quod nichil possidentes proprium nequaquam recipianteos, qui aliquo in hoc mundo utuntur.

§. 19. Cerdo-niani a Cerdone quodam nominati, qui duo contrariaprincipia asseruit.

§. 20. Marcionistae a Marcione, Stoico philosopho, appellati, qui Cerdonis dogma secutusalterum bonum, alterum iustum Deum asseruit, tamquamduo principia creationis et bonitatis.

§.21. Artotyritaeab oblatione uocati, panem enim et caseum offerunt, dicentes, a primis hominibus oblationem a fructibus terraeet a fructibus ouium fuisse celebratam.

§. 22. Aquarii appellati eo, quod aquam solam offerunt in calice sacramenti.

§. 23. Seueriani a Seuero exorti, uinum non bibunt; uetustestamentum et resurrectionem non recipiunt.

§. 24. Ta-ciani aTaciano uocati, qui et Enchratitae dicti, quiacarnes abhominantur.

§. 25. Alogii uocantur tamquamsine uerbo, logos enim grece uerbum dicitur. Deumenim uerbum non credunt, respuentes Iohannis Euangelium et Apokalipsim.

§. 26. Catafrigiis nomen prouincia Frigia dedit, quia ibi extiterunt auctores eorumMontanus, Prisca et Maximilla. Hii aduentum Spiritus sancti non in Apostolis, sed in se traditum asserunt.

§. 27. Cathareaey propter mundiciam ita se nominaue-runt: gloriantes enim de suis meritis negant penitentibusueniam peccatorum; uiduas, si nupserint, tamquam adulterasdampnant; mundiores se ceteris predicant. Qui nomensuum si cognoscere uellent, mundanos pocius se quammundos uocarent.

§. 28. Pauliani a Paulo Samosatenoexorti sunt, qui dixit, non semper fuisse Christum, sed aMaria sumpsisse inicium.

§. 29. Ermogeniani ab Ermogenequodam uocati, qui materiam non natam introducens, Deo non nato eam conparauit, matremque qlementorum et Deam asseruit, quos Apostolus inprobat elementisseruientes.

§. 30. Manichei a quodam extiterunt Persa, qui uocatus est Manes. Hic duas naturas et substanciasintroduxit, id est bonam et malam, et animas ex Deoquasi ex aliquo fonte manare asseruit; testamentum uetusrespuunt, nouum ex parte recipiunt.

§.31. Antropo-morfitae dicti pro eo, quod simplicitate rustica Deumhabere membra humana, que in diuinis libris scripta sunt, arbitrantur; antropos enim grece latine homo interpretatur, ignorantes uocem Domini, qui ait: „Spiritus est Deus.“Incorporeus est enim; nec enim membris distinguitur, nec corporis mole censetur.

§. 32. Eraclitae ab£raclio auctore exorti, monachos tantum recipiunt, coniugia respuunt, regna celorum paruulos habere non credunt.

§. 33. Nouatiani a Nouato Romanaeurbis presbitero exorti, qui aduersus Cornelium cathedramsacerdotalem conatus inuadere, heresim instituit, noluit apostatas suscipere etss rebaptizans baptiza-tos.

§. 34. Montani heretici dicti, quod tempore persecutionis in montibus latuerunt, qua occasione se acatholicae ecclesiae corpore diuiserunt.

§. 33. Ebionitaeab Ebione dicti, siue a paupertate; Christum enim perprouectum solum uirum iustum putant effectum. Undeconpetenter Ebionitae pro paupertate intelligentiae appellati sunt. Hii enim Iudei sunt, et ita tenenteuangelium, ut legem carnaliter seruent; aduersus quos adGalathas Apostolus scribens inuehitur.

§. 36. Fotiniania Fotiniano Gallogreciae Sirmiae episcopo nuncupati, qui Ebionitarum heresim suscitans asseruit, Christuma Maria per Ioseph nuptiali coitu fuisse conceptum.

§. 37. Haeriani ab Haerio quodam nuncupati sunt;hii offere sacrificium pro defunctis spernunt.

§. 38.Haetiani ab Haetio sunt uocati, idemque Euno-miani ab Eunomio quodam dialectico, Haetii discipulo, ex cuius nomine magis innotuerunt, dissimilem Patriasserentes Filium, et Filio Spiritum sanctum. Dicuntetiam, nullum inputari peccatum in fide manentium.

§. 39. Origeniani Origene auctore exorti sunt, dicentes, quod non possit Filius uidere Patrem, nec Spiritus sanctus Filium. Animas quoque in mundi principio dicunt peccasse, et pro diuersitate peccatorum e celis usque adterras aiuersa corpora quasi uincula meruisse, eaquecausa factum esse mundum.

§. 40. Noetiani a quodam Noeto uocati, qui dicebant Christum eundemesse et Patrem, et Spiritum sanctum, ipsamque Trinitatem in offitiorum nominibus, non personis accipiunt.Unde et Patripassiani uocantur, quia Patrem passum dicunt.

§. 41. Sabelliani ab eodem Noeto pullulasse dicuntur, cuius discipulum perhibent fuisse Sabellium, excuius nomine maxime innotuerunt, unde et Sabellianiuocati sunt. Hii unam personam Patris, et Filii, et Spiritussancti astruunt.

§. 42. Arriani ab Arrio Alexandrinopresbitero exorti pp sunt, qui, coeternum Patri Filiumnon agnoscens, diuersas in Trinitate substantias asseruit, contra illud, quod Dominus ait: „Ego et Pater unumsumus.“

§. 43. Macedoniani a Macedonio episcopo sunt dicti, negantes Deum esse Spiritum sanctum.

§. 44. Apollinaristae ab Apollinare uocati sunt, dicentes Christumcorpus tantummodo sine anima assumpsisse.

§. 45.Antidicomaritae appellati sunt, eo, quod Mariaeuirginitati contradicunt, asserentes eam post Christum natum uiro suo fuisse conmixtam.

§. 46. Metangismonitaefideo tale nomen acceperunt, quia angios grece uasdicitur. Asserunt enim sic esse in Patre Filium, tamquamuas minus inter uas maius.

§. 47. Patriciani a quodam Patricio nuncupati sunt, qui substantiam humanaecarnis a diabolo conditam dicunt.

§. 48. Coliciani aquodam Colitho nominati, qui dicunt, Deum nonfacere mala contra illud, quod scriptum est: „EgoDominus creans mala.“

§.49. Floriani a Florino, quie contrario dicunt Deum creasse mala, contra hoc, quodscriptum est:, , Fecit Deus omnia bona.“

§. 50. Dona-tistae a Donato quodam Afro nuncupati sunt yy, qui, deNumidia ueniens, totam pene Affricam sua persuasionedecepit, asserens minorem Patre Filium, et minorem FilioSpiritum sanctum, et rebaptizans catholicos.

§.51. Bono-siani a quodam episcopo Bonoso exorti produntur, qui Christum filium Dei adoptiuum, non proprium asserunt.

§. 52. Circumcelliones dicti eo, quod agrestes sint, quos Cotopitas++ uocant, supradictaeheresis habentes doctrinam. Hii amore martyrii semet-ipsos perimunt, ut uiolenter de hac uita discedentesmartyres nominentur.

§. 53. Priscillianistae a Priscillianouocati, qui in Hispania ex errore Gnosticorum et Ma-nicheorum permixtum dogma conposuit.

§. 54. Luci-feriani a Lucifero Sirmiae episcopo orti, qui episcopos catholicos, qui instanti persecutione perfidiaeArrianorum erant consentientes, et postea correcti incathedram redire delegerunt, dampnantesquod crediderunt siue quod&ss credidisse dissi-mulauerunt, quos ecclesia catholica materno recepitsinu, tamquam Petrum post fletum negationis: hanc illimatris karitatem super accipientes eosreciperenolentes, ab ecclesiae conmunione recesserunt, et cum ipsoLucifero auctore suo, qui mane oriebatur, cadere meruerunt.

§.55 Iouinianistae a louiniano quodam monacho dicti, asserentes, nullam nuptiarum kkk t uirginum essedistantiam, nullumque inter abstinentes et simpliciter epulantes esse discrimen.

§. 56. Eluidiani ab Eluidio nominati, qui dicunt post natum Christum alios Mariamfilios de uiro Ioseph peperisse.

§. 57. Paterniani aPaterno quodam exorti, qui inferiores corporispartes a diabolo factas opinantur.

§. 58. Arabici nuncupatieo, quod in Arabia exorti sunt, dicentes animam cum corpore mori, atque in nouissimo utrumque resurgere.

§. 59.Tertullianistae dicti a Tertulliano, presbitero Affricanae prouinciae ciuitatis Cartaginensis, animam inmortalemesse, sed corpoream predicantes, et animas peccatorumhominum post mortem in demones uerti putantes.

§. 60.Tesserescedecatitae dicti, quod quartadecima luna pascacum Iudeis obseruare contendunt. Nam tesseraquatuor, deka decem significat.

§. 61. Nictages a somnonuncupati, quod uigilias noctis respuant, supersticionemesse dicentes, iura temerari diuina, qui noctem ad re-quiem tribuit.

§. 62. Pelagiani a Pelagio monacho exorti.Hii liberum arbitrium diuinae gratiae anteponunt, dicentes, sufficere uoluntatem ad inplenda iussa diuina.

§. 63. Ne-storiani a Nestorio Constantinopolitano episcopo nuncupati, qui B. uirginem Mariam non Dei, sed hominis tantummodogenetricem ppp asseruit, ut aliam personam carnis, aliam faceret Deitatis, nec unum Christum in uerbo Dei etcarne credidit, sed separatim atque seiunctim alterumfilium Dei, alterum hominis predicauit.

§. 64. Euticianidicti ab Eutice Constantinopolitano abbate, qui Christumpost humanam assumptionem negauit existere de^^duabus naturis, sed solam in eo diuinam asseruit esse naturam.

§. 65. Acephalitae dicti, id est sine capite.Nullus enim eorum repperitur auctor, a quo exorti sint.Hii trium Calcedonensium capitulorum inpugnatores, duarum in Christo substanciarum proprietatem negant, etunam in eius persona naturam predicant.

§. 66. Theodosiani f et Gaianitae appellati a Theodosio et Gaiano, qui temporibus Iustiniani principis in Alexandria populiperuersi electione una die ordinati sunt episcopi. Hiierrores Euticis et Dioscori sequentes Calcedonenseconcilium respuunt, ex duabus unam in Christo naturamasserunt, quam Theodosiani corruptam, Gaianitae incorruptam contendunt.

§. 67. Gnoitae et Tritoitaef+ aTheodosianis exorti sunt, ex quibus Gnoitae ab ignorantiadicti, quia peruersitati, a qua exorti sunt, id adiciunt, quod Christi diuinitas ignoret, que sunt futura scripta dedie et hora nouissima, nec recordantes Christi personam nesciam loqui:, , Diem iudicii in cordemeo.“

§. 68. Tritoitae uero uocati, quod sicut tres per sonas in Trinitate, ita quoque tres asserunt Deos esse, contra illud, quod scriptum est: „ Audi Israel, DominusDeus tuus Deus Unus est.“

§. 69. Sunt et aliaehereses sine auctore et sine nominibus. Ex quibus aliaeputant trinumyyy esse Deum; aliae Christi diuinitatempassibilem dicunt; aliae Christi de patre natiuitati intempore inicium temporis dant; aliae liberationemhominum apud inferos factam Christi descensione noncredunt; aliae animam imaginem Dei negant; aliae animasconuerti in demones et in quecumque animalia existimant;aliae de mundi statu dissentiunt; aliae innumerabiles mundos oppinantur; aliae aquam Deo coeternam faciunt; aliaenudis pedibus ambulant; aliae cum hominibus non manducant. He sunt hereses aduersus catholicam fidem exortae, ab Apostolis, et sanctis Patribus uelconciliis predampnatae, que, dum in se multis erroribusdiuisae inuicem sibi dissentiunt, conmuni tamen nomineaduersus ecclesiam Dei conspirant.

§. 70. Sed quicumque aliter scripturam sanctam intelligit, quam sensusSpiritus sancti flagitat, a quo conscripta est, licet de ecclesianon recesserit, tamen hereticus appellari potest.

Augustinus [de Genesi contra Manichaeos, lib. I. cap. 1.] VI. Pars. Ideo diuina prouidentia multos diuersi er roris hereticos esse permittit, ut, cum interrogant nob ea, que nescimus, sic discutiamus pigriciam, etdiuinas scripturas cupiamus. Proptereas Apostolusait: „ut probati manifesti fiant.“ Hii autemDeo probati sunt, qui bene possunt docere.