QUESTIO III.

Per singulas ecclesias rusticanas parrochias, permanere inmobiles apud eos, qui eas tenent, episcoposdecreuimus, et maxime si eas sine uiolentia per triginta annos gubernauerunt. Si uero intra triginta annosfacta fuerit de pis dubitatio, liceat eis, qui sedixerint lesos propterea i, mouere apud sinodum prouinciaecertamen.

Item Gelasius [epist. II. ad Siculos, c. i.]

Presulum nostrorum auctoritas emanauit, ut facultates ecclesiae episcopi ad regendum habeant potestatem, itatamen, ut uiduarum et pupillorum atque pauperum, necnon et clericorum stipendia distribuere debeant. Hoceis statuimus dari, quod hactenus decretum est; reliquumsibi episcopi uendicent, ut, sicut antea diximus, peregrinorum atque captiuorum largitores esse possint. §. i. Illudetiam annecti placuit, ut si, quod absit, facultates ecclesiae, nec non dioceses ab aliquibus possidentur episcopis, iure sibi uendicent quod tricennalis lex conclusit, quia etfiliorum nostrorum principum ita emanauit auctoritas.

Item ex Tolletano Concilio IV [c. 34.]

Sicut diocesim alienam tricennalis possessio tollit, ita territorii conuentum non adimit.

Item ex eodem, [c. 33.]

Quicumque episcopus alterius episcopi diocesim per triginta annos sine aliqua interpellatione possederit, quam-uis secundum ius legis eius non uideaturesse diocesis, admittenda tamen non est contra eum actio reposcendi.Sed hoc intra unam prouinciam, extra uero nullo modo, ne, dum diocesis defenditur, pfbuinciarum termini confundantur.

II. Pars. Gratian. Ecce bis auctoritatibus probatur, qiiod possessionis et gubernationis iura prescriptione tolluntur.Sed idem Gelasius contra testatur, scribens Maximo etEusebio Episcopis:

Licet regulis contineatur antiquis, parrochias unicuique ecclesiae pristina dispositione deputatas nulla posse ratione conuelli, ne per consuetudinem pessimam, exemplimali temeritate crescente, uniuersalis confusio nasceretur:tamen etiam decretis nostris ante non multum temporisdestinatis omnia iussimus, que taliter fuerant inuasa, restitui.Sed quia temeritas peruadentium legem sibi posse putatgenerari, si sceleri suo pertinaciam retentionis adiungat, ea, que inter fratrem et coepiscopum nostrum Constantium, Camiscanae ecclesiae sacerdotem, et directos abAnconitano pontifice decreuimus, per uos inpleri cupimus, tunc formam in ceteris cognitionibus, que sit sequenda, perscripsimus. Nulla igitur presumptione statum parrochiarum, qui perpetuae etatis firmitate durauit, patimur inmu-tari, quia nec negligentia pontificum, nec temporalisobiectio (que per incuriam forte generatur), neque ignauiafaciente consensus adhibitus, nec subripiente supplicatione preceptio diuellere potest semel diocesim constitutam, ex qua semper ad regenerationem atque consignationemplebs deuota conuenit. Territorium etiam non facerediocesim, olim noscitur ordinatum.

Gratian. Hoc multipliciter distinguitur. Sunt quedam dio - ceses, que certis limitibus distinctae sunt; bae nullo modo prescribi possunt. Aliae uero, que non sunt certis limitibus distinctae, etde quibus certa diffinitio non olim processit S, prescriptione tolluntur.

Unde Innocentius Papa ait

Inter memoratos fratres nostros, Fulgentium Astigita-num et Honorium Cordubensem episcopos, discussio agitata est propter parrochiam basilicae cuiusdam, quamhorum alter Cellacensem, alter Reginensem asseruit. Et quia inter utrasque partes hactenus limitis actiouentilata est, cuius quamuis uetusta retentio nullumiuris preiudicium afferret, ideoque, ne in dubium ultrainter eos nostra deuocaretur sentencia, prolatis canonibussinodalia decreta perlecta sunt. Quorum auctoritas pre-monet, ita oportere inhiberi cupiditatem, ut ne quis terminosalienos usurpet; ob hoc placuit inter alternas partes inspectores uiros mittendos, ita ut diocesis possidentis (sitamen basilicam ueris signis limes prouisus monstra et ecclesiae propria priuilegia seu res restituerit h anathema sit.

Idem Episcopis Dardaniae .

Inter cetera inquit: Post quingentos apnos constituta Christi quosdam audio uelle subuertere, cumXXX. annorum lex hominum non possit abrumpi.

IV. Pars. Gratian. Item si de rebus ecclesiae contro-uersia mota est, et diffinitio subsecuta, etsi iniusta sit, tamen quianon sua, sed diffinientis auctoritate possidere cepit, tricennalisprescriptio petitori silentium inponit, ita tamen, ut subputacio proscriptionis non a tempore diffinicionis, sed a decessu diffinientisexordium sumat.

Unde in Tolletano Concilio [IX. c. 8.] statutum est:

Si sacerdotes uel ministri, dum gubernacula ecclesiarum amministrare uidentur, contra Patrum sanctissimas sanctiones de rebus ecclesiae diffinisse aliqua dinoscuntur, non ex die, quo talia scribendo decreuerunt, sed ex quotalia moriendo diffinita reliquerunt, subputacionis ordo substabit. Nusquam etenim poterit ad tricenniumtemporis pertinere uita irrite iudicantis, quia status contractuum non sumpsit inicia ab origine equitatis.

V. Pars. Gratian. Item ea, que in beneficiis possidentur, siue que metu hostilitatis interueniente diutius possessafuerint, prescribi non possunt.

Unde in Agatensi Concilio [c. 59.] diffinitum est:

Clerici quilibet quantacumque diuturnitate temporis de ecclesiae remuneratione aliqua possederint, in ius proprium prescriptione temporis non uocentur, dummodopateat ecclesiae rem fuisse, ne uideantur etiam episcopiadministrationis prolixae aut precatorias, cum ordinati sunt, facere non debuisse, aut diu retentasfacultates in ius proprietatis suae posse transscribere.

Item ex Concilio Aurelianensi [I., c. 25.]

Si episcopus humanitatis intuitu mancipiola, uineolas uerit) ecclesiae, cuius est ius retentionis, sit eternum dominium. Quod si limes legitimus eandem basilicam non concludit, et tam longi temporis probatur obiecta pre-scriptio, appellatio presentis episcopi non ualebit, quia illitricennalis obiectio silentium inponit. Hoc etiam# etsecularium principum edicta precipiunt, et presulum Romanorum decreuit auctoritas. Si uero infra ' metas tricennalis temporis extra alienos terminos basilicae iniustaretentio reperitur, repetentis episcopi iuri sine mora restituetur.

Item Gelasius Iusto Episcopo.

Dilectio tua studeat, quesita omnium fideliter rerum ueritate, ut si de spaciis, de quibus memoratur orta contentio, diffinito dudum certa processerit, intemerata seruetur; alioquin, si nichil umquam constiterit terminatum, tunc de prescriptione temporum, si qua pars confidit, prebeat sacramentum, ut tamen que hactenus possedisse probabitur, iusiurandum sinatur offerre.

III. Pars. Gratian. Potest e aliter distingui. Que quisque sua auctoritate usurpat, quia nullo titulo possidere incipit, prescribere non potest, et in hoc casu intelligenda est illaauctoritas Gelasii: „Temporalis obiectio, que per incuriam fortegeneratur, non potest diuellere diocesim semel constitutam.Intelligendum est, si nullo titulo, sed sola usurpatione eam possidere cepit. Si uero iudicis auctoritate, et priuilegiorum longaconsuetudine possidere cepit, tunc temporalis obiectio actorisilentium inponit.

Unde Gelasius Papa m 7 :

Placuit huic sanctae et magnae Sinodo, ut res uelpriuilegia, que Dei ecclesiis ex longa consuetudine pertinent, et siue a diuae recordationis inperatoribus, siue ab aliisDei cultoribus in scriptis donata, et ab eis XXX. per annospossessa sunt, nequaquam a potestate presulum eorumquecumque persona secularis per potestatem subtrahat, autper argumenta quelibet auferat; sed sint omnia in potestateac iussu presulis ecclesiae, quecumque intra XXX. annorum spacia ab ecclesiis possessa fuisse noscuntur. Quisquis ergo secularium contra presentem diffinitionemegerit, tamquam sacrilegus iudicetur, et donec se correxerit,

uel terrulas clericis aut monachis, uel quibuslibet prestiterit excolendas uel tempore tenendas, etiamsi longatransisse annorum spatia conprobentur, nullum ecclesia preiudicium patiatur, nec secularis legis prescriptio, que ecclesiam aliquam inpediat, obponatur °.

Item ex Concilio S palen si [II.], cui interfuit Ysidoriis, [cap. i.]

VI. Pars. Prima actione Theodulfi Malachitanae ecclesiae antistitis ad nos oblata precatio est, asserentis antiquameiusdem urbis parrochiam militaris quondam hostilitatisdiscrimine fuisse decisam, et ex parte aliqua ab ecclesiisAstigitanae, Eliberitanae atque Egabrensis urbium esseretentam. Pro qua re placuit, ut omnis parrochia, quamantiqua ditione ante militarem hostilitatem retinuisse ecclesiam suam quisque conprobaret, eius priuilegio restitueretur. Sicut enim per legem mundialem his, quosbarbarica seueritas captiua necessitate transuexit, postliminium reuertentibus redditur antiqua possessio, nonaliter et ecclesia receptura est parrochiam, quam antetenuit cum rebus suis, siue ab aliis ecclesiis possideatur, siue in cuiuslibet possessionem transfusa sit.Non enim erit obicienda prescriptio temporis, ubi necessitas intererit hostilitatis.

Item Iohannes Papa [VIII.] Paulo Episcopo, fungenti legatione irC Germaniam et Pannoniam.

Porro si de annorum numero forte causatur, sciat, quia inter Christianos et eos, qui unius fidei sunt, numeruscertus affixus est. Ceterum, ubi paganorum et incredulorumfuror in causa est, quantalibet pretereant tempora, iuri nonpreiudicat ecclesiarum, que corporalia nescientes armasolum Dominum et propugnatorem suum, quando eiplacuerit misereri, pacienter expectant. Verum si annorum prolixitas in talibus inpediat, Deus ipse reprehendendus est, qui post quadringentos et triginta annos filios Israelde durissima seruitute Pharaonis et fornace ferrea liberauit;sed et ipse per se redemptors, hominumgenus post annorum milia de inferni claustris eripuit.

VII. Pars. Gratian. Tolluntur etiam prescriptione illaedioceses, quas propriis episcopis negligentibus alii ab heresi adfidei integritatem reuocauerunt.

Unde in IX. Affricano Concilio [c. 88.] legitur

gunt, post triennium constabunt eis episcopis, quorum studio fidei sunt reconciliatae.

Placuit, ut quicumque negligunt loca ad suam cathedram pertinentia in catholica unitate lucrari, conuenian-tur a diligentibus uicinis episcopis, ut id agere non morentur. Quod si intra sex menses a die conuentionisnon effecerint, qui potuerit eas lucrari, ad ipsum pertineant, ita sane, ut si ille, ad quem pertinuisse uideban-tur, probare potuerit, magis illius electam negligentiam abhereticis, ut inpune ibi sint, et suam diligentiam fuissepreuentam, ut eo modo eius cura sollicitior uitaretur, cumhoc iudices episcopi cognouerint, suae cathedrae loca restituant®.

Gratian. Potest etiam aliter intelligi prescriptio illa longi temporis, qua Gelasius negat statum parrochiarum posse mutari.Longum enim tempus, sicut ex legibus habetur, decennium ueluicennium intelligitur. Huius ergo longi temporis prescriptioauctoritate Gelasii et secularium legum ecclesiis obici non postest.

VIII. Pars. §. i. Prescriptionum aliae sunt odio introductae petentis et fauore possidentis: aliae tantum odio petentis.Qui enim bona fide et iusto titulo rem presentis per decennium, absentis uero per uicennium tenuerit, perpetua exceptione tutuserit, non solum aduersus alios, sed etiam aduersus creditores, quibus res ipsa obligata fuerat, etiam aduersus uerum dominum. Siuero aliquo casu a possessione ceciderit, etiam aduersus uerumdominum utiliter rem uendicare poterit. Si autem nullo titulo, bona tamen fide, per tricennium rem alicuius possederit, similigaudebit presidio. Bona uero fides non ad tractum medii temporis, sed ad inicium possessionis refertur. Sufficit enim in iniciocuique bona fide possidere cepisse, etiamsi medio tempore conscientiam rei alienae habuerit. §. 2. Hae prescriptiones suntintroductae fauore possidentis et odio petentis, quia lex fauet his, qui bona fide et iusto titulo, uel bona tantum fide possident, oditautem et punit circa rem suam negligentes et desides. §.3. Quodsi mala fide rem alienam quis possidere ceperit, post XXX. annosaduersus omnem petentem exceptione tutus erit. Si uero aliquocasu a possessione ceciderit, actionem non habebit, quia prescriptio hec non fauore malae fidei possessoris, sed odio tantumrem suam persequi negligentia introducta est. Si autem fes adcreditorem suum uel ad dominum peruenerit, detentionis commodum habebit; si uero ad alium, creditor uel dominus £ aduersus eum experiri poterit, nec sibi proderit exceptio medii possessoris , quia non ab eo habuerit causam possidendi.Quod si uiolenter possessio ad eos peruenerit, malae fidei possessorindistinctae possessionis commodum recipiet. §. 4. Hec de pre-scriptionibus decennii, uel uicennii, uel tricennii intelligenda sunt, si sine interruptione possessa probentur. Quod si per naturalemdetentionem possessio interrupta fuerit, a die recuperatae possessionis noui triginta anni in omnibus proscriptionibus f numera-

buntur. Si per litis contestationem, ab ultimo die litigii quadraginta anni conputabuntur. Quod si ab eo, qui in causa prescri-bendi erat, possessionem aliquis nanciscatur, tempus precedens cum tempore suae possessionis continuare poterit. §. 5. Is autem, cuius res prescribiiur, si litem contestari non poterit, uelpropter aduersarii absentiam, uel infantiam, uel furoris laborem, cum neminem tutorem uel curatorem, habeat, uel quia in magnapotestate constitutus est, intra constituta tempora presidem adeat, libellum ei porrigat, et hoc in querimoniam deducat, et sic temporisinterruptionem faciat. Si autem presidem adire non poterit, saltem ad episcopum locorum uel defensorem ciuitatis eat, et suammanifestare uoluniatem in scriptis deproperet. Quod si preses, uel episcopus, uel defensor abfuerit, liceat ei publice proponere, ubi domicilium habet possessor, seu cum tabulariorum subscriptione, uel, si ciuitas tabularios non habeat, cum triumtestium subscriptione; et hoc sufficiat ad omnem temporalem interruptionem siue triennii, siue longi temporis, siue triginta, uelquadraginta annorum sit. §. 6. Hec de prescriptionibus interpriuatos. Ceterum aduersus loca religiosa non nisi quadragintaannorum prescriptio currit. Unde in Autenticis: „Quasactiones tricennalis prescriptio secludit , si loco religiosoconpetant, quadraginta annis clauduntur .“2211 Et in Nouel-lis: „ Neque decennii, neque uicennii, etc. In canonibus uero ecclesia aduersus ecclesiam triginta annis, monasteriumaduersus ecclesiam non nisi quadraginta annis prescribere permittitur. Quod si priuatus primicias et decimas siue titulo siue sine titulo possederit, nulla temporis prescriptione tutus essepoterit. Que enim ab inicio de iure effectum sortiri non possunt tractu temporis non conualescunt. §. 7. Unde si liber homolongo tempore pro seruo detineatur, etiamsi quadraginta annorum curricula excesserint, sola temporis longinquitate libertatisiura minime mutilabuntur. §. 8. Ad hec ecclesia reipubli- coef+: primitiae, decimationes ciuilium functionum instarobtinent. §. 9. Porro publicae functiones prescribi non possunt.

Unde VII. lib. Codicis, tit de triginta uel quadraginta annorum prescriptione, Inp. Anastasius

[C. XVI.]

„ Iubemus eos, qui rem aliquam per continuum quadraginta annorum curriculum sine quadam legitima interpellatione possederunt', de possessione quidem rei seu dominio nequaquamremoueri; functiones autem, seu ciuilem canonem, uel aliamquandam publicam collationem inposilam eis dependereconpelli, nec huic parti cuiusque temporis prescriptionemobpositam admitti.“

[Gratian.] Licet predia, siue sint priuati siue ecclesiae, possunt prescribi. Prouentus primitiarum decimationumprescriptione tolli non potest S, etiamsi a Romano Pontificequilibet laicus super his rescriptum inpetrauerit. §. 1. Rescripta enim, que contra ius scriptum inpetrata fuerint, nisi taliasint, que aliquibus prosint', et nulli obsint, nullius momentiesse censentur. §.2. Item: Decimae Deo mandante sacerdotibuset Leuitis separatae sunt, ut de sorte Domini uiuerent qui in eiussorte connumerantur. Non ergo cuiusquam priuilegio laicisconcedi possunt, ne divinis mandatis auctoritas humana preiudicium inferat. §. 3. Unde Inp. Valentinianus et Theodosius: „ Uniuersas terras, que a colonis, siue emphiteoti-cariis dominicis iuris, reipub. uel^ templorum in qualibetprouincia uenditae uel ullo alio pacto alienatae sunt, ab his, quiperperam atque contra leges eas detinent, nulla longi temporisprescriptione officiente, iubemus restitui, ita, ut nec precium quidem iniquis conpar at oribus reposcere liceat .“

IX. Pars. §.4. De prescriptionibus uero longi temporisin Autenticis inuenitur collatione VIII., constitutione sexta: „Quas actiones alias tricennalis, decennalis, uicennalis prescriptio secludit, si loco religioso conpeiunt, quadraginta annisclauduntur usucapione quadriennii prescriptione suum locumhabentibus .“

X. Pars. [Gratian.] Sed sola prescriptione XXX. annorum et deinceps, a qua tamen prescriptione priuilegia Romanaeecclesiae sunt exclusa, que non nisi centum annorum spatio prescribi possunt.

Unde Johannes VIII. scribit Regi Lodouico:

Nemo de annorum numero resultandi sumat fomentum, quia sancta Romana (cuiDeo auctore seruimus) ecclesiapriuilegia, que in firma- Petri stabilitatis petra suscepit, nullis temporibus angustantur, nullis regnorum partitionibus preiudicantur. Sed uenerandae Romanae leges, diuinitus per ora principum promulgatae, reum eius prescriptionem non nisi per centum annos admittunt.