DISTINCTIO LIV.

Nullus episcoporum seruum alterius ad clericatus offitium promouere presumat, nisi forte eorum petitio aut uoluntas accesserit, qui aliquid sibi in eo uendicant potestatis. Debet enim esse inmunis ab aliis, qui diuinaemiliciae est aggregandus, ut a castris dominicis, quibusnomen eius asscribitur, nullius necessitatis uinculis abstrahatur.

Nulli de seruili condicione ad sacros ordines pro-moueantur, nisi prius a dominis propriis legitimam libertatem consequantur; cuius libertatis charta ante ordinationem in ambone publice legatur, et, si nullus contradixerit, rite consecrabuntur. Porro seruus non canonice consecratus, postquam de gradu deciderit, eius condicionissit, cuius fuerat ante gradum.

[PALE A.

Magnus episcopus Astiagensis dixit, quid dilectioniuestrae uidetur, procuratores, actores et executores, seucuratores pupillorum si debeant ordinari? Gratus episcopusdixit: si post deposita uniuersa et reddita ratiocinia actusuitae ipsorum fuerint conprobati in omnibus, debent etcum laude cleri, si postulati fuerint, honore munerari.Si enim ante libertatem negociorum uel offitiorum abaliquo sine consideratione fuerint ordinati, ecclesia infamatur. Uniuersi dixerunt: Recte omnia statuit sanctitastua, ideoque ita est et nostra ista quoque sentencia.]

Item ex Concilio Tolletano IX. [c. ii.]

Qui ex famulis ecclesiae seruituri deuocantur inclerum ab episcopis suis, necesse est, ut libertatis percipiant donum, et si honestae uitae claruerint meritis ad-iuti, tunc demum maioribus fungantur offitiis. Quos ueroflagitii sordidauerit incorrigibilis noxa, perpetua seruituscondicionis religet in catena.

Gratian. Qui autem a dominis suis ordinandi libertatem consequuntur, ab eorum patrocinio penitus debent esse alieni, utin nullo eorum obsequiis inueniantur obnoxii.

• Unde in Concilio Tolletano IV. [c. 73.] legitur:

Quicumque libertatem a dominis suis ita percipiunt, ut sibi in eis nullum obsequium patronus retentet, isti, sisine crimine sunt, ad clericatus ordinem liberi suscipiantur, quia directa manumissione absoluti noscuntur. Quiuero retento obsequio manumissi sunt, pro eo, quod adhucpatroni seruitute tenentur obnoxii, nullatenus sunt adecclesiasticum ordinem promouendi, ne, quando uoluerinteorum domini, fiant ex clericis serui.

[PALE A.

Item ex Concilio Martini Papae.

Si quis obligatus est tributo seruili, uel aliqua condicione, uel patrocinio cuiuslibet domus,non est ordinandus clericus, nisi probatae uitae fuerit, et patroni consensusaccesserit.

[PALE A.

De rebus uero illorum uel peculiari, qui a propriis dominis libertate donantur, ut ad gradus ecclesiasticos iure promoueantur, statutum est, ut in potestate dominorumconsistat, quicquid ante libertatem habuerunt utrum illisconcedere, an sibi retinere uoluerint.]

Gratian. Ceterum, si a dominis suis libertatem consecuti non fuerint, et ad ecclesiasticos ordines aliquo modo irrepserint,presbiter peculii amissione mulctetur, diaconus uero aut uica-rium pro se prestabit, aut in seruitutem reuocabitur; ceteri uerogradus non possunt quemquam a nexu seruitutis absoluere.

Unde Gelasius scribit Martino et Iusto Episcopis:

Ex5 antiquis regulis et nouella sinodali explanatione conprehensum est, personas obnoxias cingulo celestismiliciae non precingi. Sed nescio utrum ignorantia autuoluntate rapiamini, ita ut ex hac causa nullus pene episcoporum uideatur extorris. Ita enim nos frequens etplurimorum querela circumstrepit, ut ex hac parte nichilpenitus putetur constitutum. §. i. Actores siquidemillustris uiri filii nostri Amandiani grauiter conqueruntur,homines suo iuri debitos alios iam clericos, alios iamdiaconos ordinatos, cum non solum post modernum concilium (quod tantorum collectione pontificum sub omniumsaluberrimae prouisionis assensu constat esse perfectum)huiusmodi personae suscipi non deberent, uerum etiam,si qui forte in diuinae cultu miliciae ante fuerint ignorantia faciente suscepti, eliminari prorsus et exuti religiosopriuilegio, ad dominorum suorum possessiones iusta debuerint ammonitione compelli. Et ideo, fratres karissimi,eos, quos supradicti uiri actores in clericatus offitio mon-strauerint detineri, discussos et obnoxios adprobatos,custodito legum tramite sine intermissione restituite, itaut si quis iam ex his presbiter reperitur, in eodem gradupeculii sola amissione multatus maneat. Diaconusuero aut uicarium prestet, aut, si non habuerit, ipsereddatur. Reliqua uero offitia sciant, neminem posse abobnoxietate s, si conuincitur, uendicari, quatenus hocordine custodito nec dominorum iura, nec priuilegia ullaratione turbentur.

Idem Herculentio, Stephano et Iusto Episcopis.

Frequens quidem et assidua nos querela circumstrepit de his pontificibus, qui nec antiquas regulas, nec decreta nostra nouiter directa cogitantes, obnoxias possessoribus illigatasque personas uenientes ad clericale cingulum non refutant. §. i. Nuper etenim rectores illustris feminae Placidiaespetitorii oblatione conquesti sunt, Sabinum Marcellianensis siue Cusilinatisurbis antistitem Antiochum seruum iuris patronae suae (absentis dominae occasione captata) ad presbiterii honoremusque perductum, eiusque fratrem Leoncium clericalisoffitii priuilegio decorasse. Et ideo, fratres carissimi, inter supradictos actores, et eos, qui extremae condicionis repetunturobiectu, cognitionem uobis nostra auctoritate deputamus,ut omni ueritate discussa, si reuera obiectam sibi maculamiustae refragationis non poterit ratione diluere,Leoncium clericum, quem gradus prefinitus legibus nondefendit, ad sequendam condicionis suae necessitatemmodis omnibus redibete Antiochum uero, quia propter sacerdotium iam retolli non potest, si in suaecclesia in hoc in quo est honore collocare desiderat,non uelud redditum sibi habeat, sed pro ministeriorum pcelebratione susceptum.

Idem Rufino et Aprili Episcopis.

Quis aut leges principum, aut patrum regulas, aut ammo-nitiones modernas dicat debere contempni, nisi qui inpuni-tum sibi tantum existimat transire commissum? Actores siquidem filiae nostrae illustris et magnificae feminae Maximae petitorii nobis insinuatione conquesti sunt, Sil-uestrum atque Candidum, originarios suos, contra constituciones, que supra dictae sunt, etiam contradictionepreeunte a Lucerino pontifice diacones non legitimeordinatos. Et ideo, fratres karissimi, tantae preuaricatio-nis excessus noueritis sagacius inquirendos, et, si constiteritquerelam ueritate fulciri, continuo, qui contradictione preeunte non legitime sunt creati, a sacris offitiis repellantur.

Item eisdem.

Generalis etiam querelae uitanda presumptio est, qua propemodum causantur uniuersi,passim seruos et originariosdominorum iura possessionemque fugientes, sub religiosae conuersationis obtentu uel ad monasteria sese conferre, uel ad ecclesiasticum famulatum conniuentibus quoquepresulibus indifferenter admitti. Que modis omnibus estamouenda pernicies, ne per Christiani nominis institutum autaliena peruadi, aut publica uideatur disciplina subuerti;precipue cum nec ipsam ministerii clericalis hac obligationefuscari dignitatem conueniat, cogaturque pro statu militantium sibi condicioneque iurgari, aut uideri (quod absit)obnoxia. Quibus sollicita competenter interdictione prohi-

bitis, quisquis episcopus, presbiter, diaconus, uel eorum, qui monasteriis preesse noscuntur, huiusmodi personas apud se tenentes non restituendas patronis, aut deinceps uel ecclesiae seruituti, uel religiosis congregationibus putauerint applicandas, nisi uoluntate forsitan dominorum subscriptionis testimonio primitus absolutasuel legitima transactione concessas, periculum se propriihonoris non ambigant communionisque subituros, sisuper hac re cuiusquam uerax nos querela pulsauerit. §. i.Magnis quippe studiis secundum B. Paulum Apostolum precauendum est, ne fides et disciplina Dominiblasphemetur. Idem: §. 2. Nichil perire credimusecclesiasticis utilitatibus, si que sunt aliena reddantur.

II. Pars. Gratian. Hoc tunc obseruandum est, cum dominus et seruus eiusdem professionis inueniuntur. Ceterum si Iudeus Christianum mancipium emerit, iudicis uel episcopi auctoritate, etiam eo inuito, ad libertatem debet perduci.

Unde Gregorius Libertino Episcopo.

Mancipia Christiana, quecumque" Iudeum conparasse patuerit, ad libertatem iuxta legum precepta sine ambiguitate perducite, ne, quod absit, religio Christiana Iudeissubiecta polluatur.

Item ex Concilio Tolletano III. [c. 14.]

Nulla offitia publica Iudeis iniungantur, per que eis occasio tribuatur penam Christianis inferre. Si qui ueroChristiani ab eis in Iudaismo ritu sunt maculati ueletiam circumcisi, non reddito pretio ad libertatem et religionem redeant Christianam.

Gratian. De his autem, qui in infidelitate empti ad gratiam baptismi uenire desiderant, quid fieri debeat, Gregorius scribitFortunato Neapolitano Episcopo, [lib. V. epist. 31.]:

Fraternitatem uestram oportet esse sollicitam, si de Iudeorum seruitio non solum Iudeus, sed etiamquisquam paganorum fieri uoluerit Christianus, postquamuoluntas eius fuerit patefacta, ne hunc sub quolibet ingenio uel argumento cuipiam Iudeorum uenundandi facultassit; sed is, qui ad Christianam conuerti fidem desiderat,defensione uestra in libertatem modis omnibus uendicetur.§. 1. Hi uero, quos huiuscemodi oportet seruos amittere,ne forsitan utilitates suas irrationabiliter existimentinpediri, sollicita uos hoc conuenit consideratione ser-uare, ut, si paganos, quos mercimonii causa de externisfinibus emerint, infra tres menses, dum emptor, cui uenditifuerants, non inuenitur, fugere ad ecclesiam forte contigerit, et uelle se dixerint Christianos fieri, uel etiam extraecclesiam hanc talem uoluntatem prodiderint, pretium eorum a Christiano scilicet emptore percipiant. Siautem post prefinitos tres menses quisquam huiuscemodiseruorum Iudaicorum uelle suum dixerit, et fieriuoluerit Christianus, nec aliquis eum postmodum emerit,nec dominus qualibet occasionis specie hunc audeatuenundare, sed ad libertatis proculdubio premia perducatur,quia hunc non ad uendendum, sed ad sibi seruiendum dicitur conparasse.

[PALE A

Si quilibet Iudeorum seruus ad uenerabilia loca confugerit causa fidei, nullatenus eum patiamini preiudicium sustinere; sed siue olim Christianus, siue nunc fuerit baptizati, sine ullo Christianorum pauperum damno religiosoecclesiasticae pietatis patrocinio in libertatem modis omnibusdefendatur.]

[PALE A.

Et si Iudeorum serui, nec dum adhuc conuersi, ad Christi gratiam conuolauerint, libertate donentur.]

[PALE A.

Presenti concilio Deo auctore sancimus, ut nullum Christianum mancipium Iudeo deinceps seruiat; sed datispro quolibet bono mancipio duodecim solidis ipsum mancipium quicumque Christianus seu ad ingenuitatem,seu ad seruitium licentiam habeat redimendi. Et si Christianus fieri desiderat, et non permittitur, similiter faciat,quia nefas est, quem Christus Dominus sanguinis suieffussione redemit, blasphemum Christianae religionisin uinculis tenere. Quod si acquiescere his, que statuimus, quicumque Iudeus noluerit, quamdiu ad pecuniamconstitutam uenire distulerit, liceat mancipium ipsumcum Christianis ubicumque uoluerit habitare.]

Item ex Concilio Aurelianensi [I. c. 5.]

III. Pars. Si seruus, absente aut nesciente domino, episcopo sciente quod seruus sit, presbiter aut diaconus ordinatus fuerit, ipso in clericatus offitio permanente, episcopus eum domino duplici satisfactione

recompenset. Si uero episcopus eum seruum nescierit, qui testimonium perhibent, aut eum supplicauerint ordinari, simili redibitione teneantur obnoxii.

Constitutio noua.

Si seruus, sciente et non contradicente domino, in clero fuerit ordinatus, ex hoc ipso liberet ingenuus erit. Sedsi ignorante domino, licet, ei intra spatium uniusanni et seruilem fortunam probare, et seruum suumaccipere. Verum et, si legitimo probatus ex-

Berimento monachus efficiatur, euadit iugum seruitutis.

►ebent enim per triennium antequam monachi efficiantur in monasterio permanere, postea uero si monachi effectifuerint, liberi efficiuntur. Episcopalis ordo liberat afortuna seruili uel ascriptitia, sed non a curiali siue offi-tiali, nam et post ordinationem durat. Sed et iuspatriae potestatis soluit episcopalis dignitas. Inscripti-cioss uero in ipsis possessionibus clericos etiam preteruoluntatem dominorum fieri permittimus, ita tamen, utclerici facti inpositam sibi agriculturam adinpleant.

Item Leo^- omnibus Episcopis, [epist. I. c. i.]Admittuntur passim ad sacrum ordinem, quibus nullanatalium, nulla morum dignitas suffragatur, et qui a dominissuis consequi libertatem minime potuerunt, ad fastigiumsacerdotii (tamquam seruilis uilitas hunc honorem capiat)prouehuntur. Ab his itaque, fratres karissimi, omnesuestrae prouinciae abstineant sacerdotes, et non tantum abhis, sed etiam ab aliis originariis, uel qui alicui conditioniobligati sunt, uolumus temperari, nisi forte eorum peticioaut uoluntas accesserit, qui aliquid sibi in eos uendicantpotestatis.

IV. Pars. Gratian. De seruis monasterii queritur, an ecclesiasticis offitiis possint aggregari, an non. Sed famuli ecclesiarum non sunt ordinandi, sicut supra dictum est, nisi a propriis episcopis libertatem consequuntur. Porro seruus monasterii libertatem consequi non ualet, non ergo ad clericatum sibiaccedere licet. Quod autem liber fieri non possit, probaturauctoritate Octaua e Sinodi, in qua sic statutum legitur:

Abbati uel monacho monasterii seruum non licebit facere liberum. Qui enim nichil proprium habet, libertatem reialienae dare non potest, nam, sicut et seculi legessanxerunt, non potest alienari possessio, nisi a propriodomino.

Gratian. Hac auctoritate prohibentur serui adipisci libertatem recedendi ab obsequio^ monasterii, sed non prohibentur nancisci libertatem promouendi ad sacros ordines. Potest enimin sacris ordinibus constitutus monasterii obsequiis perpetuo deser-uire, ac sic seruus monasterii et libertatem adipisci et sacrisoffitiis ualet associari. Unde in alio capitulo prefatae constitucionis hec causa redditur: „Iniustum est enim, ut monachisrurale opus facientibus serui eorum otio torpeant ac deliciisaffluantP.

V. Pars. Gratian. Quod autem serui ecclesiarum (quonomine etiam monasterii seruos significari intelligimus) ad sacraereligionis propositum debeant assumi, auctoritate beati Gregorii probatur, qui gener ali Sinodo residens dixit:

Multos ex ecclesiastica familia nouimus ad omnipotentis seruitium festinare, ut ab humana seruitute liberi in diuino seruitio ualeant in monasteriis conuersari.Quod si passim dimittimus, omnibus fugiendi ecclesiastici iuris dominium occasionem prebemus. Si uero festinantes ad omnipotentis seruitium incaute retinemus, illiinuenimur negare quedam, qui dedit omnia. Unde necesseest, ut si quiss ex iuris ecclesiastici uel secularis miliciaeseruitute ad Dei seruitium conuerti desiderat, probeturprius in laicali habitu constitutus. Et si mores eiusatque conuersatio bono desiderio illius testimonium ferunt,absque ulla retractione in monasterio omnipotenti Domino seruire permittatur, ut ab humano seruitio liberrecedat, qui diuino amore districtiorem appetit subire seruitutem. Si autem et in monachicohabitu secundum Patrum regulas irreprehensibiliter fueritconuersatus, post prefixa sacris canonibus temporaiam ad quodlibet ecclesiasticum offitium prouehatur,si tamen illis non fuerit criminibus maculatus, que intestamento ueteri morte mulctantur.

Gratian. Ecce, quomodo serui ad clericatum ualeant assumi, uel quomodo non admittantur. Liberti quoque non sunt promouendi ad clerum, nisi ab obsequiis sui patroni fuerint absolutiUnde in Concilio Eliberitano, [c. 8o.]

Prohibendum est, ut liberti, quorum patroni in seculo fuerint, ad clerum non promoueantur.