DISTINCTIO XCIII.

Si inimicus est iste Clemens alicui pro actibus suis, et uos nolite expectare, ut ispse uobis dicat: cum illo nolite amici esse, sed prudenter obseruare debetis, et uoluntatieius absque communicatione obsecundare, et auertereuos ab eo, cui ipsum sentitis aduersum; sed nec loqui his,quibus ipse non loquitur, ut unusquisque, qui in culpa est,dum cupit omnium uestrum amicicias habere, festinetcicius reconciliari ei, qui omnibus preest, et per hoc redeatad salutem, cum obedire ceperit monitis presidentis. Siuero quis amicus fuerit his, quibus ipse non loquitur,unus est ipse s ex illis, qui exterminare ecclesiam Deiuolunt, et cum corpore uobiscum esse uideatur, mente etanimo contra uos est. Et est multo nequior hostis hic,quam illi, qui foris sunt, et euidenter sunt inimici; hic enimper amiciciarum speciem que inimica sunt gerit, et ecclesiam dispergit et uastat. Ideoque huiusmodi apostolicis institutis uos monentes instruimus, ut effecta certior karitas uestra sollicitius deinceps agere studeat etcautius, ne peruersi et infideles homines ledendi fideleset beniuolos habeant facultatem.

Item Gregorius [1. V. epist. 26.]

Miratus ualde sum, quia in tanto Salonitanae ecclesiae clero uel populo uix duo ex sacris ordinibus inuenti sunt, frater scilicet et coepiscopus meus Paulinus, et dilectissimus filius meus Honoratus archidiaconus eiusdemecclesiae, qui communicare Maximo sacerdotium rapientiminime consentirent, et se Christianos esse cognoscerent.Debuistis enim, karissimi filii, pensare ordines uestros, etquem sedes apostolica repellebat repulsum cognoscere, utprius, si posset, ab illatis criminibus mundaretur, et tuncei uestra dilectio communicaret, ne particeps obligationisexisteret.

Item Ciprianus [de unitate ecclesiae].

Qui cathedram Petri, super quam ecclesia fundata est, deserit, in ecclesia se esse non confidat.

Gratian. Episcopi uero, qui apostolicae ordinationi sub-iacent, etiam hanc reuerentiam debent, ut singulis annis apostolorum liminibus sese representent.

Unde Anacletus et Zacharias Papa:

Iuxta sanctorum Patrum et canonum instituta episcopi omnes, qui huius apostolicae sedis ordinationi subia-cent, qui propinqui sunt, annue circa idus magi sanctorum principum apostolorum Petri et Pauli liminibus presententur omni occasione seposita. Qui uero de longinquo,iuxta cyrographum suum inpleant. Qui autem constitutionis huius contemptor extiterit, preterquam si egritudinefuerit detentus, sciat se canonicis subiacere sententiis.

II. Pars. Gratian. Reliqui uero in ecclesia minores semper debent maioribus subesse, sicut in Sinodo- S. Siluestri, [c. VII.] legitur

A subdiacono usque ad lectores omnes subditi sintdiacono cardinali uiro reuerentissimo, in ecclesia repre-sentantes ei honorem. Porro pontifici presbiter, presbitero diaconus, diacono subdiaconus, subdiacono acoli-thus, acolitho exorcista, exorcistae lector, lectori hostiarius,hostiario abbas, abbati monachus in omni loco representet obsequium, siue in publico, siue in gremioecclesiae.

Item ex epist. [I.] Clementis Papae [ad Iacobum fratrem Domini]:

Diaconi ecclesiae sint tanquam oculi episcopi, oberrantes et circumlustrantes cum uerecundia actus totius ecclesiae, et perscrutantes diligentius, si quem uideant uicinum fieri precipicio et proximum esse peccato, ut referant hec ad episcopum. Et infra: §. i. Episcopo suggerereque ad cultum ecclesiae et disciplinam eius pertinent,diaconibus cura sit.

Item in eadem. Sacerdotes uero dicebat B. Petrus sal terrae et mundi lumen docens, eos in splendore operum glorificare patrem Deum, de quibus Dominus ait: „Beatiestis, cum maledixerint uobis homines et reliq.“ etiterum: „Vos estis sal terrae.“

Item ex Concilio Parisiensi.

Nulla ratione clerici aut sacerdotes habendi sunt, qui sub nullius episcopi disciplina et prouidentia gubernantur.Tales enim acephalos, id est sine capite, prisca consuetudo» nuncupauit.

[C. IX.]

Item [ex epist. III. Clementis].

Qui suis episcopis non obediunt, indubitanter rei et reprobi existunt. Porro ipsi a Deo donum summi muneris consecuntur, qui suis doctoribus, qui recte episcopi in-telliguntur, libenter obediunt.

Item Anacletus, [epist. I.]

Ille proculdubio scandalizatur in Deum, qui recte non docet, et qui eius scandalizat episcopum uel sacerdotem.

Item Euaristus omnibus Episcopis.

Diaconi (qui quasi oculi uidentur esse episcopi) septem debent esse in unaquaque ciuitate, qui custodiantepiscopum predicantem, ne ipse ab insidiatoribusquoquo modo infestetur, aut ledatur a suis, aut uerba diuina

detrahendo aut insidiando polluantur uel despiciantur: sed ueritas spirituali redoleat feruore; pax predicatalabiis cum uoluntate animi concordet.

Diaconi septem debent esse secundum regulam, quamuis non magna sit ciuitas. Regulae autemauctoritas ista est, quod et liber actuum apostolorum ideminsinuat.

III. Pars. Gratian. Ut ex premissis auctoritatibus^apparet, diaconi debent obedientiam presbiteris, sicut etpresbiteri episcopis. Sed diaconi superbientes sacerdotibus ex-equari°, uel potius preferri querebant, contra quorum insolentiam multorum auctoritates manauerunt, eorum superciliumreprimentes, atque ut sacerdotibus condignam obedientiam exhibeant decernentes.

Unde Gelasius Papa, [in epist. ad Episcopos per Lucaniam, c. 9. et 10.] ait:

Diaconos propriam constituimus obseruare» mensuram, nec ultra tenorem paternis canonibus deputatum quidpiam temptare permittimus, et nichil eorumsuo ministerio penitus applicare, que primis ordinibusproprie decreuit antiquitas. Absque episcopo uel presbitero baptizare non audeant, nisi predictis ordinibusfortassis longius constitutis necessitas extrema conpellat.Quod etiam laicis Christianis facere plerumque conceditur. §. i. Sacri corporis prerogationem sub conspectuepiscopi seu presbiteri (nisi his absentibus) ius nonhabeant exercendi.

Item in Ni ceno Concilio, [c. 14. seu 18.]

Peruenit ad sanctum concilium, quod in locis quibusdam et ciuitatibus presbiteris sacramenta diaconi porrigant. Hocneque regula, neque consuetudo tradidit, ut hi, qui offerendisacrificii non habent potestatem, his, qui offerunt, corpusChristi porrigant. Sed et illud innotuit, quod quidamdiacones etiam ante episcopos sacramenta sumant.Hec ergo omnia amputentur, et in sua diaconi mensura permaneant, scientes, quod episcoporum quidemministri sunt, inferiores autem presbiteris habeantur. Per ordinem ergo post presbiteros gratiamsacrae communionis accipiant, aut episcopo, aut presbitero porrigente eis. Sed nec sedere in medio presbiterorum diacono liceat, quia si hoc fiat, preter regulam probatur existere. Si quis autem posts hasdiffinitiones obedire noluerit, a ministerio cessare debebit.

Item ex Concilio Laodicensi, [c 20.]

Non oportet diaconum coram presbitero sedere, sed iussione presbiteri sedeat. Similiter autem diaconushonorem habeat a sequentibus, id est a subdiaconi-bus et ab omnibus clericis.

Item ex eodem, [c. 25.J

Non oportet diacones panem dare, nec calicem benedicere.

Item ex Concilio Cartaginensi [IV.] cui Papa Zosimus interfuit per uicarios , [c. 37.]

Diaconi ita se presbiteri, sicut episcopi ministros esse cognoscant.

[C. XVIII.]

Item m eodem, [c. 38.]

Presente presbitero diaconus eucharistiam corporis Christi populo, si necessitas cogit, iussus eroget.

[C. XIX.]

Item m eodem, [c. 39. 40. et 41.]

Diaconus sedeat iubente presbitero quolibet loco. Item diaconus in conuentu presbiterorum interrogatusloquatur." Alba uero tantum tempore oblationis etlectionis utatur.

Item ex Concilio Tollet ano IV. [c. 39.]

Nonnulli diacones in tantam erumpunt superbiam, ut se presbiteris anteponant, atque in primo choro ipsipriores stare .presumant, presbiteris in secundo choro constitutis. Ergo, ut sublimiores se presbiteros agnoscant,tam hii quam illi in utroque consistant.

IV. Pars. Gratian. Compagis uero calciari absque apostolici licentia diaconibus non permittitur, sicut nec mapulis uti absque eiusdem auctoritate quibuslibet clericis conceditur.

Unde Gregorius I ob anni Episcopo, Siracusano,

[lib. VII. epist. 28. indict. I.]:

Peruenit ad nos, quod diaconus ecclesiae Catenensis calciatus compagis procedere presum-psisset, quod quia hactenus nulli per totam Siciliamlicuit, nisi solis tantummodo diaconibus Messanensis ecclesiae, quibus olim a predecessoribus nostris non dubitaturesse concessum, bene recolitis. Quia ergo tantae temeritatis ausus leuiter non est attendendus, cum omni hoc fraternitas uestra subtilitate perquirat, ut an per ses,uel alicuius hoc auctoritate presumpserit, nobis subtiliterinnotescat. Nam si negligenter ea, que male usurpantur,omittimus, excessus uiam aliis aperimus.

Idem Iobanni Rauennati Episcopo, [lib. II. epist. 54. circa finem].

Illud autem, quod pro utendis a clero uestro mapulis scripsistis, a clericis nostris est fortiter obuiatum, dicentibus,nulli hoc umquam alii cuilibet concessum fuisse ecclesiae,nec Rauennates clericos uel illic, uel in Romana ciuitatetale aliquid cum sua conscientia presumpsisse, nec, sitemptatum esset, ex furtiua usurpatione sibi preiudiciumgenerari, sed etiam si in qualibet ecclesia hoc presumptum fuerit, asserunt emendandum, quod non concessioneRomani Pontificis, sed sola subreptione presumitur.

Item Ieronimus ad Rusticum Narbonensem episcopum, V. Pars. Diaconi sunt, quos inApocalipsi legimus,septem angeli ecclesiarum, hi sunt septem candelabra aurea,hi sunt uoces tonitruorum, §. 1.221 d Virtutum Operatione preclari, humilitate prediti, quieti, humiles, euangeli-zantes pacem, annunciantes bona, dissensiones et rixas etscandala resecantes, docentes, soli Deo conloquentes, intemplo nichil de mundo penitus cogitantes, dicentes patri etmatri: „non nouimus uos,“ et filios suos non agnoscentes. §. 2. Sine hiss sacerdos nomen habet, offitiumnon habet. Hic minister Dei dicitur, quia scriptum est:„ Maior est, qui ministrat, quam cui ministratur. "Et sicut in sacerdote ministratio, ita in ministrodispensatio sacramenti est. §. 3. Sacerdotibus etiampropter presumptionem non licet de mensa Domini tollerecalicem, nisi eis traditus fuerit a diaconibus. §. 4.Ita enim Deus noster omnipotens uniuersa disposuit, ut quimaiorem se credideritp minor esset% et qui uidereturminor maior existeret. Denique quam hoc uerum sit ipseperpende. Leuitae conponunt mensam Domini, Leui-tae sacerdotibus, cum sacramenta benedicunt, assistunt, Leuitae ante sacerdotes orant, ut et si distinctiolocorum credatur in mundo, etiam in altari Deiuideant sibi episcopi, qui superbi sunt, diacones anteponi. Si humilitatem diligunt et diaconiy maiores se essein eo, quod sunt humiles, recognoscant. Tunc demum,ut aures habeamus ad Deum, diaconus clamat, ipsepredicat, ipse hortatur, ipse commonet astantibus sacerdotibus, nec leuiter hanc uocem, que loquituret pacem annunciat, aut negligenter aspidas. Sufficithuic tantum ordini per Dominum concessum fuisse, ut nonsolum sacerdos in templo Dei ss totum agere et in-plere uideatur. Et infra: §. 5. Nunc autem ex quo inecclesiis, sicut in Romano inperio, creuit auaritia, periitlex a sacerdote et uisio de propheta; singuli quiqueper potentiam episcopalis nominis, quam sibi ipsi

illicite absque ecclesia uendicarunt, totum, quod Leuita-rum est, in suos usus redigunt, nec hoc solum, quod asscriptum est, sibi uendicant, sed cunctis auferuntuniuersa. Mendicat infelix in plateis clerus, et ser-uili mm operi mancipatus publicam de quolibet poscit elemosinamPP. Qui qq ex eo magis despicitur a cunctis, quo misere desolatus iusteputatur ad hanc ignominiam deuenisse. §. 6. Solusepiscopus incubat donis, solus utitur ministerio,solus uniuersa sibi uendicat, solus partes inuadit alienas,solus occidit uniuersos. §. 7283yy Hinc propter auaritiam sacerdotum odia sepe consurgunt, hinc episcopi accusantur a clericis, hinc principium litis, hinc detractioniscausa, hinc origo fit criminis. Etenim si unusquisqueita in hoc mundo uisibili aliquid possidere iubetur, ut suatantum sit possessione contentus, ac res non inuadat alienas,non agrum pauperis tollat, non uineam, non sub-uectorium aliquod, non famulos, non fructum;quanto magis qui ecclesiae Dei preest debet ita in omnibusseruare iusticiam, ut hoc sibi uendicet, quod sui iurisesse cognoscit, aliena non rapiat, aliena non tangat,equalem ceteris se faciat, et sicut sine his in ministerionon uiuit, ita in dispensatione non uiuat? §. 8. Certe, ut ipsenosti, qui uisibiliter in hoc mundo ius inuadit alienum,accusatur a paupere, dampnatur a iudice, ita in&gs ecclesiaDei, cum quisque stipendia perdit, clamat adDominum, exauditur a Christo, nec differtur ultionis sententia, si non sedantur uniuersa. Moderatio enim Dei ac pietas solum nostrum reditum querit,ac nos cupit longa sua bonitate saluari. Si nonconuertimur, si duri colli sumus, si in peccatis usquead mortem illicite perduramus, assidue peccantium ppp,non miseretur Deus qqq.

VI. Pars. Gratian. Hoc capitulo sacerdotum auaricia reprehenditur, diaconorum dignitas siue offitium commendatur.Sed quia ut supra dictum est) diaconi insolescentes etiam presbiteris se preferendos arbitrati sunt, contra illorum^ supercilium scribit Ieronimus ad Euangelum presbiterum,[epist. LXXXV.]:

Legimus in Ysaia: ,,Fatuus fatua loquitur.” Audio quendam in tantam erupisse uecordiam, ut diaconos presbiteris id est episcopis anteferret. Nam cum Apostolus perspicue doceat, eosdem esse episcopos, quos presbiteros, quidpatitur mensarum et uiduarum minister, ut supra eos se tumidus efferat, ad quorum preces Christi corpus sanguisque conficitur? Queris auctoritatem? Audi testimonium: „Pauluset Timotheus serui Iesu Christi omnibus sanctis, quisunt Philippis, cum espiscopis et diaconibus. Vis et aliudexemplum? In Actibus apostolorum ad unius ecclesiaesacerdotes ita Paulus loquitur: „Attendite uobis, etcuncto gregi, in quo uos Spiritus sanctus posuit episcopos,ut regatis ecclesiam Dei, quam adquisiuit sanguine suo.Ac ne quis contentiose in una ecclesia plures episcoposfuisse contendat, audiat aliud testimonium, in quo manifestissime declaratur uel conprobatur, eundem esseepiscopum atque presbiterum: „Propter hoc reliqui teCretaes, ut que deerant corrigeres, et constituerespresbiteros per ciuitates, sicut ego tibi mandaui: si quisest sine crimine, unius uxoris uir, filios habens fideles, nonin accusatione luxuriae, aut non subditos. Oportet enimepiscopum sine crimine esse, quasi Dei dispensatorem/ Et ad Timotheum: „Noli negligere gratiam,que tibi data est per prophetiam, et per inpositio-nem manuum presbiteris Sed et Petrus in prima epistola: „Presbiteros, qui in uobis sunt, precor compres-biter, et testis passionum Christi, et futurae gloriae, quereuelanda est, particeps, regite gregem Christi, et inspicite non ex necessitate, sed uoluntarie iuxta Deum/Quod quidem grece significantius dicitur E7rioxo7tovrrss unde et nomen episcopi tractum est. Parua tibi ui-dentur tantorum uirorum testimonia? Clangat tuba euangelica,filius tonitrui, quem Iesus amauit plurimum, qui de pectoresaluatoris doctrinarum fluenta potauit: „Presbiter, Electae dominae, et filiis eius, quos ego diligo in ueritate/Et in alia epistola: „Presbiter Gaio karissimo, quemego in ueritate diligo/ §. i. Quod autem postea unuselectus est, qui ceteris preponeretur, in scismatis remedium factum est, ne unusquisque ad se trahens Christiecclesiam rumperet. Nam et Alexandriae a Marco euangelista usque ad Eradam et Dionisium episcopos, presbiteriex se semper unum eligebant et in excelsiorigradu collocabant, quemp episcopum nominabant, quomodo si exercitus inperatorem faciat. Diaconi autem qeligant de se quem industrem nouerint, et archidiaconum nuncupent. Quid enim facit excepta ordinationeepiscopus, quod non facit presbiter? Nec altera Romanaeurbis ecclesia, altera totius orbis existimanda est: et Galliae, et Brittanniae, et Affrica, et Persis, et oriens, etIndia, et omnes barbarae nationes unum Christum adorant,unam obseruant regulam ueritatis. Si auctoritas queritur, orbis maior est urbe. Ubicumque fuerit episcopus,siue Romae, siue Eugubio, siue Constantinopolim,siue Regio, siue Alexandrinae, siue Thanis, eiusdem estmeriti, eiusdem et sacerdotii. Potentia diuitiarum et pau-

pertatis humilitas uel sublimiorem episcopum, uel inferiorem non facit; ceterum omnes apostolorum successores sunt.§. 2. Sed dicis, quomodo Romae ad testimonium diaconi presbiter ordinatur? Quid mihi profers unius urbisconsuetudinem? Quid paucitatem, de qua ortum est supercilium, in leges ecclesiae uendicas? Omne quod rarum estplus appetitur. Pulegium apud Indos pipere preciosius est.Diacones paucitas honorabiles, presbiteros turba contemptibiles facit. Ceterum in ecclesia etiam Romaepresbiteri sedent, et stant diaconi, licet paulatim crebrescentibus y uitiis inter presbiteros absente episcopo diaconos sedere uideamus, et in domesticis conuiuiisbenedictiones ,coram presbiteris dare. Discant, quihoc faciunt, se non recte facere, audiant Apostolos:„Non est dignum, ut relinquentes uerbum Dei ministremus mensis.“ Sciant diaconi quare constituti sint. LegantActa apostolorum, recordentur condicionis suae. Presbiter et episcopus aliud etatis, aliud dignitatis est nomen.Unde ad Titum et Timotheum de ordinationeepiscopi et diaconi dicitur; de presbiteris omnino reticetur,quia in episcopo et presbiter continetur. Qui prouehitur,a 390 ff minori ad maius prouehitur. Aut igitur ex presbiteroordinetur diaconus, ut presbitero maior ss conprobetur, inquem crescit ex paruo, aut si ex diacono ordinaturpresbiter, nouerit se laicis maiorem, sacerdotibus esseminorem.

Item Ciprianus, [lib. III. epist. 9.]Dominus noster Iesus Christus, rex et iudex etdominus noster, usque ad passionis diem seruauithonorem pontificibus et sacerdotibus quamuis illinec timorem Dei, nec agnicionem Christi seruassent. Namcum leprosum mundasset, dixit illi: ,, Vade, et ostendete sacerdotibus, et offer donum. Humilitatem noshumilis docuit, sacerdotem adhuc appellanss, quemsciebat esse sacrilegum. Item subditus passioni cumalapam accepisset, et ei diceretur: ,,Sic respondes pontifici ?“ nichil contumeliose ille locutus est in personampontificis, sed sic magis innocentiam suam tuitusest, dicens: „Si male locutus sum, exprobra de malo:si autem bene, quid me cedis?“ Que omnia ab eo ideofacta sunt humiliter atque pacienter, ut nos humilitatisac pacientiae haberemus exemplum. Docuit enimsacerdotes ueros legitime et plene honorari, dum circa falsossacerdotes ipse talis extitit. §. 1. Meminisse autem diaconi debent, quoniam apostolos, id est episcopos et presbiteros ^Dominus elegit, diaconos autem post ascensumDomini in celum apostoli sibi constituerunt episcopatussui et ecclesiae ministros. Quod si nos aliquid audere contra

Deum possumus, qui episcopos facit, possunt et contra nos diacones audere, a quibus fiunt.

VII. Pars. Gratian. Hoc autem, quod de diaconorum minoritate dicitur, ubique seruandum est, nisi cum diaconus habuerit locum aut proprii patriarchae, aut sui metropolitani^.

Unde in VI. Sinodo, [c. 7.] legitur;

Precipimus, ne diaconus (quamuis etiam in dignitate, hoc est in offitio quolibet ecclesiastico sit) ante presbiterumsedeat, nisi cum locum habuerit proprii patriarchae .autmetropolitani pro aliquo capitulo; tunc enim sicut illiuslocum tenens honorabitur. Si quis uero presumpserit hoctyrannice facere, a proprio gradu repulsus ultimus omniumfiat in ordine suo.

' '