QUESTIO I.

Nos in quemquam sententiam ferre non possumus, nisi aut conuictum, aut sponte confessum.

Item Constantinus Inperator .

Iudex criminosum discutiens non ante sententiam proferat, quam aut reum ipse se confiteatur, aut per innocentes testes conuincatur.

Gratian. L/oc idem testatur Augustinus, et eisdem uerbis.

Item Gregorius [lib. VIII. epist. 50.]

Sicut sine iudicio quemquam nolumus condempnari, ita que iuste diffinita sunt nulla patimur excusatione differri.

Item Eleuterius Episcopus [ad Episcopos Galliae].

Nichil contra quemlibet accusatum absque legitimo et idoneo accusatore fiat. Nam et Dominus noster IesusChristus ludam furem esse sciebat; sed quia non est accusatus, ideo non est eiectus.

Item Felix Papa [I. ad Paternum Episcopum].

Primates accusatum discutientes episcopum non ante sententiam proferant dampnationis, quam aut reum seipse confiteatur, aut per innocentes et canonice, examinatos regulariter testes conuincatur. Aliter irritamesse censemus et iniustam episcoporum dampnationem, etidcirco a Sinodo retractandam, ita ut obpressis ab omnibusin cunctis causis subueniatur.

Gratian. Idem decernit Zepherinus Papa.

Item Augustinus.

Unus ex uobis me traditurus est. Bene dixit: ex uobis, et non: ex nobis. Ex uobis enim est, a quibus periudiciariam potestatem confessus aut conuictus exclusus nonest. A me uero, qui nullis indigeo argumentis, et omniacertissime noui, separatus et diuisus est. Tale est, ac sidiceret: Etsi ego per occulti iudicii sententiam eum damp-natum habeo, uos tamen adhuc illum per tollerantiamsustinete.

Item Gregorius I oh an ni Defensori, eunti in Yspaniam, [lib. XI. epist. 50.]

Imprimis requirendum est de persona presbiteri, dilectissimi fratris et coepiscopi nostri Ianuarii, et si ita se ueritas habet, sicut eiusdem episcopi peticio continet, in ecclesiaatque loco suo idem presbiter modis omnibus reuocetur.Si autem dictum fuerit, quia contra ipsum causa aliqua motasiue probata est, subtiliter ipso presente et pro se rationemreddente querendum est et genus causae, et modus probationis, ut ex hoc colligere ualeas, utrum adhuc in exiliodemorari, an certe in ecclesia et offitio suo debeat re-uocari. §. 1. De episcopi persona hoc faciendum est, ut, si nulla contra eum criminalis causa, que exilio uel depositione digna est, mota siue probata est, is episcopus quieo superstite peruerse et contra canones in ecclesia eius, ordinari presumpsit, sacerdotio priuatus ab omni ecclesiastico ministerio repellatur. Qui etiam eidem dilectissimo Ianuario fratri et coepiscopo nostro tradendus est, utaut^f ab ipso in custodia habeatur, aut certe ab eo ad nostransmittatur £. Episcopi uero, qui eum ordinauerunt, uelordinationi eius consentientes interfuerunt, sex mensibusdominici corporis communione priuati agere penitenciamin monasterio decernantur, et suprascriptus Ianuarius loco etordini suo modis omnibus reformetur. Si uero communionepriuatis mortis contigerit inminere periculum, benedictioeis uiatici non negetur. Si autem episcopi in preiudiciocondempnationis uel depositionis memorati episcopi semetu iudicis consensisse, ac talia fecisse sua sponte confessi fuerint, tempus eis adbreuiandum est, et moduspenitenciae temperandus. Si uero ille, qui locum eius inuasit, de hac fortasse luce migrauerit et alter est ordinatus, quialeuioris culpae uidetur, non quasi isti superstiti, sedsuccessisse defunctop, episcopatus illi offitium ab ea itantummodo ecclesia interdicatur, ut in alia ecclesia, quesacerdote uacauerit, si electus fuerit, possit esse episcopus, ad Malachitanam tamen ecclesiam numquam aliquo modoreuersurus. §. 2. Gloriosus autem comitiolus quicquid predictus episcopus per uiolentiam atque insecutionem ipsiusexpendisse uel dampnum pertulisse dato sacramento firma-uerit, eidem episcopo restituere condempnetur. Si autemaliter, quam antefati episcopi peticio continet, actum esseforsitan perhibetur, subtiliter querendum est, et cognitaueritate cum Dei timore quod iusticiae ordo suaserit iudi-candum. §. 3. Quia igitur Stephanus episcopus in odiosuo quedam ficta, et de falsis se capitulis accusatum, neque aliquid ordinabiliter factum, sed iniuste asserit secondempnatum, diligenter querendum est primo, siiudicium ordinabiliter est habitum, si alii accusatores, alii testes fuerunt. Deinde causarum qualitas, si dignaexilio uel depositione fuerit; si eo presentey, sub iure-iurando testimonium contra eum dictum est; si scriptisactum est, si ipse licentiam respondendi ac defendendi sehabuerit. Sed et de personis accusantium ac testifican-tium subtiliter querendum est, cuius conditionis sint, cuiusue opinionis, et ne inopes sint, ne forte aliquascontra prefatum pastorem inimicitias habuissent, utrumss testimonium ex auditu dixerint, aut certespecialiter se scire testati sunt; si scriptis iudicatum est,

et partibus presentibus sententia recitata est. Quod si forte hec solempniter acta non sunt, neque causa probataest, que exilio uel depositione digna sit, in ecclesiam suammodis omnibus reuocetur. Hii uero, qui contra Dei timoremet statuta canonum eum condempnauerunt, excommunicatiin monasterio “ ad agendam penitentiam sex mensibussunt mittendi, ita sane, ut, si cuiquam eorum mortis contigeritinminere discrimen, uiatici ei benedictio non negetur.Ipse autem, qui eo uiuente locum eius temerarie ambiuit, priuatus sacerdotio ab omni ministerio ecclesiastico repellatur, atque eidem dilectissimo fratri et coepiscopo nostrotradatur, ut eum aut ipse ad nos transmittat, aut apud sein custodia habeat. Episcopi uero, qui eum ordinare pre-sumpserunt, uel peruersae ordinationi illius consensumprebuere, communione priuati sex mensibus adagendam penitentiam in monasterio deputentur etc. ut suprade causa Ianuarii episcopi et infra . §. 4. Quod si fortealiqua de obiectis contra memoratum Stephanum episcopumprobata sunt, aliqua uero doceri minime potuerunt, cautaomnino consideratione pensandum est, utrum leuiora capitula, an certe grauiora probata sint, ut ex eis qualiter diffinitionem tuam debeas formare possis scire, f. 5. Gloriosusuero comitiolus, si suprascriptus episcopus innocens esseclaruerit, quicquid de rebus eius uel ecclesiae ipsius tulit eisine aliqua dilatione restituat etc. ut supra in causa Ianuariiepiscopi ® pp. Si autem episcopum talem culpametc. et infra in prima causa monachorum. De persona presbiteri, etc. et infra in causa: Clericus aduersusclericum. Et infra [in eadem epistola 54. undecimi libri].§. 6. De persona Ianuarii episcopi sciendum est, grauiteromnino et contra leges actum ut uiolenter de ecclesiatraheretur; dum si quamlibet iniuriam a quocumque episcopus passus fuerit in ecclesia, iniuriantem lex capitali pena percutiat, et sicut maiestatis reum omnibus detillum accusandi licentiam, ut huius legis series loquiturcodicis lib. I. cap. III. constitut. n.: §. 7. „Si quis inhoc genus sacrilegii inruperit, ut in ecclesia catholica^ inruens sacerdotibus et ministris, uel ipsi cultuilocoque aliquid inportet iniuriae, etc.“ Et infra yy §. 8.De persona episcopi Stephani hoc attendendum est, quia nec inuitus ad iudicium trahi, nec ab episcopis alieniconcilii debuit iudicari. §. 9. Contra hoc si dictum

fuerit, quia nec metropolitanum habuit, nec patriarcham, dicendum est, quia a sede apostolica (que omnium ecclesiarum caput est) hec causa audienda fuerat ac dirimenda, sicut et predictus episcopus petisse dinoscitur. Quia ergoepiscopus alieni concilii iudices habuit omnino suspectos, sententia non a suo iudice dicta nichil firmitatisobtineat. §. io. Quod autem dicitur a seruis suisaccusatus, sciendum est, quia audiri minime debuerunt.§. 11. !34ggg si uero de crimine maiestatis accusatus dicitur, nec ipsum de eo credendum fuit, si uita uel opinio eiustalis ante non extitit. §. i2. Quod autem dicitidem episcopus, quia se absente aliqui uilissimi sint testesexhibiti, hoc si uerum est, nullius est momenti§. 13.141 kkk

Quales autem testes uel cuius opinionis ad testimonium admittendi sunt, plurimae leges ostendunt, que pene nullihabentur incognitae, que etiam illud sanciunt, utuilissimis testibus sine corporali discussione credi non debeat.§. 14. Quod autem dicitur, quia nichil scriptis iudicatumest, legendum est tit. XLIV. libri VII. codicis constitutioultima, qj scriptis debuit iudicari. Nam ibi interalia precipitur, ut sententia, que sine scripto dictafuerit, nec nomen sententiae ppp habere mereatur.

[PALE A.

C. VIII. Ultima sententia debet de scripto preferri.

Item Codicis libro VII., titulo de sententiis ex breui-culo recitandis, Imppp. Valentinianus, Valens et Gratianus AAA.

Statutis generalibus iussimus, ut uniuersi iudices, quibus reddendi iuris in prouinciis permisimus facultatem, cognitiscausis ultimas diffinitiones de scripti recitatione proferant. Huic adicimus sanctioni, ut sententia, que dictafuerit, cum scripta non esset, nec nomen quidem sententiaehabere mereatur, nec ad rescissionem perperam decretorumappellationis solempnitas requiratur.]

[PALE A.

Item ex Concilio apud S. Medardum Hincmarus Remorum Archiepiscopus dixit:

C. IX. De eodem.

Legum ecclesiasticarum consuetudo et auctoritas talis

est, ut in causis gestorum semper scripturam requirant, adeo, ut qui ad sacrum fontem accedit, suum dare nomenprecipiatur. Qui ad summum sacerdotium prouehitur, decreto manibus omnium roborato eligitur. Ordinatus autema suis ordinatoribus litteras accipere iubetur. Qui etiam abecclesiastica societate quolibet excessu discinditur, libelliinscriptione aut recipitur, aut eicitur. Sed et quiaccusatur aut excommunicatur, seu reconciliatur, perscripturam accusari uel reconciliari iubetur. Et sic in ceterishuiusmodi in tantum scriptura deposcitur, ut sicut B. Gregorius in commonitorio ad Iohannem defensorem ex Romanislegibus sumens scribit:, , Sententia, que sine scriptoprofertur, nec nomen sententiae habere mereatur.“J

Item Nicolaus Papa Air ardo™ Turonensi Archiepiscopo.

Notum sit tuae fraternae karitati, quod iste presbiter pauper, nomine Christoforus, de sua angustia ad nostramclementiam lacrimabiliter sit conquestus, dicens, se falsiscriminibus inpetitum, et ab ecclesia non conuictumneque confessum inrationabiliter fuisse reiectum. Nam, ut ipse refert, tua diligentia per tres uices inquisitionefacta, nulla in se neque de fornicationis crimine, neque dehomicidii consensione potuit culpa reperiri, nisi quiasuae paupertatis causa que petebantur aut consentirenoluit, aut adinplere non potuit. Quod suus tamenemulus ultroneus egit, qui ecclesiam illius iniuste preripuit.Idcirco magnopere monemus reuerentiam tuam, ut s que, forte te ignorante, Gieziaca cupiditate peracta esse uiden-tur, tuae fraternitatis censura celeri emendatione corrigantur, scilicet restituendo ecclesiae propriae iam dictum sacerdotem, atque ei reddendo tua pietate, quem perdiditpristinum honorem, et nullatenus canonica instituta alicuiustemeritate contempni permittas, quia facientem et consentientem par pena constringit.

Item de libro constitucionum.

Nemo episcopus, nemo presbiter excommunicet aliquem, antequam causa probetur, propter quam ecclesiastici canoneshoc fieri iubent. Si quis autem excommunicauerit aduersus eam aliquem, ille, qui excommunicatus est, maioris sacerdotis auctoritate ad gratiam sanctae communionis redeat; is autem, qui non legitime excommunicauerit, in tantum abstineat tempus, quantum maiorissacerdotis auctoritati uisum fuerit, ut quod iniustefecit ipse iuste patiatur.

Item Augustinus in epistola [CXXXVII.] ad clerum et uniuersalem plebem Ipponensem.

Nomen presbiteri propterea non ausus sum de numero collegarum eius uel subprimere, uel delere, ne diuinaepotestati, sub cuius examine causa adhuc pendet, facereuiderer iniuriam, si illius iudicium meo uellem iudiciopreuenire; quod nec in negotiis secularibus iudices faciunt, quando ad maiorem potestatem dubitatio defertur, ut pendente relatione aliquid audeant conmutare. Inepiscoporum quoque concilio constitutum est, nullumclericum, qui nondum conuictus est, suspendi a communione debere, nisi ad causam suam examinandam se nonpresentauerit.

Item Melciades Papa [Episcopis Hispaniae].

Primo semper omnia diligenter inquirite, ut cum iustitia et karitate diffiniatis; neminem condempnetisante iustum et uerum iudicium; nullum iudicetis suspicionisarbitrio; sed primum probate, et postea karitatiuam proferte sententiam, et quod uobis non uultis fieri alterinolite facere.

Dig. lib. XL VIII. iit. de accusationibus et inscriptionibus, [1. qui accusare].

Prohibentur accusare alii propter sexum uel etatem, ut mulier et pupillus. Alii propter sacramentum, ut qui stipendium merentur. Alii propter magistratum et potestatem, in qua agentes sine fraude in ius euocari nonpossunt. Alii propter delictum proprium, ut infames. Aliipropter turpem questum, ut qui duo iudicia aduersus duosreos subscripta habent, nummosue ob accusandum uel nonaccusandum acceperint. Alii propter conditionem suam, ut libertini contra patronos. Alii propter suspicionem calumpniae, ut illi, qui falsum testimonium subornatidixerunt. Nonnulli propter paupertatem, ut sunt quiminus quam quinquaginta aureos habent. Hi tamenomnes, $i suam iniuriam exequantur, mortemue propinquorum defendant, ab accusatione non excluduntur. Liberilibertique non sunt prohibendi suarum rerum defendendarum gratia de facto parentum patronorumue queri, ueluti e si dicant, ui se a possessione ab his expulsos, scilicet non ut crimen uis eis intendant, sed ut possessionem recipiant. Nam et filius non quidem prohibitus estde facto matris queri, si dicat subpositum ab ea partum, quo magis coheredem habeat S; sed eam ream lege Cor-

nelia facere ei permissum non est. §. i. Ab alio delatum alius deferre non potest: sed eum, qui abolicione publicauel priuata interueniente, aut desistente accusatore dereis exemptus est, deferre non prohibetur. §. 2. Mulierem propter publicam utilitatem ad annonam pertinentemaudiri a prefecto annonae deferentem diuus Seuerus etAntoninus rescripserunt. Famosi quoque accusantes sineulla dubitatione admittuntur. Milites quoque, ad hancaccusationem admittendi sunt. Serui quoque deferentesaudiuntur.

II. Pars. Gratian. His omnibus auctoritatibus datur intelligi, quod nullus est condempnandus, nisi iudicio ordinabiliter habito aut conuincatur, aut reum se ipse confiteatur. Verumhec de illis intelligenda sunt, quorum crimina sunt occulta;ceterum que manifesta sunt iudiciarium ordinem non requirunt.

Unde Ambrosius .

Manifesta accusatione non indigent.

G. XVI. De eodem.

Item Nicolaus Papa Karolo Regi [in epistola, quae incipit: Syllabarum] .

Que Lotharius uester nepos rex fecit accusatione non indigent. Manifesta enim sunt opera eius.

Gratian. In manifestis enim calliditate accusantium reus non opprimitur, nec tergiuersatione propria S crimen celatur, cum culpa sua sponte se oculis omnium ingerat, atque ideo intalibus iudiciarius ordo non requiritur, qui ideo tantum institutus est, ut nec innocentia insidiis pateret aduersantium, necculpa delinquentis sententiam effugeret iusti examinis.

Unde Stephanus Papa [V.] Leoni Episcopo Thianensi^;

In manifesta et nota plurimis causa non sunt querendi testes, ut S. Ambrosius in epistola ad Corinthiosdicit, de fornicacione exponens sententiam Apostoli:,, Iudicis, inquam non est sine accusatore dampnare, quia Dominus ludam, cum fuisset s fur, quia nonest accusatus, minime abierit.Cognito autem

opere isto pellendum illum Apostolus de cetu fraternitatis censuit. Omnes enim crimen eius sciebant, et non arguebant. Publice enim novercam suam loco uxorishabebat, in qua re neque testibus opus erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi crimen. Et paulo post:

Absens facie, presens autem auctoritate Spiritus, qui nusquam abest, iam iudicaui ut presens eum, qui hocadmisit, tradi satanae in interitum carnis.“

III. Pars. Gratian. Sed sciendum est, quod eorum, que manifesta sunt, alia sunt nota iudici, et incognita aliis; alia suntocculta iudici et manifesta aliis; quedam uero sunt nota iudici, et aliis. Que iudici tantum nota sunt, sine examinatione feriri nonpossunt, quia, dum accusatoris persona assumitur, iudiciariapotestas amittitur. In una enim eademque causa nullus simulpotest esse accusator et iudex.

Unde Augustinus in omelia depenitentia [que est L. c. 12.]:

Multi corriguntur ut Petrus; multi tollerantur, ut ludas; multi nesciuntur, „ donec ueniat Dominus, qui illuminabit abscondita tenebrarum.^ Et infra: §. 1. Nos ueroa communione quemquam prohibere non possumus (quamvis hec prohibitio nondum sit mortalis, sed medicinalis)nisi aut sponte confessum, aut in aliquo siue seculari, siueecclesiastico iudicio nominatum atque conuictum. Quisenim sibi utrumque audet assumere, ut cuiquam ipsesit et accusator, et iudex? Huiusmodi regulam etiamPaulus apostolus in epistola ad Corinthios breuiterinsinuasse intelligitur, cum quibusdam commemoratiscriminibus ecclesiasticis formam ad omnia similia exquibusdam daret. Ait enim: „Scripsi uobis in epistolane commisceamini fornicariis. Non utique huius mundifornicariis, aut auaris, aut raptoribus, aut ydolis seruientibus, alioquin debueratis de hoc mundo exire.“s Non enimpossunt homines in hoc mundo manentes nisi cum talibus uiuere, nec eos possunt lucrifacere Christo, si eorumcolloquium conuictumque uitauerint. Unde et Dominuscum publicanis et peccatoribus comedens: „Non est, inquit, necessarius sanis medicus, sed male habentibus.Non enim ueni uocare iustos, sed peccatores.^. Etideo sequitur Apostolus, et adiungit: „Nuncautem scripsi uobis non commisceri. Si quis fraternominatur aut fornicator, aut ydolis seruiens, autauarus, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumere. Quid enim mihi de his, qui foris sunt, iudicare? Nonne de his, qui intus sunt, uosiudicatis? De his autem, qui foris sunt, iudicabit Deus.Auferte malum a uobis ipsis.“ Quibus uerbis satis ostendit, non temere, aut quomodolibet, sed per iudicium auferendos esse malos ab ecclesiae communione, ut, si per iudiciumauferri non possunt, tollerentur potius, ne peruerse malos euitando ab ecclesia ipse discedens, eos, quos fugere uide-

tur, uinciat ad gehennam. Quia et ad hoc nobis in scripturis p sunt exempla proposita, uelud in messe, ut palea sufferatur usque ad ultimum uentilabrum, uelintra illa retia, ubi pisces boni cum malis usque ad segregationem, que futura est in litore, id est in fine seculi, equoanimo tollerentur. §. 2. Non enim est contrarium huic locoilludq, quod dicit Apostolus: „Tu, quis es, quiiudicas seruum alienum? suo domino stat aut cadit.“ Noluitenim hominem ab homine iudicari ex arbitrio suspicionis ueletiam extraordinario usurpato iudicio, sed potius ex lege Deisecundum ordinem ecclesiae, siue ultro confessum, siue accusatum atque conuictum. Alioquin illud cur dixit: „ Si quisfrater nominatur aut fornicator, aut ydolis seruiens etc.“nisi quia eam nominationem uult intelligi, que fit inquemquam, cum sententia ordine iudiciario atque integritateprofertur? Nam si nominatio sufficit, multi innocentesdampnandi sunt, quia sepe falso in quoquam criminanominantur. §. 3. Non ergo illi, quos monemus agere penitentiam, querant sibi comites ad suplicia, nec gaudeant, quia plures iuueniunt sibi similes. Nam non propterea minus ardebunt, quia cum multis ardebunt.

Idem in eodem.

Si peccauerit in te frater tuus, corripe eum inter te et ipsum solum. Quare? quia in te peccauit. Quid est:,, In te peccauit?“ Tu scis, quia peccauit. Quia enimsecretum fuit, quando peccauit in te, secretum quere, cumcorrigis quod peccauit. Nam si solus nosti quia peccauit in te, et eum uis coram omnibus arguere, non eriscorrector, sed proditor. Adtende, quemadmodum iu-stus Ioseph tanto flagitio, quod de uxore fuerat suspicatus, tanta benignitate pepercit, antequam sciret unde illaconceperat, quam grauidam senserat, et se ad illam nonaccessisse nouerat. Restabat igitur certa adulterii suspicio, et tamen, quia ipse non nouerat, quod dicit £ euangelium?, , Ioseph autem, cum esset iustus, et nolleteam diuulgare, uoluit occulte dimittere eam. §. i.Ergo ipsa corripienda sunt coram omnibus que peccanturcoram omnibus. Ipsa corripienda sunt secretius que peccantur secretius. Distribuite tempora, et concordetscriptura. Sic agamus, et sic agendum est, non solumquando in nos peccatur, sed etiam quando peccatur abaliquo, ut ab altero nesciatur». §. 2. Nescio quemhomicidam nouerit p episcopus, et nemo alius illum nouit.Ego uoloi illum publice corripere, et tu queris inscribere? Prorsus nec prodo, nec^ negligo: corripio insecreto, pono ante oculos Dei iudicium, terreo cruentamconscientiam, persuadeo penitentiam. Hac karitate preditiesse debemus. Unde aliquando homines reprehendunt nos, quod quasi non reprehendamus, aut putant nos scirequod nescimus, aut putant nos tacere si scimus. F orte quod scis et ego scio: non coram te corripio, quia curareuolo, non accusare. §. 3. Sunt homines adulteri in domibussuis, in secreto peccant, aliquando nobis ab uxoribus suis, plerumque zelantibus, aliquando maritorum salutem queren-tibus produntur. Nos non prodimus, sed in secreto arguimus. Ubi contingit malum ibi moriatur y.Non tamen illud uulnus pegligimus, ante omnia ostendentes, homini in tali peccato constituto, sauciatam que conscientiam gerenti, illud uulnus esse mortiferum.

IV. Pars. Gratian. Quando uero crimen est notum aliis, et non iudici, nec tunc sine examinatione feriendum est, quia incrimen sibi occultum iudex sententiam ferre non debet.

Unde Euaristus Papa ait [epist. II.]:

Deus omnipotens, ut nos a precipitandae sententiae prolatione conpesceret, cum omnia nuda et aperta sintoculis eius, mala tamen Sodomae noluit audita iudicareprius, quam manifeste cognosceret que dicebantur, undeipse ait: „Descendam, et uidebo, utrum clamorem, qui uenit ad me, opere conpleuerint, an non est ita, utsciam.“ Deus omnipotens, cui nichil est absconditum, sed omnia ei manifesta sunt antequam fiant, nonideo hec et alia multa (que ob prolixitatem capitulonon inseruimus) per se inquirere dignatus est, non quod eaignoraret, sed ut nobis exemplum daret, ne precipites indiscutiendis et iudicandis negotiis essemus, et nemala proximorum s prius quisquam presumat crederequam probare. Cuius exemplo monemur, ne ad proferendam sententiam umquam precipites simus, aut temere indi-ligenterque indiscussa quoquo modo iudicemus, dicente ueritatis uoce: „ Nolite iudicare, ut non iudicemini:in quo enim iudicio iudicaueritis iudicabimini, “ et reliqua.Mala uero audita nullum moueant, nec passim dicta absque certa probatione quisquam umquam credat, sed anteaudita diligenter inquirat, nec precipitanter quidaliquis agat. Si enim Deus omnium cognitor Sodomorum mala, quorum clamor ad celum usque peruenerat, omnia sciens prius, nec credere, nec iudicare uoluit, quamipse ea cum fidelibus testibus diligenter inuestigans, que

audierat, opereP conpr obaret q, nos qui sumus homines et peccatores, quibus incognita sunt occulta iu-dicia Dei, hec precauentes", nullum ante ueramiustamque probationem iudicare aut dampnare debemus, manifeste Paulo apostolo dicente; "Tu, quis es, qui iudicas alienum servum? suo enim domino stat aut cadit".

V. Pars. Gratian. Quando autem crimen notum est iudici et aliis, aliquando reus inficiatur factum, ueluti si quis negaretse 416 x interfecisse eum, quem sub oculis iudicis in conspectu multorum interfecerat y. Hic, quia se reum negat, sine examinatione feriri non potest. Aliquando ipsa euidentia operis reumtestatur, quando opere publico crimen suum confitetur, tuncpost secundam ‘et tertiam correctionem sine examinationedampnandus est-, si incorrigibilis extiterit. In hoc itaqueultimo casu intelligenda est auctoritas illa Ambrosii et Nicolai:„ Manifesta accusatione non indigent .“ Fornicator enim ille, in quem sine examinatione sententia apostolica processerat, publice coram omnibus nouercam suam pro uxore habebat.Lotharius quoque, de quo Nicolaus scribit, similiter uxoremsuam publice dimiserat, et aliam superduxerat.

Unde idem Nicolaus ^ scribit Archiepiscopis et Episcopis

per Galliam, Italiam, Germaniam constitutis :

Scelus, quod Lotharius rex (si tamen ueraciter rex dici possit, qui nullo salubri regimine corporis appetitus refrenat, sed lubrica eneruatione magis illicitis eius motibus cedit)in duabus feminis, Teberga scilicet et Waldrada, commisit, omnibus manifestum est. Sed et dudum episcopos Teugaldum et Guntarium^ in tali facto eum habuisse tutores atque fautores, pene totus orbis undiquead limina seu sedem confluens apostolicam referebat.Igitur decernente nobiscum sancta Sinodo, in presentiadepositi, et ab offitio sacerdotali excommunicati, atque aregimine episcopatus alienati indubitanter existunt.