QUESTIO V.

Si quis ariolos, aruspices uel incantatores obseruauerit, aut philacteriis usus fuerit, anathema sit.

Item ex Ancirano Concilio, c. 23. [al. 24.]Qui diuinationes expetunt, et morem gentiliumsubsecuntur, uel in domos suas huiusmodi homines introducunt, exquirendi aliquid arte magica, aut expiandi causa, sub regula quinquennii iaceant secundumgradus penitenciae diffinitos.

Item ex Concilio Martini Papa, [id est, ex Cap.

Martini Bracarensis, c. 72.] Non liceat Christianis tenere traditiones gentilium, et obseruare uel colere elementa, aut lunae aut stellarum cursus, aut inanem signorum fallaciam pro domofacienda, uel propter segetes uel arbores plantandas, uel coniugia socianda. Scriptum est enim: „Omnia, que facitis aut in uerbo, aut in opere, omnia in nomine

Domini nostri Iesu Christi facite, gratias agentes Deo .‘ §. 1. Nec in collectionibus herbarum, que medicinales sunt, aliquas obseruationes aut incantationes liceat attendere, nisi tantum cum symbolo diuino, aut oratione dominica, ut tantum Deus creator omnium et Dominus honoretur. §. 2. Si quis autem, paganorum consuetudinemsequens, diuinos et sortilegos in domum suam introduxerit, quasi ut malum foras mittant, aut maleficia inueniant, uel lustrationes paganorum faciant, quinque annis penitenciam agat. §. 3. Mulieribus quoque Christianisnon liceat in suis lanificiis uanitatem obseruare, sedDeum inuocent adiutorem, qui eis sapientiam texendidonauit.

Item ex Concilio Laudicensi, c. 30.

Non oportet sacris offitiis deditos uel clericos magos aut incantatores existere, aut facere philacteria, que animarum suarum uincula conprobantur. Hos^ autem, quitalibus rebus utuntur, proici ab ecclesia iussimus.

Item ex Concilio Tolletano IV., c. 30.

Si quis episcopus, aut presbiter, siue diaconus, uel quilibet de ordinibus clericorum aruspices, aut incantatores, aut ariolos, aut certe augures uel sortilegos, uel qui profitentur artem magicam, aut aliquoseorum similia exercentes consuluisse fuerit deprehensus, ab honore dignitatis suae suspensus monasterii curam excipiat, ibique penitenciae perpetuae deditus scelus admissum sacrilegii soluat.

Item ex Concilio Agathensi, c. 38.

Aliquanti clerici siue laici student auguriis, et sub nomine fictae religionis per eas, quas sanctorum Patrum sortes uocant, diuinationis scientiam profitentur, aut quarumcumque scripturarum inspectione futura promittunt. Hoc quicumque clericus aut laicus detectusfuerit uel consulere uel docere, ab ecclesia habeaturextraneus.

Item Leo IV. Episcopis Brittanniae, [c. 4.]"

Sortes, quibus cuncta uos uestris discriminatis pro-uinciis, (quas Patres dampnauerunt) nichil aliud quam diuinationes et maleficia esse decernimus. Quamobrem uolumus illas omnino dampnari, et ultra interChristianos nolumus nominari, et ne exerceantur anathematis interdicto prohibemus.

Item Gregorius Adriano Notario, [lib. IX. ep. 47.]Peruenit ad nos, quod quosdam incantatores atquesortilegos fueris insecutus, et omnino nobis sollicitudinemzelumque tuum gratum fuisse cognoscas. Studii enimtui sit sollicite querere, et, quoscumque huiusmodi Christiinimicos inueneris, districta ultione corrigere.

Item Gregorius [lib. VII. epist. 66. ad Ianuarium Episcopum.

Contra y dolorum cultores, uel aruspices atque sortilegos, fraternitatem tuam uehementius pastoralihortamur inuigilare custodia. Quod, si emendare se a talibus nolle repereriss, si serui sunt, uolumus uerberibus, castigari, si uero liberi, inclusione digni districtaque sunt in pena dirigendi?.

Item ex Concilio Cartaginensi [IV., ] c. 39.139a Auguriis uel incantationibus seruientem, similiter etIudaicis supersticionibus uel feriis inherentem a conuentuecclesiae separandum precipimus.

Item ex Concilio Anquirensi , c. i.Episcopi, eorumque ministri omnibus uiribuselaborare studeant, ut perniciosam et a zabulo inuentamsortilegam et magicam artem ex parrochiis suis penituseradicent, et si aliquem uirum aut mulierem huiusce-modi sceleris sectatorem inueniunt, turpiter dehonestatum de parrochiis suis eiciant. Ait enim Apostolus:„Hereticum hominem post primam et secundam correctionem deuita, sciens, quia subuersus est qui eius-modi est.“ Subuersi sunt et a diabolo captiui tenentur qui relicto creatore suo diaboli suffragia querunt, et ideo a tali peste debet mundari sancta ecclesia. §. 1.Illud etiam non est omittendum, quod quedam sceleratae mulieres retro post sathanam conuersae, demonumillusionibus et fantasmatibus seductae, credunt se etprofitentur, cum Diana nocturnis horis dea paganorum, uelcum Herodiade, et innumera multitudine mulierum equitaresuper quasdam bestias, et multa terrarum spacia intempestae noctis silentio pertransire, eiusque iussionibusobedire uelut dominae, et certis noctibus euocari ad eiusseruicium. Sed utinam he solae in perfidia sua perissent, et non multos secum ad infidelitatis interitum pertraxissent. Nam ets innumera multitudo hac falsa opinionedecepta hec uera esse credunt, et credendo a recta fidedeuiant, et errore paganorum inuoluuntur, cum aliquiddiuinitatis aut numinis extra unum Deum arbitrantur.Quapropter sacerdotes per ecclesias sibi conmissas populoDei omni instantia predicare debent, ut nouerint hecomnino falsa esse, et non a diuino, sed a maligno spiritutalia fantasmata mentibus fidelium irrogari, §. 2.

Siquidem ipse sathanas, qui transfigurat se in angelum lucis, cum mentem cuiusque mulieris ceperit, et hanc perinfidelitatem sibi subiugauerit, illico transformat se indiuersarum personarum species atque similitudines, etmentem, quam captiuam tenet, in sompnis deludens, modoleta, modo tristia, modo cognitas, modo incognitas personasostendens, per deuia qiieque deducit, et, cum solus spiritus hoc patitur, infidelis hoc non in animo sed incorpore euenire opinatur. Quis enim in somnis etnocturnis uisionibus se non extra ipsum educitur, et multa uidet dormiendo, que uigilando numquam uiderat?Quis uero tam stultus et hebes sit, qui hec omnia, que insolo spiritu fiunt, etiam in corpore accidere arbitretur, cum Ezechiel propheta uisiones Domini in spiritu, non incorpore uidit°, et audiuit, sicut ipse dicit:, , Statim/inquit,, , fui in spiritu ? Et Paulus non audet dicere seraptum in corpore. Omnibus itaque publice annunciandumest, quod qui talia credit et his similia fidem perdit p, et qui rectam Q fidem non habet, hic non est eius, sedillius, in quem credit, id est diaboli. Nam de Domino nostroscriptum est:, , Omnia per ipsum facta sunt. Quisquis ergo credit fieri posse, aliquam creaturamaut in melius aut in deterius inmutari, aut transformariin aliam speciem uel in aliam similitudinem, nisi abipso creatore, qui omnia fecit, et per quem omnia factasunt, proculdubio infidelis est, et pagano deterior.

II. Pars. Gratian. Nonnulli inueniuntur, qui interno liuore permoti in perniciem suorum inimicorum altare sacrisuestibus exuunt, aut lugubri ueste accingunt, uel consueta lumi-nariorum obsequia Dei ecclesiis subtrahunt, uel missam pro requiedefunctorum promulgatam pro uiuis celebrant hominibus.

Quorum omnium maleficia nequissima Tolletanum Concilium [XIII.] condempnat, dicens [c. 7.]:

Quicumque sacerdotum uel ministrorum deinceps causa cuiuslibet doloris permotus aut altare uestibus sacris exuere presumpserit, aut qualibet alia lugubri uesteaccinxerit, seu etiam si consueta luminariorum obsequia de templo Dei subtraxerit, uel extingui prece-perit, si eum antea uerae penitudinis coram metropolitanosatisfactio non purgauit, loci s sui dignitate se noueritet honore priuari; illis proculdubio personis ab hac ultionumsentencia separatis, que aut contaminationem sacrorum ordinum, uel subuersionem sanctae fidei metuentes, aut hostilitatem uel obsidionem perferentes, seu etiam diuinorumiudiciorum sentenciam metuentes fecisse contigerit, inquorum facto plus humilitas, qua Deus placatur, quaminterni dolositas liuoris declaratur. §. 1. Pleri que etiamsacerdotum sauciati inimicitiae dolo missam pro requiedefunctorum promulgatam fallaci uoto pro uiuis studentcelebrare hominibus ut is, pro quo ipsum offerunt sacrificium mortis incurrat periculum.Proinde nostrae elegit unanimitatis conuentus, ut, siquis deinceps talia perpetrasse fuerit detectus, a propriideponatur ordinis gradu, et tam ipse sacerdos quam etiamille, qui eum ad talia peragenda incitasse perpenditur, exiliiperpetui ergastulo religentur.

III. Pars. Gratian. Ex premissis auctoritatibus colligitur, quod arioli, aruspices, incantatores, et sortilegi, atque ceteri huiusmodi sectatores ab ecclesia sunt eliminandi, et, nisi resipuerint, perpetuo excommunicandi. §. 1. Sed quod in ultimoAnquirensi capitulo ea, que per incantatores fiunt, non incorpore, sed in spiritu fieri dicuntur, Augustinus in libro deciuitate Dei uidetur asserere, ita dicens :

Nec mirum de magorum prestigiis, quorum in tantum prodiere maleficiorum artes, ut etiam Moysi in illis signisresisterent, uertentes uirgas in dracones, aquamin sanguinem, cum fertur in gentilium etiam libris, quod quedam maga Circe socios Ulixis mutauit inbestias. Legitur etiam s de sacrificio, quod Archades deosuo Lieo inmolabant, ex quo quicumque sumerent in bestiarum formas conuerterentur. Sed hec omnia magicisprestigiis pocius fingebantur quam rerum ueritate conple-rentur. Ut ergo ipsi errores ignorantibus manifestifiant, de eorum proprietate atque inuentoribus iuxta traditionem maiorum primum dicere congruum arbitramur.§. 1. Magi sunt qui uulgo malefici ob facinorum magnitudinem nuncupantur. Hi sunt qui permissu Dei elementaconcutiunt, mentes hominum turbant minus confidentium inDeo, ac sine ullo ueneni haustu uiolentia tantum carminis interimunt. Unde et Lucanus: „Mens haustinulla sanie polluta ueneni, incantata perit. Demonibusenim accitis audent uentilare, ut quosque suos perimant malis artibus inimicos. Hi etiam sanguine utunturet uictimis sepe contingunt corpora mortuorum. §. 2.Nigromantici sunt quorum precantationibus uidenturresuscitari mortui, diuinare et ad interrogata respondere.

Nigro p enim grece mortuus, mantiai diuinatio nuncupatur, ad quos suscitandos cadaueri sanguis adicitur. Nam amare sanguinem demones dicuntur, ideoque, quocies-cumque nigromantia fit, eruor aquae miscetur, etcolore sanguinis facilius prouocantur. §. 3. Ydromanticiab aqua dicti. Est enim ydromantia in aquarum inspectione umbras demonum euocare, et imagines ludificationes eorum uidere, ibique ab eis aliqua audire, ubiadhibito sanguine etiam inferos perhibentur suscitare. Et infra: §. 4. Ad hec omnia supradicta pertinent ligaturae exeerabilium remediorum, que ars non conmen-dat medicorum, seu in precantationibus, seu in kara-cteribus suspendendis atque ligandis, in quibus omnibusars demonum est, ex quadam pestifera societate hominum etangelorum malorum exorta. Unde et cuncta uitanda suntChristiano, et omnino y penitus exeeratione repudiandaatque dampnanda. §. 5. Auguria autem sunt auium.Hec autem Friges primi inuenerunt. §. 6. Prestigiumuero Mercurius dicitur primus inuenisse. Dictum estautem prestigium, quod prestringat aciem oculorum. §. 7.Aruspicinae artem primus Etruscis tradidisse diciturquidam Tages. Hic exanimis aruspicinam dictauit, et postea non apparuit. Nam dicitur fabulose arante quodam rustico subito ex glebis exiluisse, et aruspicinam dictasse, qua die mortuus est. Quos libros Romani ex Etrusca lingua in propriam mutauerunt. §. 8. Hisergo portentis per demonum fallaciam illuditur curiositashumana, quando id inpudenter appetunt scire, quod nullaeis ratione conpetit inuestigare. Hec potestas ideo daturinmundis spiritibus, ut peruersos sibi aptent ss, hocest prauos homines, seducant illos, qui spernunt uerita-tem, et credunt mendacio, et iuxta Pauli sentenciam sanamdoctrinam non ferent, sed ad sua desideria coacerua-bunt sibi magistros prurientes auribus, et a ueritate quidemauertent auditum, ad fabulas autem conuertentur, oneratipeccatis ducentur uariis desideriis, semper discentes, etnumquam ad scientiae ueritatem peruenientes. Quemadmodum autem Iamnes et Mambres Restiterunt Moysi, ita et isti resistunt ueritati, homines corrupti mente, reprobicirca fidem; sed ultra non proficient, insipientia eorummanifesta erit omnibus, sicut et illorum fuit. §. 9. Necideof quisquam credere debet, quoslibet magicis artibusaliquid facere posse sine permissu Dei, (qui omnia, quefiunt, aut iusto iudicio facit, aut permissu suo ita fierisinit), quod predicti magi leguntur similia fecisse Moysi, quiuirgam suam proiecit, et conuersa est in draconem, proie-ceruntque singuli uirgas suas, que conuer-sae sunt in dracones, sed deuorauit uirga Aaronuirgas eorum. Non enim fuerunt creatores draconumnec magi, nec angeli mali, quibus ministris illa operabanturInsuntft enim rebus corporeis per omnia elementaquedam occultae rationes seminariae, quibus cum datafuerit oportunitas temporalis atque causalis, prorumpuntin species debitas suis modis et finibus: et sic non dicunturangeli, qui ista faciunt, animalium creatores, sicut necagricolae segetum pp, uel quorumcumque gignentium interra creatores dicendi sunt, quamuis nouerint preberequasdam uisibiles oportunitates et causas, ut illa nascantur. Quod autem isti faciunt uisibiliter, hoc illi inuisibiliter.Deus uero solus unus est creator, qui causas ipsas etseminarias rationes rebus inseruit. §. 10. Preterea quidamputant querendum, quomodo scriptura narret Phithonis-sam^ Samuelem prophetam suscitasse ad colloquiumSaulis inpiissimi regis, si phithonica diuinatio errorimagicae artis deputanda sit. Quibus ita responderi potest, indignum omnino facinus esse, si secundum uerbaystoriae conmodetur assensus. Quomodo enim fieripoterat, ut arte magica attraheretur"uir a natiuitatesanctus, et uitae operibus iustus; at, si non attractus est, consensit? Quod utrumque de iusto credere aduer-sum est. Nullum enim suffragium habet iusticia; si attractus aut uoluntarius, amisit meritumspiritale, quod positus in carne quesierat, quod ualdeabsurdum est, quia qui hinc iustus recedit permanet iustus.Porro hoc est prestigium sathanae, quo, ut plurimosfallat, etiam bonos habere se in potestate confingit. QuodApostolus inter cetera ostendit, dicens: „Ipse sathanastransfigurat se in angelum lucis.“ Ut enim errorem faceret, in quo glorificaretur, in habitu uiri iusti et nomine sesubornauit, ut nichil proficere spem, quam predicabant Deicultoribusyy, mentiretur, quando hinc exeuntes iustosfinxit in sua esse potestate. Sed hoc quosdam fallit, quodde morte Saulis et filii eius non sit mentitus, quasimagnum sit diabolo ante occasum mortem corporis preui-dere, cum signa quedam soleant apparere morituris, quippea quibus Dei protectio amota uidetur, quanto magis diabolus, quem angelica maiestate sublimem prophetica oracula fuisse testantur, de cuius magnitudine Apostolusait:, , An ignoratis altitudinem sathanae?“ Quid mirumergo, si inminentem prope mortem potuit preuidere, cumhoc sit, unde fallit et se in potestate Dei uult adorari?Nam tanta ebitudine demens effectus est Saul, ut ad Phi-thonissam confugeret. Deprauatus enim causa peccati adhec se contulit, que dampnauerat. Sed si quis propterystoriam ea, que uerbis expressa sunt, putet non pre-termittenda, ne ratio ystoriae inanis sit, recte facit

quidem: si tamen minime istud ad ueri rationem rapiat, sed ad uisum et ad^ intellectum Saulis. Nequeenim reprobus factus bonum poterat intellectum habere.Historicus enim mentem Saulissss et habitum Sa-muelis descripsit^, ea, que dicta sunt et uisa, exprimens, pretermittens, si uera an falsa sint. Quiait? „ Audiens, in quo habitu esset excitatus, intellexit, '" inquit, „hunc Samuelem esse.“ Quid intellexerit retulit, et, quia non bene intellexit, contra scripturamalium adorauit quam Deum, et putans Samuelem adorauit diabolum, ut fructum fallaciae suae haberet sathanas.Ad hoc enim nititur, ut adoretur quasi Deus. Sienim Samuel illi uere aparuisset, non utique uir iustus permisisset se adorari, qui predicauerat Dominum solumesse adorandum. Et quomodo homo Dei, qui cum Abrahamin refrigerio erat, diceret ad uirurn pestilentiae, dignum ardore gehennae: „Crasmecum eris?“ His duobus titulis subtilitatem fallaciae suae prouidit inproui-dus sathanas, quia et adorari se permisit sub habitu etnomine Samuelis contra legem, et uirum peccatis pressum, cum magna distantia peccatorum et iustorum sit, cumSamuele iustissimo futurum mentitus est. Verum potestdici, uerum potest uideri, si de Samuelis nominetaceatur, quia Saul cum diabolo futurus erat; ad eum enimtransmigrauit, quem adorauit. Semper ergo diabolussub uelamine latens prodit se, dum ea confingit, que he-reant°PPP personis, per quas fallere nititur. §. n. Siautem quilibetqqq opponit, ac dicit, quomodoeueniunt illa, que illi diuini predicunt futura? aut quomodo possunt egris prebere medelam, aut sanis inmittereegritudinem, si aliquid propriae uirtutis ac potestatis nonhabeant? hoc a nobis recipiat responsum, quod ideo quisque non debet eis credere, quia aliquandoeueniunt que predicunt, aut sanare uidentur languidos, uelvvv ledere sanos, quia hoc permissu Dei fit, utipsi, qui hoc audiunt uel uident, probentur, et apa-reat quali fide sint uel deuotione erga Deum. Sicutin Deuteronomio legitur Moyses exyyy uerbo Dominipopulo Dei precepisse, ita dicens: „Si surrexerit inmedio tui propheta, aut qui somnium dicat se uidisse, etpredixerit signum atque portentum, et euenerit quodlocutus est, et dixerit tibi: eamus, et sequamur Deosalienos, quos ignoras, et seruiamus eis: non audies uerbaprophetae aut somniatoris, quia temptat uos Dominus Deus uester, ut palam fiat, utrum diligatis eum, annon. In toto corde uestro et in tota anima uestraDominum Deum uestrum sequimini, et ipsum timete;mandata eius custodite, et audite uocem illius, ipsiseruietis, et ipsi adherebitis etc.“ Ubi sane intelligiuoluit, etiam illa, que a diuinantibus non secundum Deumdicuntur, si acciderint +++ que dicuntur, nori sic accipienda, ut fiant que precipiuntur ab eis, aut colanturque coluntur ab eis. Nec preter suam potestatem Deusostendit esse, quod contingunt, sed quasi quereretur, curea permittat, causam temptationis exposuit, ad cognoscendum utique eorum dilectionem, utrum eam habeant erga Deum suum, cognoscendum uero abipsis pocius, quam ab illo, qui scit omnia ante, quamfiant.