DISTINCTIO II.

I. Pars. Quia uero de penitencia semel cepit haberi sermo,aliquantulum altius repetendum uidetur, diuersarum sentenciascertis auctoritatibus munitas in medium proponentes. Alii dicuntpenitenciam semel tantum esse utilem. Unica enim est, necreiterari potest. Si uero reiteratur, precedens penitencia nonfuit. Et si de sentencia iudicis eius merito peccata uideatur esseremissa, apud eius tamen presentiam, cui omnia futura presentiasunt, numquam habentur remissa: quia non est seruata sentenciailla ueri sacerdotis: ,, Vade, et amplius noli peccare.“ Item: ,, Ecce sanus factus es, iam amplius noli peccare, ne deterius tibialiquid contingat. Item ex VIII. Sinodo:

Si quis semel notatus fuerit inuidiae uel contentionis uicio, et rursum in hoc ipsum inciderit, sciat, se primamcausam, ex qua inuidia uel contentio nascitur, in interioribus medullis habere reconditam. Oportet ergo eum percontraria atque aduersa curari, id est per humilitatis exercitium. Exercitia uero humilitatis sunt, si se uilioribusoffitiis subdat, et ministeriis indignioribus tradat. Ita namque arrogantiae et humanae gloriae uicium curari poterit,ut in consuetudine humilitatis affectus iam ultra non incidat arrogantiae et uanae gloriae delictum. Sed inhuiuscemodi^ singulis uiciis cura similis adhibetur.

Gratian. Item sine karitate nulli adulto peccatum remittitur. Non autem habet karitatem qui aliquando peccaturus est criminaliter.

Unde Augustinus ad Iulianum Comitem "Karitas, que deseri potest, numquam uera fuit ."

Idem super epistolam [I.] Iohannis, [tract. 8.] "Radicata est karitas securus esto; nichil mali procedere potest" „„Valida est, ut mors, dilectio."" Virtuti etenim mortis dilectio conparatur, quia nimirum mentem,semel ceperit, a delectatione mundi funditus occidit.

Item Prosper in lib. [III.] de contemplatiua uita, [c. 13.] "Karitas est, w/ michi uidetur, recta uoluntas, afr omnibus terrenis ac presentibus prorsus auersa, iuncta Deo inseparabiliter et unita, igne quodam Spiritus S. a quo est et ad quemrefertur, incensa, inquinamenti omnis extranea, corruptionis nescia, nul/z mVdo mutabilitatis obnoxia, supra omnia, que carnaliter diliguntur, excelsa, affectionum omnium poteniissima, diuinaecontemplationis auida, in omnibus semper inuicta, summa actionum bonarum, sato morum, finis celestium preceptorum, morscriminum, uita uirtutum, uirtus pugnantium, palma uictorum,sanctarum mentium anima,causa meritorum bonorum, premiumperfectorum; sine qua nullus Deo placuit, cum qua aliquis nec potuit peccare, nec poterit; fructuosa in penitentibus, leta inproficientibus, gloriosa in perseuerantibus, uictoriosa in martiri-bus, operosa in omnibus omnino fidelibus, ex qua quicquid operisboni est uiuet."

Item: §. 1. "Hec est karitas uera, germana, perfecta, quam excellentiorem uiam nominat S. Apostolus. Sicut enim sme uia nullus peruenit quo tendit, itasine karitate, que dicta est uia, ambulare non possunt homines,sed errare.""

Item [ibidem cap. 15.]: §. 2. "Ergo si karitatem Deo exhibeamus, et proximo de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, facile peccato resistimus, bonis omnibushabundamus, seculi blandimenta contempnimus, et omnia, quedifficilia humanae fragilitati sunt, uel aspera etiam, cum dilectione perficimus, si tamen Deum karitate perfecta, que nobis a& illo est, ex toto corde e/s ex tota anima, et ex totis uiri-bus diligamus. Ex ea enim parte quis peccat, ex qua minusdiligit Deum; quem si ex toto corde diligamus, nichil erit in nobis,unde peccati desideriis seruiamus. Et quid est diligere Deum,nisi illi occupari animo, concipere fruendae uisionis eiusaffectum, peccati odium, mundi fastidium, diligere etiam proximum, quem in se censuit diligendum, in ipso amore seruare legitimum modum, nec peruertere dilectionis ordinem constitutum ?Ordinem dilectionis illi peruertunt, nec modum diligendi custodiunt, qui aut mundum, qui contempnendus est, diligunt, aut corpora sua minus diligenda plus diligunt, aut proximos non sicut seipsos, aut Deum plus quam se ipsos forte non diligunt."

Item: §. 3. "Corpus nostrum, quia pars nostri est, ad hoc nobis diligendum est, ut saluti eius ac fragilitati naturaliter consulamus, et agamus, quatinus spiritui ordinate subiectum adeternam salutem accepta inmortalitate et incorruptione per ueniat."

Item &: §. 4. "Proximos autem tunc diligimus sicut nos, si non propter aliquas utilitates nostras, non propter speranda beneficia uel accepta, non propter affinitates uel consanguinitates, sedpropter hoc tantum, quod sunt naturae nostrae participes, diligamus."

Item : §.5. "Non illi proximi nostri tantum credendisunt, quos nobis gradus sanguinis iungit, sed proximi nostri credendi sunt omnes homines naturae nostrae, sicut dixi', participes."

Item: §. 6. "Proinde, secundum nos proximosomnes diligimus, quando ad mores bonos, et adP eternamuitam consequendam, sicut nobis, eorum saluti consulimus;quando nos in eorum peccatis ac periculis cogitamus, et, sicutnobis subueniri optaremus q, ita eis subuenimus, aut, sifacultas defuerit, uoluntatem subueniendi tenemus. Quapropter est proximi tota dilectio, ut bonum, quod tibi conferri uis,uelis et proximo, Illi uero plus quam se diligunt Deum,qui pro eius amore suae ad tempus saluti non parcunt, se ipsostribulationibus ac periculis tradunt, nudari facultatibus propriis,patriae suae extorres fieri, parentibus, et uxoribus, ac filiis renunciare parati sunt, et, ut totum dicam, ipsam mortem corporis non solum non refugiunt, sed etiam libenter excipiunt, ambientes a corporis sui uita magis, quam a Deo uita uitae suaediscedere." "

Item Beda super Iohannem, [ad c. i.] "Querendum est interea, quomodo speciale filii Dei agnoscendi signum fuerit, quod super eum descenderit et manserit Spiritus."

"§. i. Quid magni est filio Dei, quod in ipso manere Spiritus astruatur? Notandum, quod semper in Domino manserit Spiritus sanctus; in sanctis autem hominibus, quamdiu mortale corpus gestauerinD, partim maneat in eternum, partim rediturus secedat. Manet quippe apud eos, utbonis insistant actibus, uoluntariam paupertatem diligant, mansuetudinem consequantur™, pro eterno desiderio lugeant,'esuriantet sitiant iusticiam, misericordiam, munditiam cordis, et™tranquillitatem pacis amplectantur: sed et pro obseruatione iusti-ciae persecutionem pati non uereantur, elemosinis, orationibus,ieiuniis, ceterisque Spiritus fructibus insistere desiderent. Recedit autem ad tempus, ne semper infirmos curandi, mortuos suscitandi, demones eiciendi, uel etiam prophetandi habeant facultatem. Manet semper, ut possint habere uirtutes, uffimirabiliter ipsi uiuant. Venit ad tempus, ut etiam aliis per miraculorum signa, quales sint intus, effulgeant."

Item Apostolus [I. Cor. 13.] "Karitas numquam excidit."

Item Augustinus super ep. [I.] Iohannis, [tract. 3.] "Unctio inuisibilis Spiritus sanctus, unctio inuisibilis karitas est, que, in quocumque fuerit, tamquam radix illierit, quamuis ardente sole arescere non potest, nutritur calore solis, non arescit."

Item Gregorius super Ezechielem, [hom. III.] "Pennata animalia, minime reuertuntur, cum incedunt,sancti predicatores, s/c a terrenis actibus ad spiritualiatranseunt, w/ ad ea, que reliquerant, ulterius nullatenus reflectantur."

Et paulo post: "Nemo mittens manum suam m aratrum, ete. Manum quippe in aratrum mittere est quasiper quendam conpunctionis uomerem ad proferendos fructusterram sui cordis aperire. Sed retro post aratrum aspicit, exordia boni operis ad mala reueriitur, que reliquit ". Qwod electis Dei minime contingit, recte nunc per Prophetam dicitur: „„Non reuertebaniur, cum incederent."

Et paulo post: "Unde et Paulus: Unum uero, ^ae retro sunt,oblitus, en ea, que sunt ante s, extendens me, sequor ad palmam supernae uocationisP In anteriora etenim extentus,eorum, que retro sunt, oblitus fuerat, quia temporalia despiciens sola que sunt eterna requirebat."

Idem in eodem, omel. F. "iVbn reuertebantur, cum incederent, ^nea electi quique sic ad bona tendunt, ut ad mala perpetranda non redeant. Qwe enm perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit. Et, sicut per Salomonem dicitur: „„Iustorum semita quasi lux splendens procedit, et crescit usque ad perfectum diem. Ineorum namque animo bonum desiderium atque intellectus lucis intimae iam pars diei est; sed quia usque ad finem uitae in uirtute proficiunt, ad perfectum diem tunc ueniunt, quando ad regna celestia perducti, in ea luce, quam desiderant, iam minus aliquid non habebuntP"

Idem in eodem omelia F. "Potest discursus atque mobilitas Spiritus sic intelligi. In sanctorum quippe cordibus iuxta quasdam uirtutes semper manet: iuxta quasdam uero recessurus uenit, et uenturus recedit. In fide enim, spe atque karitate, et in bonis aliis,sine quibus ad celestem patriam non potest perueniri (sicut est castitas, humilitas, iusticia atque misericordia) perfectorum corda non deserit. In prophetiae uero uirtute, doctrinae facundia, miraculorum exhibitione, electis aliquando adest,aliquando se subtrahit.“"

Et paulo post: §. i. "In his itaque uirtutibus, sine quibus ad uitam minime peruenitur, Spiritus sanctus in cordibus electorum suorum permanet, unde recte stabilis dicitur. In his uero, per quas sanctitatis uirtus ostenditur, aliquando misericorditer presto est, aliquando misericorditer recedit."

Unde Ambrosius super epist. II. ad Chorinthios, [ad c. 6.]: "Ficta karitas est, que deserit in aduersitate"

II. Pars. [Gratian.] Ex premissis itaque apparet, quodkaritas semel habita ulterius non amittitur. Qui autem karitatem semel habuerit criminaliter ulterius peccare non poterit, utad gratiam, non ad naturqm inpossibilitas referatur. Quod autem karitatem habens criminaliter peccare non possit, testatur

Augustinus [in lib. L. Homiliarum,] omel. 8. dicens: "Quia radix omnium malorum est cupiditas, et radix omnium bonorum est karitas, et simul ambae esse non possunt,nisi una radicitus euulsa fuerit, alia plantari non potest .Sine causa aliquis conatur ramos incidere, si radicem non contendit euellere"

[Gratian.] Cum ergo qui criminaliter peccat karitatem numquam habuisse probatur, euidenter colligitur, penitenciam non agere, qui quandoque criminaliter peccauit.

Unde Augustinus: "Karitas est aqua, de qua Dominus ait in euangelio; "Qui biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in eternum"."

[Gratian.] Reprobus ergo, cum eternis mancipatus incendiis in eternum sitiat, quomodo bibet aquam uiuam, autquomodo potabit aquam salientem in uitam eternam, qui, quasiplumbeus demersus in ima, penas luit dampnationis eternae?Item: Sine karitate quomodo ueram contritionem cordis quishabere poterit? quomodo ergo delictorum remissionem? que se non dimissa, quomodo non omnia prorsus ad penamexigenda ? Item Dominus: ,,Amen, amen dico uobis, quicredit in me habet uitam eternam .“ Qui ergo non habet, uitameternam non credit in Christum. In Christum uero credit quikaritatem habet. In Christum quippe credere est amando in ipsumtendere. Hec est fides, ut diffinit Apostolus, que per dilectionemoperatur; huic duntaxat delictorum remissio promittitur. Quod sikaritas a fide Christianorum seiungi nequit, cui scilicet soli ueniapromittitur, quomodo qui karitatem non habuit fidem Christianorum habuit, id est in Christum credidit f quomodo ergo ueniamdelictorum accepit f quam si non accepit, quomodo non omniaprorsus opera eternis sunt ferienda suppliciis f Item Dominus: ,,Ego sum panis uiuus, qui de celo descendi; si quismanducauerit ex hoc pane, uiuet in eternum. Qui ergo nonuiuii in eternum non manducauit panem uiuum: sed qui nonmanducauit in eum non credidit. Hoc est enim manducarepanem uiuum, quod credere in Christum, id est amando tenderein ipsum. Cum igitur reprobus in eum non crediderit, quemnon manducauit, et ita fidem Christianorum (qua sola peccatarelaxantur) non habuerit, quomodo, si uiuit Dominus, cui omneiudicium dedit Pater, iudicium perpetuae dampnationis effugietomnium non solum actualium, sed etiam originalium f

III. Pars. §. i. Hec, que de karitate dicuntur, de perfectaintelligi possunt, que semel habita numquam amittitur. Exordia,uero karitatis enutriuntur, ut crescant, et conculcantur, ut deficiant. Nemo enim repente fit summus, sed in bona conuersatione,que sine karitate nulla est, a minimis quisque inchoat, ut admagna perueniat. Sunt itaque gradus non solum inter uirtutemet uirtutem, sed etiam s in eadem uirtute.

Unde Gregorius super Ezechielem [homil. XV.] scribit, dicens: "Dum- sanctam ecclesiam Dominus suscipit, in gradibus eius dinoscitur, quia eius gloria per illius incrementa declaratur. Quantum enim sancta ecclesia ascendendo proficit, tantum Deus hominibus ex eius uirtute^ innotescit. De his quoque gradibus B. Iob loquitur, dicens: „„Per singulos gradusmeos pronunciabo illum. Omnipotentem quippe Dominum per singulos gradus suos pronunciate qui per incrementa uirtu-tum, que accipit, ei semper laudem suae pietatis reddit.Si quidam gradus in cordis ascensione non essent, Psalmistanon diceret: ,,,, Ambulabunt de uirtute in uirtutem. Necmirum, si de uirtute in uirtutem gradus sunt, quando ipsa unaqueque uirtus quibusdam quasi gradibus augetur, et sicper incrementa meritorum ad summam perducitur."

§. i. Alia namque sunt uir tutis exordia, aliud prouectus,aliud perfectio. Si enim et ipsa fides ad perfectionem suamnon gradibus quibusdam duceretur, sancti Apostoli minime dixis -, sent: „„ Auge i nobis fidem.“ Et quidam uenit ad Do-minum q; curari uoluit filium suum; sed requisitus, ancrederet, respondit: „„ Credo, Domine, adiuua incredulitatemmeam. “ Pensate, ropo, <piod dicitur. Si credebat, cwr incredulitatem dicebat? Si uero incredulitatem habere se nouerat, quomodocredebat? Sed quia per occultam inspirationem gratiae suorummeritorum gradibus fides crescit, imo eodemque tempore is,necdum perfecte crediderat, szmwi ei credebat, ei incredulus erat.

§. 2. //os nimirum gradus Dominus sub messis nomine describit,dicens: „ „ SYc esi regnum Dei, quemadmodum si iactet ^omo semen in terram, ei dormiat, et exsurgat nocte ac die, ei semengerminet, ei crescat, dum nescit ille. Ultro enim terra fructificat,primum herbam, deinde spicam, deinde plenum frumentum inspica; et cum ex seproduxerit fructus, statim mittit falcem,quoniam adest tempus messis .“ “ Semen homo iactat in terram™,cum cordi suo bonam intentionem inserit, ei joosi, quam semeniactauerit, dormit, <?ma iam in spe 6ora operis quiescit. Nocteuero surgit ac die, quia inter aduersa et prospera proficit, etsemen germinat et crescit, dum nescit ille, quia, ei cwm° adhuc metiri sua incrementa non ualet, semei concepta uirtus adprouectum P ducitur, ei ultro terra fructificat, ^ma preuenientese gratia mens hominis spontanea q ad fructum 6om operisassurgit. ^ed hec eadem terra primum herbam, deinde spicam,deinde plenum frumentum producit in spica. Herbam quippeproducere est inchoationis bonae adhuc teneritudinem habere. Adspicam uero herba wemi, eam se uirtus animo concepta adprouectum boni operis pertrahit. Plenum uero frumentum in spica fructificat, quando iam tantum uirtus proficit,ut esse robusti et perfecti operis possit. Sed cum ex se produxerit fructum, statim mittit falcem, quoniam adest tempusmessis. Omnipotens enim Deus producto fructu falcem mittit, etmessem suam desecat, quia, cum unumquemque ad opera perfecta perduxerit^, eius temporalem uitam per emissam sentenciam incidit, ut granum suum ad celestia horrea perducat. Cumigitur desideria bona concipimus, semen in terram mittimus.Cum uero operari recta incipimus, herba sumus. Cum autem adprouectum boni operis crescimus, ad spicam peruenimuscumque in eiusdem operationis perfectione solidamur, iamplenum frumentum in spica proferimus.

§. 3. Herba etenimPetrus fuerat, qui, passionis tempore per amorem Dominumsequens, hunc confiteri ante ancillae uocem timebat. Erat enimiam uiriditas in mente, quia credebat omnium redemptorem;sed ualde adhuc flexibilis pede conculcabatur timoris. Iam inspica y surrexerat, quando eum, quem moriturum confiteritimuerat, nunciante angelo in Galilea uiuentem uidebat. Sed ad plenum granum in spica peruenerat, quando uenientedesuper Spiritu, ei suam mentem in illius amore roborante, itasolidatus est, ut uires persequentium cesus despiceret, et redemptorem suum libere inter flagella predicaret.

§. 4. Nullus itaque, qui ad bonum propositum adhuc in mentis teneritudineesse conspicitur, despiciatur, quia frumentum Dei ab herba incipit,ut granum fiat. Vir ergo uenit ad portam, quia Dominusac redemptor noster membris suis intrantibus perducit'ad se, et ascendit per gradus eius, quia nobis proficientibus 208 aa amplius exaltatur, quo altus ei inconprehen-sibilis esse cognoscitur. In uirtutum quippe nostrarumgradibus ipse ascendere dicitur, quia tanto ipse nobis sublimior ostenditur, quanto noster animus a rebus infimis separatur.“

Hinc etiam Augustinus ait in libro de libero arbitrio, [c. i.]: "Qui uult facere Dei mandata, et non potest, iam quidem habet bonam uoluntatem, sed adhuc paruam et inualidam. Poteritautem, cum magnam habuerit et robustam. Quando enim mar-tires illa mandata magna fecerunt, magna utique uoluntate, id estmagna Tcaritate fecerunt, de qua ipse Dominus ait: „„ Maiorem karitatem nemo habet etc."

Et paulo post: §. 1. "Ipsam karitatem apostolus Petrus nondum habebat, quando timore Dominum ter negauit s. Et tamen, quamuisparua et inperfecta, non deerat ei karitas, quando dicebat:„,, Domine, animam meam pro te ponam." Idem super epistolam ' Iohannis, [tract. 5.]: §. 2. "Si quis tantam habuerit karitatem, ut paratus sit etiam pro fratribus mori, perfecta estin illo karitas; sed numquid mox, ut nascitur, iam prorsus perfecta est? ut perficiatur, nascitur; cum fuerit nata, nutritur;cum fuerit nutrita, roboratur; cum fuerit roborata, perficitur;cum ad perfectum uenerit, quid dicis k? „„Michi uiuere Christus est, et mori lucrum." Sicut seta introducit linum, ita timor karitatem; crescit karitas, minuitur timor, e£ e conuerso.

In eadem "Forte nata est in te karitas, sed nondum perfectanoli desperare, eam, we forte suffocetur"

Idem ad Ieronimum, [epist. XXIX.] "Karitas in quibusdam perfecta est, in quibusdam inperfecta: perfectissima autem in hac uita haberi non potest."

Item Gregorius. "SY sermo meus inuenerit m cordibus uestris aliquam scintillam gratuiti amoris Dei, ipsam nutrite, ad hanc augendam uos aduocare studete “ Et paulo post: ,,Flate ™, nutrite in uobis; ut cwm creuerit, et flammam dignissimamfecerit, omnium cupiditatum s ligna consumat."

[Gratian.] contrario etiam gradus in uirtute esse probantur, quia et ipsius peccati gradus euidenter apparent. Sicut enim nemo repente fit summus, ita nemo repente fit turpis K

Hinc etiam Augustinus in [lib. I.] sermone Domini in monte, [c. 23.] : "Sicut tribus gradibus ad peccatum peruenitur, suggestione, delectatione, consensione: ita ipsius peccati tres sunt differentiae, et in corde, et in facio, et in consuetudine, tamquam tresmortes; una, quasi in domo, id est cum in corde consentitur libidini; altera™, quasi prolata iam extra portam, cum in factum procedit assensio; tertia, cum in consuetudinis malae tamquam mole terrena premitur animus, quasi in sepulchro iamputens. Que tria genera mortuorum Dominum resuscitasse, quisquis euangelium legit agno scit."

Item Gregorius [lib. XXV. Moralium, c. 16.] "Sciendum quippe est, quod peccatum tribus modis admittitur. Nam aut ignorantia, aut infirmitate, aut studio perpetratur, et grauius quidem infirmitate, quam ignorantia, sed multo grauius studio, quam infirmitate peccatur."

Idem [lib. XXI. Moralium, c. 3.] "Inter hec sciendum est, aliud esse, quod animus de temptatione carnis patitur, aliud uero, cum per consensum delectationibus obligatur. Plerumque enim cogitatione praua pulsatur, sed renititur. Plerumque autem peruersumquid concipit, intra semetipsum etiam per desideriumuoluit. Et nimirum mentem nequaquam cogitatio inmunda inquinat, cum pulsat, sed cum hanc sibi per delectationem subiugat. Hinc etenim Predicator egregius ,,„ Temptatio uos non apprehendat, nisi humana"" Humana quippe temptatio est, quaplerumque in cogitatione tangimur etiam nolentes, quia, ut nonnumquam illicita ad animum ueniant, hoc utique in nobis-metipsis ex humanitatis corruptibilis pondere habemus. Iam uerodemoniaca et non humana est temptatio, cum ad hoc, quod carniscorruptibilitas suggerit, per consensum se animus astringit."

Item Ieronimus [ad c. 1. Amos.] "Super tribus sceleribus Damasci etc." ut supra.

[Gratian.] Non est mirum, si in uirtute gradus esse dicuntur, quandoquidem et peccati gradus ita euidenter monstrantur. §. 1. Hec itaque karitas, que in Petro ante negationem herbafuit, et in singulis nascitur ante, quam roboretur, ante sui perfectionem amittitur et reparatur. Unde Augustinus in libro decorrectione et gratia, [c. 7.] : „ Quicumque ab illa originalidampnatione ista diuinae gratiae largitate discreti sunt, non estdubium, quin procuretur eis euangelium, et, cum audiunt,credunt, et in fide, que per dilectionem operatur, usque infinem perseuerant, et, si quando exorbitant, correcti emendantur, et quidam eorum, etsi ab hominibus non corripiantur, in uiam, quam reliquerant, redeunt et cet."

In eodem. "Firmum fundamentum Dei stat, inmobile habens signaculum hoc: Scit Dominus qui sunt eius."" Horumfides, que per dilectionem operatur, profecto aut omnino non deficit,aut, si qui sunt, quorum deficit, reparantur ante, quam uitaista finiatur, et deleta iniquitate, que intercurrerat, usque infinem perseuerantia deputatur."

In eodem, [c. 9.] "Nullus eorum ex bono in malum conmutatus finit lianc uitam."

In eodem. "Talibus Deus diligentibus eum omnia cooperatur in bonum, usque adeo prorsus omnia, ut etiam, si qui eorum de-uiant et exorbitant, etiam hoc ipsum faciet eis proficere in bonum."

Item Apostolus ad Galathas, [c. 5. v. 6.] "Circumcisio non est aliquid, neque preputium, sed fides, que per dilectionem operatur. Et hoc olim in uobis, quia currebatis bene per opera fidei et ex dilectione."

Item ad Ebreos, [c. 6. v. 10.] "Non est tam iniustus Deus, ut obliuiscatur operis uestri" etc.

[Gratian.] Operis, quod omnia sua fecerunt con-munia, et hoc ex dilectione, et hoc ad gloriam Dei. Ecce triplex bonum, quasi diceret: olim multa operati estis, pro quibus, sipenitetis™ 5 d malis, benefaciet uobis Deus. Romanos quoqueet Galathas dum Apostolus redargueret, merito fidei probat assecutos remissionem peccatorum, et sanctificationem in Spiritusancto, et iusticiam bonae operationis, que omnia aut sine Jcaritatenumquam uere in eis fuerunt, aut ueram karitatem habuerunt, aqua postea lapsi sunt qui de operibus legis gloriabantur.

Item de quolibet adulto Augustinus ait: "Tolle karitatem, odium tenet ."

Item: §. i. "Omnis, qui non diligit, odit ."

Item in euangelio: §.2. "Nemo potest duobus Dominis seruire; aut enim unum odio habebit, et alterum diliget, aut unum sustinebit et alterum contempnet."

[Gratian.] Adam uero, cum in uirili etate a Domino creatus sit, ante, quam a diabolo temptaretur, dum de latere eius uxor formabatur, dum in extasi raptus angelicae curiae intererat,dum euigilans futura Christi et ecclesiae sacramenta uaticinaba-tur, aut karitatem, aut odium habebat. Si autem odium habebat,non fuit diabolus auctor nostri peccati. Item, si sine karitate a Deo creatus est, similitudinem eius nequaquam in sui creation eaccepit. Item, si sine karitate creatus est, iustus et innocens aDeo factus non est; creatura namque, rationis capax et liberiarbitrii, iusticiae et innocentiae sine karitate particeps esse nonpotest. Colligitur ergo, quod Adam ante, quam peccaret, karitatem habuit, sine qua iustus et innocens esse non potuit.

Unde Augustinus in Genesi ad litteram, [lib. VI. C. 24.] 313 a "Quomodo renouari dicimur, si non recipimus$, quod perdidit primus homo ? Hoc plane recipimus, quia iusticiam, ex qua per peccatum lapsus est."

Et paulo post [c. 7.] 32 ° §. 1. "Expolitantes uos ueterem hominem %,induite nouum, qui renouatur in agnitione h fidei secundum imaginem eius, qui creauit eum. Hanc imaginem inspiritu mentis inpressam perdidit Adam per peccatum."

Et post pauca: §. 2. "Stola illa prima ipsa iusticia, est,unde lapsus est Adam".

Idem in omelia XI . "Princeps uiciorum omnium, dum uidit Adam ex limo terrae ad imaginem Dei factum, pudicitia ornatum, temperantia con-positum, karitate splendidum, primos parentes illis donis actantis bonis expoliauit, pariter ac peremit. Namque cumhomini abstulisset pudicitiam, continentiam, suo dominio eumsubiugauit ."

Et paulo post: §. 1. "Adam amissa temperantia factus 335 e i intemperans; perdita karitate malus inuentus est."

Item Ambrosius [lib. VI. epist. 14 .] ad Sabinum. "Quando Adam solus erat, non est preuaricatus, quia mens eius adherebat Deo"

Idem ad eundem, [eodem lib., ep. 42] "Primus homo 338 b j)ei opus recens, confabulator assiduus,qui sanctorum 34°, conplantatus erat uirtutibus."

Idem in Exameron, [lib. VI. c. 7 .] "Illa anima a Deo pingitur, que habet in se uirtutum gratiam renitentem, splendoremque pietatis. Illa anima benepicta est, in qua elucet diuinae operationis effigies. Illa animabene picta est, in qua est splendor gloriae, et paternae imago substantiae. Secundum hanc imaginem, que refulget, pictura pre-ciosa est. Secundum hanc imaginem depictus fuit Adam ante peccatum; sed ubi lapsus est, deposuit."

Idem de fuga seculi, [c. 4.] "Similem Dei esse est habere iusticiam, sapientiam, et in uirtute esse perfectum."

Idem de uita beata, [c. 5 -] "Sapiens numquam inanis est, sed semper in se habensamictum prudentiae, qui potest dicere: „,,Iusticiam induebam, uestiebam iudicium. Mentis namque hec sunt internauelamina, que nemo alius jmtest auferre, nisi cum aliquem suaculpa despoliat. Denique sic spoliatus Adam nudus inuentus est."

Idem in libro de Ysaac et anima, [c. 5 .] "Sed nec Adam primus nudus erat, quem innocentia uestiebat"

Idem in libro de Paradyso, [c, 13 .] "Ut cognouerunt, quia nudi essent. ,,Et antequidem nudi erant; sed non sine uirtutum tegumento."

[Gratian.] Opponitur etiam illud, quod omnis clamat auctoritas: si sic permansisset, ut erat ante peccatum, esset translatus in gloriam, quam habituri sunt sancti; sed nemo adultus sine karitate intrat: karitatem ergo habebat.

§. 1. Item opponitur deMoyse, cuius fidem Apostolus in epistola sua ad Ebreos con-mendans, dignis preconiis eius merita predicauit, dum se negauitesse filiurh filiae Pharaonis, malens affligi cum fratribus, quamperfrui iocunditate temporalis palacii; dum fratri conpatiensEgiptium sabulo obruit; dum ueritus animositatem regis Egiptumreliquit; dum diuino uallatus auxilio regis furorem contempsit,atque in uirtute signorum populum de Egipto eduxit. Queomnia quibus laudibus sunt efferenda, si tunc karitas in eo nonerat, cum non habeat in se aliquid uiriditatis ramus boni operis,nisi procedat ex radice karitatisf Quomodo autem karitatem nonhabebat, cui Dominus facie ad faciem loquebatur, sicut loquisolet homo cum amico suo? Quomodo karitatem non habebat,qui pro populo supplicans dicebat: ,,Aut dimitte ei° hanc noxam, aut dele me de libro tuo?“ An non proximum diligebat, qui pro populo se obiciens, « 7 /wm interitu liber amV? y4n non Deum diligebat, qui pro eo in uituli cultores deseuiens, zpsms uituli caput in puluerem conminuit, atque, ut in secessum pro-icereiur, aquae inmixtum Israelitis bibendum dedit, non- nullos ex eius cultoribus gladio feriri preripiens, ut populum,cuius erat interitus maior futurus, Deo reconciliaret? An nonkaritatem habebat, de cuius spiritu Dominus accepit, et superseptuaginta seniores Israelis posuit^^. Qui tamen adaquam contradictionis de Dei potencia, siue de eius benignitate dubitans, cum cetera certa fide promisisset, producturusaquam de petra, diffidenter excrepuit, dicens: „ Numquid depetra hac potero uobis aquam educere? Quod nulli leueuideatur, cum in penam eius delicti sibi et Aaron a Dominodictum sit: „ Quia non exaudistis uocem meam, ut glorificaretisme coram filiis Israel, non introducetis populum hunc in terram,quam dedi eis.

§. 2. ^ 4 n non karitatem habebat Aaron,quando fratri coadiutor datus est, ut esset os eius ad populum, utfierent signa in Egipto per eum? Qui tamen in cultura uitulipostea consensum populo adhibuit. An non karitatem habebat,quando ex omni multitudine filiorum Israel solus electus est aDomino, ut pontificatu ante eum fungeretur? Si karitatem nonhabebat, bonus non erat; si autem bonus non erat, cur pre ceterisa Domino in pontificem electus est? An non karitatem habebat,quando pro populo cum thuribulo incendio se opposuit, et iramDomini ^ placauit? Et tamen, ut premissum est, ad aquam contradictionis iram Domini aduersam se postea prouocauit.

§. 3. Numquid etiam Dauid karitatem non habuit, super quemspiritus Domini a die unctionis directus es/? An forte dicetur directus esse super eum, ut ex tunc gratiam prophetandihaberet, non ut ex eo gratiam diuinae dilectionis acciperet? Quodabsurdum plane uidetur de eo sentire, de quo Dominus ait: „Inueni hominem secundum cor meum.“ Quomodo etiam karitatem non habebat, qui querenti animam suam pepercit, equia oram clamidis eius precidit, postea cor suum grauiterpercussit, clamans: „Quem persequeris rex Israel, canemmortuum, et culicem unum? Quomodo karitatem non habebat,qui mortem inimici sui tam grauissime tulit ? Quomodo karitatem non habebat, qui aquam de cisterna Bethleem suorum periculosibi oblatam non bibit, sed coram Domino libauit ? Quomodokaritatem non habebat, qui irrisus a Michol filia Saul, eo quodante archam Domini cytharam et psalterium percutiens saltasset,ait: „ Ludam, et uilior fiam in oculis meis.“ Si karitatemnon habebat, qua conscientia securus sibi ipsi inprecabatur dicens: ,, Si reddidi retribuentibus michi mala, decidam meritoob inimicis meis inanis?“ Si karitatem non habebat, qua temeritate iuste se iudicamus rogabat, dicens: ,, ludie a me, Do- 7nmo, secundum iusticiam meam, et secundum innocentiammeam super me?“ Idem,: „Iudica me, Domine, quoniamego in innocentia mea ingressus sum? Et tamen post tot etinnumera alia diuinae et supernae ^ dilectionis iudicia quamgrauiter deliquerit nullus ignorat, qui Beihsabeae^ adulterium,et Uriae homicidium audiuit^. Cuius penitenciam si sinekari-tate Domino obtulit, ueram cordis contritionem non habuit.Quomodo ergo sacrificium contriti cordis et spiritus contribulatiDomino promittere audebat, dicens: „Si uoluisses sacrificium,dedissem utique; holocaustis non delectaberis. Sacrificium Deospiritus contribulatus etc.? Denique, cum falsae penitenciaenulla a Deo promittatur remissio, quomodo a Propheta audiremeruit: „Dimissum esP pedeatum tuum, si ueram contritionem cordis non habuit? Euidenter itaque apparet, eum tunckaritatem habuisse, et ex karitate sacrificium cordis contriti etspiritus contribulati Domino obtulisse; alioquin temerarie postu-lasset: „Auerte faciem tuam a peccatis meis,“ et cetera, quein eodem Psalmo continentur, nisi odium mali et dilectio boni adhumilitatem penitenciae illum prouocasset. De quo etiam S. Ambrosius in libro de anima et Ysaac [c. 3.] scribit, dicens: „ Fugerat sanctus Dauid odia SauD regis, non relinquensterras, sed declinans contagia regis inmitis et superbi, quia menseius adherebat Deo “ cm nullus adultus sine karitate adhererepotest. Et tamen, quam grauiter in populi dinumeratione posteadeliquerit, ipsius delicti pena indicauit.

§. 4 Item, secundum hanc sentenciam qui criminaliter delinquit^ ueram peccatorumremissionem in baptismo consecutus non est, siue in annis infantiae siue adultus ad, baptisma accessit, quia Dei amoremnon habuit, sine quo nemo inuenit umquam gratiam, atque itasecundum lieresim Iouiniani, si uere ex aqua et Spiritu P quisrenatus est, ulterius criminaliter peccare non potest, uel, si criminaliter peccat, aqua tantum, non Spiritu probatur esse renatus.Cui sentenciae illud epistolae Iohannis consentire uidetur: „ Omnis, qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniamsemen ipsius in eo manet; et non potest peccare, quia ex Deonatus est. In hoc enim manifesti sunt filii Dei, et filii diaboli. Et in fine epistolae: „ Omnis, qui natus est ex Deo, nonpeccat, sed generatio Dei conseruat eum, et malignus non tangiteum. Verum hec auctoritas Apostoli quantum illi sentenciaefaueat, atque illa erroris secta quam±i ueritati sit aduersa,

Ieronimus ostendit, scribens contra Iouinianum, [lib. II. inprincipio] : „Si enim, omnis, inquit, „qui natus est ex Deo, non peccat, et a diabolo temptari non potest: quomodo precipiti, ut caueant,ne temptentur, dicens: „ „ Filioli, custodite uos a simulachris ? “ “ Et in eadem rursus epistola: ,,,,Si dixerimus, quia peccatumnon habemus, ipsi nos seducimus, et ueritas in nobis non est. Siconfiteamur peccata nostra, fidelis est e/ iustus, ut remittatnobis peccata nostra, et emundet nos ab omni iniquitate. SV dixerimus, quoniam non peccauimus, mendacem facimus eum, et uerbum eius non est in nobis.“ Estimo, quodbeatus Iohannes baptizatus ad baptizatos scripserit, et quodomne peccatum ex diabolo sit. Ille peccatorem se confitetur,et sperat remissionem peccatorum post baptisma. Et Iouinianusmeus dicit: ,,,,Ne tangas me, quoniam mundus sum. Quidergo^% Contraria sibi Apostolus loquitur? Minime. In eodemquippe loco, cur hoc dixerit, statim edixit: „„ Filioli mei, hecscribo uobis, ut non peccetis; sed et si quis peccauerit, aduoca-tum habemus apud Patrem Iesum Christum iustum, et ipse estpropitiatio pro peccatis nostris: non pro nostris autem tantum,sed etiam pro totius mundi. Et in hoc scimus, quoniam ^ cogno-uimus eum, si mandata eius obseruemus °. Qui dicit se nosseDeum, et mandata eius non custodit, mendax est, et in eoueritas non est. Qui autem seruat uerbum eius, uere in hockaritas Dei perfecta est. In hoc scimus, quoniam in ipso sumus.Qui dicit, se in ipso manere, debet, sicut ille ambulauit, et ipseambulareP Propterea s, scribo uobis, filioli mei, omnis, quinatus est ex Deo, non peccat. Ideo dico uobis ut non peccetis,et tamdiu uos sciatis in generatione Domini permanere, quamdiu non peccaueritis; immo, qui in generatione Domini perseuerant peccare non possunt. Que^> enim conmunicatio luci et tenebris? Christo et Beliol? Quomodo cftes ei no# miscerinequeunt szc iusticia et iniquitas, peccatum et bona opera,Christus et antichristus. Si susceperimus Christum in hospiciopectoris nostri, illico fugamus diabolum. Si peccauerimus, etper peccati ianuam ingressus fuerit diabolus, protinus Christusrecedit. Unde et Dauid post peccatum: „ „ Redde michi, ait,„„leticiam salutaris tui, scilicet quam peccando amiserat.„ „ Qui dicit se nosse Deum , ei mandata eius non custodit, mendax est,et in eoueritas non est. Christus ueritas appellatur immo esi: „„Egosum, inquit, „„uia et ueritas,et uita .Frustra in eo nobis applaudimus cuius mandata non facimus. „ „ Scienti bonum, et non facienti illud,peccatum est.Quomodo enim corpus sine spiritu mortuum est, sic et fidessine operibus mortua est. Nec grande putemus unum Deumnosse, cum et demones credant et contremiscant. „ ,, Qui dicitse in ipso manere, debet, sicut ille ambulauit, et ipse ambularet

IV. Pars. §. i. Eligat aduersarius e duobus quod uult,optionem damus; manet in Christo, an non manet? Si manet,ita ergo ambulet, ut Christus. Si autem temerarium est similitudinem uirtutum Domini polliceri, non manet in Christo, quia noningreditur, ut Christus. Ille ' peccatum non fecit, nec inuentusest dolus in ore eius, qui, cum malediceretur, non remaledixit,et tamquam agnus coram tondente seP, sic non aperuit ossuum; ad quem uenit princeps mundi istius , et inuenit in eonichil; qui cum peccatum non fecisset, pro nobis peccatum eum fecit Deus. Nos autem iuxta epistolam Iacobi multa peccamus omnes, et nemo mundus a peccatis, nec infans, si uniusdiei quidem fuerit uita eius. Quis enim gloriabitur castum sehabere cor? aut quis confidet mundum a peccatis se esse? tenemur que ^ rei in similitudinem preuaricationis Adae. Unde etDauid: „„ Ecce , ait, ,,„in iniquitatibus conceptus sum, etin delictis peperit q me mater mea Et B. Iob: „ „ Si fueroiustus, os meum inpia loquetur, et si sine crimine, prauus inueniar,et si purificatus in niue, ei lotus mundis manibus, satis me sordetinxisti, et execratum est uestimentum meum. Verum,ne penitus desperemus, arbitrantes, nos post peccata baptismi nonposse saluari, statim hoc ipsum temperat. „„Et si quis pec-cauerit, aduocatum habemus apud Patrem Iesum Christum iustum,et ipse est propitiatio pro peccatis nostris; non pro nostris autemtantum, sed etiam pro totius mundi. Hoc ad credentes postbaptisma loquitur, et aduocatum pro delictis eorum Dominumpollicetur. Nec dicit, si quid peccaueritis, aduocatum habetisapud Patrem Iesum Christum, et ipse est propitiatio pro peccatis uestris, ne eos diceres non plena fide baptisma consecutos; sed: „„ aduocatum, inquit, „„habemus apud Patrem IesumChristum, et ipse est propitiatio pro peccatis nostris, et nonsolum pro Iohannis aliorumque peccatis, sed etiam, „„prototius mundi. In toto autem mundo et Apostoli sunt, omnesquecredentes. Ex quibus liquido conprobatur, post baptisma possepeccare". Frustra enim aduocatum habemus apud patrem Iesum Christum, si peccari non potest. Petrus apostolus, adquem dictum fuerat: ,,„Qui lotus est, non habet necesse, utiterum lauet; et: „»Tu es Petrus, et super hanc petramedificabo ecclesiam meam, ab ancilla perterritus negat. Et ipseDominus: „„Symon®™, ecce, inquit, „„saihanas postula-uit uos, ut cribraret sicut triticum; ego autem rogaui pro te,ne deficeret fides tua.

Et infra : §. 2. ,, Si non peccamus post baptisma, cur nobis poscimus peccata dimitti, que in baptismateiam dimissa simi ? Aliud est autem, si ad catecuminos hec oratio pertinet, „ ,,dimitte y nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris et non conuenit fidelibus et Christianis.Paulus uas electionis castigat corpus suum, et in seruitutemredigit, ne aliis predicans ipse reprobus inueniatur.

§. 3. Ad Ebreos quoque scribens ait: "Inpossibile est enim, eos, quisemel sunt illuminati, et gustauerunt donum celeste, et participes facti sunt Spiritus sancti, gustauerunt nichilominusbonum Dei uerbum, uirtutesque seculi futuri, et prolapsi sunt,renouari iterum ad penitenciam, rursus crucifigentes sibimetipsisfilium Dei, et ostentui habentes". Certe eos, qui illuminati sunt,et gustauerunt donum celeste, et participes facti sunt Spiritussancti, gustaueruntque bonum Dei uerbum, negare non possumus baptizatos. Si autem baptizati peccare non possunt, quomodo nunc Apostolus dicit: „„Et prolapsi sunt? Verum neMontanus et Nouatus hinc redeant, qui contendunt,non posse renouari per penitenciam eos, qui crucifixerunt sibi-met filium Dei, et ostentui habuerunt, consequenter hunc errorem soluit et ait: „ „ Confidimus autem de° uobis, dilectissimi,meliora et uiciniora saluti, tametsi ita loquimur. Non iniustus est Dominussg ut obliuiscatur operis uestri, et dilectionis, quam ostendistis in nomine ipsius, qui ministrastissanctis, et nunc ministratis Et reuera grandis iniusticiaDei, si tantum peccata puniret, et bona opera non susciperet.Locutus sum, inquit Apostolus ita, ut a peccatis uos retraherem,et desperationis metu facerem cautiores. Ceterum confido deuobis, Icarissimi, meliora et uiciniora saluti^k. Nequeenim iusticiae Dei est, ut obliuiscatur bonorum operum, et ministerii, quod propter nomen eius exhibuistis et exhibetis in sanctos,et tantum meminerit peccatorum.

Et paulo post: §. 4. Liberiarbitrii nos condidit Deus, nec ad uirtutemu, nec ad uicianecessitate trahimur; alioquin, ubi necessitas nec coronaest. Sicut in bonis operibus perfector est Deus: non estenim uolentis, neque currentis, sed miserentis Dei et adiuuantis,ut peruenire ualeamus ad calcem), sic in malis atque peccatissemina nostra sunt incentiua, et perfectio diaboli. Cum uiderit,nos super fundamentum Christi edificasse fenum, ligna,stipulam, tunc supponit incendium. Edificemus aurum,argentum, lapides pretiosos, et temptare non audebit. Quamquam ei in hoc non sit certa et secura possessio. Sedetquippe leo in insidiis, ut pp in occultis interficiat innocentem:et uasa figuli probat fornax, homines autem iustos temptatio tribulationis. Et in alio loco scribitur: „„Fili, accedens ad seruitutem Dei, prepara te ad temptationem. Rursus idem Iacobus ait&: f,„ Estote factores uerbi, et non auditores tantum. Si quis auditor est uerbi, et non factor, iste similis est uiro, qui considerat uultum natiuitatis suae in speculo; considerauit illudi, et statim recedens oblitus est, qualis fuerit ^.“ “ Frustra monuit, ut iungerent opera fidei si post baptisma peccarenon poterant. „„Qui totam ,““ inquit, „„legem, seruauerit, etin uno peccauerit, factus est omnium reus“ Quis nostrum est absque peccatori conclusit Deus omnia sub delicto,ut omnibus misereatur. Petrus quoque: „,,Nouit, inquit,„„Deus^ pios de temptatione mjDere.““ Et de falsisdoctoribus^: ,,„Hi sunt fontes sine aqua, et nebulae turbinibusexagitatae, quibus caligo tenebrarum reseruatur^. Superba 554ww enim uanitatis loquentes pelliciunt 555 xx desideriis carnis luxuriae eos, qui paululum effugerant, et ad errorem conuersi ^ wsunt. Nonne tibi uidetur pinxisse sermo apostolicas nouamimperitiae factionem? Aperiunt enim quasi fontes scientiae,quihhlzz aquam non habent ^ doctrinarum, promittuntimbrem, uelut nubes propheticae, ad quas perueniat ueritas Dei,et turbinibus exagitantur demonum atque uiciorum. Locunturgrandia, et totus eorum sermo superbia est, (inmundus autem est apud Deum omnis, qui exaltat cor suum), ut qui paululumrefugerant a peccatis ad suum reuertantur errorem, et suadent inluxuria ciborum carnisque deliciis. Quis enim non libenteraudiat: Manducemus, et bibamus, et in eternum regnabimus fSapientes et prudentes prauos uocant; eos uero, qui dulcessunt in sermonibus, plus audiunt. Iohannes apostolus, immo inIohanne Saluator scribens Angelo ecclesiae Ephesi: ,,„ Scio, “ inquit, „„opera tua, et laborem, et patiendam tuam, etquia sustinuisti propter nomen meum, et non defecisti; sed habeoaduersum /e, quod karitatem tuam primam reliquisti. Memoresto, unde cecideris, et age penitenciam, et prima opera fac. Sinautem, wemo tibi, et mouebo candelabrum tuum de loco suo, nisi penitenciam egeris. Similiter ceteras ecclesias, Smirnam, Pergamum, Thyatiram, Sardis, Philadelfiam,Laodiciam, ad penitenciam prouocat, et, nisi reuertantur adopera pristina, conminatur, et in Sardis paucos habere se dicit,qui non coinquinauerunt uestimenta sua, et ambulaturi sunt cumeo in albis, quia digni sunt. Cui autem scribit sgg; „ „ Memento,unde cecideris, et: „ „ Ecce, missurus est diabolus ex uobis incarcerem, ut temptemini, “ et: „„Scio, ubi habitas, ubi estsedes sathanae, et: ,,,,In mente habe, qualiter acceperis etaudieris ,“ “ et: „ „ Serua, et penitenciam age, “ et reliqua? utiquedicit, qui crediderit, et baptizatus fuerit, et stans quondamcorruit per delictum.

§.5. Paulisper de ueteri testamento exempladistuleram, quia solent, ubicumque contra eos facit, dicere:„„ Lex et prophetae usque ad Iohannem. Ceterum quisignoret sub alta dispensatione Dei omnes retro sanctoseiusdem fuisse meriti, cuius nunc Christiani sunt f Quomodo anteAbraham placuit in coniugio, sic nunc placent uirgines inperpetua castitate. Seruiuit ille legi et tempori suo, seruiamus etnos legi et tempori nostro, in quos fines secularum deuene-runt. Dauid electus secundum cor Domini, qui omnes eiusfaceret uoluntates, et qui in quodam Psalmo dixerat: „„Iudica me, Domine, quoniam ego in innocentia mea ingressussum, et in Domino sperans non infirmabor. Proba me, Domine,et tempta me; ure renes meos, et cor meum, postea tempta-tus 585 000 diabolo, et post peccatum penitens loquitur :„ „ Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam. “ Magnum peccatum magna uult deleri misericordia. Salomonamabilis Domino ppp, et cui bis fuerat Deus reuelatus, quia amator mulierum fuit, a Dei amore discessit; Manassem inpiissimum regem post captiuitatem Babilonicam in pristinamdignitatem liber dierum restitutum refert. Et Iosias uir sanctusin campo Mageddon qqq ab Egiptio rege confoditur. Iesus quoque filius Iosedech sacerdos magnus, quamquam in typo pre-cesserit Saluatoris, qui nostra peccata portauit, et alienigenamsibi ex gentibus copulauit ecclesiam, tamen secundum litterampost sacerdotium sordidatus inducitur, et stat diabolus a dextriseius, et candida illi deinceps uestimenta redduntur. Superfluumest de Moyse et Aaron scribere, quod ad aquam contradictionisoffenderint Deum, et terram repromissionis non intrauerint,cum B. Iob angelos quoque et omnem creaturam peccare posseconmemoret, dicens: „„ Quid enim? numquid homo mundusest coram Deo? aut a&599rrr operibus suis sine macula mi>? si contra seruos suos non credit, et aduersos angelos suosprauum quid repperit: quanto magis habitantes in domibus luteis, de quibus et nos ex eodem luto sumus f Temptatio est uita hominis super terram. Et cecidit lucifer, qui mittebat ad uniuersas nationes, et ille, qui in paradyso deliciaruminter duodecim nutritus est lapides, uulneratus a monte Domini ad inferna descendit. Unde et Saluator in euangelio: „„Videbam, inquit, „„ sathanam, quasi fulgur de celo caden-tem. Si altissima illa sublimitas cecidit, quis cadere non possit f Si in celo ruinae, quanto magis in terra. Et tamen, cum cecideritlucifer, immo post casum coluber antiquus, uirtus eius inlumbis es et potestas eius super umbilicum uentris.Obumbrantur in eo arbores magnae, et dormit iuxta iuncum, etcalamum, et caricem. Ipse est rex omnium, qui in aquissunt, ubi scilicet uoluptas, et luxuria, et propago, et irrigatio nuptiarum.

Et infra: §. 6. „Transiuimus ad secundam par-ticionem, in qua negat eos, qui tota fide baptisma consecuti sunt,deinde posse peccare, et docuimus, quod excepto Deo omniscreatura sub uicio sit, non quod uniuersi peccauerint, sed quodpeccare possint, et similium ruina stantium metus sit.

[Gratian.] Euidenter itaque ex premissis apparet, nonnullos karitatem habere, quam postea criminaliter delinquendo amittunt.Quod si quis contendat non de uirtute, sed de uirtutis opere debereintelligi, deliberet quid respondeat de innocentia Adae, de iusticia Dauid Moysi, et ceterorum, qui plena fide ad baptisma accedentes,licet postea prolapsuri sint tamen celestia dona degustant,et Spiritus sancti fiunt participes, ut non solum ante humanos,uerum etiam ante Dei oculos ex aqua et Spiritu sancto inuenian-tur renati; qui, si karitatem 6 i 7 www haberent ante Deioculos; aqua tantum regenerarentur, non Spiritu. Operaenim, seu sacramentorum participatio, nisi ex karitate procedant,apud Deum nec iusticiam, nec innocentiam prestant. „ Si enim,inquit Apostolus,,,habuero omnem fidem, ita ut montes transferam, et si distribuero omnes facultates meas in cibos pauperum,et si tradidero corpus meum ita, ut ardeam, karitatem autem nonhabeam, nichil michi prodest.“ §. 1. Sed quia de predestinatisad uitam a nonnullis conceditur, quod karitatem amittant, etamissam recuperent, de reprobis etiam uidendum est, an ipsikaritatem habeant, qua amissa postea dampnentur.

De his ita scribit Augustinus in lib. de correctione et gratia, [c. 9.]: "„Apostolus, sciens, nonnullos diligere Deum, et in eo modo usque in finem non perseuerare, mox addidit ;„„ his, qui secundum propositum uocati sunt sancti, etc."

In eodem, [c. 6.]: §. i. „An adhuc et iste nolens corripi poterit dicere: Quid ego feci, quod non accepi? quemconstat accepisse, et sua culpa quod acceperat amisisse. Possum, inquit, possum omnino, quando me arguis dicere, quodex bona uita in malam mea uoluntate relapsus sum adhuc: Egoquid feci, quod^s non accepi? Accepi enim fidem, que perdilectionem operatur, sed in illato usque in finem perseuerantiamnon accepi.

In eodem [c. 9.]; §. 2. "In bono illos uolebam proculdubio manere™'; erant utique in bono, sed in eonon permanserunt"

In eodem [c. 13.]: §, 3. "Propter huius utilitatem secreti credendum est, quosdam de filiis perditionis,non accepto dono perseuerandi usque in finem, in fide, que perdilectionem operatur, incipere uiuere, et postea cadere" etc.

[Gratian.] Multa similia de reprobis de euangelio etiam: „ "Qui perseuerauerit usque in finem", etc. In eodem: "Iterum homo iste incepit", etc.

Item in eodem [c. 8.] "Mirandum est, quare Deus quibusdam filiis perditionis det fidem per dilectionem operantem, nec det in ea perseuerantiam."

[Gratian.] Item illud euangelii: "Non qui ceperit, sed qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit".

Item Gregorius [lib. VIII. Moralium, cap. 35.] "Multi bene incipiunt, qui in malo uitam finiunt".

[Gratian.] Non autem bene incipit qui numquam ex karitatem operatur. Quod si ex karitatem aliquid agit, et karitatem aliquando in ipso necesse est esse.

V. Pars. §. 1. Illud autem Gregorii: „Qui seduci possunt quandoque non reuersuri etc ., non de omnibus generaliter reprobis, sed de ypocritis specialiter intelligendum est. Quodex uerbis eiusdem euidenter datur intelligi. Cum enim questionemproponeret^, cur misericors Deus ista fieri permittat, utLeuiathan seu nunc per suggestiones callidas, siue perdampnatam illum, quem replet, hominem, uel solis sibi radios, idest doctos quosque sapientesque subiciat, uel aurum, hoc est uirossanctitatis claritate fulgentes, quasi lutum sibi uiciis coinquinandosubsternat, mox in eiusdem questionis solutione supposuit, dicens:

Citius ad hoc respondemus, quia aurum, quod prauis eius persuasionibus quasi lutum sterni potuerit, aurum ante Deioculos numquam fuit. Qui enim seduci quandoque non reuersuripossunt, quasi habitam sanctitatem ante oculos hominum uidenturamittere, sed eam ante Dei oculos numquam habuerunt. Sepenamque homo multis occulte peccatis inuoluitur, et in una aliquauirtute magnus uidetur, que ipsa quoque uirtus inanescens deficit,quia, dum innotescit hominibus, proculdubio laudatur, eiusquefanor inhianter appetitur: unde fit, ut et ipsa uirtus ante Deioculos uirtus non sit, dum abscondit quod displicet, prodit quodplacet. Que itaque esse merita apud Deum possunt, quando etmala occulta sunt, et bona publica ? Plerumque enim, sicutdiximus, latet superbia, et castitas innotescit. Atque ideo ostensadiu castitas circa finem uitae perditur, quia cooperta superbiausque ad finem incorrecta retinetur. Alius elemosinis uacat,propria distribuit, sed tamen multis iniusticiis seruit, uel fortasselinguam in detractionibus exercet, et fit plerumque, ut is, quimisericors fuerat, iuxta uitae suae terminum rapacitatis etcrudelitatis stimulis inardescat. Quod ualde iusto iudicioagitur, ut perdat et ante homines unde hominibus placuit,qui hoc, unde Deo displicuit, corrigere numquam curauit. Aliuspatiendae studet, sed inuidere aliis, et seruare maliciam incorde non cauet, fit quandoque inpatiens, quia diu latuit dolens.Hi itaque et per aliquid aurum sunt, et per aliquid lutum sunt.Atque hoc aurum quasi lutum sternitur, quando occultis peccatisexigentibus etiam uirtus, que publice claruerat, dissipatur. §. 1. Sed operae precium credimus, si in his uirtutem superni ordinissubtilius perpendamus. Sepe enim Deus omnipotens occultaeorum mala diu tollerat, et aperta eorum bona electorum suorum usibus profutura dispensat. Nam nonnulli, mundum nequaquam funditus deserentes, non perseueraturi angustumiter arripiunt, sed ad querendam angustam uiam exemplo suo eos,qui perseueraturi sunt, accendunt. Unde contingit plerumque, ut hoc ipsum, quod bene uidentur uiuere, non sibi, sed potius soliselectis uiuant, dum exemplis suis ad bene uiuendi studia per-seueraturos alios non perseueraturi prouocant. Sepe enim quosdam uidemus ads uiam ingredi, ad locum propositum festinare,quos alii, quia euntes conspiciunt, secuntur, eundemque pariterlocum petunt; sed fit plerumque, ut irruente aliquo inplicationisarticulo post se redeant qui preibant, et hi ad locum perueniant,qui sequebantur. Ita nimirum sunt qui non perseuerant'-et uiam sanctitatis arripiunt. Idcirco enim uirtutis iter non per-uenturi inchoant, ut eis, qui peruenturi sunt, uiam, quagradiantur, ostendant, quorum etiam casus utilitate nonmodica electorum prouectibus seruit, quia illorum lapsumdum conspiciunt, de suo statu contremiscunt, et ruina, que illosdampnat, istos humiliat. Discunt enim in superni adiutorii protectione confidere, dum pier osque conspiciunt de suis uiribus cecidisse. Quando ergo bene agere uidentur reprobi, quasiplanum iter electis sequentibus monstrant. Quando uero inlapsum nequiciae corruunt, electis post se pergentibus quasi cauen-dam superbiae foueam ostendunt.

[Gratian.] Quod uero reprobi negantur comedere panem, qui de celo descendit, uel bibere aquam uiuam, non sic accipiendum est, ut a karitate penitus credantur alieni, sed ut inkaritate radicem figere non intelligantur. Aliud est enim manducare uel bibere, atque aliud degustare. Unde in euangelio deChristo legitur: ,, Et cum gustasset, noluit bibere. Bibitergo aquam uiuam, manducat panem, qui de celo descendit,qui in karitate radicem figit; degustat, qui ea aliquatenus con-municat, a qua postea recedit delinquendo. De qualibus Apostolus ait: ,, Inpossibile est, eos, qui semel illuminatisunt, et gustauerunt celeste donum, et post hec omnia prolapsisunt, rursus renouari ad penitenciam.

§. 1. Hinc etiam diabolus in ueritate stetisse, non in ea creatus esse negatur. Fuitenim in ueritate conditus; sed, dum de se superbiendo presumpsit,ab ea alienus factus est. In ueritate autem quomodo creatusperhibetur, si sine dilectione sui conditoris creatus esse probatur?Aut quomodo bonus a Deo conditus asseritur, si nichil diuinaedilectionis in sui creatione P accepit q? Quomodo ante superbiae motum, sine uicio extitit, si conditorem suum nullatenus dilexit? Aut quomodo par, siue exellentior ceteris creatus dicitur,si, nonnullis eorum in Dei amore conditis, hic ab eius dilectioneuacuus factus est? Unde autem hec differentia inter bonos etmalos angelos processit? Si ex creante, iniustus uidetur Deus,qui ante peccatum infert penam, uel qui hoc punit, quod creandoinfudit. Si autem non ex creante, cum non ex traduce, restat, utex propriae libertatis arbitrio uicium superbiae in angelicamnaturam processerit. Bona ergo condita est, que suo uicio a bonoin malum conmutata est. Sed quomodo bona esse potuit, sidilectione penitus caruit f Neque enim angelus nobis similis factusest, quos usque ad tempus etatis certum infirmitas grauat, ut nequeuirtus, neque uicium ullum in nobis obtineat locum. Accepit ergodilectionem in sui creatione, sicut et ceteri, de quibus dicitur: ,, Angelicae uirtutes, que in Dei amore per stiterunt .“ Non ait,que Deum diligere ceperunt, sed: „que in eius amore per stiterunt,“que ex creatione diligere ceperant, ut principium diuinae dilectionis omnibus credatur esse conmune, perseuerantia uero eorumtantummodo intelligatur, qui in retributione hoc accipere meruerunt, ut confirmati ulterius cadere non possent, et hoc de se certissime scirent. Unde bene apud Moysem prius celum, deindefirmamentum factum esse dicitur, quia nimirum angelica naturaprius equaliter subtilis in superioribus est condita, postea inpersistentibus in amore sui conditoris mirabiliter confirmata.

§. 2. Hinc etiam Gregorius in Moralibus multa de perfectione angelicae creationis replicans, karitate repletum negat, non eapenitus uacuum asserit, qua si penitus caruisset, numquam ea,que de eius excellentia dicuntur, conuenienter de eo intelligipossent.

Principium enim, inquit B. Gregorius, ,,uiarum Dei Behemoth dicitur, quia nimirum, cum cuncta creans ageret, huncprimum condidit, quem reliquis angelis eminentiorem fecit. Huiusprimatus eminentiam conspicit Propheta, cum dicit Cedri non fuerunt altiores illo in paradyso Dei; abietes non adequaue-runt summitatem eius; platani non fuerunt e quales frondibus illius; omne lignum precio sum^b paradysi Dei non est assimilatum illi et pulchritudini eius, quoniam speciosum fecit eumin multis, condensisque frondibusP Quid namque accipiin cedris, abietibus, et platanis potest, nisi illa uirtutumcelesiium procerae celsitudinis agmina, in eternae leticiae uiridi-tate plantata f Que quamuis exelsa sint condita, huic tamen nec prelata sunt, nec equata, qui speciosus factus in multis,condensisque frondibusS dicitur, quia prelatum ceteris legionibus tanta illum species pulchrior em reddidit, quanta et™^ supposita angelorum multitudo decorauiU Ista arbor in paradyso Dei tot quasi condensas frondes habuit, quot sub se positas supernorum spirituum legiones attendit. Qui et idcirco peccanssine uenia est dampnatus, quia magnus sine conparatione fuerat creatus. Hinc ei rursum per eundem Prophetam dicitur: ,,,, "Tu signaculum similitudinis plenus sapientia, et perfectus decore, in deliciis paradysi Dei fuisti". Multa enim de eius magnitudine locuturus, primo uerbo cuncta conplexus est. Quid namque boni non habuit qui signaculum Dei similitudinis fuit?De sigillo quippe annuli talis similitudo imaginaliter exprimitur,qualis in sigillo eodem essentialiter habetur. Et licet homo ad similitudinem Dei creatus sit, angelo tamen quasi maius aliquid tribuens, non eum ad similitudinem Dei conditum, sed ipsumsignaculum Dei similitudinis dicit, ut, quo subtilior est natura,eo in illum similitudo Dei plenius credatur expressa.

§. i. Hinc est, quod primatus eius potenciam adhuc insinuans idem Propheta subiungit: „„ Omnis lapis preciosus operimentumtuum, sardius, et topazius, ei iaspis, crisolitus, onix, et berillus, saphirus, carbunculus 732 ni smaragdus. Nouemdixit genera lapidum, quia nimirum nouem sunt ordines angelorum. Nam cum per sacra eloquia angeli, archangeli, throniet P dominationes, uirtutes™, principatus,potestates™, Cheru-bim et Seraphim aperta narratione memorantur, supernorumciuium quantae sint distinctiones ostenditur; quibus tamen Behemoth iste opertus fuisse describitur, quia eos quasi uestem adornamentum™ suum habuit, quorum dum claritatem transcenderet, ex eorum conparatione clarior fuit.

§. 2. De cuius™adhuc descriptione subiungit: „„ Aurum opus decoris tui, etforamina tua in die, qua conditus es, preparata sunt. Aurum opus extitit decoris eius, quia sapientiae claritate canduit,quam bene creatus accepit. Foramina uero in lapidibus idcircofiunt, ut uinculati auro in ornamenti conpositione iungantur, etnequaquam a se dissideant, quos interfusum aurum repletis foraminibus ligat. Huius ergo lapidis in die condicionis suae foraminapreparata sunt, quia uidelicet capax Jcaritatis est conditus, quasi repleri noluisset, stantibus angelis tamquam positis in regisornamento lapidibus inherere potuisset. Si enim karitaiis aurosese penetrabilem prebuisset, sanctis angelis sociatus in ornamento, ut diximus, regio lapis fixus maneret. Habuit ergo lapisiste foramina; sed. superbiae uicio karitatis auro non suntrepleta. Nam quia idcirco ligantur auro, ne cadant, idcircoiste cecidit, quia etiam perforatus manu artificis amoris uinculisligari contempsit. Nunc autem ceteri lapides, qui hic similiter fuerant perforati, penetrantes se inuicem karitate ligati sunt,atque hoc in munere, isto cadente, meruerunt, ut nequaquam iamde ornamento regio cadendo soluantur.

§. 3. Huius principatus celsitudinem adhuc idem Propheta intuens adiungit: "Tu Cherub extentus et protegens in monte sancto Dei, et in medio lapidum ignitorum perfectus ambulasti" Cherub quippe plenitudo scientiae interpretatur, et idcirco iste Cherub dicitur, quia transscendisse cunctos scientia non dubitatur, qui in medio lapidum ignitorum perfectus ambulauit, quia inter angelorum corda karitatis igne succensa clarus gloria condicionis extitit. Quem bene extentum ac protegentem dicit. Omne enim, quodextenti protegimus, obumbramus, quia conparatione claritatis suae obumbrasse ceterorum claritatem creditur, ipse fuisseextentus et protegens repperitur. Reliquos enim quasi obumbrando operuit, qui eorum magnitudinem excellentia maiore transscendit.

§. 4. Quod ergo illic speciosus in multis frondibus, quodillic signaculum similitudinis, quod illic Cherub, quod illic protegens dicitur, hoc hic uoce dominica Behemoth iste principium uiarum Dei uocatur. De quo idcirco iam mira, in quibus fuit, etque amisit, insinuat, ut homini ostendat, quid ipse, si superbiat, de elationis suae culpa passurus sit, si feriendo illi parcere noluit, quem creando in gloria tantae claritatis eleuauit. Consideret ergo homo, elatus quid in terra mereatur,et si angelis prelatus in celo ™ prosternitur.

VI. Pars. [Gratian.] Karitas autem, que in aduersitaiedeseritur, ficta, id est fictilis et fragilis, esse perhibetur, sicut fides,ex qua karitas procedit, ficta, id est fragilis, apud Apostolum esse negatur. Similiter karitas, que in aduersitate deseripotest, dicitur numquam uera fuisse. Sicut enim leronimus contra louinianum scribit: „ Omnis creatura sub uicio est, nonquod omnis peccauerit, sed quia nulla est, que peccare non possit .Posse autem peccare, ut Augustinus ait, non est aliquid posse,immo aliquid non posse. Unde ille solus uocatur omnipotens,qui hoc non potest, quia omnia potest, que posse est aliquid posse. Sicut ergo eius conparatione, qui mutabilitatem nescit, omnis creatura uiciosa dicitur, quia mutabilitatis est capax, iuxta illud: „Non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens, e£: „ Astra non sunt munda in conspectu eius: sic conpara-tione eius creaturae, que mutationem non recipit, omnis creatura, que permutatur, non uera, sed uana esse probatur. Unde'omnis homo mendax dicitur, et uanitati similis factus.

§. i. Hincetiam Ecclesiastes™!: Cuncta, que sub sole sunt, id est que temporum uicissitudinem recipiunt, non tantummodo uanitas, que omnicreaturae ratione mutabilitatis inest, sed etiam uanitas uani-tatum, uarietate permutationis, quam recipiunt, esse dicuntur.Sic ergo conparatione diuinae karitatis nulla uirtus uera probatur, aut conparatione eius, que non deseritur, illa, que amittitur,uera esse negatur. Sicut autem omnis creatura suo modo bonaet uera esse dicitur, sic et karitas, que deseritur, suo modo™uera esse monstratur: alioquin, si nullo modo in eo esset a nullodesereretur. Quod enim nullo modo uere est nullo modo deseripotest. Quod si aliquo modo uere deseritur, et aliquo modo iduere esse oportet.