DISTINCTIO III

Ut enim ait Ambrosius in quodam serm. Quadragesimae: "Penitencia est et mala preterita plangere, et plangenda iterum non conmittere"

Idem in lib. [II.] de unica penit., [c. 10.] "Repperiuntur qui sepius penitenciam agendam putant, qui luxuriantur in Christo. Nam si uere in Christo penitenciam agerent, iterandam postea non putarent; quia, sicut unumbaptisma, ita unica est penitencia. Verum preteriti nossemper debet penitere peccati: sed hec delictorum leuiorum. At ego facilius inueni qui recte seruauerit innocentiam, quam qui congrue egerit penitenciam."

Item Augustinus [libro de dogmatibus ecclesiasticis, c. 54.] "Satisfactio penitenciae est peccatorum causas excidere, nec earum suggestionibus aditum indulgere".

Idem in lib. de penit., [c. 8.] "Penitencia est quedam dolentis uindicta, puniens in se quod dolet conmisisse."

Et infra [c. 19.]: §. 1. "Continue dolendum est de peccato: quod declarat ipsa dictionis uirtus. Penitere enim est penam tenere, ut semper in se puniat ulciscendo quod conmisit peccando. Pena enim proprie dicitur lesio, que punit et uindicans quod quisque conmisit. Ille penam tenet, qui semper uindicat quod commisisse dolet."

[Gratian.] Penitencia itaque est uindicta semper puniens in se quod dolet conmisisse.

In eodem, [c. I3.] "Si Apostolus etiam peccata per baptismum dimissa continue plorat, nobis super fundamentum Apostolorum positis quid preter plorarer estat? quid, nisi semper doler e in uitaf Ubienim dolor finitur, deficit et penitencia. Si autem penitencia finitur, quid relinquitur de uenia ? Tamdiu enim gaudeat et speretde gratia, quamdiu sustentatur a penitencia. Dicit enim Dominus: „ „ Vade, et amplius noli peccare. Non dixit: ne pecces, sed: nec uoluntas peccandi in te oriatur. Quodquomodo seruabitur, nisi dolor in penitencia continue custodiatur? Hinc semper doleat, et de dolore gaudeat, et de doloris penitencia, si contigerit, semper doleat, et non satis sit, quod doleat,sed ex fide doleat, et non semper do luisse doleat."

Item Gregorius in estiuum tempus, [id est homil. XXXIV. Euang.] "Penitenciam agere digne non possumus, nisi modum quoque eiusdem penitenciae cognoscamus. Penitenciam quippeest agere et perpetrata mala plangere, et plangenda non perpetrare. Nam qui sic alia deplorat, ut tamen alia conmittat,adhuc penitenciam agere aut ignorat, aut dissimulat. Quidenim prodest, si peccata quis luxuriae defleat, et tamen adhucauaritiae estibus anhelat ?".

Idem [lib. IX. epist. 39. ad Theo-ctistam]: "§. 1. „$Y autem dicunt, pauci temporis penitenciam contra peccatum debere sufficere, ut iterum liceat ad peccatum redire, recte hos pastoris primi sentencia percutit, quiait!: „ „ Canis reuersus ad suum uomitum, et sus lota in uoluta-bro lutiMagna est enim contra peccatum uirtus penitenciae, sed si quis in eadem penitencia perseueret."

"§. 2. Penitencia muere agere est conmissa plangere, sed iterum plangenda declinare."

Idem [tract. CXXIV. in c. 21. Iohannis.] "Productior est pena, quam culpa, ne parua putaretur culpa, si cum illa finiretur et pena. Ac per hoc uel ad demonstrationem debitae miseriae, uel ad emendationem labilisuitae, uel ad exercitationem necessariae patiendae temporaliter hominem detinet pena, quem iam ad dampnationem sempiternam reum non retinet ! culpa."

§. i. "Ira Dei non est ut hominis, id est perturbatio concitati animi, sed tranquilla iusti suplicii constitutio"

Item Iohannes Os aureum [in homilia de penitencia]. "Perfecta penitencia cogit peccatorem omnia libenter sufferre."

Et infra: "In corde eius contritio , in ore confessio, in opere tota humilitas. Hec est fructifera penitencia".

Item Smaragdus [in expositione regulae S. Benedicti, c. 4.] "Ille penitenciam digne agit, qui sic preterita mala deplorat, ut futura iterum non conmittat. Nam qui plangit peccatum, et iterum admittit peccatum, quasi quis lauet laterem crudum: quem quanto magis abluerit, tanto magis lutum facit"

Item Augustinus [hom. XLI.] "Penitentes (si tamen estis penitentes, et non estis irridentes) mutate uitam, reconciliamini Deo, et uos ° cum catena pascetis.Qua, inquis, catena ? „„ Que ligaueritis in terra erunt ligataet in celo. Audis ligaturam, et Deo putas facere inposturam?penitenciam agis, genua figis, et rides, subsannas patiendamDei? Si penitenciam agis penitet; si non penitet, penitensnon es. Si ergo penitet, cur facis quod male fecisti? si fecissepenitet, noli facere; si adhuc facis, certe non es penitens".

Item Ysidorus [lib. II.] de summo bono, [c. i6.] "Irrisor est, non penitens, qui adhuc agit quod penitet, nec uidetur Deum poscere subditus, sed subsannare superbus; canisreuersus ad uomitum est penitens ad peccatum. Multi enimindesinenter lacrimas fundunt, et peccare non desinunt. Quosdam accipere lacrimas ad penitenciam cerno, et affectum penitenciae non habere, quia inconstantia mentis nunc recordatione peccati lacrimas fundunt, nunc uero reuiuiscente usu ea, quefleuerunt, iterando conmittunt. Ysaias de peccatoribusdicit: Lauamini, mundi estote. Lauatur, et mundus est, quiet preterito plangit, et flenda iterum non admittit. Lauatur, et non est mundus, qui plangit que gessit, nec deserit, effispost lacrimas ea, que fleuerat, repetitP"

Item Augustinus in libro soliloquiorum "Inanis est penitencia, quam sequens culpa coinquinat. Vulnus iteratum tardius sanatur, frequenter peccans et lugensueniam uix meretur. Nichil prosunt lamenta, si replicanturpeccata. Nichil ualet a malis ueniam poscere, et mala denuoiterare. Persiste ergo in confessione; esto in penitencia fortiterconfirmatus; uitam bonam, quam cepisti, tenere non deseras;propositum bonae uitae conserua iugiter."

Item Gregorius in Pastorali [part. III., admon. 31.] "Qui admissa plangunt, nec tamen deserunt, considerare sollicite sciant, quia flendo inaniter mundant qui uiuendo senequiter inquinanffi, cum idcirco lacrimis se lauant, ut mundi adsordes redeant."

Item "Qui admissa plangit, nec tamem deserit, penae grauiori se subicit, quia ipsam, quam flendo inpetrare potuit ueniam, contempnit"

Item "Lauamini, mundi estote. Post lauachrum enim mundus esse negligit quisquis post lacrimas uitae innocentiam non custodit. Et lauantur ergo, nec mundi sunt, qui con-missa flere non desinunt, sed rursus flenda conmittunt."

Item "Baptizatur quippe a mortuo qui mundat se fletibus a peccato; sed post baptisma mortuum tangit qui culpas post lacrimas repetit."

Item in Moralibus, [lib. I. c. ult.] "Incassum quippe bonum agitur, si ante terminum uitae deseratur, quia et frustra uelociter currit qui prius, quam ad metas ueniat, deficit."

II. Pars. [Gratian.] Sed uerba diffinitionis non ad di-uersa tempora, sed ad idem tempus referuntur, uidelicet, ut tempore, quo deflet mala, que conmisit, non conmittat quod adhuceum flere oporteat. Quod ex subsequentibus uerbis eiusdemauctoritatis datur intelligi, dum dicitur: ,,Nam qui sic aliadeplorat, ut tamen alia conmittat, adhuc penitenciam agereaut ignorat, aut dissimulat.

Hinc Augustinus in Enchiridion, [c. 70.]: "Sane cauendum est, ne quisquam existimet infanda illa crimina, qualia qui agunt regnum Dei non possidebunt, cottidie perpetranda, et elemosinis cottidie redimenda. In melius quippe est uita mutanda, et per elemosinas de peccatis preteritis est propiciandus Deus, non ad hoc emendus quodammodo, ut ea semper liceat inpune conmittere. Nemini enim dedit laxamentum peccandi, quamuis miserando deleat iam facta peccata, si non satisfactio congrua negligatur."

Item. "Qui uult ordinate dare elemosinam, a se ipso debet incipere, et eam sibi primum dare. Est enim elemosina opus misericordiaeuerissimae dictum de qua est: „„ Miser er e animae tuae placens Deo. Propter hoc renascimur, ut Deo placeamus"

Item Iohannes Crisostomus. "De cottidianis, breuibus, leuibusque peccatis, sine quibus hec uita non ducitur, cottidiana oratio fidelium satisfacit. Eorumenim est dicere: ,,,, Pater noster, qui es in celis, qui iampatri taliter sunt regenerati ex aqua et Spiritu sancto. Deletomnino hec oratio minima cottidiana peccata, delet et illa, aquibus uita fidelium etiam scelerate gesta, sed penitendo in melius mutata discedit, sic, quemadmodum ueraciter dicitur:„,, Dimitte nobis debita nostra, quoniam non desunt que dimittantur ita ueracitur dicatur: „„ Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris ,“ id est, fiat quod dicitur, quia et ipsa elemosina est ueniam petentibus omnino s ignoscere."

Item Pius Papa, [epist. I.] "Nichil prodest homini ieiunare, et orare, et alia religionis opera agere, nisi mens ab iniquitate reuocetur"

III. Pars. [Gratian.] Ex persona huiuscemodipenitentisetiam illud Smaragdi intelligitur: „ Ille penitenciam digne agitetc. et illud Augustini; „ Pcnitentes etc., et illud Ysidori: „ Irrisor est, e/ non penitenset illud Ysaiae: „ Lauamini mundi estote. Item et illud Soliloquiorum: „Inanis est penitencia. Similiter et illud Gregorii: ,, Qui admissaplangunt ,“ e/: „ Baptizatur a mortuo .“ Illud autem Ambrosii:„ Repperiuntur etc., non secundum generalem, sed secundumspecialem consuetudinem ecclesiae de solempni penitencia dictumintelligitur, que apud quosdam semel celebrata non iteratur.

Unde Augustinus scribit ad Macedonium, [ep. LIV.]: "Quamuis caute et salubriter prouisum sit, ut locus illius humillimae penitenciae semel in ecclesia concedatur, ne medicinauilis minus utilis esset egrotis, que tanto magis salubris est,quanto minus contemptibilis fuerit, quis tamem audeat Deo dicere:quare huic homini, qui post primam penitenciam rursus selaqueis iniquitatis obstringit, adhuc iterum parcis ?"

IV. Pars. [Gratian.] Hac auctoritate et illud Ambrosii determinatur, et iterum peccaturo per primam penitenciam ueniat dari monstratur; alioquin nequaquam iterum parceret Deus, qui nec dum pepercisset. „Satisfactio quoque penitenciae, e/: „Vade, et amplius noli peccare ,“ eundem cum diffinitione intellectum habet. Illud autem, quod in libro de penitencia dicitur, de perfecta intelligendum est. Sicut enimkaritas alia est incipiens, alia est proficiens, alia perfecta: sicet penitencia alia est incipientium, alia proficientium, alia perfectorum. Sicut autem karitati, licet nondum perfectae, in baptismo datur uenia peccatorum, ut quamuis postea grauiter aliquissit peccaturus, tamen tunc intelligatur esse renatus, non aquatantum (sicut Iouinianus tradidit ), sed aqua et spirtu (sicutIeronimus contra eum scribit): sic et incipientium penitenciaeuenia non negatur, que quadam ratione perfecta dici potest, quiatoto corde gemit et dolet, licet alia ratione potest dici inper-fecta, quia uon usque in finem duratura.

§. i. Secundum primummodum perfectionis intelligitur illud Iohannis Oris aurei: ,, Perfecta penitencia etc. Iuxta secundum modum perfectionis illudAugustini intelligitur: „ Penitencia est uindicta semper puniensin se quod dolet conmisisse. Illud autem: „Si penitenciafinitur, nichil de uenia relinquitur, dupliciter intelligi potest. Sienim iuxta quorumdam sentenciam peccata dimissa redeunt, facileest inielligere, nichil de uenia relinquitur, quoniam peccata,que prius erant dimissa, iterum replicantur. Sicut enim ille, quiex iusta seruitute in libertatem manumittitur, interim uereliber est, quamuis ob ingratitudinem in seruitutem postea reuoce-tur: sic et peccata uere remittuntur penitenti, quamuis ob ingratitudinem ueniae eisdem postea sit inplicandus. Si autem peccata dimissa non redeunt, dicitur nichil relinqui de uenia, quianichil sibi relinquitur de uitae mundicia, et spe eternae beatitudinis,quam cum uenia assecutus est. Sicut enim argento perfectepurgato nichil sui decoris relinquitur, si sequenti erugine fedatur,non tamen prima, sed subsequentius sordidatur: sic expiato perpenitenciam nichil de uenia dicitur relinqui, cum tamen iam nondeletis, sed adhuc expiandis coinquinetur.

V. Pars. §. 2. Quod autem per penitenciam non semeltantum, sed sepissime peccata remittantur, multorum auctoritateprobatur.

Ait enim Ieronimus ad Rusticum de penitencia: "Septies cadit iustus, et resurgit. Si cadit, quomodo iustus? siiustus, quomodo cadit? sed iusti uocabulum non amittit qui per penitenciam semper resurgit. Et non solumsepties sed septuagies septies delinquenti, si conuertatur adpenitenciam, peccata donantur. „„ Cui plus dimittitur™, plusdiligit."

[Gratian.] Dauid quoque per penitenciam adulterii simul et homicidii ueniam inpetrauit.

De cuius penitencia in eodem libro Ieronimus ait: "Totam penitenciam peccatoris ostendit Psalmus quinquagesimus, quando ingressus est Dauid ad uxorem Uriae, et a Nathan propheta correptus respondit dicens: „ „ Peccaui, statimque meruit audire: „„et Dominus abstulit a te peccatum .““ Adulterio enim iunxerat homicidium, et tamen conuersus ad lacrimas: „ „Miserere, “ ait, „ „mei Deus, secundum magnam misericordiam tuam.™ Magnum enim peccatum magna indiget misericordia. Unde iungit et dicit: „ „Multum laua me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me, quoniam iniquitatem meam ego agnosco, et peccatum s, meum contra me est semper. Tibi soli peccaui, (rex enim, alium non timebat,) „„et malum coram te feci, ut iustificeris in sermonibus tuis, et uincas, cum iudicaris. Conclusit enim Deus omnia sub peccato, ut omnibus misereatur. Tantumque profecit^, ut dudum peccator et penitens transierit in magistrum ':„,,Docebo iniquos uias tuas, et inpii ad te conuertentur. Confessio enim et pulchritudo coram eo, ut qui fuerit peccata suaconfessus, et dixerit: Corruptae sunt et conputruerunt^-cicatrices meae, feditatem uulnerum in sanitatis decorem conmutet."

Item Ambrosius in Apologia Dauid, [c. 2.] "Ille rex tantus ac potens ne exiguo quidem momento manere penes se delicti passus est conscientiam, sed prematura confessione atque inmenso dolore reddidit peccatum suum Domino."

Et infra: §. i. "Denique Dominum dolor intimi mouet affectus, ut Nathan dicer et: ,,„ Quoniam penituit te, etDominus transtulit peccatum tuum.“ Maturitas itaque ueniaeprofundam regis fuisse penitenciam declarauit, que tanti erroris offensam transduxerit."

Et infra: §.2. "Sancti, quiconsummare pium certamen gestiunt, et currere cursum salutis,sicubi forte ut homines corruunt, naturae magis fragilitatequam peccandi libidine, acriores ad currendum resurgunt, pudoris stimulo maiora reparantes certamina, ut non solum nullumattulisse estimetur lapsus inpedimenium, sed etiam uelocitatisincentiua cumulasse. Ergo si currentium non soluitur cursus,cum aliqui forte ceciderint, non luctantium contentio, sedinoffensa manent certamina, quin etiam plerique post unumuel alterum lapsum gratia maiore uicerunt: quanto magisagonem pietatis ingressi non debent unius prolapsionis offensionecenseri, cum beatus sit qui se potuit reparare post lapsum ?“"

Et infra [c. 4.]: §. 3 "Quod peccauit, condicionis est;quod supplicauit, correctionis lapsus conmunis, sed specialis confessio. Culpam itaque incidisse naturae est, diluisse uirtutis."

Et infra [c. 13.] : §. 4. "Peccatum aut donatur, aut deletur, aut tegitur. Donatur per gratiam, deleturper sanguinem crucis, tegitur per karitatem; similiter et iniquitas, que estimatur habitudo mentis iniustae, licet Iohannes inepistola eum, gti fecerit peccatum, e£ iniquitatem fecisse dixerit. Peccatum est iniquitas, gtoa m peccato ipso iniquitas est. Tamen, ut nobis uidetur, peccatum opus est iniquitatis, iniquitas autem operatrix culpae atque i delicti. Prius est ergo, af ipsa iniquitas deleatur, excidatur radix e seminarium peccatorum k. Itaque quemadmodum intrans inanimam sapientis disciplina inprudentiam tollit, scientia ignorantiam: sic perfecta uirtus iniquitatem, et remissio peccatorum delet omne peccatum."

Item in eodem [c. 7.]: "Illud uero quam ammirabile est, gwod angelo ferienti plebem se obtulit, dicens: „„ Grex iste </wid feciP. fiat manus tua in me, et in domum patris mei. Quo facto statim sacrificio dignus iudicatus est qui absolutione estimabatur™ indignus. Nec mirum, si Zaii swa oblatione pro populo peccatisui adeptus est ueniam, cum Moyses, offerendo se Domino pro plebis errore peccata diluerit™. Texit igitur peccata sua,an non ? Sed </ais ftoc neget, cum e zpso Propheta docuerit™, quod remittantur iniquitates, tegantur peccata, non inputentur a Domino ?„„ Delictum meum agnosco iniusticiam meam non operui. Dixi, pronunciabo iniusticiam meam Domino, et tu dimisisti inpietatem cordis mei. ♦SV dixit: „,,pronunciabo, “ et ueniam meruit ante,quam pronunciaret; quanto magis, ubi de se pronunciauit dicens:„,, iniquitatem meam ego agnosco et delictum meum coram meest semper ,““ remissum est ei omne peccatum f licet specialiter de hoc™° Nathan propheta responderit P: „„EtDominus transtulit™peccatum tuum. Ergo et ™1 remissionem meruit iniquitatis, et texit karitate atque operuit peccata sua™, et texit operibus bonis, nec inputatum os£ ei peccatum,quia non fuit in eo dolus maliciae, sed lapsus erroris; denique™ non fuit inprobitatis estus, sed umbra misterii, et tamen confessus est delictum suum, agnouit iniquitatem, uidit lauacrum,et uidit, et credidit; dilexit multum, ut nimia karitate tegere quemuis posset errorem."

VI. Pars. [Gratian.] Ecce, cuius penitencia hic con-mendatur, cui uenia etiam per Prophetam data monstratur, quamgrauiter postea deliquerit, populi multitudo prostrata ostendit.Achab quoque (ut Ieronimus contra Iouinianum scribit) rexinpiissimus, ut sentenciam Dei subterfugeret, et euersio domuseius differretur in posteros, ieiunio inpetrauit et sacco.

"De quo ad eundem Rusticum scribit idem Ieronimus, dicens: Achab rex inpiissimus uineam Nabuthae cruore possedit, et, cum Iezabel, non tam coniugio sibi quam crudelitate coniuncta,Helyae increpatione corripitur, hec dicit Dominus: „„ Occidistiet possedisti, et iterum: „„In loco, in linxerunt canessanguinem Nabuthae, ibi lingent sanguinem tuum. Et Iezabelcanes comedent ante muros Iezrahel. Quod™ cum audisset Achab, scidit uestimenta sua, et posuit saccum super carnem suam,ieiunauitque et dormiuit in cilicio. Factusque esZ sermoDomini ad Helyam, dicens: Quoniam reueritus est faciem meamAchab, non inducam malum in diebus eius. Unum scelusAchab et Iezabel conmiserunt 266 a. tamen et conuerso ad penitenciam Achab pena differtur in posteros, et Iezabel in scelereperseuerans presenti condempnatur iudicio."

Item Iohannes Crisostomus de reparatione lapsi, [epist. V. ad Theodorum lapsum.]: "Talis, michi crede, talis est erga homines pietas Dei; talis nunquam spernit penitenciam, si ei sincere et simpliciter offeratur. Etiam si ad summum quis perueniat malorum, et inde tamen reuerti uelit ad uirtutis uiam, suscipit, libenter amplectitur; facit omnia, quatinus ad priorem reuocet statum,quodque est adhuc prestantius et eminentius, etiamsi non potuerit quis explere omnem satisfaciendi ordinem, quantulam-cumque tamen et quamlibet breui tempore gestam non respuit penitenciam; suscipit etiam ipsam, nec patitur quamuis exiguae conuersionis perdere mercedem. Hoc enim michi indicat Ysaias,ubi de populo Iudeorum talia quedam dicit: „„ Propter peccatum modice conturbaui eum, et percussi eum, et auerti faciem meam ob eo; et ™ contristatus est, et ambulauit tristis, etsanaui eum, et consolatus sum eum. Euidentius autem nobistestimonium dabit etiam rex ille inpius, qui cupiditatis suae quidem predam uxoris nequicia quesiuit, sed perturbatus ipsius sceleris inmanitate penituit, et cilicio circumdatus facinus suum fleuit,atque erga se ita Domini misericordiam prouocauit, ut a cunctis absolueret eum peccatis. Sic enim Deus ait ad Helyam: „„ Vidisti, quomodo conpunctus est Achab a facie meaf et™quia fleuit in conspectu meo, non inducam mala in diebus eius."

Item Gregorius,in omel. X. super Ezechielem, [in extremo.]: "Sicut Achab rex iniquus a Propheta reprehensus, cum contra se diuinam sentenciam audisset, pertimuit, in magno merore deprehensus est, ita ut Prophetae suo Dominus diceret: Nonne uidisti humilitatum Achab coram me? Quia ergo humiliatus est mei causa, non inducam malum in diebus eius. In quibus Domini uerbis pensandum est, quomodo ei inelectis suis meror amaritudinis placeat, qui amittere timent Deum si sic ei et in reprobo penitencia placuit, qui timebat perdere presens seculum; aut quomodo ei grata sit spontaneaafflictio pro culpis in eis, qui placent, si hec ad tempus placuitet in illo, qui displicebat"

[Gratian.] Niniuitae quoque, quos Dominus in euangelio conmendat, penitenciam egerunt in predicatione Ionae, et ex misericordia Domini indulgentiam consecuti subuersionis interitum subterfugere meruerunt. Sed qualis Achab post acceptam ueniam uixerit, textus libri Regum declarat, de </wo etiam scribit Ambrosius, quod Iezabel uxor eius, cwrns inflammabaturarbitrio, cor ezws conuertit, ei nimiis sacrilegiis execrabilem fecit, ei hunc penitenciae eius affectum reuocauit.

[C. XXX.]

De Niniuitis autem in principio Ionae scribit Ieronimus "Sicut ait Herodotus, Niniue a Rege Medorum subuersa est, regnante apud Ebreos Io sia °. Unde patet, illam predicant^ Iona ex penitencia ueniam meruisse, sed quia post aduomitum rediit, ex ira Dei fuisse subuersam."

Item in principio Naum: "Naum prophetam ante aduentum regis Assyriorum, qui populum Israel captiuum in suas regiones transtulerat,fuisse, Ebreorum traditio confirmat. Siquidem in fine huius lectionis predicti regis aduentum idem Propheta annunciare monstratur. Sed cum habitatores Niniuae, Iona interitum ciuitatis predicante, ne diuina ira denunciatum interitum sustinerent, peccatorum et inpietatis penitenciam egissent, accepta Dei misericordia grauioribus se criminibus inplicuerunt. Qua de causa memoratus Propheta, Spiritu sancto plenus iudicium Dei annuncians, ita est elocutus: „„Deus zelans et ulciscens Dominus. “"

VII. Pars. [Gratian.] Item, quod frequenter penitentiuenia frequenter prestetur, testatur Augustinus in libro depenitencia scribens contra quosdam hereticos, qui peccantibuspost baptismum semel tantum dicebant utilem esse penitenciam.

Contra quos scribit Augustinus dicens, "Adhuc instant perfidi, quoniam sapiunt plus quam oportet, non sobrii, sed excedentes mensuram. Dicunt enim:etsi semel peccantibus post baptismum ualeat penitencia, non tamen sepe peccantibus proderit iterata; alioquin remissio ad peccatum esset incitatio. Dicunt enim: quis non semper peccaret, si redire semper posset? Dicunt enim Deum incitatorem mali, si semper penitentibus subuenit, et etiam ei placere peccata, quibus semper presto est gratia. Errant autem, immomultum constat ei displicere peccata, qui semper presto est ea destruere. Si enim ea amaret, non ita semper destrueret, sedc onseruaret, atque ut sua munera foueret. Semper destruit peccata, que inuenit, ne soluatur quod creauit, ne corrumpaturquod amauit. Sumunt ypocritae occasionem isti ex factis Domini. Quem enim bis illuminauit? quem leprosum bis mundauit?quem mortuum bis suscitauit? non Lazarum, quem dilexit;non filium uiduae®, quem misertus matri reddidit; non filium dissipatorem legitur bis suscepisse; non filiam Abrahae bisa demonio liberasse. In nulla persona iterauit factum, docens,ut aiunt, non sepe a Domino fieri remedium. Dixit multis S :„„ Vade, et amplius noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat, “ promittens penam, non amplius ueniam."

§. i. "Quod autem multos cecos et ?n diuerso tempore illuminauit i, etmultos debiles confortauit, ostendit in diuersis illis eadem sepepeccata dimitti, ut quem prius sanauit leprosum alio temporeilluminauit cecum. Ideo enim tot sanauit claudos,cecos, ei aridos, ne desperet sepe peccator; ideo nonscribitur aliquem nisi semel sanatum P, ut quisque timeatiungi q. peccato. Videmus adhuc cotiidie in ecclesia sepe febricitantes, sepe languidos, sepe passionibus captos sepe liberari, utappareat tociens opus miserentis, quociens confessio fit peni-tentis. Quomodo enim corpus, quod uilius est et ab ipso dissimilius, sepe sanaret, et animam digniorem et redemptam tociensnon liberaret? Medicum se uocat, et non sanis, sed malehabentibus oportunum. Sed qualis hic medicus, qui malumiteratum nesciret curare? Medicorum enim est centies infirmum, centies curare. Qui ceteris minor esset, si aliispossibilia ignoraret, memor est sui, qui promisit: „„Nolomortem peccatoris, sed ut conuertatur et uiuat.“ Quem enimpeccatorem excludit ? Qui omnibus promisit indulgentiam,aliis promissionibus declarat. „ „ Qui me confessus fueritcoram hominibus ,“ “ omnis quantumcumque et quociens y peccator, cuius cumque ordinis, etiamsi fuerit sacerdos, „ „confiteboret ego eum. “ Nam „ „ quiinuocauerit nomen Domini ,“ (id est secundum quod nominatur Dominus, id est qui inuocaueriteum ad se seruiendo, ei 339 aa non® contradicendo, ut forsitan sepefecit,) „„omnis (id est quicumque sit ille peccator,) „„saluuserit. Omnem enim animam iste promissor saturauit bonis,etiam sedentes in tenebris et umbra mortis, nullam excipiens animam."

"§. 2. Hunc magistrum intellexit discipulus ille, qui Chorinthios per epistolas suas corrigere uoluit, et, ut ipsetestatur, ter in litteris eos correxit. Oportebat enim, utquociens uidebat eos cadere, tociens iuuaret ^surgere SS.Memor enim erat illius, qui dixerat: „„ Quorum remiseritispeccata, remittuntur eis. Scimus autem, et® primos patres,et in omni tempore ecclesiam Dei semper usque m septuagiessepties (quod est semper) peccata remittere. Quam potestatemisti ab ecclesia auferre conantur. Oportet enim ecclesiam sic credere, que confitetur se 357 kk peccare. Negant enim ueritatem sedwci/s esse, qui se absque peccato audentiactare. In multis enim offendimus omnes, nec infans uniusdiei absque peccato super terram esse potest. Quapropter eliminandus est ab ecclesia, qui umquam penitentibus negat indulgentiam. Non enim inquirit quid Apostolus senserit, quidixit: „„Nichil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatussum. Sentiens etiam iustis PP peccata solere contingere, non se confirmabat absque peccato, qui se cognouit qq indissolubili uinculo karitatis coniunctum Christo. Nisi enimsciret, iustos sepe uenire ad ueniam, quomodo dubitaret, se peccare, qui se sciebat spiritum Dei habere, et intentione mundissimaei seruire? Cur enim Dominus pedes lauisset Petri, et ecclesiam hoc idem docuisset, nm (< quoniam cottidiana est offensio) oportet, rc/ cottidiana sit remissio? Cur ^ docuisset orantes dicere: „„ Dimitte nobis debita nostranisi ipsemisericors perseueraret™, qui nos ab hac petitione non uult deficere?"

Item Augustinus ad Macedonium, [epist. LIV.]: "In tantum autem hominum iniquitas aliquando progreditur, ut etiam post actam penitenciam, pos/ altaris reconciliationem, uel similia uel grauiora conmittant. Et tamen facit Deus etiam super tales oriri solem suum, nec minus tribuit, arcte tribuerat, largissima munera uitae ac salutis; et quamuis eis in ecclesia locus e7te penitenciae non concedatur, Xtews tamen super eos patiendae suae non obliuiscitur. Ex quorum numero si quis nobis dicat dicite, utrum michi aliquid prosit ad uitam futuram, se in ista uita illecebrosissimae uoluptatis blandimenta contempsero se rcee penitendo uehementius quamprius excruciauero, se miserabilius ingemuero, se fleuero uberius, se uixero melius, se’ pauperes sustentauero largius, se’ karitatem,que operit multitudinem peccatorum, flagrauero ardentius: quisnostrum ita desipit, 7 ewe’c homini dicat: Nichil tibi istain posterum proderunt; uade, saltim huius uitae suauitatefruere^s? Auertat Deus tam ercarcerce sacrilegamque i dementiam."

VIII. Pars. [Gratian.] ^eiee autem quis dicat, primam penitenciam tantum post baptismum utilem esse, rcorc sequentem, serce ^rces contendat, ultimae tantum ueniam dari, rcorc precedenti,semper tamen auctoritati aduersatur, que sepissime penitentiueniam repromittit. Que autem sit uera penitencia, cui numquamuenia negatur, etf grce se 7 falsa, cui numquam indulgentia promittitur, Adamandus et E sitius super Leuiticum testantur. Adamarcte‘ies:

,,,,/rcter hec hyrcum, oblatus fuerat, etc.Non peccare solius Dei est: emendare sapientis. Sed raro inueniasqui se corrigat. Rara confessio peccati, rara penitencia. Repugnat natura et uerecundia, quia obnoxia est culpae omnis caro,et quisque erubescit peccatum confiteri, dum magis presentiacogitat quam futura. Fwte Moyses peccati uacuam reperireanimam, rc£ exuuias erroris deponat, culpae rcieda serce pudore sui discedat. Sed irrationabilis inpetus preuenit, etflamma celerrimi motus animam depascitur, exurit oercs innocentiam. Preponderant enim futuris presentia, seriis iocunda, et tristibus leta, et tardioribus prepropera. FeZoa; enim iniquitas que ad nocendum occasionem suggerit; lenta uirtuset cunctatrix ante iudicat, quam incipit, <?we’d decorum, quidhonestum; iniquitas omnia precipitat. Pigra ergo et uere-cunda penitencia, quia presentium pudore premitur. Solisenim intendit futuris, quorum spes sera, tardiores fructus. Inierim precurrit inpudentia °, et spe presentium penitencia excluditur, et affectus eius exuritur et aboletur. Querit eam lex, et non inuenit, conbusta est enim f'eruor e et fumo iniquitatis.Inde^ irascitur, et dicit, deuorandam fuisse penitenciam in sanctis ’ sanctorum; sacerdotes quasi segnes increpat.

§. 1. Respondet^ Aaron, prouidum esse debere sacerdotale iudicium, necmale sanae conscientiae facile esse credendum id muneris, ne /ea£ 4 i 6 k error deterior priore. Vase enim fetido uel oleumuel uinum facile corrumpitur. Quomodo autem poterat, ubi ignisalienus erat, peccatum exuri et in conspectu Domini, cuicuncta^ sunt aperta? quasi non conplacet Deo quiiniusticiam corde inclusam tenet, et se penitenciam agere perhibet. Ignis alienus libido, auaricia, et omnis cupiditas praua. Hic ignis exurit, non mundat. In quibus enim est, si offerant inconspectu Domini, ignis eos celestis absumit, sicut Nadab etAbiudv cum his, que pro peccato fuerant oblata.

§. 2. Quiergo uult mundari ignem alienum remoueat, et illi igni se offerat,qui culpam exurit, non hominem. Mc ignis siccauit emorois-sae sanguinem profluentem ^

< 3; hic siccauit culpam latronis.Ignis enim consumens est; sarca simpliciter et pure confitentes. ludas: „„Peccaui, inquit ,,,,tradens sanguinemiustum; “ sed in pectore habuit ignem alienum, quo inflammantecucurrit ad laqueum. Indignus autem remedio fuit, quia nonpura mente penituit. Culpam ergo eius non auferunt sacerdotes, qui dolose offert so, nec in eo possunt epulari, quorumcibus est peccatorum remissio. Unde uerus sacerdos ait:„„Meus cibus est, ut faciam uoluntatem patris rceoe,“ id est,ut peccatores conuersi et penitentes saluentur. Non est ^ acceptum Deo sacrificium, nisi uerum et sincerum.

Item Esitius [lib. II. ad c. io. Leuitici]: "Inter hec hyrcum, qui offertur etc. Quia omne peccatum per penitenciam deletur, et qui predictum peccatumalterius doctrinae et blasphemiae conmiserunt saluati non sunt,causam mortis eorum Legislator exponit: ,,„ Inter hec hyrcum,qui oblatus fuerat etc. Quia scilicet non comederunt filii Aaronquod pro peccato erat in loco sancto, id est, penitenciam conmissipeccati in ecclesia peragi non fecerunt, quibus hoc preceptum est,quos Christus uicarios suos in ecclesia constituit. Ipse autem oblationis suae sanguinem, que pro nostro sanguine oblataest, in sanctum, id est in celum, in conspectu patris obtulit.Debet autem comedi hoc sacrificium in loco sancto, scilicet inecclesia, in propitiationem peccatorum. Unde addit: ,,,,quemadmodum preceptum est michi, se’c precepit. Moysesergo^ gerit personam Christi. Exustum repperit, quia in Spiritum sanctum peccauerant; ab intelligibili igne Spiritus sanctioblatio pro penitencia ablata est. Voluntarie peccantibus nonrelinquitur hostia pro peccato. Nam sicut uera penitencia ueniampromeretur, ita simulata irritat Deum, quia Spiritus sanctusdisciplinae effugiet fictum. Hoc autem sancti Patres irremissibile peccatum et blasphemiam in Spiritum sanctum dixerunt, 2nsceleribus usque ad finem uitae perseuerare^s, de potentia etmisericordia Dei et k redemptoris diffidere:"

Item Iohannes Os aureum, [hom. XXXI.] in [c. 12.] epistola ad Ebreos . "„ ludas penituit, sed male; laqueo namque se suspendit; penituit etiam Esau, magis iste neque penituit. Lacrimaequippe non erant penitenciae, sed animi uiolenti ,e/ indignationis infernae . Quod e/ns operibus aperitur. §. i.^ iVon igitur negemus peccata nostra, neque nosinpudentia duros efficiat. Sponte nostra puniamus, ne pendamus non sponte supplicia. Audiuit Cayn a Deo: „ „ Ubi estAbelfrater tuus? et dixit: „„Nescio, numquid^ custos fratrismei sum ? “ “ 1 Fides, quomodo ex hoc peccatum amplius operatus est; nonne et pater eius similiter? Audiens enim etipse: „,,Adam ubi es? dixit: ,,,, Vocem tuam audiui Domine,et timui, quoniam nudus sum, et abscondi me. Magnum es/, ut quis peccata sua agnoscat, et memoriam eorum perseueranterretineat. Nullum inuenitur delictorum tale remedium, sicut eorumcontinuata memoria"

Item Ambrosius in lib. [II.] de penitencia, [c. n.]: "In salicibus, inquit, „„in medio eius suspendimus organa nostra. Quomodo cantabimus canticum Domini interra aliena? Si enim caro menti repugnat, nec subdita est animi gubernaculo et mentis inperio, aliena est terra, que non domatur exercitio cultoris. Non potest fructus karitatis penitenciae pacis afferre. Melius ergo est tunc quiescere,quam exercere non queras opera penitenciae, ne in ipsa penitencia fiat quod postea indigeat penitencia. Que si semelfuerit usurpata, nec iure celebrata, nec prioris fructum obtinet, etusum aufert posterioris. Sane et cum caro repugnat, mens ad Deum debet esse intenta, et, si opera non secuntur, fides nondeserat ; et, si carnis inpugnant illecebrae uel potestates aduersariae, maneat mens Deo dedita. Tunc enim maxime urgetur^, cum caro non cedit, et sunt qui uehementer incumbant, miserae animae querentes omne auferre presidium.Unde illud est: „,,Exinanite, exinanite usque ad fundamentum in ea. Quam miseratus Dauid ait: „ „ Filia Babylonis misera, “ utique, Babylonis filia est, que Dei esse filia desinitcui tamen medicum inuitat, dicens: „ „Beatus, qui tenebitet allidet paruulos suos ad petram, hoc est qui infirmas et lubricas cogitationes habet elidat ad Christum, qui omnes irrationabiles motus sui reuerentia et discretione conminuat."

Item Ieronimus super Mattheum, [ad c. 27 .] 50i "Nichil profuit Iudae egisse penitenciam, per quam scelus corrigere non potuit. Si quando frater sic peccat in fratrem,ut emendare ualeat quod peccauit, potest ei diuinitus dimitti; sin autem permanent opera, frustra uoce assumitur penitencia. Hoc est quod ^b de eo505c dicitur^: „„Et oratio eiusfiat in peccatum ,“ ut non solum emendare nequiuerit proditionisnefas, sed proprii homicidii scelus addiderit."

Item Leo Papa in sermone: "Inter omnia.: Sceleratior omnibus, o09 Iuda, et infelicior extitisti; quem non penitencia reuocauit ad Dominum 510, sed desperatio traxit adlaqueum. Expectasses consummationem criminis tui, et donec sanguis Christi pro$ peccatoribus funderetur, informis lethi suspendium distulisses."

IX. Pars. [Gratian.] His auctoritatibus, que sit uera, que falsa penitencia ostenditur, et falsae nulla indulgentia dariprobatur; in quo illorum sentencia destruitur, qua eum, qui pluribus irretitus fuerit ^, asseritur unius delicti penitencia eiusdemueniam a Domino consequi sine alterius criminis penitencia.Quod etiam multorum 513 auctoritatibus probare conantur. Quarum prima est illa Naum prophethae: „Non iudicabit Deusbis in idipsum. Sed quem sacerdos iudicat Deus iudicat, cuiuspersonam in ecclesia gerit. Qui ergo a sacerdote semel propeccato punitur, non iterum pro eodem peccato a Deo 5i6f indicabitur.

Item Gregorius super Ezechielem, [hom. X.]517: "Pluit 518 Dominus super unam ciuitatem, et super alteram non pluit, et eandem ciuitatem ex parte conpluit, et ex partearidam relinquit 510. Cum ille, qui proximum odit, ab aliis uiciisse corrigit, una eademque duitas ex parte conpluitur, et ex parte'arida manet, quia sunt, qui, cum uicia quedam resecant, in aliisgrauiter perdurant .“"

Item Ambrosius in XVIII. octonario [Psalm. n8.]520 "Prima consolatio est, quia non obliuiscitur misereri Deus; secunda per punitionem 521 , ubi, etsi fides desit, pena satisfacit et releuat"

[Gratian.] Item opponitur de Ieronimo, qui super Naum sentire uidetur, quod,infidelis adulterando interficeretur, de adulterio non amplius a Deo puniretur. Item, si illa satisfactio non fuit, quam in adulterio uiuens pro homicidioobtulit, cum adulterii eum penituerit, utriusque penitencia eiinponenda erit; quod a ratione alienum ecclesiastica probaturconsuetudine, que pro eodem peccato (nisi reiteratum fuerit) nullipenitenciam bis inponit. §. I. Sed quod ei, qui crimen sibi re-seruat, de alio uenia non prestetur, non solum premissis probaturauctoritatibus Esitii, Adamantii, Augustini, Smaragdi, Ysidori,Gregorii, uerum etiam alia auctoritate eiusdem Augustini inlibro de penitencia. Ait enim:

"Sunt plures, quos penitet peccasse, sed non omnino, re-seruantes sibi quedam, in quibus delectentur, non ani-maduertentes, Dominum simul mutum et surdum a demonio liberasse. Per hoc docet,nos numquam nisi de omnibus sanari.Si enim uellet peccata ex parte reseruari, habentem septemdemonia, perficere potuit sex expulsis. Expulit autemseptem, ut omnia crimina simul eicienda doceret. Legionem autem ab alio eiciens, neminem reliquit de g omnibus, qui liberatum possideret, ostendens, quod, etiamsi peccata sint mille,oportere de omnibus penitere. Laudatus est enim Dominus,quoniam i eiecto demonio locutus est mutus. Numquam aliquem, sanauit, quem non omnino liberauit. Totum enim hominemsanauit in sabbato, quia et corpus ab infirmitate, et animamab omni contagione ^, indicans penitentes oportere simuldoler e de omni crimine in anima orto et in corpore. Scioenim Dominum ^ inimicum omni criminoso. Quomodo ergoqui crimen reseruat de alio reciperet ueniam f Sine amoreDei consequeretur ueniam, sine quo nemo umquam inuenit gratiam. Hostis enim Dei est, dum offendit perseueranter. Quedamenim inpietas infidelitatis est, ab illo, qui iustus et iusticia est,dimidiam sperare ueniam. Nam P sine uera penitencia inuenire gratiam f Penitencia enim uera ad baptismi puritatemconfitentem conatur ducere ^ Q. Recte enim penitens quicquidsordis post purificationem contraxit oportet ut abluat,saltim lacrimis mentis. Sed satis durus est cuius mentis doloremoculi carnis nequeunt declarare; sed sciat culpabiliter se durum °, qui deflet dampna temporis, uel mortem amici, et dolorem peccatinon ostendit m lacrimis. Non itaque est, ut quis excuset sefontem non habere lacrimarum, qui umquam lacrimisostendit dolorem temporaliumK Quem ergo penitet omninopeniteat etc."

X. Pars. [Gratian.] Auctoritas illa Naum prophetae: „Non iudicabit Deus bis etc., non ostendit omnia, quetemporaliter puniuntur, non ulterius a Deo punienda. Quam-quam^Ov; Sodomitas, Egyptios, Israelitas in heremo [supereundem locum dicat Ieronimus temporaliter a Deo punitos, nein eternum punirentur, non tamen intelligendum est de omnibushoc generaliter; alioquin cuique sceleroso optandum esset, utcelesti fulmine percussus, aut aquis inmersus, aut a serpentibus uulneratus pro peccatis suis diuinitus interiret, ut eternoscruciatus breuis et pena momentanea terminaret. Illud etiam Apostoli falsum esset, quod de prostratis in deserto in epistola ad Ebreos scribens ait: „ Propter incredulitatem suam non in-trauerunt in terram promissionis. Ubi probatur, quod sicutmerito suae infidelitatis requiem illam amiserunt, ita proptereandem infidelitatem ueram requiem eternae beatitudinis nullomodo intrauerunt. §. i. Intelligitur ergo illud Ieronimi de histantum, qui inter ipsa flagella penitenciam egerunt, quam, etsibreuem et momentaneam, tamen non respuit Deus; sicut et illudProphetae: ,,Non iudicabit Deus bis in idipsum, de his tantum intelligi oportet, quos supplicia presentia conmutant,super quos non consurget duplex tribulatio. Qui autem interflagella duriores et deteriores fiunt, sicut Pharao, qui flagellatusa Domino durior factus est, presentibus eterna connectunt, uttemporale supplicium sit eis eternae dampnationis initium.

Unde Augustinus in Cantico Deuteronomii ^: "Ignis^ succensus est etc. Hoc est, uindicta hic incipiet, et ardebit usque ad extremam dampnationem."

[Gratian.] Hoc contra illos notandum est, qui dicunt: „ Non iudicabit Deus bis in id ipsum, ad omnia pertinere flagella,quia quidam hic flagellis emendantur uel indicantur, aliihic 573 et in eternum puniuntur, sicut Antiochus et Herodes. §. i. Quod autem super eundem locum de adultero infideli Ieronimus sentire uidetur, ex uerbis eiusdem falsum esse probatur.Exemplo enim illius, qui Israelitas maledixerat, et qui lignain sabbato collegerat, ostendit parua peccata breuibus et temporalibus suppliciis purgari, magna uero diuturnis et eternis suppliciis reseruari.

Ait enim [in primum caput Naum]: "Querat hic aliquis, si fidelis deprehensus in adulterio decolletur, quid de eo postea fiat. Aut enim punietur, et falsumest hoc, quod dicitur: „„Non iudicabit Deus bis in id ipsumin tribulatione; “ aut non punietur, et optandum est adulteris, utin presentiarum breui pena puniantur ut frustrentur cruciatus eternos. Ad quod respondemus ^, Deum, ut omnium rerum, ita suppliciorum quoque scire mensuras, et non preueniri sentencia iudicis, nec illi in peccatorum exercendae dehinc penaeauferri potestatem, et magnum peccatum magnis diuturnisque luicruciatibus; si quis autem punitus sit, ut ille in lege, qui Israeli-tae maledixerat, et qui in sabbato ligna collegerat, tales postea non puniri, quia culpa leuis^ presenti supplicio conpen-sata sit."

[Gratian.] Illud autem Gregorii: „ Pluit Dominus super unam ciuitatem etc., non ad criminis ueniam, sed ad eius detestationem referendum est, ut ideo pars ciuitatis dicatur esseconpluta, quia crimen, quod dilexerat, detestari incipit, non quodeius ueniam consequatur. Criminis autem detestatio pluuia uoca-tur, quid ex fonte diuinae gratiae cordi nostro instillatur, ut uelsic quisque ad ueram penitenciam per ueniat, aut eo minus aDeo puniatur, quod diuturniori delectatione peccati maius sibisupplicium accumulasset. Si uero ad indulgentiam criminispluuia referatur, euangelicae sentenciae contraire uidebitur. Si enim 'propter odium fraternum etiam que dimissa sunt replicantur ad penam: multo magis que non sunt dimissa ad uindictam reseruariprobantur,

§. i. Item, si secundum Augustinum arbiter suae uoluntatis non potest inchoare nouamuitam, nisi peniteat eum ueteris uitae, quomodo ad nouitatissindulgentiam perueniet qui odii uetustatem non deposuitt Addetestationem ergo criminis, ut dictum est, non ad eius indulgentiam pluuia illa pertinere probatur.

§. 2. Item illud Ambrosii: Et si fides desit, pena satisfacit, non de ea fide intelligitur,de qua dicitur: "Fides sine operibus mortua est", sed de ea,de qua Apostolus ait: "Omne, quod non est ex fide, id est omne, quod contra conscientiam fit, peccatum est". Deest ergo fides, cum non subest conscientia peccati. Sed quia delicta omnianullus intelligi, est aliquando in homine peccatum, cuius conscientiam non habet. Unde Apostolus "Nichil michi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum". Cuius ergo peccati deest conscientia, illius pena, si patienter feratur, satisfacit, etreleuat grauatum. Quod autem in fine obicitur: „Si satisfactio illa fuit, ueniam inpetrauit; si autem ueniam non inpe-trauit, satisfactio non fuit; si autem satisfactio non fuit, adhucsibi pena inponenda est, non procedit argumentatio; satisfactionamque est, dum exciditur illius' peccati causa, et eius suggestionibus aditus non indulgetur, sed eius fructus non percipitur,inpeditus peccato, quod nondum deseritur. Percipieturautem, cum eius penitencia fuerit subsecuta, sicut ad lauacrumficte accedens regenerationis accipit sacramentum, non tamen in Christo renascitur; renascitur autem uirtute sacramenti,quod perceperat, cum fictio illa de corde eius recesserit ueracipenitencia.

Hinc etiam Augustinus scribit in libro de penitencia: "Pium est credere, et nostra fides fioc expostulat, ut, cum gratia Christi in homine destruxerit mala priora, etiam remuneret bona, et, cum destruit quod suum non inuenit, amat et diligit bonum, quod° in peccante piantauit."

Ex hoc sensu etiam illud Ieronimi dictum uidetur [ad c. 1. Aggaei]: "Si quando uideris inter multa opera peccatorum facere quemquam aliqua, que iusta sunt, non est taminiustus Deus, ut propter multa mala obliuiscatur paucorum bonorum."

XI. Pars. [Gratian.] Quamquam memoria bonorum ad presentem remunerationem possit referri, sicut Gregorius inomelia de diuite et Lazaro scribit

„ Cauendum est nobis, ut, si forte aliquod bonum agimus, in presenti seculo remunerationem accipiamus, ne forte dicaturnobis:Receperunt mercedem suam. Nisi enim diues iste aliquod bonum egisset, unde in presenti seculo remunerationem accepisset, nequaquam Abraham ei diceret: „„ Recepisti bona in uita tua.

Item Iohannes Crisostomus [hom. LXVII. ad populum Antiochenum] : "Quid ergo turbamur? nemo, uidens malignos prosperitatem habere, turbetur. Non est hic retributio malignitatis, neque uir-tutis; ac, si aliquando contingit , ut aliqua sit retributio uelmaliciae, uel uirtutis, non tamen secundum quod dignum est, sedsimpliciter, ueluti quidam gustus iudicii, ut, qui resurrectionem non credunt, talibus doceantur. Quando itaque uidemusmalignum ditescere, non subruamur, et quando uidemus bonummala pati, non turbemur. Illic corona: illic supplicia. Est etalia ratio, quia non potest uel malus in omnibus malusesse, sed habet aliqua bona, neque bonus in omnibus bonus esse,sed habet aliqua peccata. Quando ergo prosperitatem habetmalus, malo capitis sui est. Cum enim pro illis bonis paucisretributionem hic accipit, illic iam plenius punietur."

[Gratian.] Potest etiam memoria bonorum referri ad mitiorem penam habendam, ut bona, que inter multa mala fiunt, non proficiant ad presentis uel futurae uitae premium obtinendum, sed ad tollerabilius extremi iudicii supplicium subeundum,sicut de fide, et ceteris, que sine karitate habentur

Augustinus scribit in libro de patienda dicens, [c. 26.]: "Si quis autem non habens karitatem, que pertinet ad unitatem spiritus et uinculum pacis, quo catholica ecclesia congregata connectitur, in aliquo scismate constitutus, ne Christum neget,patitur tribulationes, angustias, famem, nuditatem, persecutionem, pericula, carceres, uincula, tormenta, gladium, uel flammas, uel bestias, uel ipsam crucem timore gehennarum etignis eterni, nullo modo ista culpanda sunt; immo uero et hiclaudanda patienda est; non enim dicere poterimus, melius eifuisse, ut Christum negando nichil eorum pateretur, que passus est confitendo, sed estimandum est s, fortasse tollerabilius ei futurum iudicium, quam si Christum negando nichil eorum pateretur. Ut illud, quod ait Apostolus: „„Sitradidero corpus meum ita, ut ardeam,karitatem autem non habuero, nichil michi prodest, nichil prodesse intelligatur ad regnum celorum obtinendum, non ad extremi iudicii tollerabilius supplicium subeundum" Et infra, [c. 23.]: §. 1. "Hec propter karitatem dicta sunt°, sine qua in nobis non potest esseuera penitencia, quoniam P in bonis karitas Dei est, que tol-Ierat omnia."

XII. Pars. [Gratian.] Penitencia ergo, ut ex premissis apparet, nulli in peccato perseueranti utilis est, non tamen alicuideneganda est, quia sentiet fructum eius, cum alterius criminispenitenciam egerit. Sic itaque penitenciae diffinitio, et ceteraeauctoritates sibi consonantes negant, eum agere penitenciam, quiperseuerat in crimine, utilem uidelicet sibi et fructuosam.

§. 1. Illud autem Ambrosii: „ Penitencia semel usurpata, nec uer ecelebrata, et fructum prioris aufert, et usum sequentis amittit ,“ de solempni intelligitur, que, cum non uer e celebrata fuerit, etfructum prioris, id est sui ipsius secuturam precedentis, amittit,[quia ueniam, quam inpetrare potuit, contempsit ), et usum sequentis aufert, secundum consuetudinem quarumdam ecclesiarum,apud quas solempnitas penitenciae non reiteratur 9. De haceadem penitencia etiam illud intelligitur: „Non est secunduslocus penitenciae.