QUESTIO I.

Si Petrus princeps apostolorum adiutores sibi asciuit Linum et Cletum, non tamen potestatem pontificii, autligandi aut soluendi normam eis tradidit, sed successori suoClementi, qui sedem apostolicam post eum et potestatempontificalem tradente sibi B. Petro tenere promeruit. Linusuero et Cletus ministrabant exteriora; princeps autemapostolorum Petrus uerbo et orationi instabat.

Unde ipse Clemens in epistola ad Iacobum Iero-solomitanum missa inter cetera scribit, quod Petrus adhuc uiuens Clementem in episcopum elegit:

„ Simon Petrus in ipsis diebus, quibus uitae finem sibi presensit, apprehensa manu mea repente consurgens, inauribus totius ecclesiae hec protulit uerba: Clementem huncepiscopum uobis ordino, cui soli meae predicationis et doctrinae cathedram trado, quem pre ceteris expertus sumDeum colentem, homines diligentem, castum, discendistudiis deditum, sobrium, benignum, iustum, patientem, etscientem ferre nonnullorum etiam ex his, qui in uerbo Deiinstituuntur, iniurias.]

Gratian. Sed in Antioceno Concilio hoc omnino fieri prohibetur, in quo [c. 23.] sic statutum legitur:

Episcopo non licere decernimus pro se alterumsibi successorem constituere, licet ad exitum uitae per-ueniat. Quod si tale aliquid factum fuerit, irritum sithuiusmodi constitutum. Seruetur autem ius ecclesiasticum, id continens, non aliter oportere fieri, nisi cum Sinodo etiudicio episcoporum et electione clericorum, qui postobitum quiescentis potestatem habent eum, qui dignus extiterit, eligere et promouere.

Item ex Concilio Martini Papae, [c. 8.]

Episcopo non liceat ante finem uitae alium in loco suo constituere successorem. Si quis autem hoc usurparetemptauerit, talis constitutio irrita erit. Non ergo aliter

Item Ylarius Papa [in Synodo Romana, c. 5.]

Pleri que sacerdotes in mortis confinio constituti inlocum suum feruntur alios designatis nominibus subrogare, scilicet ut non legitima expectetur electio, sed defunctigratificatio pro populi habeatur assensu. Quod quamgraue sit estimate. Ab uniuersis acclamatum est: Hecpresumptio numquam fiat. Que Dei sunt ab homine darinon possunt.

Item Ieronimus [ad Titum, c. i.]

Moises amicus Dei, cui facie ad faciem locutus est Deus, potuit utique successores principatus filios suosfacere, et posteris propriam relinquere dignitatem; sed extraneus de alia tribu eligitur Iesus, ut sciremus, principatum in populos non sanguini deferendum esse, sed uitae.Ac nunc cernimus plurimos hanc rem beneficiumfacere, ut non querant eos in ecclesia columpnas erigere, quos plus cognoscant ecclesiae prodesse, sed quos uel ipsiamant, uel quorum sunt obsequiis deliniti, uel pro quibusmaiorum quispiam rogauerit, et (ut deteriora taceam) quiut clerici fierent muneribus inpetrarunt.

Item Innocentius Papa™ II. [in Concilio Romano, c. 16..

Apostolica auctoritate prohibemus, ne quis ecclesias etprebendas, preposituras, capellanias, aut aliqua ecclesiastica offitia hereditario iure ualeat uendicare aut expostulare presumat. Quod si quis inprobusaut ambitionis reusattemptare presumpserit, debita pena mulctabitur et postulatis carebit.

Gratian. His omnibus auctoritatibus prohibentur episcopi successores sibi instituere. Sed aliud est de sui successoris electione cum fratribus deliberare, et- aliud est ex testamentotamquam suae dignitatis heredem sibi querere. Illud fieri permittitur: hoc autem penitus prohibetur. Illud autem B. Petri ab illis ualet in argumentum assumi, qui tales sibi substituunt, qualem sibi successorem B. Petrus quesiuit. Verum, quia offitiumnon uitae, sed sanguini cepit deferri, atque ad episcopatum talesquisque successores sibi querere cepit, qui uel odiosi populis, uel a plebe docendi inuenirentur, sacris canonibus constitutum est, ne quisquam sibi sui offitii querat successorem, sedpopuli electione queratur qui eorum utilitati digne deseruiat, quiillorum utilitatem, non sua lucra querat, qui Christo semen

Ieremias respondit, dicens: „A, a, a, Domine Deus, nescio loqui, quia puer ego sum.“ Et cum omnipotensDeus personam ad predicandum quereret, dicens:,, Quem mittam, et quis ibit nobis?“ ultro se Ysaias obtulit, dicens: „Ecce ego, mitte me.“ En ab utrisque exteriusdiuersa uox prodiit, sed non a diuerso fonte dilectionisemanauit^. Duo quippe sunt precepta karitatis, amorDei et proximi. Per actiuam igitur uitam prodesse proximis cupiens Ysaias offitium predicationis appetit. Percontemplatiuam uero Ieremias amori conditoris seduleinherere desiderans, ne mitti ad predicandum debeat, contradicit. Quod laudabiliter ergo unus appetiit, hoc laudabiliter alter expauit; iste, ne tacitae contemplationis lucraloquendo perderet, ille, ne dampna studiosi operis tacendosentiret. Sed hoc in utrisque est subtiliter intuendum, quiaet is, qui recusauit, plene non restitit, et is, qui mitti uoluit, ante se per altaris calculum purgatum uidit, ne aut nonpurgatus adire quisque sacra misteria audeat, autquem superna gratia eligit sub humilitatis specie superbecontradicat.

Idem in Moralibus [lib. XXXV. c. 13. ad c. 42. Iob.]Sciendum est summopere, quod obedientia aliquando, si de suo aliquid habuerit, nulla est; aliquando, side suo aliquid non habuerit, minima. Nam cum huiusmundi successus precipitur, cum locus superior inpera-tur, is, qui ad percipienda hec obedit, obedientiae sibi uirtu-tem euacuat, si ad hec ex proprio anhelat. Nequeenim se sub obedientia dirigit qui ad percipienda huiusuitae prospera libidini propriae ambicionis seruit. Rursum, cum mundi despectus precipitur, cum probra adipisci etcontumeliae iubentur, nisi ex semet ipso animusappetats, obedientia sibi meritum minuit, qui ad ea, que in hac uita sunt despecta, inuitus nolensque descendit. Et paulo superius: §. 1. Obedientia uictimis iure pre-ponitur, quia per uictimas aliena caro, per obedientiam uerouoluntas propria mactatur Quo contra ariolandi peccatum inobedientia esse monstratur. Ex aduersoergo melius ostenditur quid de eius laude sentiatur. Sienim „ quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasiscelus ydolatriae°, nolle adquiescere, “ sola est, que fideimeritum possidet obedientia sine qua quisque infidelisesse conuincitur, etiamsi fidelis esse uideatur.

Item Augustinus "Qui episcopatum desiderat, bonum opus desiderat. Exponere uoluit quid sit episcopatus, quia nomen est operis, non honoris. Grecum est enim, atque inde ductum uocabulum, quod ille, qui preficitur, illis, quibus preficitur, superintendit, curam eorum scilicet gerens; 0x071 os quippe intentio est. Ergo episcopos, si uelimus, latine superintendentes possumus dicere, ut intelligat non se esse episcopum qui preesse dilexerit, non prodesse. Itaque a studio cognoscendae ueritatis nemo prohibetur, quod ad laudabile pertinet otium. Locus uero superior, sine quo regi populus non potest, etsi ita teneatur atque administretur, ut decet, tamen indecenter appetitur. Quamobrem otium sanctum querit karitas ueritatis, negotium iustum suscipit necessitas karitatis, quam sarcinam si nullus inponit, percipiendae atque intuendae uacandum est ueritati; si autem inponitur, suscipienda estpropter necessitatem karitatis. Sed nec sic omnimodoueritatis delectatio deserenda est, ne subtrahatur illa suauitas, et obprimatur iusta necessitas."

Item Petrus.

III. Pars. Oportet eum, qui docet et instruit animas rudes, esse talem, ut pro ingenio discentium semet ipsumpossit aptare, et uerbi ordinem pro audientis capacitatedirigere. Debet ergo adprime esse eruditus et doctus, inreprehensibilis, maturus, pauidus, sicut ipsi probastisfore Clementem hunc post me.

Item eiusdem.

Clemens tamquam omnibus preesse uoluerissingulos, prout potueris, iuua, et singulos releua, qui etsingulorum onus ac sollicitudinem portas.

Item Ieronimus [ad Titum, c. i.]

Qui uos spernit me spernit. Ex quo manifestum est, quod, qui Apostoli lege contempta ecclesiasticum gradum non meritis uoluerint alicuius deferre, sedgratiae, contra Christum facere, qui qualis in ecclesiapresbiter constituendus sit per Apostolum suum in sequentibus executus est.

Item Ieronimus in libro Leuitici .

Licet ergo Dominus de constituendo principe prece-pisset, et Dominus elegisset, tamen conuocatur etsinagoga. Requiritur enim in ordinando sacerdote et

populi presentia, ut sciant omnes et certi sint, quia qui pre-stantior est ex omni populo, qui doctior, qui sanctior, qui in omni uirtute eminentior, ille eligitur ad sacerdotium, et hocastante populo, ne qua postmodum retractatio cui-quam, ne quis scrupulus resideret. Hoc autem est, quodet Apostolus precipit in ordinatione sacerdotis, dicens: „ Oportet autem illum et testimonium haberebonum ab his, qui foris sunt." Ego tamen et amplius aliquiduideo in eo, quod dicit:, , quia conuocauit Moyses omnemsinagogam, " hoc sit, colligere omnes animi uires et inunum congregare uirtutes, ut cum sermo de sacerdotalibushabetur sacramentis, uigilent omnes animi uirtutes, et intentae sint, nichil & in eis sapientiae, nichil scientiae, nichil desit industriae, sed adsit omnis multitudo sensuum, adsit omnis congregatio sanctarum cogitationum, ut quidsit pontifex, quid unctio, quid indumenta eius, conferens intra sacrarium cordis sui possit aduertere.

Item ex libro Numerorum ®.

Si ergo tantus ille ac talis Moyses non permittit iudicio suo de eligendo populi principe, de constituendo successore, quis erit qui audeat, uel ex plebe, que sepe clamoribus ad gratiam aut ad precium fortasse excitatamoueri solet, uel ex ipsis etiam sacerdotibus quis erit, quise ydoneum ad hoc iudicet, nisi si cui oranti et petenti aDomino reueletur? Sicut et Deus dicit ad Moysen:,, Assume ad temetipsum Iesum filium Naue, hominemqui habet Spiritum Dei in semetipso, et inpones manustuas super eum, et statues eum coram Eleazaro sacerdote et precepta dato ei in conspectu totius sinagogae, etprecipe de ipso coram eis, et dabis claritatem tuam superillum, ut audiant illum filii Israel." Audis euidenter ordinationem principis populi tam manifeste descriptam, utpene expositione non egeat. Nulla hic populi adclamatio, nulla consanguinitatis ratio, nulla propinquitatis habita contemplatio est. Propinquis agrorum et prediorum relinquatur hereditas. Gubernatio populi illi tradatur, quemDeus elegerit, homini scilicet tali, qui habet (sicut scriptum audistis) in semetipso spiritum Dei, et precepta Dei inconspectu eius sunt, et qui Moysi ualde notus et familiarissit, id est in quo sit claritas legis et scientia, ut possinteum audire filii Israel.

Nec nouum, nec reprehensibile est in eligendo episcopo populi se uota in duas partes diuidere, sed graue est quandom huiusmodi causis non ex iudicio, sed ex solo fauoreuenit electio.

Gratian. Oum autem gubernatio populi ei tradi iubetur, quem Deus eligit, datur intelligi, quod aliquando quibusdam traditur, quos Deus non elegit®.

Unde leronimus:

IV. Pars. Audacter fortasse aliquid dicimus, tamen quod scriptum est dicimus. Non semper princeps populi etiudex ecclesiae per Dei arbitrium datur, sed prout meritanostra deposcunt. Si mali sunt actus nostri et operamurmaligna in conspectu Dei, dantur nobis principessecundum cor nostrum. Et hoc tibi de scripturisprobabo. Audi namque quid dicat Dominus: „Fe-cerunt sibi regem, et non per me; principem, et non perconsilium meum." Et hoc dictum uidetur de Saule illo, quem utique ipse Dominus elegerat, et regem fieri ius-serat. Sed quoniam non secundum Dei uoluntatem, sedsecundum peccatoris populi meritum fuerat electus, negateum cum sua uoluntate uel consilio constitutum. Taleergo aliquid intelligamus etiam in ecclesiis fieri, quodpro meritiss, aut in uerbo aut in opere potens a Deotribuitur rector ecclesiae, aut si malignum faciat populus inconspectu Domini, talis ecclesiae iudex datur, sub quofamem et sitim populus patiatur, non famem panis, nequesitim aquae, sed famem audiendi uerbum Dei.

Item Augustinus [tractatu XLVI. ad c. 10. loannis].

Sunt quidam in ecclesia prepositi, de quibus apostolus Paulus dicit: „Sua querentes, non que Iesu Christi."Quid est: „sua querentes?" non Christum gratis diligentes, non Deum propter Deum querentes, temporalia commoda consequentes, lucris inhiantes, honores abhominibus appetentes. Hec quando amantur a preposito, et propter hoc seruitur Deo, quisque talis est, mercena-narius est, inter filios se non conputet.

Gratian. Non ergo qui preficiuntur semper ceteris meliores intelligantur.

Unde leronimus [ad Titum, c. 1.]:

Illud inferendum est aduersus eos, qui de episcopatu intumescunt, et putant, se non dispensationem Christi, sed inperium consecutos, quia non statim omnibus his meliores sint, quicumque episcopi non fuerint ordinati, et exeo, quod ipsi electi sunt, se magis existiment con-probatos'; si autem peccata filiorum ab episcopatu iustum prohibent quanto magis se unusquisque considerans, et sciens, quia potentes potenter tormenta patientur, retrahet se ab hoc, non tam honore quam onere, etaliorum locum, qui magis digni sunt, non ambiget occupare.

Item eiusdem [ad Titum, c. 2.]

Qualis enim edificatio erit discipuli, si intelligat se esse maiorem magistro? Unde non solum episcopi, presbiteri et diacones magnopere debent prouidere, ut cunctumpopulum, cui president, conuersatione et sermonepreeant, uerum etiam inferior gradus, exorcistae, lectores, editui, acoliti, et omnes omnino, qui domuiDei deseruiunt, quia uehementer ecclesiam Christidestruit meliores laicos esse quam clericos.

Idem [ad Titum, c. i.]

Vereor, quomodo regina austri, ueniens a finibus terrae audire sapientiam Salomonis, iudicatura est hominessui temporis, et uiri Niniuitae acta penitentia ad predica-tionem Ionae condempnabunt eos, qui maiorem etiamIona salvatorem contempserunt, sic plurimi in populisepiscopos iudicent subtrahentes se ab ecclesiastico gradu, et ea, que episcopo conueniunt, non exercentes.

Item Ambrosius in increpatione ad populum, [serm. 83.]

Quid autem ego uos arguo, cum possitis uno sermone me conuincere? conuincor enim, cum in hac parte clericosuobis magis uideo negligentes. Quomodo enim possumcorrigere filios, cum fratres emendare non possim? aut quafiducia succenseam laicis, cum a consortibus pudoris uere-cundia conticescam? Ego autem, fratres, non de omnibusloquor, sunt certe qui deuoti sunt, sunt et alii negligentes. Ego autem neminem nomino: conscientia suaunumquemque conueniat.

Item B e da super Mattheum.

Nec sufficere ad salutem nobis arbitremur, si turbisnegligentium uel quorumlibet indoctorum fide uel actibusadequemur, quibus sacris litteris unica est credendipariter et uiuendi regula prescripta.

Gratian. Ne ergo, ut supra'® dictum est, tales sui offitii successores sibi aliquis quereret, prohibentur episcopi alterum prose successorem sibi statuere, ac designatis nominibus in locumsuum alium subrogare'.

QUESTIO II.

GRATIANUS.

Quod autem amicorum patrocinia in aliquorum electione conualescere non debeant, auctoritate B. Gregorii Papae probatur, qui in tertio libro Registris, [Indict. 11. ep. 22.] scribitAntonio Subdiacono, dicens:

C. I. ih electione episcopi nec ® munerum datio, nec aliquorum patrocinia conualescant.

Illud quidem pre omnibus curae tibi sit, ut in hac electione nec datio quibuscumque modis interueniat premiorum, nec quarumlibet personarum patrocinia conualescant. Nam si quorumdam patrocinio quisquam fuerit electus, uo-luntatibus eorum, cum fuerit ordinatus, reuerentia exigenteobedire conpellitur, sicque fit, ut res illius minuanturecclesiae, et ordo ecclesiasticus non seruetur. Talem ergote admonente debent personam eligere que nulliusincongruae uoluntati deseruiat, sed uita et moribusdecorata tanto ordine ualeat digna inueniri.

Idem ad Clerum Mediolanensem, [lib. II. Indict. 11. ep. 29.]

Dilectissimi filii, offitii nostri censura conmoniti suademus, ut in suscipiendi antistitis causa nullus uestrum neglecta utilitate conmuni suo lucro prospiciat, ne, siquisquam propria commoda appetit, friuola estimationefallatur, quia nec libero iudicio preferendam sibi personamexaminat mens, quam cupiditas ligat. Pensantes ergoque cunctis expediunt, ei, quem uobis diuina gratia pretu-lerit, integerrimam semper in omnibus obedientiam prebete.Iudicari namque a uobis ultra non debet semel prelatus, sed tanto nunc subtiliter iudicandus est, quanto postmodum iudicandus non est.