QUESTIO VII.

Non est a plebe aut uulgaribus hominibus arguendus uel accusandus episcopus, licet sit inordinatus, quia pro meritis subditorum disponitur a Deo uita rectorum. Ideo istadico, quia insidiator bona sepissime solet conuertere inmalum, et in electis ponit maculam.

Item Siluester Papa [in epilogo Concilii Romani.]Nullus laicus crimen audeat clerico inferre.

Item Marcellus Papa [ad Episcopos orientales, ep. II.] Laico non liceat quemlibet clericum accusare.

Item lulius Papa [in decretis, c. 36.]In sancta Nicena Sinodo statutum est, ut nemo anathematizatus in nostra suscipiatur accusatione, nec illi, qui

no$ in sua accusatione nolunt recipere, cum nos super illos sciamus a Domino constitutos, non illos super nos, etsicut maior non potest a minore iudicari, ita nec colligari, quia rarum est omne quod magnum est. Portamus oneraomnium, qui grauantur, quin imo hec portat in nobis B.Petrus apostolus, cuius uice fungimur legatione, et cuiusregula informamur, quatinus eius fulti auxilio nunc et inperpetuum ab omnibus tueamur aduersis.

Item Eusebius [ad Episcopos Galliae, epist. I.]

Laicos non accusasse episcopos hactenus obseruatum et constitutum est, quia non sunt eiusdem conuersationis, etoppido eis quidam existunt infesti, quippe cum uita eorum et conuersatio debeat esse secreta et a laicorum actibus remota, nec ab his inpeti debent, qui eorumcastitatem et grauitaten nolunt imitari, maxime cum eosin suis nolunt recipere accusationibus.

Item Fabianus Episcopus urbis Romae cunctis fidelibus.

Sicut sacerdotes uel reliqui clerici a secularium laicorum excluduntur accusatione, ita illi ab istorum sunt excludendi et alienandi criminatione, et sicut illi ab istis, ita et isti ab illis non recipiantur, quoniam sicutDomini sacerdotum segregata debet esse conuersatio abeorum conuersatione, ita et litigatio, quia seruumDei s non oportet litigare.

[PALE A.

C. VII. De eodem.

Item ex Concilio Maguntino.

Decretum est, ut presbiteri suos plebeios et accusare et attestimoniare possint. Si autem neglexerint, sui gradus periculo subiacebunt.]

Item Clemens [ad Iacobum, epist. I.]

Sacerdotes et reliqui ministri ecclesiae omnisque plebs episcopos suos diligere debent, et eorum preceptis obedire, etiamsi aliter (quod absit) agant, nisi in fide erra-uerint.

[C. IX.]Idem.

Qualis condempnatio eis inmineat, qui in patres peccant,

diuina scriptura ostendit. Si enim Cham, quia non operuit pudenda patris, maledictus est, multo ampliori condem-pnatione digni sunt qui patribus legatione Dei fungentibuscontumeliam inferunt.

Gratian. Personae inferiorum ordinum in superiorum accusatione recipiendae non sunt.

Unde Siluester Papa [in epilogo Concilii Romani];

Clericus aduersus exorcistam, exorcista aduersus acoli-tum, acolitus aduersus subdiaconum, subdiaconus aduersus diaconum, diaconus aduersus presbiterum, presbiter aduersus episcopum accusationem dare aut testimoniumferre non ualet,

Item Zepherinus Papa [ad Episcopos Siciliae, ep. I.]

Summorum quispiam minorum accusationibus non inpetatur.

Item Anacletus Papa, [epist. III.]

Sententia Cham filii Noe dampnantur qui suorum doctorum Uel prepositorum culpam produnt, ceu Cham, qui uerenda patriis non opueruit, sed ridenda mon-strauit.

Item Eusebius Papa [ad Episcopos Alexandriae, ep. II.]

Oues, que suo pastori commissae sunt, eum nec reprehendere (nisi a fide exorbitauerit), nec ullatenus accusare possunt, quia facta pastorum oris gladio feriendanon sunt, quamquam reprehendenda recte uideantur.

II. Pars. Gratian. His auctoritatibus probatur, quod subditi, siue sint laici siue clerici, prelatos suos accusare nonpossunt. Verum de criminosis et de infamibus lioc intelligendumest, qui uitam Prelatorum suorum parati sunt reprehendere, nonimitari: quod ex uerbis An aci e ti datur intelligi, qui ait.

Laici in accusatione episcoporum audiendi non sunt, quia oppido quidam eis infesti sunt, et indignum est ut abeis accusentur, qui eorum grauitatem nolunt imitari.

Item [Anacletus ad Episcopos Italiae, epist. II.]Accusatio quoque eorum, super qua nos consulereuoluistis, non nisi ab idoneis et probatissimis uiris, qui etsuspicionibus et sceleribus careant, fieri debet, quia etDominus sacri corporis sui tractatores a uilibus et reprobiset non idoneis personis infamari noluit, nec calum-pniari, sed ipse proprio flagello peccantes sacerdotes atemplo eiecit. Unde liquet, quod summi sacerdotes, idest episcopi, a Deo sunt iudicandi, non ab humanis, autprauae uitae hominibus lacerandi, sed potius ab omnibusfidelibus portandi, ipso Domino exemplum dante, quoniam per se ipsum, et non per alium uendentes etementes eiecit de templo sacerdotes. §. i.s Nullus enim(ut reor) inuenitur inter nos, qui uelit seruum suum ab alioquam a se iudicari. Quod si presumptum fuerit, aut multaindignatione ipse irascitur, aut potius uindictam queritsuper eum. §. 2. Unde et Dominus ait per Prophetam.„Qui uos tangit, tangit pupillam oculi mei.“ Et paulopost. §. 3. Si detractores quorumcumque grauiter iudi-cantur, et in perditionis laqueum cadunt, multo magis lacera-tores et detractores atque accusatores famulorum ™ Dei dampnantur, et in baratrum (nisi se correxerint, %t per eorum satisfactionem condignam egerint penitentiam)indubitanter uadunt, et uindicibus flammis exuruntur.§. 4. Hec et alia periculosa considerantes apostoliconstituerunt p, ne facile conmouerentur, aut lacerarentur, ueD accusarentur columpnae sanctae ecclesiae Dei, que apostoli et successores eorum non inmerito dicuntur.Sed si quis aduersus eos uel ecclesias eorum conmotusfuerit aut causam i habuerit, prius ad eos recurrat karitatisstudio, ut familiari colloquio ea sanent conmoniti, quesananda sunt, et karitatiue emendent que iuste emendandaagnouerint. Si autem aliqui eos prius, quam hec egerint, lacerare, accusare uel infestare presumpserint, excommunicentur et minime absoluantur, antequam per satisfactionem (ut iam dictum est) condignam egerint penitentiam, quoniam iniuria eorum ad Christum pertinet, cuius legatione funguntur.

Item Alexander, [epist. I. c. 3.]Si quis erga episcopum uel auctores ecclesiae quamlibet querelam iustam se habere crediderit, nonl° prius

f mmates aut alios adeat iudices, quam ipsos, a quibus se esum existimat familiariter conueniat, non semel, sed sepissime, ut ab eis aut suam iustitiam accipiat, aut excusationem. Si autem secus egerit, ab ipsis etab aliis communione priuetur tamquam apostolorum Patrumque aliorum contemptor.

Item Eu ari s tu s Papa [Episcopis per Aegyptum, ep. II.]Si qui sunt uituperatores aut accusatores episcoporumuel reliquorum sacerdotum, non oportet eos a iudicibusecclesiae audiri, antequam eorum discutiatur estimationissuspicio uel opinio, qua intentione, qua fide, qua temeritate, qua uita, qua conscientia, quoue merito, si pro Deo, aut prouana gloria, aut pro inimicitia, uel odio, aut cupiditateista presumpserint.

Item Calix tu s Papa [ad Episcopos Galliae, ep. II.]Querendum est in iudicio, cuius sit conuersationiset fidei is, qui accusat, et is, qui accusatur, quoniamhii, qui non sunt rectae fidei ac conuersationis, etquorum uita est accusabilis, et quorum fides etlibertas nescitur, non permittuntur maiores natu accusare. Neque uiles personae in eorum recipiantur accusatione.

Item Sixtus Papa [II. ad Episcopos Hispaniae, ep. II.]Accusatio episcoporum non est facile recipienda, dicenteDomino:, , Non suscipias uocem mendacii.“ Et Apostolus inquit, aduersus presbiterum inscriptionem non recipiendam absque duobus uel tribus idoneis testibus. Sihec de presbiteris uel ceteris fidelibus sunt precauenda, quanto magis de episcopis?

Item ex Concilio Aurelianensi [I. c. 8.]Si quis ab episcopo, uel de ecclesiae, uel deproprio iure crediderit aliquid repetendum, si nichil con-uicii aut criminationis obiecerit, eum pro sola conuentionea communione ecclesiae non liceat submoueri.

Item Euaristus Papa, [epist. II.]Sunt nonnulli, qui prepositos suos peruerse reprehendunt, si uel parum ipsis molesti extiterint.

Gratian. Ex his omnibus datur intelligi, quod illi ab accusatione remonentur, qui non affectione karitatis, sed prauitate suae actionis uitam eorum diffamare et reprehendere querant. §. i. Quod uero premissis auctoritatibus criminosi prohibeanturab accusatione Prelatorum, testatur Augustinus in lib. Soliloqui-

orum, ita dicens:

. •

Presumunt prelati non debere se reprehendi uel accusari, pro eo, quod canones non eos passim constituunt accusandos.Quod tamen negatur solum criminosis, cum de reprehendendo ueritas ipsa constituat: „Si male locutussum, testimonium perhibe de malo.“

Gratian. Opponitur huic distinctioni: Ipsi sacri canones distinguunt, in quo casu pastores sint accusandi a subditis, dicentes:„Ouespastores suos non accusent nec reprehendant, nisi afide exorbitauerint. Ecce in quo casu sint accusandi a subditis: in aliis autem minime.

III. Pars. §. ‘i. Huic oppositioni sic respondetur: Distinctio illa canonum de criminosis et infamibus intelligitur. Oues enim criminosae et infames pastorem suum accusare uel reprehendere non possunt, nisi a fide exorbitauerit. Ceterum si afide exorbitauerit, tanta est labes illius criminis, quod ad eiusaccusationem et serui aduersus dominum, et quilibet criminosiet infames aduersus quemlibet admittuntur.

Unde Dionisius Papa [ad S eu erum Episcopum, epist. II.]

Alieni erroris socium, uel a sui uoluntarie propositi tramite recedentem, aut sacris Patrum regulis et constitutionibus non obedientem suscipere non possumus nec debemus, nec inpetere recte credentes uel sanctorum Patrum sanctionibus obtemperantes permittimus, quia infames omnesesse censemus, qui suam aut Christianam legem preuari-cantur, aut apostolicam uel regularem postponunt libenter auctoritatem.

Item ex Concilio T oli et ano IV. [c. 63.]

Non potest erga homines esse fidelis qui Deo extiterit infidus. Iudei ergo, qui dudum Christiani effecti sunt, etnunc in Christi fide preuaricati sunt, ad testimonium dicendum admitti non debent, quamuis esse seChristianos annuncient, quia, sicut in fide Christi suspectisunt, ita in testimonio humano dubii habentur. Infirmari oportet eorum testimonium, qui in fide falsi docentur, nec eis est credendum, qui ueritatis a se fidem abie-cerunt.

Item Gaius Papa [Felici Episcopo]:

Pagani, uel heretici, siue Iudei non possunt Christianos accusare, aut uocem infamationis eis inferre.

Gratian. In hoc capitulo decernitur, ut heretici non in-petant recte credentes. Unde econtra intelligitur, quod heretici ah hereticis inpeti possunt. Item a tramite sui propositi uoluntarierecedentes non possunt inpetereseruantes limitem suae professionis.Ex hoc datur intelligi, quod recedentes a suo proposito similiterrecedentes criminari possunt. Item non obedientes sanctionibusPatrum santorum non possunt accusare obtemperantes sacris constitutionibus. In quo similiter intelligitur, quod inobedientibus inobedientes accusare licet. Unde generaliter colligitur, quod in accusatione equalitas fidei et conuersationis inter accusantem etaccusatum semper consideranda est, ut is, qui accusat, uel par, uelsuperior inueniatur.

[PALE A.

C. XXVI. Hereticus hereticum accusare et contra eum testificari potest.

Item Nouellarum constit. nouella 45. in fine.

Si hereticus contra hereticum litiget, liceat cuiuis eorum hereticum testem adducere. Sin autem orthodoxus contrahereticum litiget, pro orthodoxo quidem etiam hereticitestimonium ualeat: contra orthodoxum autem solius orthodoxi testimonium ualeat. §. i. Orthodoxis autem litigantibus ad testimonium nulliheretico pateat aditus.]

Gratian. Sed queritur, si flagitiosissimus catholicus possit conuenire hereticum de alio crimine, quam de heresi? Huic questioni ita respondetur: In quo hereticus inferior est, uidelicet inregula fidei, in eo a malo catholico accusari potest. In quo autemsuperior fuerit, uidelicet in conuersatione uitae, in eo a flagitiosissimo conueniri non potest. §. 1. Item quod dicitur, pastores prosuis actibus magis sunt tollerandi quam corrigendi, dupliciterintelligitur, uel quia a criminosis tollerandi sunt et non corrigendi, unde ibi$ subinfertur, quia pro meritis subditorum de-prauatur sepe uita rectorum. Quorum ergo merito Deo permittente) uita rectorum deprauatur, ab eis potius sunt tollerandi, quam corrigendi. Vel quia sunt quidam, qui sepe deserunturpublicis documentis, et crimen, quod intendunt, probare nonualent.

De quibus Augustinus ait in omelia de penitentia [c. 12.]

Plerique boni uiri propterea sufferunt aliorum peccata, et tacent, quia sepe deseruntur publicis documentis, quibus ea, que ipsi sciunt, iudicibus probarenon possunt.

IV. Pars. Gratian. De his etiam illud Anacleti intelligitur: „ Sententia Cliam filii Noe dampnantur, qui suorum doctorum uel prepositorum culpam produnt ceu Cham, qui patrispudenda non operuit, sed ridenda monstrauit. Hacenim auctoritate subditi non prohibentur ab accusatione, sed aproditione. Aliud enim est prodere, aliud accusare. Prodit quinon probanda defert: accusat qui reo presente crimen iudici offert, probaturus quod intendit. Cham solus uidit pudenda patris, etideo per eum intelliguntur, qui, cum sint soli conscii criminumsuorum prelatorum, atque ideo eos accusare non possunt, uitam tamen eorum infamando aliis ridendam offerunt. §. 1. Itemobicitur, quod subditi et religiosi prelatos suos accusare nonpossunt. Legitur enim in Exodo quod Maria soror Aaron, queprima post transitum maris rubri sumpto tympano ymnum cantare meruit, postea murmurans in Moysen, eo quod Ethiopissamduxerat in uxorem, a Domino lepra percussa est. §. 2. Item inUb. Regum legitur, quod cum Dauid fugeret a facie Saul, latuit in spelunca, in quam cum Saul diuertisset ad purgandumuentrem, Dauid precidit oram clamidis eius, quod se fecisse posteagrauiter doluit et uehementer penituit. Saul a Domino eratreprobatus, et ex inuidia Dauid persequebatur, ut eum mortitraderet. Dauid erat uir humilis et mitis, Sauli a Dominosubstitutus, per Samuelem unctus in regem, sed tamen, quia precidit oram clamidis Saulis, grauiter fleuit, cum a Saule solaamminisiratione unctionis superaretur. Unde datur intelligi, quodsubditi, quamuis religiosi sint, prelatos suos criminosos accusare non possunt. Nam per Saulem, qui uentrem purgabat, prelati intelliguntur, qui malitiam cordez conceptam in opusproducunt. Item legitur in libro Regum, quod cum archaDomini reduceretur de Gabaa in Hierusalem, bubus recalcitrantibus archa inclinata est, cui dum Oza Leuites manum adhiberet, ut eam erigeret, a Domino percussus interiit. Per archamintelliguntur prelati, per Ozam subditi, per inclinationem archaecasus Prelatorum intelligitur, per illum, qui manum adhibuit, intelliguntur reprehendentes uel accusantes uitam doctorum, qui aDomino percussi intereunt. §. 3. His ita respondetur: Verumest, per archam significari prelatos, et per Ozam subditos.Illud uero falsum est, quod per inclinationem archae significeturcasus Prelatorum. Aliud est enim inclinari uel descendere, aliud cadere. Legitur enim quod saluator noster se inclinauerit, sicut quando digito scribebat in terra; et de montibus frequenterdescenderit, in quos ascendebat, ut uel pernoctaret in oratione, uelut discipulos in monte altiora doceret precepta, uel ut ^ turbas fugiens ex altitudine montis eas respicere et libere posset docere, Inclinatio uel descensio humilitatem significat, qua spiritualesnonnumquam carnalibus condescendunt, et eorum infirmitaticonpatiuntur, iuxta illud Apostoli; Quis infirmatur, et egonon infirmor Hos etiam significauerunt angeli, quos Iacobuidit in scala descendentes. De his etiam per Prophetam dicitur: „inclinauit celos, et descendit. Per archam ergo inclinatam intelliguntur i, qui subditorum culpas misericorditer portant, et eorum infirmitati humiliter conpatiuntur. Undebene dicitur, quod bubus recalcitrantibus archa inclinata est.Boues quippe recalcitrantes subditos significant suis doctoribusnon obedientes, quibus dum prelati conpatiuntur, quasi bubusrecalcitrantibus archa inclinatur. Leuita, qui manum adhibuit, significat illos, qui misericordiae conpassionem in prelatis suisreprehendunt, eosque in seueritatis amaritudinem erigere uo-lunt. Unde bene Leuita ille Oza dicitur; Oza quipperobustus interpretatur. Illi enim robusti dicuntur, quia dum de sua iustitia presumunt, misericordiam peccantibusnegandam putant, et inpendentes reprehendunt. Unde a Domino percussi intereunt, quia sine misericordia iudicium eritillis, qui nolunt fieri P misericordiam delinquentibus. Cuiper Salomonem dicitur :, , Noli esse nimis iustus, quia estiustus qui perit in iustitia sua.“ Sic et illud Moysi intelligitur. Per Moysem enim prelati intelliguntur, per Ethiopissam peccatores designantur. Moyses Ethiopissam uxoremducit, cum quilibet Predicator peccatorem sibi copulat, ut ex eo

sobolem bonorum operum Deo gignere ualeat. Hanc copulam dum Maria, id est subditi, reprehendunt, lepra peccati inficiuntur.Vel per Mariam synagoga intelligitur, que in Moysem, id est in Christum, murmurauit, quia Ethiopissam, id est ecclesiam, degentibus sibi copulauit, quos lepra perfidiae et erroris sordidosfecit. Non ergo his auctoritatibus subditi prohibentur ab accusatione Prelatorum q, sed monentur, ne reprehendant misericordem conpassionem eorum. §. 4. Item per Saulem prelatiintelligantur, et per Dauid subditi. Saul purgans uentrem eossignificat, qui malitiam corde conceptam foras in opus producunt.Sed in precisione clamidis non significatur reprehensiopeccati. Per clamidem enim regni potestas intelligitur. Hancprecidit, qui prelatum sententia dampnationis ferit, quod nullisubditorum licet. Facta enim pastoris oris gladio, id estsententia dampnationis, a subditis ferienda non sunt. Hinc est, quod Ieronimus ait super Marcum de pontifice, qui scidituestimenta sua. Scissio uestis scissionem significat sacerdotii, quod in proximo erat scindendum, et auferendum Iudeis. Velper Dauid significantur, qui, nequiciam suorum Prelatorumuidentes, maiora eorum peccata contempnunt, minima uero etleuia, quasi extremam oram clamidis precidentes, reprehendere etlacerare satagunt. Vel quia Saul solus diuertit in speluncam, inqua Dauid solus latebat. §. 5. Idem super hocpotestintelligi, quod de Cham dictum est, qui solus uidit pudendapatris, que non operuit, sed ridenda monstrauit. Hac itaqueauctoritate non inhibetur subditis accusare prelatos, si accusabiles fuerint. §. 6. Item probatur, quod subditi prelatos suosaccusare non possunt, etiam si religiosi fuerint. Infames enimsunt eo ipso, quod suorum doctorum uitam reprehendere conantur.Infames enim sunt (ut canonum tradit auctoritas ) omnes, qui in patres armantur, et qui doctorum suorum uitam reprehendunt uel accusant. Nullus autem infamis in accusatione Prelatorum est audiendus, nisi forte a fide exorbitauerit, ut supradictum est. Cum ergo subditi eo ipso, quod in accusationem Prelatorum prosiliunt, infames efficiantur, infamibus autem copiaaccusandi denegetur, patet, quod subditi prelatos suos accusarenon possunt. §.7. His ita respondetur; Omnes prelati non proprelatis habentur; nomen enim non facit episcopum, sed uita.

Unde Gregorius Ianuario Episcopo scribit, [lib. VII. Indict. 2. epist. i.]:

Paulus dicit: „ Seniorem ne increpaueris.“ Sed heceius regula in eo est obseruanda, cum culpa seniorissuo exemplo non trahit ad interitum corda iuniorum. Ubiautem senior iuuenibus exemplum ad interitum prebet, ibidistricta increpatione feriendus est. Nam scriptum est:„ Laqueus iuuenum omnes uos/ et rursus „Maledictus puer centum annorum/

Item Ieronimus ad Eliodorum, [epist, I. de laude uitae solitariae.]

Non omnes episcopi sunt episcopi. Attendis Petrum, ludam considera. Stephanum suscipis, Nicolaum respice. §. i. Non facit ecclesiastica dignitas Christianum. Cornelius centurio adhuc ethnicus donosancti Spiritus mundatur, presbiteros Daniel puer iudicat. §. 2. Non est facile stare in loco Petri, et Pauli°gtenere locum, iami cum Christo regnantium.§. 3. Infatuatum sal ad nichilum prodest, nisi utproiciatur foras et a porcis conculcetur.

Item Augustinus in omelia F/.

Non omnis, qui dicit: Pax uobiscum, quasicolumba audiendus est. Corui de morte pascuntur.Hoc columba non habet; immo de frugibus terrae uiuit, innocens est eius uictus.

Item B e da in II. epistola Petri$.

Secuti sunt uiam Balaam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amauit, correptionem uero habuit suaeuesaniae. Sub-iugale mutum quod hominis uoce loquens prohibuitprophetae insipientiam. Plerumque heretici tam stulta dogmata, tam execranda proferunt sacramenta, ut etiam hebetumsensus pagai>orum, et qui ratione diuinae agnitionis omnimodis carent, illorum detestentur insaniam, illorum distorta et Deo contraria itinera sanius sapiendoredarguants. Et (quod peius est) nonnumquam multicatholicorum in tantum mercedem amant iniquitatis, utetiam docti ab indoctis, clerici a laicis merito redarguantur, qui iure conparantur prophetae, qui uerbis asinaecontra naturam loquentis corripitur, nec tamen a propositopraui itineris retardatur. Quibus etiam aptissime nomencongruit ciuitatis, de qua Balaam uenisse perhibetur. Bosornamque carneus siue in tribulatione interpretatur. Nequeenim alia magis causa luxuriosis existit, uerbum ue-ritatis amore pecuniae uel desideriorum temporaliumadulterare, quam quia carnis se concupiscentiismanciparunt. Sed et nomen ipsius Balaam, quiuanus populus, siue precipitans eos, interpretatur, talibusconuenit. Qui enim agnitam uiam ueritatis sponte deserunt?, quid nisi uanus populus sunt? Quid etiam q,

in precipitium suos mergunt auditores, quibus non salutaria, que corrigant, sed que illos delectent erronea predicant? De quibus apte subditur; „Hii sunt fontes sineaqua, et nebulae turbinibus exagitatae, quibus caligotenebrarum reseruatur.“

Gratian. Quia ergo non omnes episcopi sunt episcopi, presbiteri a Daniele puero indicantur, sal infatuatum a porcisconculcatur, et qui dicit: Pax uobiscicm, plerumque noncolumba °, sed coruus reputatur: patet, quod non semper prooffitio uel auctoritate personae ab accusatione est cessan- dwm, imo contra prauos est agendum, cum omnis personacriminaliter peccans alteretur, et (ut ita dicam ) capite minorlegibus censeatur. Qui enim facit peccatum seruus est peccatitam in pena quam in culpa.

Unde Augustinus^:

Qui nec regiminis in se rationem habuit, nec sua delicta detersit, nec filiorum crimen correxit, canis inpudicus dicendus est magis, quam episcopus.

Gratian. Quibus ergo Ieronimus, Augustinus, Gregorius auferunt nomen columbae, episcopi, senioris^, nonne etpriuilegium est auferendum dignitatis °, ut possint a subditis reprehendi ? Unde scriptura dissimulans priuilegium prauaesenectutis ait:, , Maledicius, non senior, sed, , puer centumannorumP Aparet ergo, quod e 7 Zi ex accusatione Prelatorum infames fiunt, qui eorum uitam reprehendere et lacerareconantur, qui locum sui regiminis non nomine tantum, sed uita etmoribus tenent. Alii autem potius laudabiles fiunt ex accusationePrelatorum suorum, quam infames. Item, quod dicitur: „ Maiorum quispiam minorum accusationibus non inpetatur, minoresnon intelligendi sunt dignitate, sed uita.

Unde Ieronimus ait de Paulo super epistolam ad Galatas ;

Paulus Petrum reprehendit, quod non auderet, nisi se non inparem sciret.

Gratian. Hoc non de offitio ecclesiasticae dignitatis, sed de puritate uiiae et sanctitate conuersationis intelligitur. Solus enimPetrus inter apostolos primatum gerebat.

Hinc Augustinus ait ad Ieronimum, [epist. XIX. prope finem]:

Quamquam secundum uocabula, que usus obtinuit, episcopatus sit presbiterio maior, Augustinustamen Ieronimo minor est.

: C, XXXV. Episcopi licet sint pares meritis, gradu tamen dignitatis differunt.

Idem lib. II. de unico baptismo [contra Donatistas, cap. i.]

Puto, quod sine ulla sui contumelia Ciprianus episcopus Petro apostolo conparatur, quantum attinet ad martirii coronam. Ceterum magis uereri debeo, ne in Petrum contumeliosus existam. Quis enim nescit illum principatum aposto-latus cuilibet episcopatui preferendum? Sed etiamsidistat cathedrarum gratia, una est tamen martirum gloria.Jtem: Cum Petrus a Paulo posteriore corrigitur, etpacis atque unitatis uinculo custodito ad martiriumpromouetur, quanto facilius et fortius quod per uniuersaeecclesiae statuta firmatum est uel unius episcopi auctoritati, uel unius prouinciae concilio preferendum est?

Idem [tractatu XXX. in Ioannem, in fine.]

Queritur pater de malo filio, queritur filius de duro patre. Seruamus honorificentiam, patri que debetur afilio. Non equamus filium patri in honore, sed preponi-musc filium patri in ueritate, et sic tribuimus honorem debitum, ut non perdat equitas meritum.

Item Ambrosius [sermone LXVI. de natali Petri et Pauli.]

Beati Petrus et Paulus eminent inter uniuersos apostolos, et peculiari quadam prerogatiua precellunt; uerum inter ipsos quis cui preponatur incertum est. Puto enim illosequales esse meritis, qui equales sunt passione, etsimili eos fidei deuotione uixisse, quos simul uidemus admartirii gloriam peruenisse. S. i. Non enim sine causafactum putamus, quod una die, uno loco, sub unopersecutore passi sunt. Una die, ut ad Christumpariter peruenirent; uno in loco, ne alteri Roma deesset;sub uno persecutore, ut equalis crudelitas utrumque constringeret. Dies ergo pro merito, locus pro gloria, persecutordecretus est pro uirtute. Et in quo loco martirium s tandem pertulerunt? In urbe Roma, que principatum et caputobtinet nationum, scilicet ut ubi caput superstitionis erat, illic caput quiesceret sanctitatis, et ubi gentilium principeshabitabant, illic ecclesiarum principes morerentur.

V. Pars. Gratian. Item penitentes, bigami, sacerdotes accusare non possunt. Unde generaliter colligitur, quod quicumque sacerdotes non sunt uel essedi non possunt, in sacerdotesaccusationem uel testificationem proferre non possunt.

Unde Fabianus ait [epist. II. ad Episcopos orientales]:

Ipsi apostoli, et eorum successores statuerunt, ut sacerdotes Domini non accusent, nec in eos testificentur, quisui ordinis non sunt nec esse possunt.

Item Damasus Papa [ad Stephanum Archiepiscopum, epist. III. c. 3.]

Testes absque ulla infamia aut suspicione, uel manifesta macula, et uerae fidei plenitudine instructi esse debent, et tales, quales ad sacerdotium eligere diuina iubetauctoritas. Quoniam sacerdotes (ut antiquorumtradit auctoritas) criminari non possunt, neque in eostestificari, qui ad eundem non debent, nec possunt prouehihonorem.

Gratian. Sic et illud Siluestri intelligitur:, , Laicus^ non accuset clericum, eic. id est, qui in inferiori gradu constitutiad superiorem ascendere non possunt, in superioribus agentesaccusare non debent. §. 1. Ecce, ostensum est, quid respondeatur auctoritatibus et argumentis, quibus subditi ab accusationepraelatorum uidebantur repellendi. Nunc demonstrandum est, quibus rationibus probentur recipiendi, et quid contra respondeatur a prelatis. Christus, qui erat pastor pastorum, ouibus suis, de quibus ait :, , Non sum missus, nisi ad oues, que perierunt, domus Israel, etc. inter obprobria et uerbera, que patiebaturab eis, ait^: „Si male locutus sum, testimonium perhibe demalo. Item: „Quis ex uobis arguet me de peccato tAt quicumque ad testificandum in aliquem uel ad arguendumadmittuntur, ad eundem accusandum admitti possunt. Cum ergooues, ut aduersus pastorem suum testimonium ferant, et ut ipsum(si possunt) reprehendant, admittantur, patet, quod subditi possuntaccusare prelatos suos. §. 2. His ita respondetur: Christus, quamuis esset pastor suarum ouium, quas uerbo et exemplo pascebat, tamen quantum ad offitiorum distributionem (ex qua hodie inecclesia alii presunt aliis, unde quidam prelati quidam subditiuocantur) in populo illo pastorale offitium non gerebat.Mistica enim et uisibili unctione nec in regem, nec in sacerdotemunctus erat, que solae in illo populo personae prelaturaenomen sibi uendicabant Non ergo ex hac auctoritate subditiprobantur admittendi in accusatione Prelatorum, sed tantumostenditur, quod auditores eos reprehendere possunt, et in eostestificari, qui cum ofpiia ecclesiastica non habeant, uerbo tamenet exemplo quoscumque ualent lucrari Deo satagunt. §. 3. Respondetur et aliter. Aliud, est, quod de rigore cogimur seruaredisciplinae, aliud, quod admittitur ex perfectionis consideratione.Christus Iudeos ad se arguendum admisit perfectione humilitatis, non seueritate iuris. Si enim legis rigore essent admissi, hacauctoritate criminosi et infames in accusatione religiosorum essent, recipiendi, cum essent sceleratissimi, qui, de Christi nece tractantes, innocentem condempnare uolebant. Hoc ergo exemplo prelatinon coguntur recipere subditos in accusatione sui, sed permittuntur. §. 4. Item Paulus Petrum reprehendit, qui princepsapostolorum erat. Unde datur intelligi, quod subditi possuntreprehendere prelatos suos, si reprehensibiles fuerint. Sed hocfacile refellitur, si, unde sit reprehensus, aduertitur. Petruscogebat gentes iudaizare, et a ueritate euangelii recedere, cumIudeis gregem faciens, et a cibis gentilium latenter se subtrahens.Par autem est in se a fide exorbitare, et alios exemplo uel uerboa fide deicere. Hoc ergo exemplo non probantur prelati accusandi a subditis, nisi a fide forte exorbitauerint, uel alios exorbitare coegerint. §. 5. Item cum Petrus intrasset ad Cornelium, conquesti sunt fratres, qui erant in Iudea, et reprehenderunt eum, quia ad gentilem diuertisset. Ecce, quod prelati iure possuntreprehendi a subditis.

Sed huic oppositioni B. Gregorius respondit, dicens [Theoctistae Patriciae, lib. IX. epist. 39-]:

Petrus potestatem regni acceperat, et tamen idem apostolorum primus querimoniae contra eum a fidelibusfactae, cur ad gentes intrasset, non ex potestate offitii, (quaosset dicere, oues pastorem suum non accusent nec repre-endant, ) sed auctoritate diuinae uirtutis, qua gentilesacceperant Spiritum sanctum, respondit.

Gratian. Cum ergo Petrus potuit ex offitio repellere querelas, sed noluit, non hoc exemplo coguntur prelati suscipere reprehensionem subditorum. Ex hac etiam humilitatis dispensatione intelligitur illud Leonis /F. Lodowico Augusto:

Nos, si inconpetenter aliquid egimus, et in subditis iustae legis tramitem non conseruauimus, uestro ac missorum uestrorum cuncta uolumus emendare iudicio, quoniamsi nos, qui aliena debemus corrigere peccata, peiora committimus, certe non ueritatis discipuli, sed (quod dolentesdicimus) erimus pre ceteris erroris magistri. Inde magnitudinis uestrae magnopere clementiam inploramus, ut talesad hec, que diximus, perquirenda missos in his partibusdirigatis, qui Deum per omnia timeant, et cuncta ^quemadmodum si uestra presens fuisset inperialis gloria) ailigenterexquirant, et non tantum hec sola, que superius diximus, querimus ut examussim exagitent, sed siue minora, siueetiam maiora illis sint de nobis indicata negotia, ita eorumcuncta legitimo terminentur examine, quatinus in posterumnichil sit, quod ex eis indiscussum uel indiffinitum remaneat.

VI. Pars. Gratian. Item, cwm Balaam ariolus iret ad maledicendum populum, angelus Domini asinae, cui insidebat, in uia se obposuit, euaginatoque gladio eam ab itinere conpescuit, quam dum ille uerberibus affligeret, in uocem prorupit, et prophetae uesaniam redarguit. Si ergo animal mutum angelica uirtute prophetae insipientiam reprehendit, multo magis subditipossunt accusare prelatos suos. §. 1. His ita respondetur. Verumest, quod per asinam subditi significantur^, et per Balaamprelati; non tamen hoc exemplo probantur prelati accusandi a subditis, sed subditis tantum forma datur humiliter renitendi prelatis, si forte eos ad malum cogere uoluerint; Balaam namque asinamurgens, ut ad maledicendum populo Dei eum ueheret, significateos, qui uerberibus et cruciatibus a subditis exigunt, ut eis in malofautores et coadiutores existant. Sed quia angelus, quilibet uidelicet Predicator, euaginato gladio, aperte scilicet predicato timoreet horrore^ futurae uindictae, a consensu alienae maliciae illosreuocat, licet eis in uocem conquestionis prorumpere et prelatis

suis dicere: Cur nos uerberibus affligitis? cur nobis iniuste irasci-mini? numquid uobis aliquando inobedientes fuimus, nisi nunc, cum ad malum cogimur ? Videte illum, qui prohibet ab incepto.Non ergo hinc prelati probantur accusandi a subditis. §. 2. Itemcum Dauid adulterium et homicidium commisisset, missus est aDeo Nathan propheta, ut eum redargueret. Ecce, quod prelati suntarguendi et reprehendendi a subditis. §. 3. Sed notandum est, quodduae sunt personae, quibus mundus iste regitur, regalis uidelicet etsacerdotalis. Sicut reges presunt in causis seculi, ita sacerdotesin causis Dei. Regum est corporalem inrogare penam, sacerdotum spiritualem inferre uindictam. Dauid, ergo, etsi ex regaliunctione sacerdotibus et prophetis preerat in causis seculi, tamensuberat eis in causis Dei. Unde reges a prophetis et sacerdotibus ungebantur et eorum oblatione peccata regum expiabantur. §. 4. Sicuti ergo Achaz^ a Domino lepra percussusest, qui sacerdotum offiXia usurpare uoluit, sic sacerdotibus etprophetis regum offitia usurpare non licuit. Nathan ergo propheta, cum regem redarguit, suum executus est offitium, in quoerat rege superior, non usurpauit regis offitium, in quo erat regeinferior; monuit eum, ut per penitentiam peccata sua expiaret, nontulit in eum sententiam, qua tamquam adulter et homicida mortiaddiceretur. §. 5. Sic et B. Ambrosius^ inper at oremus ex-communicauit, et ab ecclesiae ingressu prohibuit. §. 6. Sicutenim non sine causa iudex gladium portat, ita non sine causaclaues ecclesiae sacerdotes accipiunt. Ille portat gladium aduindictam malefactorum, laudem uero bonorum, isti claues habentad exclusionem excommunicandorum et reconciliationem penitentiam Hoc ergo exemplo subditi probantur reprehendendi aprelatis, non prelati a subditis. §. 7. Item Daniels nulla legitima potestate functus iudices a populo constitutos de falso testimonio conuicit, et conuictos dampnauit. Constat ergo, quodnullam potestatem habentes possunt redarguere dignitatibus sublimatos. §. 8. His ita respondetur. Miracula (e£ maximeueteris testamenti ) sunt admiranda, non in exemplum nostraeactionis trahenda. Multa enim tunc concedebantur, que nuncpenitus prohibentur. Tunc enim Samuel Agag pinguissimum regem Amalech in frustra^ conscidit; nunc nulli ecclesiasticorumiudicium sanguinis agitare licet. Tunc Finees Iudeum coeuntem cum Madianita interfecit, et reputatum est ei m iustitiam;hodie sacerdotibus in perniciem sui uerteretur offitii. Exemploergo Danielis non solum accusandi uel redarguendi, sed etiamiudicandi potestatem subditi sibi in prelatos uendicarent, si illudin argumentum nostrae actionis liceret assumi, quod nulla umquam auctoritate permittitur. Magis ergo ex hoc facto daturintelligi, quod in nonissimis temporibus suscitaret Deus spiritumpueri iunioris, illius uidelicet, de quo per Prophetam dicitur:, Puer natus est nobis, “ et iterum;, , Ecce puer meus, quiiudices iniquitatis, scribas scilicet et Phariseos, falsis criminibusSusannam, id est ecclesiam, accusantes et ream adulterii pronun-ciantes, eo quod Christum sequeretur, conuinceret et condempnaret. §. 9. //em Ieronimus refert in libro uirorum illustrium, quod Damasus Papa a subditis de adulterio accusatus cum quadraginta duobus episcopis se purgauit °.§. 10. Item Simacus

Papa, in Romana Sinodo dignitate sua expoliatus, prius statui pristino^^l reddi decernitur, ut tunc ueniret ad causam, et si ita recte uideretur, accusantium propositionibusresponderet. Digna res uisa est maximo numero sacerdotum, atque^ mereretur effectum, e/ cum postmodum ordinaretur, quomodo esset accusandus, prefatus Papa, ut causam diceret, occurrebat; sed ab emulis esP™ inpeditus.

Item Gregorius Papa ait de se ipso:

Si quis super his nos redarguere uoluerit, uel extra auctoritatem nos facere contenderit, ueniat ad sedem apostolicam, ut ibi ante confessionem B. Petri me-cum iuste decertet, quatinus ibi unus ex nobis sententiam suscipiat suam.

Gratian. Ex his omnibus colligitur, quod subditi possunt reprehendere et accusare prelatos suos. Sed sicut de Christodictum est, quando Iudeis dixit: „Si male locutus sum, etc; itade istis intelligendum est, quod suo exemplo prelatis dederuntfacultatem recipiendi subditos in accusatione^® sui, sed noncoegerunt.

[C. XLIII.] Item®.

Paulus Deaclinae^sb ciuitatis episcopus accusatur a subditis de lapsu carnis, conuincitur, deponitur, alter loco eius substituitur. Poc an ex dispensatione accusati, an ea; rigoreiuris sit factum, ex registro Gregorii ad Iohannem Episcopum [primae Iustinianeael cap. CCZF//., potest perpendi ubi ait :

Lator Nemesion ad nos ueniens indicauit, quod Paulus Deaclinae ciuitatis episcopus, inter alia mala in corporalicrimine lapsus, a suis clericis accusatus atque conuictus, episcopali sententia depositus est; postea, cum auxilio secularium ueniens, episcopatum more predonis ingressus est, ablatisque rebus ecclesiae dilectissimum Nemesion latorempresentium sibi substitutum ab eo proiecit, et adsummam iniuriam ac necem pene perduxit. Fraternitasitaque uestra hec omnia curet addiscere, et quecumqueecclesiae abstulit omni mora uel excusatione cessante reddere conpellat. Si uero nichil ecclesiae, sed proprium sedixerit abstulisse, (quamuis graue et iniquum fuerit, ut nona uobis, uel a metropolitano eius hoc petierit, sed temerario ausu agere presumpserit, ) uerum tamen si quid proprium tulit, sub fraternitatis uestrae debet examine constaresi uerum est. Sed et illud diligenter querendum est, siquid male de rebus dilapidauit ecclesiae, ut ex eo, quodnunc abstulit, illud reformare ac satisfacere modis omnibusconpellatur.

Gratian. Hoc dicto>® non in accusatores uel depositores ulciscitur, sed in depositum ulterius prosequitur, ut si ultra adepiscopatum aspirare temptauerit, modis omnibus repellatur, et ad agendam penitentiam perennem in monasterio detrudatur. Quem ergo Gregorius ad episcopatum aspirantem modisomnibus repellit, quem graui penitentiae subicit, patet, non suadispensatione, sed canonum censura a subditis accusatum^s et

conuictum. Et ut iam non exemplis, sed legibus agamus, uiden-dum est, quid Gregorius scribat Innocentio et reliquis Episcopis Sardiniae, [lib. VII. Indict. 2. epist. 8.] ita dicens:

Metropolitanum uestrum in aliquo postponere non presumatis, excepto si (ut non optamus) contra eundem uos habere aliquid causae contingat, ut ob hocsedis apostolicae iudicium petere debeatis.

Item b uniuersis Episcopis Concilii Vizachii [lib. X. epist. 37.]

Sicut (inquit laudabile discretumque est reuerentiam et honorem exhibere prioribus, ita rectitudinis et Deitimoris est, si qua in eis indigent correctione, nulladissimulatione postponere, ne totum (quod absit) corpusmorbus inuadat, si languor non fuerit curatus in capite.Quedam enim de primate uestro Clementio ad nos perlata sunt, que quoniam ita grauia sunt, ut transire indis-cussa nullo modo & debeant, fraternitatem uestram hortamur, ut cum omni sollicitudine ac uiuacitate ueritatisindagare multis modis debeatis illata, et si sunt ut auditasunt, ultione canonica resecentur. §. 1. Ammonemus autem, ut non cuiuscumque personae gratia, non fauor, nonquodlibet blandimentum quemquam uestrum ab hisque nunciata sunt nobis molliat, uel a ueritate excutiat, sedsacerdotaliter ad inuestigandam ueritatem uos propter Deumaccingite. Nam si quis in hoc piger aut negligens esse presumpserit, dictis criminibus apud Deum se nouerit esse participem, cuius zelo ad perscrutandas subtiliter nefandi facinoris causas non mouetur.

Gratian. Hec si quis specialia, et e# his generalem regulam colligi non oportere contendit, audiat, quid Gelasius c. WF//. dicat, omnibus clericis cuiuscumque ordinis itascribens:

Quapropter nec clericorum quisquam apostolicaeoffensae se confidat futurum inmunem, si in his, que salubriter sequenda deprompsit auctoritas apostolica, siueepiscopum, siue presbiterum, seu diaconum uideritexcedentem, et non protinus ad aures Romani Pontificis deferre curauerit, probationibus dumtaxat conpe-tenter exhibitis, ut transgressoris ultio fiat ceterisinterdictio delinquendi. Sin uero, modis omnibus eritunusquisque pontificum ordinis et honoris sui elisor, si cui clericorum uel auditui totius ecclesiae hec puta-uerit subprimenda.

Item.

Si cpiid in ecclesia dampni, aut in his, que sunt preceptionis nostrae prohibita, pontificem uestrumuideritis admittere, mox nostris auribus relatione signate, ut quid fieri debeat censeamus.

Item ex Concilio Calcedonensi, [c. 21.]

Clericos aut laicos passim accusantes et sine probatione episcopos aut clericos ad accusationem non recipiendos decernimus, nisi prius discutiatur eorum estimatio-nis opinio.

Item ex Sinodo Romana.

Si quis episcopus, aut diaconus, uel quilibet clericus 569 b apud episcopos (quia alibi non oportet) a qualibet persona accusati fuerint, quicumque fuerit ille uir, siue sublimis honoris, siue alterius dignitatis, quihoc genus illaudabilis intentionis arripuerit, noueritdicenda probationibus, monstranda documentis sedebere inferre.

Item Damasus Papa Stephano Archiepiscopo,

[epist. III. cap. 3.]

Sacerdotes (ut antiqua tradit auctoritas) criminari non possunt, nec in eos testificari, qui ad eundem nondebent nec possunt prouehi honorem.

Item Yginus Papa, [epist. I.]

Criminationes maiorum natu per alios non fiant, nisi per

ipsos, qui crimina intendunt, si tamen ipsi digni et inrepre-hensibiles aparuerint, et actis publicis docuerint omni se suspicione carere et inimicitia, et inreprehensibilemfidem habere ac conuersationem ducere.

Gratian. Colligitur itaque ex his omnibus, quod subditi in accusatione Prelatorum sunt admittendi. Nunc uidendum est, anmonachi in accusatione episcoporum sint audiendi? AdrianusPapa [in capitulis c. 31.] uidetur eos ab accusatione remouere, ita dicens:

Placuit eorum accusandi sacerdotes et testificandi in eos uocem obstruere, quos non humanis uocibus, sed diuinis mortuos esse scimus, quia funestam uocempotius interdici quam audiri oportet.

Gratian. Item in Concilio Calcedonensi [c. 4.]precipitur, ut ecclesiasticas actiones monachi attrectare nonpresumant.

Item Pelagius Papa [II. Episcopis Italiae.]

Nullus monachus talia usquam arripiat, nec secularia aut ecclesiastica negotia perturbare presumat, quia mortua est in talibus vox eorum.

Gratian. Sed aliud est, quod ex presumptione assumitur temeritatis: aliud, quod ex necessitate geritur karitatis. Monachienim ex presumptione episcopos accusare non possunt: ex karitatepossunt. Unde et in canonibus precipitur, ut cubicularii episcopisint uel religiosi clerici, uel electi monachi, ut de eius uita testimonium dicere possint.

VII. Pars. §. 1. Item illud Eleuterii Papae [in epist. ad Galliae prouincias] omnibus generaliter dicitur:

Negligere, peruersos cum possis perturbare, nichil est aliud quam fouere. Nec caret scrupulo societatisoccultae qui manifesto facinori desinit obuiare.

Item Ieronimus tam de se, quam de aliis monachis in primo prologo bibliotecae scribit, dicens:

Sancta quippe rusticitas solum sibi prodest, et quantum ex uitae merito edificat ecclesiam Christi, tantum nocet, sidestruentibus non resistat.

Item Gregorius .

Ammonendi sunt subditi, ne plus quam expedit sint subiecti, ne, cum student plus quam necesse est hominibussubici, conpellantur eorum uicia uenerari.

Idem generali Sinodo presidens dixit, [c. 2.]:

Cum pastoris uita in exemplo debeat esse discipulis, plerumque clerici qualis in secreto sit uita sui pontificis nesciunt, quam tamen, seculares pueri sciunt. De qua re presenti decreto constituimus, ut quidamex clericis, uel etiam ex monachis electi, in ministeriocubiculi pontificalis obsequantur, ut is, qui in loco regiminis est, tales habeat testes, qui ueram& eius in secretoconuersationem uideant, et ex sedula uisione exemplum profectus sumant.

Item Virg ilio Episcopo Arelatensi, [lib. IX. ep. 49.]:

Peruenit ad nos, fratrem et coepiscopum nostrum Serenum Masiliensem prauos homines omnino in societate sua habere, ita denique, ut presbiterum quemdam, quipost lapsum in suis adhuc dicitur iniquitatibus uolutarifamiliarem habeat. Quod a uobis subtiliter est requirendum, et si ita constiterit, curae uobis sit nostra eum sic uicecorrigere, ut qui talem recipit non familiaritate fouere, sed discat potius ultione conprimere, et qui receptus estdiscat lacrimis peccata diluere, non iniquitatem in-mundiciis cumulare .

Item Pascalis Papa.

Episcopi lectioni et orationi uacent, et semper secum presbiteros et diaconos, aut alios boni testimonii clericoshabeant, ut secundum apostolum et sanctorum Patruminstituta possint inreprehensibiles inueniri.

Gratian. Item Iohannes Baptista, cum heremiticam uitam, duceret, scribas et Phariseos, sacerdotes et Lenitas ludeorum adse uenientes aspera increpatione redarguit. §. 1. Item excanonibus diffinitur^:, , Illi sacerdotes accusare possunt, qui adeundem gradum conscendere ualentA Cum ergo monachi adsacerdotii gradum laudabiliter pertingere ualeant, patet, quodet ipsi sacerdotes libere accusare possunt.