QUESTIO I.

Sicut crudelis et iniquus est qui castam dimittit, sicfatuus est et iniustus qui retinet meretricem. Patronusenim turpitudinis est, qui celat crimen uxoris.

EDITIO:

Causa XXXI. Que st. III. C. UN. a) se a b) tame Que st. I. c. 1. a) c. 19. b) Nam patr. c) turpit. eius —c. 3. a) et.: deest b) sed quasi — c. 4. a) commixtus —

Item Ieronimus [in comm. ad c. 19. Matth.]

Ait Dominus in euangelio: „ Quicumque dimiserit uxorem, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, mechatur, et qui dimissam duxerit, mechatur.“ Sola fornicatio est, que uxoris uincit affectum; imo, cum illa unam carnem inaliam diuiserit, et se fornicatione a marito separauerit, nondebet teneri, ne uirum quoque sub maledicto faciat, dicentescriptura:, , Qui tenet adulteram stultus et inpius est.“Ubicumque est igitur fornicatio uel fornicationis suspicio, libere uxor dimittitur. Et quia poterat accidere, ut aliquiscalumpniam faceret innocenti, et ob secundam copulam nuptialem ueteri copulae crimen inpingeret, sic prioremdimittere iubetur uxorem, ut prima uiuente secundam nonhabeat.

Idem in epistola Pauli ad Corinthios [1. c. 6. in glossa ordinaria].

In coniugio quis positus quecumque peccata fecerit, non propriam infuscant coniugem; sed fornicatio etiam uxorem coinquinat, ut iam non sit uiro suolicita, sed adultera.

Item Iohannes Crisostomus .

Si quis uxorem suam inuenerit adulteram, et postea deinceps placuerit habere eam in matrimonio, duobus annispeniteat ideo, quia cum adultera mixtus sit, que adhuccrimine suo non est purgata, aut abstineat se a matrimonioeius, donec expleatur satisfactio criminis penitenciae suae, ideo, quia post satisfactionem penitenciae non meretur uo-cari adultera. Similiter, si uxor inuenerit uirum suum adulterum, non ad inparia iudicatur.

II. Pars. Gratian. Subauditur, nisi ab adulterio mulieruoluerit recedere, quo casu uxorem suam uir recipere potest, nullum periculum ei illaturus.

Unde Pelagius Papa Melleo Subdiacono:

De Benedicto quoque, quem uxorem alienam facinoroso spiritu indicasti sustulisse, et in suum hactenuspresumere detinere consortium, si hoc rerum ueritas habet, iubemus experientiae tuae, ut eum cum ipsa quoque adultera districte non differas mactare, et caluatos ab inuicemseparare, et illum quidem ad Lucium defensorem in Apuliae prouinciae patrimonium sine dilatione migrare; illamuero, siquidem maritus suus sine aliquo dolo recipereforte uoluerit, tua ordinatione sub cautela recipiat, nullumei dumtaxat de cetero simile conmittenti periculum illaturus. Si uero omnino eam recipere noluerit, in aliumquendam locum, in quo ei non liceat male uiuere, prouidaeam dispensatione constitue.

:OMANA.

c) iidem — Causa XXXII. a) Quidem vir b) liceat — c. 2. a) Dixit b) vincat c) nuptiarum d) cop.: deest —5. a) suam: deest b) dilatione fac c) accipere d) ei nihil

Item ex Penitenciali Theodori.

Si quis uxorem suam scit adulteram, et non uult dimittere eam, sed in matrimonio habere, tres annospeniteat, et quamdiu illa penitet, abstineat seab illa.

Item Augustinus ad Volentium [de adulterinis coniugiis, ] lib. II. [c. 6.J

Quod autem tibi durum uidetur, ut post adulterium reconcilietur coniux, si fides adsit, non erit durum. Curenim adhuc deputamus adulteros, quos credimus uel baptismate ablutos, uel penitencia esse sanatos? Hec crimina inueteri lege Dei nullis sacrificiis mundabantur, que inlegenoui testamenti sine mundatione mundantur, etideo tunc omnino prohibitum est ab alio contaminatam accipere uxorem, quamuis Dauid Saulis filiam, quam pater eiusdem mulieris ab eo separatam dederat alteri, tamquam noui testamenti prefigurator sine cunctationereceperit. Nunc autem, posteaquam Christus ait adulterae: „Nec ego te condempnabo; uade, deinceps nolipeccarequis non intelligat maritum debere ignoscerequod uidet ignouisse Dominum amborum? nec iam sedebere adulteram dicere, cuius penitentis crimen deletumest a Deos?

Idem de adulterinis coniugiis.

Non erit turpis neque difficilis etiam post patrataatque purgata adulteria reconciliatio coniugii, ubi perclaues regni celorum non dubitatur fieri remissio peccatorum; non ut post uiri diuortium adultera reuocetur, sed utpost Christi consortium adultera non uocetur.

Item Ambrosius [ 1. II. de Cain et Abel, c. 4.]

Cum renunciatur inprobitati, statim asciscitur uirtus. Egressus enim maliciae uirtutis operatur ingressum, eodem-que studio, quo crimen excluditur, innocentia copulatur.

Item Gregorius [hom. XXIX. Euangel.]

Apud misericordem namque iudicem nec ille fallax habebitur, qui ad ueritatem reuertitur, etiam postquammentitur, quia omnipotens Deus, dum libenter nostram penitenciam suscipit, ipse suo iudicio hoc, quod errauimus, abscondit.

Gratian. Quod si in adulterio perseuerare elegerit, patronus turpitudinis et lenocinii reus maritus habebitur, nisi eam adulterii ream facere uoluerit. Unde in VIII. libro Cod. tit. deadult. et stupro Inp. S eu erus et Antoninus: „ Crimenlenocinii contrahunt qui deprehensam in adulterio uxorem inmatrimonio detinuerunt , non qui suspectam habuerunt adulter am.^ §. 1. Hoc in mulieribus non obtinet. Non enimeis permittitur maritos suos adulterii reos facere. Unde in libro, et tit. eodem, idem Imp.: „Publico iudicio non habere mulieres adulterii accusationem, quamuis de matrimonio uiolatoqueri uelint, lex lulia declarat, que cum masculis iure maritiaccusandi facultatem detulisset, non idem feminis priuilegiumdetulit §. 2. Si ergo, ut ex his auctoritatibus colligitur, adulteram retinere nulli permittitur, multo minus in coniugium ducilicebit cuius pudicitiae nulla spes habetur. Debet enim inter coniuges fides seruari et sacramentum, que cum defuerint, non coniuges, sed adulteri appellantur.

Unde Augustinus scribit contra Iulianum, l. /.

Non in sola, ut deliras, conmixtione maris et feminae nuptiarum ueritas est, quamuis sine illa nuptiae filiosprocreare non possint. Sed alia sunt proprie ad nuptiaspertinentia, quibus ab adulteriis nuptiae decernuntur, sicuti est tori coniugalis fides, et cura ordinate filios procreandi, et (que maxima differentia est) bonus usus mali, hocest bonus usus concupiscentiae carnis, quo bono adulterimale utuntur.

Gratian. Hec sunt bona, quibus conmendantur, et ab illicito usu discernuntur.

III. Pars. Contra uero Ambr osius^ inprobare nuptias uidetur, dicens:

Nuptiae terram replent, uirginitas paradisum. Sed ethoc intuendum est dumtaxat iuxta hebraicam ueritatem, quod scriptura in primo, et tertio, et quarto, et quinto, et sexto die expletis operibus singulorum dierum dixit:„Et uidit Deus, quia bonum est; in secundodie hoc omnino subtraxit, nobis intelligentiam derelinquens, non esse bonum dupplicem numerum, qui ab unionediuidat, et prefiguret federa nuptiarum. Unde et in arcaNoe omnia animalia, quecumque bina ingrediuntur, in-munda sunt. Inpar numerus mundus est, quamquam induplici numero intelligatur et aliud sacramentum, quodnec in bestiis quidem, et inmundis auibus digamiaconprobata sit: bina enim et bina s ingrediuntur inmunda,

et septena, que munda sunt; ut haberet Noe post dilu-uium, quod inpari numero statim Deo posset offerre.

Gratian. Verum hoc ad exhortationem, non ad necessitatem ohseruandae uirginitatis refertur. Unde idem Ambrosius ait [in libro exhortationis ad uirginesj:

Integritas corporis expetenda a nobis est, quam ego pro consilio suadeo, non pro inperio precipio. Sola estenim uirginitas, que suaderi potest, inperari non potest: resmagis est uoti, quam precepti.

IV. Pars. Gratian. Cum ergo in meretrice, ut diximus, nulla sit spes fidei, nulla sit certitudo pudicitiae, patet, quod non est in coniugium ducenda. §. i. Sed obicitur: Raab Hierichontina, quamuis esset meretrix, tamen principi detribu Iuda coniugio copulata est, de qua etiam Christus posteanasci dignatus est. Osee quoque, duodecim Prophetarum primus, ex precepto Domini choro hordei meretricem emit, quam sibiin coniugio sociauit. Sed aliud est meretricem ducere, ueladulteram retinere, quam tua consuetudine, castitate, et pudicitiaexornes: atque aliud aliquam habere earum, quam nullo pactoa luxu carnis suae reuocare ualeas. Hoc enim penitus prohibetur: illud laudabiliter factum legitur.

Unde leronimus super Osee lib. I., [ad c. i.];

Non est culpandus Osee propheta si meretricem, quam duxit, ad pudicitiam conuenit: sed potius laudandus, quod ex mala bonam fecit. Non enim qui bonus

E ermanet polluitur, si societur malo: sed qui malus est in onum uertitur, si boni exempla sectetur. Ex quo intelligimus, non Prophetam perdidisse pudicitiam fornicariaecopulatum, sed fornicariam assumpsisse pudicitiam, quamantea non habebat.