QUESTIO I.

Achatius non est inuentor factus noui erroris, sed uete-ris imitator, atque ideo non erat necessarium, ut aduersus eum noua scita prodirent, sed antiqua tantummodo reno-uarentur. Factus sum itaque executor ueteris constituti, non promulgator noui. Quicumque enim in heresim semeldampnatam labitur, eius dampnatione se ipsum inuoluit.

Idem [in epistola ad Episcopos Dardaniae].

Maiores nostri diuina inspiratione cernentes necessarie precauerunt, ut quod contra unamquamque heresim coacta semel sinodus pro fidei conmunione et ueritatecatholica atque apostolica promulgasset non sinerent nouisposthec retractationibus mutilari, ne prauis occasio prebeatur que medicinaliter fuerant statuta pulsandi, sed, auctore cuiuslibet insaniae, ac pariter^ errore dampnato, sufficere iudicarunt, ut quisquis aliquando huius erroriscommunicator existeret, principali sentencia dampnationiseius esset obstrictus. $. i. Sic Sabellium dampnauitsinodus, nec fuit necesse, ut eius sectatores postea dampna-rentur; sed pro tenore constitutionis antiquae, qui uelprauitatis illius uel communionis extitere participes, uni-uersalis ecclesia duxit esse refutandos. Sic Arrium, Eu-nomium, Macedonium, Nestorium, sinodus semel gestacondempnans, ulterius ad noua concilia uenire non sinit.

Item EeZ/#.

Achatius non fuit noui uel proprii inuentor erroris, ut in eum noua scita procederent; sed alieno facinori suamconmunionem miscuit. Itaque necesse est, ut in illamrecideret iusta lance sentenciam, quam cum suis successoribus per conuenientiam sinodalem susceperat auctorerroris.

Gratian. Si ergo ille episcopus in heresim iam dampnatam lapsus est, antiqua excommunicatione dampnatus alios dampnare

non poterat. Excommunicatus enim alios excommunicare non ualet.

Unde Alexander II. scribit Valeriano Episcopo, Martiris.

Audiuimus, quod Henricus, Rauennas dictus archiepiscopus, nisus sit te excommunicare. Verum, quia excommunicatus te non potuit excommunicare, apostolica auctoritate te tuosque absoluendo mandamus exinde numquam curare.

Gratian. Si autem ex corde suo nouam heresim confinxit, ex quo talia predicare cepit, neminem dampnare potuit, quia non potest deicere quemquam iam prostratus. Ligandinamque uel soluendi potestas ueris, non falsis sacerdotibus aDomino tradita est. Apostolis enim dicturus:, , Quorumremiseritis peccata, etc. premisit:, , Accipite Spiritum sanctum, ut euidenter cunctis ostenderet, eum, qui Spiritum sanctumnon habet, peccata non posse tenere uel remittere. Porro Spiritum sanctum nemo nisi intra ecclesiam accipit, quia et ipsamunitatem facit per gratiam. §. i. Unde non nisi congregatis inunum dictum est: „ Accipite Spiritum sanctum, nec nisi supercongregatos in unum die pentecostes descendit Spiritus sanctus.Sicut autem extra ecclesiam non accipitur, ita extra eam nichiloperatur. Cum ergo, sicut ' Apostolus ait, Spiritus postulet, Spiritus inpetret, extra ecclesiam nec postulare facit, nec inpetrare. Unde Dominus dicturus:, , Quodcumque petieritis, etc. premisit:, , Si duo ex uobis consenserint super ter-ram^, etc. Et iterum: „ Ubicumque ? duo uel tres congregati fuerint in nomine meo, ibi et^s ego sum in medio eorum ;nimirum cunctis ostendens, se non habitare in cordibus eorum, qui superbiae singularitatem secuti a corporis Christi conpagesemetipsos abrumpunt. In quibus autem Christus non habitat, in eis Spiritus sanctus mentium scissuras refugiens locum nonhabet. Cum ergo dimittere peccata uel tenere, excommunicare uel reconciliare opus sit Spiritus sancti et uirtus Christi: apparet, quod hii, qui extra ecclesiam sunt, nec ligare, nec soluere possunt, nec reconciliando ecclesiasticae conmunioni reddere, nec excommunicando eius societate priuare, qua ipsi, heresi uel scismatepolluti siue sentencia notati, penitus carere probantur. Unde, cum Dominus omnibus discipulis parem ligandi atque soluendipotestatem daret??, Petro pro omnibus et pre omnibus clauesregni celorum se daturum promisit, dicens: „Tibi ? dabo clauesregni celorumQuicumque ergo ob unitate ecclesiae que perPetrum intelligitur) fuerit alienus, execrare non potest, consecrare non ualet; excommunicationis uel reconciliationis potestatem non habet. Unde Apostolus, cum fornicatorem Corinthiumexcommunicandum scriberet, ait :, , Ego quidem absens corpore, presens autem spiritu, iam iudicaui ut presens eum, qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Iesu Christi, congregatis uobis, et meo spiritu, cum uirtute Domini nostri Iesu Christi, traderehuiusmodi i sathanae in interitum carnis. In quo formam excommunicationis ostendens, docuit, non nisi fidelem et a fidelinotandum. In nomine namque Domini atque eius uirtute coope-rante non nisi fidelis aliquid operari ualet, cum nemo possitdicere: „ Dominus Iesus, nisi in Spiritu sancto. “ Item, cumDominus prohibeat agnum comedi extra catholicam ecclesiam, qui professione fidei ab ea sunt alieni, ab eius participatione, quam suo arbitrio reliquerunt, non repelluntur, sed abire permittuntur, sicut illi, qui audientes: „Nisi manducaueritis carnemfilii hominis, et biberitis eius sanguinem, etc., dixerunt: „ Durusest hic sermo, et quis potest eum audire? atque ita abieruntretrorsum, non repulsi, sed abire permissi. Hinc etiam Apostolus, cum de excommunicandis ageret, premisit: „Si quis frater ;“k de infidelibus autem supposuit, dicens: „Eos, qui foris sunt, Dominus iudicabitP De his autem qui intus sunt, nobis iudiciumconmisit. Sicut autem ex eo, quod Apostolus ait: „ Frater, etex his, que de fidelibus et infidelibus supposuit, apparet, non nisifidelem excommunicandum, ita ex eo, quod fidelibus tantum hocscribitur, uel potius, quia sicut ille, qui benedicit, maior est eo, cui benedicitur, ita qui ex offitio maledicit maior est eo, cuimaledicitur, liquido constat, eum, qui ab integritate catholicaefidei recedit, maledicendi uel benedicendi potestatem minime habere. Catholicum namque, utpote superiorem se, maledicerenon ualet; in alienum a fide, tamquam in sibi equalem, sentenciamdare non potest. Hec autem, que de hereticis, atque scismaticis, uel excommunicatis dicta sunt, uidelicet, quod ligandi uel soluendipotestatem, non habeant, multorum auctoritatibus probantur.

Ait enim Leo Papa [serm. III. in anniuersario suae assum-tionis, et serm. II. de natali Apostolorum]:

Manet ergo Petri priuilegium, ubicumque ex ipsius equitate fertur iudicium, nec nimia uel seueritas, uel remissio, ubi nichil erit solutum uel ligatum, nisi quod B. Petrus aut ligauerit, aut soluerit.

Item Augustinus super Iohannem, [tract. L. ad c. 12.] "Quodcumque ligaueris super terram, erit ligatum et in celo. Si Petro hoc tantum dictum est, non hoc facit ecclesia. Si autem et in ecclesia fit, (utique que in terra ligantur et in celo, et que soluuntur in terra soluta sunt et^ in celo, quia, cum excommunicat ecclesia, in celo ligatur excommunicatus; cum reconciliat ecclesia, in celo soluitur reconciliatus), si hoc ergo in ecclesia fit, Petrus, quando claues accepit, ecclesiam sanctam significauit. Si in Petri persona significati sunt in ecclesia boni, in Iudae persona significati sunt in ecclesia mali."

Item Ambrosius [ad c. 5. Lucae]. Non turbatur nauis, que Petrum habet: turbatur illa, que ludam habet. Etsi multa illic discipulorum merita nauiga-bant, tamen adhuc eam proditoris perfidia agitabat. Inutraque Petrus: sed qui suis meritis firmus est turbatur

alienis. Caueamus igitur perfidum, caueamus proditorem, ne per unum plurimi fluctuemus. Ergo non turbatur hecnauis, in qua prudentia nauigat, abest perfidia, fides superat. Quemadmodum enim turbari poterat, cui preeratis, in quo ecclesiae firmamentum est? Illic ergo turbatio, ubimodica fides: ibi securitas, ubi perfecta dilectio. Denique etsi aliis inperatur, ut laxent retia sua, soli tantumPetro dicitur: „Duc in altum, '“ hoc est in profundum disputationum. Quid enim tam altum quam altitudinem diuitia-rum uidere, scire filium Dei, et professionem diuinaegenerationis assumere? quam licet mens nequeat humanaplene rationis inuestigatione conprehendere, fidei tamenplenitudo conplectitur.

Idem [ibidem paulo inferius].

Est aliud apostolicum piscandi genus, quo genere solum Petrum piscari Dominus iubet, dicens: „ Mitte hamum, et eum piscem, qui primum ascenderit, tolle.“

Item Lucius Papa omnibus Episcopis.

A recta fide ergo et apostolico tramite propter ullam perturbationem nolite recedere, scientes, quoniamiuxta Saluatoris sentenciam beati sunt qui persecutionempatiuntur propter iusticiam. Hec est Apostolorum uiuatraditio; hec uera karitas, que predicanda est, et precipuediligenda ac fouenda, atque fiducialiter ab omnibus tenenda;hec sancta et apostolica mater ecclesiarum omnium Christiecclesia, que per Dei omnipotentis gratiam a tramite apostolicae traditionis numquam errasse probatur, nec hereticisnouitatibus deprauanda succubuit, sed, ut in exordionormam fidei Christianae percepit ab auctoribus suis Apostolorum principibus Christi, illibata fidetenus manet.

Item Syxtus [Papa II. ad Gratum Episcopum, ep. I.]Memor sum, me sub illius nomine ecclesiae presidere, cuius confessio a Domino Iesu Christo est glorificata, etcuius fides nullam umquam fouet, sed omnesquidem hereses destruit. Intelligo autem michi aliternon licere, quam ut omnes conatus meos ei causae, in quauniuersalis ecclesiae salus infestatur, inpendam.

Item Eusebius Papa [Episcopis Thusciae, epist. III.]In sede apostolica extra maculam semper est catholicaseruata religio.

Item Innocentius [Papa Episcopis Concilii Mileuitani, epist. XXVI.]

Quotiens fidei ratio uentilatur, arbitror omnes fratres et coepiscopos nostros non nisi ad Petrum, id est sui nominis et honoris auctoritatem, referre debere (ueluti nuncretulit uestra dilectio) quod per totum mundum possit ecclesiis omnibus prodesse.

Item Iulius Papa [ad Episcopos orientales, epist. I.]

Offitii nostri consideratione non est nobis dissimulare, non est tacere libertas, quibus maior cunctis Christianae religionis zelus incumbit.

Item Ieronimus [ad Damasumin expositione symboli].

Hec est fides, Papa beatissime, quam in catholica ecclesia didicimus, quamque semper tenuimus; in qua si minus perite aut parum caute forte aliquid positum est, emendari cupimus a te, qui Petri et sedem tenes et fidem. Siautem hec nostra confessio apostolatus tui iudicio conpro-batur, quicumque me culpare uoluerit, se inperitum, uelmaliuolum, uel etiam non catholicum, sed hereticumconprobabit. Item: §. i. Sancta Romana ecclesia, quesemper inmaculata permansit, Domino prouidente etB. apostolo Petro opem ferente in futuro manebit, sineulla hereticorum insultatione atque firma et inmobilisomni tempore persistet.

Item Marcellus uniuersis Episcopis per Antiocenam constitutis, [epist. I.]! 5 ib

Rogamus uos, fratres dilectissimi, ut non aliud doceatis neque sentiatis, quam quod a B. Petro apostolo et reliquis apostolis et Patribus accepistis. Ipse enim est caput totius ecclesiae, cui ait Dominus: „Tu es Petrus, et superhanc petram edificabo ecclesiam meam “. Eius enimsedes primitus fuit apud uos, que postea iubente Dominotranslata est Romam, cui amminiculante gratia diuinahodierna praesidemus die. Si uero uestra Antiocena, queolim prima erat, Romanae cessit sedi, nulla est, que eius nonsit subiecta ditioni. Nec ab eius dispositione uos deuiareoportet, ad quam cuncta maiora ecclesiastica negocia diuinadisponente gratia iussa sunt referri, ut ab ea regulariterdisponantur, a qua sumpsere principia.

Item Leo Episcopus Dioscoro Episcopo Alexandrino, [epist. LXXIX. al. LXXXI.]

Cum beatissimus Petrus apostolus a Domino acceperit principatum, et Romana ecclesia in eius permaneat institutis, nefas est credere, quod sanctus episcopus discipulus ipsius Marcus, qui Alexandrinam primus ecclesiam gubernauit, aliis regulis traditionum suarum decretafirmauerit, cum sine dubio de eodem fonte gratiae unusspiritus et discipuli fuerint, et magistri, nec £ aliudordinatus tradere potuit, quam quod ab ordinatoresuscepit.

Item Gregor 2ws.

Si Petrus uolens percussit aurem, docuit, quod aurem in specie habere non deberent, quam in ministerio nonhabebant. Sed bonus Dominus et ipsi refundit auditum, secundum prophetica dicta demonstrans, et ipsos, siconuertantur, posse sanari, qui in passione Christi uulne-rati sunt, eo, quod omne peccatum in ministerio fideiabluatur. Tollit ergo Petrus aurem. Quare Petrus? Quia ipseest, qui claues accepit regni celorum. Ille enim condempnat, qui et absoluit, quoniam ligandi et soluendi idern adeptusest potestatem. Tollit autem aurem male audientis, tollitautem gladio spirituali aurem interiorem male intelligentis.Caueamus, ne cui tollatur auricula, legitur passio Domini.Si ad diuinitatem eius referimus infirmitatem corporeae passionis, exciditur auricula, et exciditur a Petro, qui non passusest Christum prophetam estimari, sed Dei filium docuit fideliconfessione signari.

Item Ciprianus [in tractatu de unitate ecclesiae].

Loquitur Dominus ad Petrum:, , Ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram edificabo ecclesiam meam“. Super unum edificat ecclesiam, etquamuis Apostolis omnibus post resurrectionem suam parempotestatem tribuat, et dicat:, , Sicut misit me pater, et egomitto uos. Accipite Spiritum sanctum“, tamen ut unitatem manifestaret, unitatis eiusdem originem ab uno inci

pientem sua auctoritate disposuit. Hoc erant utiqueceteri Apostoli, quod Petrus fuit, pari consortio preditiet honoris et potestatis. Sed ab unitate exordium proficiscitur, ut ecclesia Christi una monstretur, quam unamecclesiam in Cantico quoques Canticorum Spiritus sanctus ex persona Christi Domini designat dicens:,, Una est columba mea, perfecta mea; una est matrisuae, electa genitrici suae.“ Hanc ecclesiae unitatemet B. Paulus apostolus docet, et sacramentum unitatis ostendit, dicens: „Unum corpus, et unus spiritus:una spes uocationis uestrae. Unus dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus.“ Quam unitatem tenere firmiter et uendicare debemus, maxime nos episcopi, qui inecclesia Dei° presidemus, ut episcopatum quoque pipsum unum atque indiuisum probemus. Nemo fraternitatem q fallat, nemo ueritatem fidei perfida preuarica-tione corrumpat. §. i. Episcopatus unus est, cuiussingularis in solidum pars tenetur. Et ecclesiauna est, que in multitudinem latius incremento fecunditatisextenditur, quomodo multi radii sunt, sed unumlumen, et rami arboris multi sunt, sed robur unum tenaciradice fundatum, et quomodo de fonte uno riui plurimidefluunt, ety numerositas licet diffusa uideatur exundantis copiae largitate, unitas tamen seruatur in origine. Auelle radium solis a corpore: diuisionem unitasnon capit. Ab arbore frange ramum: fructus germinarenon poterit. A fonte precide riuum: precisus arescit.Sic et ecclesia Domini luce perfusa per totum orbemradios suos porrigit: unum tamen est, quod ubiquediffunditur, nec unitas corporis separatur. Ramos suospercc uniuersam terram copia ubertatis extendit, profluentes largitur riuos, latius pandit: unum tamencaput est, et origo una, et una mater fecunditatis copiosa.Adulterariss non potest sponsa

Christi: incorrupta est et pudica. Unam domum nouit: unius cubiculi sanctitatem casto pudore custodit.

Idem [ibidem paulo inferius].

Alienus est, profanus est, hostis est: habere non potest Deum patrem qui uniuersalis ecclesiae non tenetunitatem. /efem: §. i. Cum dominus discipulis

suis 53 unanimitatem suaderet et pacem: „ Dico/ inquit,, , uobis quia si duo ex uobis conuenerint in terra, de omni re, quamcumque petieritis, continget uobis apatre meo, qui est in celis. Ubicumque enim duo aut tresfuerint collecti in nomine meo, ego cum eis sum/ ostendit s non multitudini, sed unanimitati deprecandum plurimum tribui. „Si duo/ inquit, , ex uobis conuenerintin terra: unanimitatem prius posuit, concordiam pacis antepremisit, ut conueniat nobis fideliter et firmiter, docuit.Quomodo autem potest ei cum aliquo conuenire, cuicum corpore ipsius ecclesiae, et cum uniuersa fraternitatenon conuenit? Quomodo autem possunt duo ueltres in nomine Christi colligi, quos constat a Christo etab eius euangelio separari?

Item Ieronimus.

Omnibus consideratis puto me non temere dicere, alios ita esse in domo Dei, ut ipsi etiam sint eadem domus Dei, que dicitur edificari super petram, que unica columbaappellatur, que sponsa pulchra sine ruga et macula, ethortus conclusus et fons signatus et puteus aquae uiuaeet paradysus cum fructu pomorum; que domus etiam clauesaccepit, ac potestatem soluendi et ligandi. Hanc domum siquis corrigentem corripientemque contempserit,, , sittibi/ inquit,, , tamquam ethnicus et publicanus. Dehac domo dicitur: „Domine, dilexi decorem domustuae, et locum habitationis gloriae tuae; et: „Qui habitare facit unanimes in domo; et: Iocundatus sum in his, que dicta sunt michi: in domum Domini ibimus; et:„Beati, qui habitant in domo tua; in secula seculorumlaudabunt te.

Item Ieronimus.

Non afferamus stateras dolosas, ubi appendamus quod uolumus pro arbitrio nostro, dicentes, hoc graue, hoc leue est: sed afferamus diuinam stateram de scripturissanctis, tamquam de thesauris dominicis, et in illa quid sitgrauius appendamus. Tempore, quo Dominus prioradelicta recentibus penarum exemplis cauenda monstrauit, et ydolum fabricatum atque adoratum est, et propheticusliber ira regis contemptoris incensus, et scisma temptatum, ydolatria gladio punita est, exustio libri bellicacede et peregrina captiuitate, scisma hiatu terrae, sepultisauctoribus uiuis, et ceteris celesti igne consumptis. Quisiam dubitauerit, hoc esse sceleratius conmissum, quod estgrauius uindicatum?

Item Gregorius in Moralibus, [lib. XXXV. c. 6.]Quia ex sola ecclesia catholica ueritas conspicitur, apudse esse locum Dominus perhibet, de quo uideatur. In petraMoyses ponitur, ut Dei faciem contempletur, quia nisiquis fidei soliditatem tenuerit, diuinam presentiam nonagnoscit. De qua soliditate Dominus dicit: „Superhanc petram edificabo ecclesiam. §. i. Sola quippeest, per quam sacrificium Dominus accipiat libenter: sola, que pro errantibus intercedat fiducialiter. Unde etiamde agni hostia Dominus precepit, dicens:, , In una domocomedetis, nec efferetis de carnibus eius extra fores. In una namque domos comedetur, quiain una catholica ecclesia uera hostia redemptori ' inmola-tur. De cuius carnibus diuina lex efferri foras prohibet, quia dari sanctum canibus uetat. Sola est, que intrase positos ualida karitatis conpage custodit. Unde etaqua diluuii archam quidem ad sublimiora sustulit, omnesautem, quos extra archam inuenit, extinxit.

Item Ambrosius [in oratione funebri de obitu fratris]. Aduocauit ad se Ciprianus episcopum Satyrum necullam putauit ueram, nisi uerae fidei gratiam, percunctatus-que ex eo est, utrumnam de catholicis episcopis esset, hoc est si cum Romana ecclesia conueniret. Et forte adid locorum in scismate regionis illius ecclesia erat. Luciferenim se a nostra conmunione diuiserat, et quamquampro fide exulasset, et fidei suae reliquisset heredes, nontamen putauit fidem esse in scismate. Nam etsi fidem ergaDeum tenerent, tamen erga Dei ecclesiam non tenebant, cuius patiebantur uelut quosdam artus diuidi et membralacerari. Etenim, cum propter ecclesiam Christus passus sit, et Christi corpus sit ecclesia, non uidetur ab his exhiberiChristo fides, a quibus euacuatur eius passio, atquedistrahitur. Itaque quamuis gratiae fenus teneret, etmetueret tanti nominis debitor nauigare, tamen eostransire maluit, ubi tuto posset exsoluere. Iudicabat enimdiuinae solutionis gratiam in affectu ac fide esse, quamquidem statim, ubi primum copia ecclesiae liberiorfuit, inplere non distulit, Dei gratiam et accepit desideratam, et seruauit acceptam.

Item B e da super epistolam Iohannis [secundam, c. un.]„Omnis, qui recedit, et non permanet in doctrinaChristi, Deum non habet. Qui permanet in doctrinaChristi, hic et Filium, et Patrem habet. Si quis ueneritad uos, et hanc doctrinam non affert, nolite eum reciperein domum, nec aue ei dixeritis. Qui enim dicit illi aue, con-municat operibus eius malis “. Hec Iohannes descismaticis siue hereticis deuitandis que uerbis docuitetiam factis exhibuit. §. i. Narrat enim de illo auditoreius sanctissimus et martir fortissimus Policarpus, Smimeorum antistes, quia tempore quodam, cum apudEphesum balneas lauandi gratia fuisset ingressus, et uidis-set ibi Cherinthum, exiliret continuo, et discessit^non lotus, dicens: Fugiamus hinc, ne et balneae ipsaecorruant, in quibus Cherinthus lauatur inimicus ueri-tatis. Idem etiam Policarpus Marcioni cum occurrissetaliquando, dicenti sibi: Agnosce nos? respondit: Agnoscoprimogenitum sathanae.

Item Ieronimus [ad Damasum].

Quoniam vetus oriens inter se populorum furore collisus indiscissam Domini tunicam et desuper textamminutatim per frusta decerpit, et Christi uineamuulpes exterminant, inter lacus contritos, qui nonhabent aquam, difficile ubi fons signatus et hortus illeconclusus sit possit intelligi, ideo michi cathedram Petri etfidem apostolico ore laudatam censui consulendam, indenunc meae animae postulans cibum, unde olim Christi uesti-menta suscepi. Neque uero uastitas tanti elementiliquentis, et interiacens latitudo terrarum me a preciosaepotuit margaritae inquisitione prohibere. Ubicumquefuerit corpus, illuc congregabuntur^ et aquilae.Profligato a sobole mala patrimonio, apud uos solos incorrupta patrum seruatur auctoritas. Ibi cespite terrafecundo dominici seminis puritatem centeno fructu refert, hic obruta sulcis frumenta lolium auenasque degenerant. Nunc in occidente sol iusticiae oritur, in oriente autem Lucifer ille, qui ceciderat, supra sidera posuit thronumsuum. Vos estis lux mundi, uos sal terrae, uos uasaaurea et argentea: hic testea uasa uirgam ferream et eternum operiuntur incendium. Quamquam igitur tui me terreat magnitudo, tamen inuitat humanitas. A sacerdote uictima salutem, a pastorepresidium ouis flagito. FacescatP inuidia Romani culminis, recedat ambicio. Cum successore piscatoris qdiscipulo Christi loquor. Ego nullum premiumnisi Christum sequens, beatitudini tuae, id est cathedraePetri, conmunione consocior. Super illam petramfundatam ecclesiam scio. Quicumque extra domumhanc agnum comederit, profanus est. Si quis in Noe archanon fuerit, peribit regnante diluuio. Et quia pro facinoribusmeis ad eam solitudinem conmigraui, que Syriam iunctoBarbariae fine determinat, non possum sanctum Domini, tot interiacentibus spaciis, a sanctimonia tua semper expetere, ideoque collegas tuos Egyptios confessoressequor, et sub honerariis parua nauicula delitesco.Non noui Vitalem, Miletum respuo, ignoro Paulinum.Quicumque tecum non colligit, spargit, hoc est, quiChristi non est antichristi est.

Item Ambrosius [in commentariis ad c. 9. Lucae].

Que dignior domus apostolicae predicationis ingressu, quam sancta ecclesia? aut quis preferendus magis omnibusuidetur, quam Christus, qui pedes suis lauare consueuithospitibus, et quoscumque sua receperit domo, pollutis nonpatitur habitare uestigiis, sed maculosos licet uitae prioris, m reliquum tamen dignetur mundare processus? Hicest igitur solus, quem nemo deserere debet, nemo mutare, cui bene dicitur: „Domine, ad quem ibimus? uerba uitaeeternae habes, et nos credimus.“ Vides executorem cele-stium preceptorum, qui, quoniam non mutauit hospitium, celestium consortium habitationis emeruit? Fidesergo in primis ecclesiae querenda mandatur, in qua, siChristus habitator sit, haud dubie sit legendum. Siuero populus perfidus, aut preceptor .hereticus deformet habitaculum, uitanda hereticorum conmunio, fugienda synagoga censetur, excutiendus pedum puluis, ne fatiscentibusperfidiae sterilis siccitatibus tamquam humi arido areno-soque mentis tuae uestigium polluatur. Nam sicut corporeas infirmitates populi fidelis suscipere in se debet euangeliiPredicator, iuxta quod scriptum est: „Quis infirmatur, et ego non infirmor ?“ ita, si qua est ecclesia, que fidemrespuat, nec apostolicae predicationis fundamenta possideat, ne quam labem perfidiae possit aspergere, deserendaest. Quod Apostolus quoque euidenter asseruit, dicens:„Hereticumhominem post unam correptionem deuita.“

Item B e da super Mattheum [in homilia de festo apostolorum Petri et Pauli, ad c. 16. Matthei].

Quieumque ab unitate fidei uel societatis Petri apostoli quolibet modo semetipsos segregauerint tales nec uin-culis peccatorum absolui, nec ianuam possunt celestis regniingredi.

Item Ieronimus in Amos Propheta, [ad c. 5»]

„ Odi et proieci festiuitates uestras, et non capiam odorem cetuum uestrorum. Quod si obtuleritis michiholocaustomata et munera uestra, non accipiam, et uotapinguium uestrorum non respiciam/ §. i. Odit autemDeus, et non solum odit, sed proicit festiuitateseorum, qui non celebrant festiuitates Dei, sed suas. Etpost pauca: §. 2. Odisse autem, et non odorari et proicere, humana loquitur similitudine, ut nos affectum Dei nostrissermonibus agnoscamuss. Et si holocausta obtulerint, ut uideantur ieiunare, dare elemosinas, pudicitiam polliceri (que holocausta sunt uera), non ea suscipit Dominus. Nam non sacrificiorum magnitudinem, sedofferentium merita causasque diudicat. §. 3. Unde et uidua, que in corbonam duo minuta miserat, omnibus aSaluatore prefertur, quia dominus non ea, que offeruntur, sed uoluntatem respicit offerentium.

Item Augustinus [de sermone Domini in monte, lib. I. c. 9.]

Ubi sana fides non est, non potest esse iusticia, quiaiustus ex fide uiuit. Neque scismatici aliquid sibi ex istamercede promittant, quia similiter, ubi karitas non est, nonpotest esse iusticia. Dilectio enim proximi malum nonoperatur, quam si heretici haberent, non dilaniarent corpus Christi, quod est ecclesia.

Heretici, cum a fide catholica destiterint, perfectionem Spiritus, quam acceperant, amiserunt.

Dicimus omnino omnes hereticos et scismaticos nil habere potestatis ac iuris. Propter quod Nouatianus nec debet nec potest excipi, quo minus ipse quoque extra ecclesiamconsistens, et contra pacem ac dilectionem Christi faciens, inter aduersarios et antichristos conputetur. ift paulopost: §. 1. Ecclesia una est, que una et intus esse et forisnon potest. Si enim apud Nouatianum est, apud Cornelium non fuit. Si uero apud Cornelium fuit, qui Fabianoepiscopo legitima ordinatione successit, et quem postsacerdotii honorem martirio quoque Dominus glorificauit, Nouatianus in ecclesia non est, nec episcopus conputaripotest, qui, euangelica et apostolica traditione contempta, nemini succedens a se ipso ortus est. Habere namque auttenere ecclesiam nullo modo potest qui ordinatus in ecclesianon est. Et paulo post$: §. 2. Quod uero eundem, quemet nos, Deum Patrem, eundem Filium Christum, eundem Spiritum sanctum nosse dicuntur, nec hoc adiuuaretales potest. Et infra: §. 3. Inuenimus in tali facinorenon solum duces et auctores, sed etiam participes penisdestinari, nisi a conmunione malorum se separauerint, pre-cipiente per Moysen Domino et dicente: „Separamini atabernaculis hominum istorum durissimorum, et nolite tangere de omnibus, que sunt eorum, ne simul pereatisin peccatis eorum/ Et quod conminatus per Moysen fueratDominus inpleuit, ut quisque se a Chore, et Dathan, et Abiron non separasset, penas statim pro inpia conmunione persolueret. Quo exemplo, ostenditur et probatur, obnoxios omnes penae et culpae futuros, qui se scisma-ticis contra prepositos et sacerdotes irreligiosa temeritatemiscuerint, sicut etiam per Osee prophetam Spiritus sanctus contestatur s et dicit:, , Sacrificia eorum tamquampanis luctus, omnes, qui manducant ea, contaminabuntur/ docens scilicet et ostendens, omnes omnino cumauctoribus suis supplicio coniungi, qui fuerint eorumpeccato contaminati. Que ergo apud eos merita essecirca Deum possunt, quibus supplicia diuinitus irrogantur? Et infra: §. 4. Si autem foris cuncti heretici et scismaticinon habent Spiritum sanctum, et ideo apud nos eismanus inponitur. ut hic accipiatur quod illic non est, nec dari potest: manifestum est, nec remissionem peccatorum per eos dari posse, quos constat Spiritum sanctumnon habere.

Item Liberius Papa [in ep. ad Athanasium].

Qui contra pacem ecclesiae sunt, si dignitatem aut cingulum miliciae habent, nudentur eis. Si autem priuati, siquidem nobiles sunt, suarum substantiarum proscriptionem patiantur; si autem ignobiles, non solum in corpore uerberentur, sed exilio perpetuocastigentur.

Item Pelagius Papa ".

Pudenda, ut ita dicam, in diuisione rapina est non con-

secratus, sed execratus episcopus. Si enim ipsum consecrationis nomen rationabili ac uiuaci intellectu discutimus, is, qui cum uniuersali detrectat consecrari ecclesia, consecratus dici uel esse poterit nulla ratione. Consecrare enimest simul sacrare. Sed ab ecclesiae uisceribus diuisus etab apostolicis sedibus separatus execrat ipse pocius, non consecrat. Iure ergo execratus tantum, non consecratus poterit dici, quem simul sacrare in unitate coniunctismembris non agnoscit ecclesia. Videamus tamen, utrum uelipsarum consuetudinem partium in sua exordinationeconseruauerit. Nempe hic mos antiquus fuit, ut, quia pro longinquitate uel difficultate itineris ab Apostolicoonerosum illis fuerat ordinari, ipsi se inuicem Mediolanensiset Aquileiensis ordinare episcopi debuissent, ita tamen, utin ea ciuitate, in qua ordinandus erat episcopus, alteriusciuitatis pontifex occurrere debuisset, ut ordinandielectio a presenti ordinatore ex consensu uniuersalis, cuipreficiendus erat, ecclesiae melius ac facilius potuissetagnosci, et in sua qui ad episcopatum prouehendus erat, nec tamen ordinatori suo subdendus fuerat, ordinareturecclesia. Etenim cum, sicut diximus, ecclesia una sit, cui in Canticis Canticorum dicitur: „Una est columbamea, “ nullam aliam esse constat, nisi que in apostolica estradice fundata, a quibus ipsam fidem s uniuerso orbepropagatam non potest dubitari. Quod ut licet uobis, notissimum sit omnino, beati tamen Augustini testimonioconprobemus. Audite, quid in quodam opere suo pre-clanssimus doctor ecclesiae dicat. Ait enim: „Quod sinullo modo recte dici potest ecclesia, in qua scisma est, restat, ut, quoniam ecclesia nulla esse non potest, ea sit, quam in apostolicae sedis per successiones episcoporumradice constitutam nullorum hominum malicia (etiamsinota et i excludi non possit, sed pro temporum rationetolleranda iudicetur) ullo modo ualeat exstinguere.

Idem.

Scisma siquidem ipsum, quod grecum nomen est, scissuram sonat. Sed scisura in unitate esse non potest. Non ergo unitati conmunicat qui scismaticis conmunicat.Partes sibi ipsi fecerunt, et ab eo, quod unum est, ut apostoliIudae iam uerbis loquar, semetipsos segregantes, Spiritum non habent. Quibus omnibus illud efficitur, ut, quia in unitate unum non sunt, ut, quia in partem esseuoluerunt, ut, quia Spiritum non habent, corpusChristi sacrificium habere non possint. §. i. Non autemnobis nunc illa questio est, utrum tollerare malos, sedutrum debeamus scismaticis sociari. Si etiamipsi, licet in suo sensu habundantes, intra maternatamen positi uiscera quererent ueritatem, a nobis repellendi non erant, donec apud eos ratione duce rei ueritasclaruisset. Sed quia se ab uniuersali ecclesia diuiserunt, sicut B. Augustinus ait, omnis catholicus securus eampartem detestatur, cui ecclesiam uniuersalem apostolicissedibus roboratam non conmunicare cognoscit. §. 2. Necenim leuigat eorum crimen, magis uero auget, quod eosrestitisse diu dixistis, ne apostolicis conmunicantes sedibusin sua conmunione reciperent. In hoc enim dum et illiculpandi sunt, qui conmunicare talibus uoluerunt, multomagis tamen illi execrandi sunt, qui non solum in sacerdotibus conmunionem apostolicarum sedium^ uerum etiamin ipsis laicis spreuerunt. Sed nec illud eis prodest, quodeos in eisdem litteris uel ignorantia rationis, uel simplicitate intellectus sui a nostra se conmunione suspendisse perhibetis. Id ipsum enim magis est, propter quod scismaticisunt, quia non eos diuersa sentiendi iudicium, sed quedamapud se delata, sibi tamen incognita metuentes et contraapostolicam sedem temere credentes, pessima diuisitoppinio. §. 3. Quod scisma specialiter esse beatus denunciat Augustinus, dicens de talibus: „Aduersus auctoritatem illarum ecclesiarum, que ab apostolica sede epistolas accipere meruerunt, temere credendo, inmanissimumcrimen scismatis a se propulsare non poterit.“ Adsummam, aut illos ecclesiam esse creditis, (et, cum duaeecclesiae esse non possint, nos, quod absit, scismaticosiudicabitis, ) aut, si ueram in apostolicis sedibus esseconstat ecclesiam, et illos ab unitate diuisos cognoscite, etconmunionis questionem esse sublatam, quam ueram nisiin unitate constat esse non posse. §. 4. Noli ergo, quasinulla scismaticorum atque ecclesiae differentia sit, uelleindifferenter utrorumque sacrificiis sociari. Non est Christicorpus, quod scismaticus conficit, si ueritate duce dirigimur.Nec enim diuisum esse poterit Christum quisquam sineApostoli reprobatione confingere. Unam, ut sepe dictumest, que Christi corpus est, constat esse ecclesiam que induo uel in plura diuidi non potest. Simul enim, cum ab eaquisque discesserit, ecclesia esse desistit.

Item Nykolaus Papa scribit Michaeli Augusto, [epist. VII.]

Ait Celestinus Papa, orientalibus episcopis scribens: „Si quis ab episcopo Nestorio, aut ab aliis, qui eumsecuntur, ex quo talia predicare ceperunt, uel excommunicatus, uel exutus est seu antistitis seu clerici dignitate, hunc in nostra communione et durasse, et durare manifestum est, nec iudicamus eum esse remotum, quia nonpoterat quemquam eius remouere sentencia, qui iam seprebuerat ipse remouendum.“

Item ad Clerum Constantinopolitanum .

Aperte, inquit, sedis nostrae sanxit auctoritas, nullum siue episcopum, siue clericum, seu professione aliqua Christianum, qui a Nestorio, uel eius similibus, ex quo talia

predicare ceperunt, uel conmunione uel loco suo deiecti sunt, uel eiectum uel excommunicatum uideri: sed hiiomnes in nostra conmunione hucusque perdurant, quianeminem deicere uel remouere poterat qui predicanstalia titubabat.Intellexisti, inperator, ex su

pra memoratis non potuisse, ut non dicamus saltim prelatum suum, quemlibet remouere, qui fuerantolim s remoti, nec deicere quemquam iam anteprostrati?

Item Nylcolaus Papa [ibidem paulo inferius].

Miramur, quomodo excommunicati ad iudicandum recepti sint, cum secundum apostolicos canones sine con-mendaticiis litteris in sola conmunione recipi prohibeantur. Absurdum enim est, ut, cui non licet etiam cum minimisiuxta sacras regulas conmunicare, liceat etiam ei de suispene maioribus iudicare.

Gratian. His auctoritatibus perspicue monstratur, quod, ex quo aliquis contra fidem ceperit aliqua docere, nec deicerealiquem ^ ualet nec dampnare. §. i. Obiciiur tamen illudAugustini: „Recedentes a fide nec baptisma, nec baptizandipotestatem amittunt .“ Cum ergo sacerdotalem unctionem utraquepotestas, baptizandi uidelicet et excommunicandi, sequatur, a fiderecedentes aut utramque retinebunt, aut utraque carebunt. Sedaliud est potestas offitii, aliud executio. Plerumque offitii potestasuel accipitur, ueluii a monachis in sacerdotali unctione, uel acceptasine sui executione retinetur, ueluii a suspensis, quibus amministra-tio interdicitur, potestas non aufertur. A fide itaque recedentibus potestas non adimitur, sicut redeuntibus non redditur, ne nonhomini, sed sacramento iniuria uideatur fieri. Unde ab hereticisbaptizati uel ordinati, cum ad unitatem fidei catholicae redierint, si forte intuitu ecclesiasticae^ pacis in suis recipiantur ordinibus, non iterabitur sacramentum, quod in forma ecclesiae probabitur ministratum, sed per inpositionem manus prestabituruirtus sacramenti, que extra ecclesiam nulli docetur esse collata.Cum ergo utraque potestas in hereticis remaneat, si hereticuscatholicum uel alium hereticum excommunicauerit, ut in con-munionem suae heresis illum deducat, quia iniqua est sentencia, pondere caret. §. 2. Quod si in catholicum praue uiuentem, uelin hereticum flagiciis uel facinoribus deditum, ut alias ad recteuiuendi normam uter que redeat, sentenciam dederit, an uterque, anhereticus tantum eius sentencia teneatur, merito querendumuidetur ? Potest autem dici, catholicum sentencia heretici minimeteneri. Non enim potest ons gladio ferire quem accusareuel in quem testificari non ualet. Si enim quos diuina testimonianon secuntur, quia extra ecclesiam sunt, pondus humani testimonii perdiderunt aduersus eos, qui in ecclesia esse uidentur, nec aduersus eosdem ecclesiasticae auctoritatis pondus habere poterunt qui ob eius fide discessisse probati sunt, atque ideo abecclesia sunt condempnati. In hereticum autem potestatem habereuidetur hereticus, sicut et diabolus potest in malis, tamquam in suopecore.

Unde Augustinus scribit Vincentio Donatistae et Rogatistae, [epist. XLVIII.]:

Quisquis pro aliquo facinore uel flagicio proiectum a uobis ita suscipit, sicut suscipiuntur qui excepto errore, quoa nobis separamini, sine crimine apud uos uixerunt, displicet nobis. Sed nec facile ista monstratis, et, si monstretis, nonnullos tolleramus, quos corrigere uel punire nonpossumus, neque propter paleam relinquimus aream Domini, neque propter pisces malos rumpimus retia Domini, nequepropter hedos in fine segregandos deserimus gregemDomini, neque propter uasa facta in contumeliam migramusde domo Domini.

Idem ad Eusebium, [epist. CLXIX.]

Subdiaconus quondam Hispaniensis ecclesiae, uocabulo Primus, cum ab accessu indisciplinato sanctiomonialium prohiberetur, atque ordinata et sana preceptacontempneret, a clericatu remotus est. §. i. Ego, siDomino placet, istum modum seruo, ut quisquis apud eospropter disciplinam degradatus ad catholicam transireuoluerit, in humiliatione penitenciae recipiatur, quo et ipsiforsitan eum cogerent, si apud eos manere uoluisset.

Gratian. Sed istud Augustini intelligitur dictum non propter sentenciam, cuius potestas nulla est extra ecclesiam, sedin detestatione criminum, que in hereticis, sicut in catholicis, eque sunt punienda. Potest tamen illud Augustini de potestatebaptizandi intelligi, non ligandi, aut soluendi, uel cetera sacramenta ministrandi. Baptisma namque siue ab heretico, siueetiam a laico ministratum fuerit, dummodo in unitate catholicae fidei accipiatur, non carebit effectu. Alia uero sacramenta, ut sacri corporis et sanguinis Domini, excommunicationis uelreconciliationis, si ab heretico uel catholico non sacerdote ministrentur, uel nullum, uel letalem habebunt effectum. Unde et abhominibus fidelibus nullatenus sunt recipienda.

Hinc Augustinus scribit in I. lib. de unico baptismo [contra Donatistas, c. 2.]:

Si quem forte coegerit extrema necessitas et ubi catholicum, per quem accipiat, non inuenerit, et in animopacem catholicam custodiens, per aliquem extra unitatemcatholicam positum acceperit quod in ipsa erat catholicaunitate percepturus, si statim etiam de hac uita migrauerit, non eum nisi catholicum deputamus. Si autem fuerit acorporali morte liberatus, cum se catholicae congregationiet presentia corporali reddiderit, unde numquam cordediscesserat, non solum non inprobamus quod fecit, sedetiam securissime uerissimeque laudamus, quoniam presentem Deum credidit cordi suo, ubi unitatem seruabat, et sine sancti baptismi sacramento (quod, ubicumque in-uenit, non hominum, sed Dei esse cognouit) noluit ex hac uitamigrare. Si quis autem, cum possit in ipsas accipere,

aliqua mentis peruersitate elegerit in scismate baptizari, etiamsi postea uenerit ad catholicam ecclesiam, certum est ibi prodesse sacramentum, quod alibi accipipotest, prodesse non potest; peruersus et iniquus est, et tanto perniciosius, quanto scientius.

Item Iulianus Papa.

Si quis dederit aut acceperit conmunionem de manu heretici, et nescit, quod catholica ecclesia contradicit, postea intelligens, annum integrum peniteat. Si autemscit, et neglexerit, et postea penitenciam egerit, decemannos peniteat. Alii iudicant septem, et quidamhumanius, ut quinque annos peniteat. §. i. Si quispermiserit hereticum missam suam celebrare in ecclesiacatholica, et nescit, quadraginta dies peniteat; si pro reuerentia eius, annum unum peniteat; si pro dampnationeecclesiae catholicae, et consuetudinis Romanorum, pro-iciatur ab ecclesia, sicut hereticus, nisi habeat penitenciam; si habuerit, decem annos peniteat. Si recesseritab ecclesia catholica in congregatione hereticorum, etalios persuaserit, postea si penitenciam egerit, duodecim annos peniteat, tres extra ecclesiam et s septem inter audientes, et duos adhuc extra conmunionem. De his ita in canone dicitur, ut duodecimoanno conmunionem sine oblatione percipiant.

Item Gregorius [Papa lib. III. Dialog., cap. 31.]

Cepit Erminegildus rex iuuenis terrenum regnum despiciens, et forti desiderio celeste querens, in ciliciis iacere uinculatus et omnipotenti Deo ad confortandum se preces effundere, tantoque sublimius gloriamtranseuntis mundi despicere, quanto et religatus agnoueratnil fuisse, quod potuit auferri. Superueniente autemfestiuitatis pascalis die, intempestae noctis silentio ad eumperfidus pater Arrianum episcopum misit, ut de eius manusacrilegae consecrationis conmunionem perciperet, atqueper hoc ad patris gratiam redire mereretur. Sed uir Deodeditus Arriano episcopo uenienti exprobrauit ut debuit, eiusque a se perfidiam dignis increpationibus repulit, quiaetsi exterius iacebat ligatus, apud se tamen in magno mentisculmine stabat securus. Ad se itaque reuerso episcopo

Arriano pater infremuit, statimque suos apparitores misit, qui constantissimum confessorem Dei illic, ubi iacebat, occiderent^