QUESTIO I.

Placuit omnibus residentibus in sancta Nicena Sinodo, ut monachorum conuersatio et uita secundum ethimologiamnommis ab omnibus discrepet. Monachus enim grece, latine singularis, unde monachum per omnia singulariteragere oportet. Quamobrem firmiter et insolubiliteromnes precipimus, ut aliquis monachus penitenciam neminitribuat, nisi inuicem, ut iustum est; mortuum non sepeliat, nisi monachum in monasterio secum conmorantem, uel si fortuitu quemquam aduenientium fratrum ibi moricontigerit.

Item Gregorius I oh an ni, Rauennati archiepiscopo,

[lib. IV. epist. i.]

Nemo potest ecclesiasticis obsequiis deseruire, et in

I monachica regula ordinate persistere, ut ipse monasterii districtionem teneat, qui cottidie in monasterio ecclesiastico cogitur permanere.

Item Innocentius [ad Victricium, ep. II. c. io.]

De monachis, qui diu morantes in monasteriis si postea ad clericatus ordines peruenerint, statuimus, non debere eos a priori proposito discedere.

Gratian. Si ergo, sicut Innocentius diffinit, a suo proposito eis discedere non licet, et, sicut Gregorius testatur, in monasticaregula deuote persistere et ecclesiasticis obsequiis simul deseruirenon possunt: patet, quod parrochitanis^b ecclesiis monachi pre-fici non possunt.

Item leronimus ad Riparium et Desiderium.

Monachus non doctoris, sed plangentis habet offitium, qui uel se, uel mundum lugeat, et Domini pauidus prestoletur aduentum.

Idem ad Paulinum [de institutione monachi, epist. XIII.]

Si cupis esse quod diceris, monachus, id est solus, quid facis in urbibus, que utique non sunt solorum habitacula, sed multorum? Et infra: §. i. Habeto simplicitatem columbae, ne cuiquam machineris dolos, et serpentis astutiam, ne aliorum subplanteris insidiis. Non multum distat in uiciouel decipere posse uel decipi. Christianum, quem senseristibi aut semper aut crebro de nummis loquentem, exceptaelemosina, que indifferenter omnibus patet, institorem potiushabeto quam monachum. Preter uictum, et uestitum, et manifestas necessitates nichil cuiquam tribuas, ne filiorum panes canes comedant.

Idem ad Eliodorum episcopum.

Alia causa est monachi, alia clerici. Clerici oues pascunt: ego pascor; illi de altari uiuunt: michisecuris quasi ad radicem infructuosae arboris ponitur, simunus ad altare non defero. §. i. Michi sedere ante presbiterum non licet. Illi, si peccauero, licet me traderesatanae in interitum carnis, ut spiritus sit saluus in dieDomini s.

Idem ad Rusticum .

Ecclesia habet senatum cetum presbiterorum, sine quorum consilio nichil monachis agere dicet. Roboamfilius Salomonis ideo perdidit regnum, quia audire noluitpresbiteros suos. Senatum quoque Romani habebant,

quorum consilio cuncta agebant, et nos habemus senatum nostrum cetum presbiterorum.

Item Eugenius Papa.

Placuit communi nostro concilio, ut nullus monachorum pro lucro terreno de monasterio exire nefandissimo ausupresumat, neque penitenciam dare, neque filium de baptismoaccipere, neque baptizare, neque infirmum uisitare, nequemortuum sepelire, neque ad ecclesiam transire secularem, neque qualibuscumque negociis sese inplicare; sitclaustro suo contentus, quia sicut piscis sine aqua caretuita, ita sine monasterio monachus. Sedeat itaque solitarius, et taceat, quia mundo mortuus est, Deo autemuiuit. §. i. Agnoscat nomen suum, /novos enim grece, latine unus: «#os grece, latine tristis. Undedicitur monachus, id est unus tristis. Sedeat igitur tristis, et offitio suo uacet.

Item Pascalis II. Victori, Bononiensi Episcopo^.

Peruenit ad nos, unde ualde miramur, quod quidam monachi et abbates in parrochia uestra contra sanctorumpatrum decreta episcopalia iura et offitia sibi arroganteruendicant uidelicet penitenciam, remissionem peccatorum, reconciliationem, decimas, et ecclesias, cum absque proprii episcopi licentia uel apostolicae sedis auctoritate hocnullatenus presumere debeant, sicut in Calcedonensi concilioa sanctis Patribus de huiusmodi cautum est et sub anathematis uinculo monachis omnibus prohibitum. Mandamusitaque dilectioni tuae, ut eos conuenias, et ne talia deincepspresumant omnino prohibeas.

Item Calixtus Papa [II.]

Interdicimus etiam abbatibus et monachis publicas penitencias dare, infirmos uisitare, et unctiones facere, et publicas missas cantare. Crisma et oleum, consecrationes altarium, ordinationes clericorum ab episcopis accipiant, in quorumparrochiis manent.

Item Alexander II.

Iuxta Calcedonensis tenorem optimi concilii monachis quamuis religiosis ad normam S. Benedicti intra claustrum morari precipimus; uicos, castella, duitatesperagrare prohibemus, a populorum predicatione omninocessare censuimus, nisi forte quis, de suae animae salutesollicitus, ut eorum habitum assumat eos intra claustrumconsulere uoluerit.

Item ex Concilio Calcedonensi, [c. 4.]Qui uere et pure solitariam eligunt uitam digni suntconuenienti honore. §. i. Eos uero, qui per singulasciuitates seu possessiones in monasteriis sunt, placetnobis episcopo subiectos esse, et quieti operam dare, atque obseruare ieiunia et orationes, in locis, in quibussemel se Deo deuouerint, permanentes, et neque communicare ecclesiasticas, neque seculares aliquasattrectare actiones, relinquentes propria monasteria, nisiforte iubeantur propter urgentes necessitates ab ipsius ciuitatis episcopo. Et neminem seruorum suscipi in monasterium, ut sit cum eis monachus, nisi cum domini propriilicentia. Pretereuntem uero hec decreuimus extra communionem esse, ne nomen Domini blasphemetur. §. 2. Conuenit uero ciuitatis episcopo curam et sollicitudinemnecessariam monasteriis exhibere.

Gratian. His ita respondetur: Auctoritas illa Nicenae sinodi prohibet monachos de monasteriis exire, et per capellassepulturas mortuorum celebrare, confluere uidelicet more clericorum ad cuiuslibet exequias celebrandas. Ceterum si apudmonasterium aliquis semetipsum tumulari uoluerit, non est prohibendus.

Unde Gregorius scribit I oh anni, Episcopo de urbe ueteri, [lib. I. epist. 12.]:

Agapitus abbas monasterii S. Georgii insinuauit nobis, plurima se a uestra sanctitate grauamina sustinere, quod in eodem monasterio missas prohibeas celebrari, mortuosetiam interdicas sepeliri. A qua inhumanitate uoshortamur suspendi, et sepeliri ibidem mortuos, missascelebrari, nulla ulterius habita contradictione permittas.

Idem Caralitano Episc. Venerio, [lib. III. ep. 9.]"Ammonere te uolumus, ne piae defunctorumuoluntates tua (quod absit) remissione cassentur.

Item Gelasius.

Consideratio ecclesiasticae utilitatis hoc postulat, ex iusta dispensatione testatoris seruandum arbitrium.

[C. XVI.]

Item ex Concilio Triburiensi, [c. 15.] Ubicumque facultas rerum et oportunitas temporum

suppetit, etc. sicut in eodem capite supra legitur in causa eorum, qui de diocesi ad diocesim transierunt.

Gratian. Ecce his auctoritatibus patet, quod, sz apwd monasterium sepulturam sibi eligere noluerit, libere a monachispotest sepeliri. Unde liquido colligitur, prohibitionem illamNicenae sinodi propter inprobitatem circumnagantium factamesse.

Unde in Calcedonensi Concilio [c. 23.] dicitur

Quidam monachi nichil habentes sibi iniunctum a proprio episcopo, interdum uero etiam illi, qui ab eo fuerantexcommunicati, ueniunt ad ciuitatem Constantinopoli-tanam, et in ea perturbationes tranquillitati ecclesiasticaeinferunt, et diuersorum domos corrumpunt. Statuit igitur hec sancta sinodus, hos primum conmoneri, ut exeant de regia ciuitate; demum eos inuitos deici, ac per defensorem conpelli, ut ad sua loca perue-niant.

Item Pelagius Papa Paulino Solitario.

Probinum Sabariae, et Milianum, atque Probia-num, uel alios pseudomonachos Iohanni defensori precipimus ut eos debeat detinere, quatinus, si quam desiderant suae contentionis rationem cognoscere, ad nos ut informentur debeant exhiberi. Certe si sola obstinationeab ecclesiastico corpore sunt scissi, in Reatina (sicut petisti)insula ut exulentur, predicto defensori duximus iniungendum.

Item Leo Papa [ad The odor itum, Episcopum Cypri, epist. LXI. al. LXIII.]

Adicimus illud etiam, quod nobis propter inprobitatem quorumdam monachorum religionis uestrae uerbo mandastis per uicarios nostros, hoc specialiter statuentes, ut preter Domini sacerdotes nullus audeatpredicare, siue monachus siue laicus ille sit, qui cuiuslibet scientiae nomine glorietur.

Gratian. Ecce in hoc capitulo et uicium est expressum, et generali constitutione euacuaium. Quod uero penitenciam dareprohibentur, inde est, quod nulli sacerdotum licet parrochianum alterius ligare uel soluere. Monachi autem, et si in dedicatione sui presbiteratus (sicut et ceteri sacerdotes) predicandi, baptizandi, penitenciam dandi, peccata remittendi, beneficiis ecclesiasticis per fruendi rite potestatem accipiant, ut amplius et perfectius agant ea, que sacerdotalis offitii esse sanctorum Patrumconstitutionibus conprcibantur: tamen executionem suae potestatisnon habent, nisi a populo fuerint electi, et ab episcopo cum consensu abbatis ordinati. Ecclesiasticas uero atque seculares actiones attractare prohibentur, ut non presumant sibi patrociniacausarum, nisi ab episcopo conmoniti fuerint, nec secularibuscausis occupentur, ut resideant cognitores dirimendarum litium.

Unde Pelagius scribit Antoninae Patriciae, et Deciae:

De presentium portitore, quod defensor factus non est, nulla uobis animi molestia sit, quia satis ualde amarissimum habeo de isto proposito ad illud offitium homines deduci, in quo nullo modo que a monachis Deopromissa sunt ualeant adinpleri. Omnimoda enim est illiushabitus et istius offitii diuersitas. Illic enim quies, oratio, labor manuum: at hic causarum cognitio, conuentiones, actus, publica litigia, et quecumque uel ecclesiastica instituta, uel supplicantium necessitas poscit. Faciat autemDeus, ut tales sint hii, qui uel a nobis in isto habitunutriuntur, uel in monasteriis crescunt, ut prouecta etate etprobata uita non ad litigiorum offitia, sed ad sacerdotiumualeant promoueri.

Gratian. Gelasius tamem (sicut in tractatu de promotionibus clericorum inuenitur, in capitulo illo: „ Monachus

nouicius, etc. permittit illos ex dispensatione defensores fieri.

II. Pars. Quod uero sacerdotalium offitiorum potestatemhabeant, testatur Ambrosius, dicens :

Doctos ac probos monachos, presbiterii honore dedicatos, predicare, baptizare, penitenciam dare, debita miseris relaxare, decimarum, primitiarum, oblationum uiuorum et mortuorum portione iusta perfrui debere, moderata dispensatione conmendamus, ut, iuxta Apostolum de altario, cui seruiunt, uiuentes, per obsequiumdominicae plebis panem et uinum inmaculata benedictionetransforment in corpus et sanguinem Domini nostri IesuChristi.

Item Innocentius Papa.

Si monachus ad clericatum promoueatur, beneficia ei pleniter, et annonae, et decimae donentur absque ulla minoratione et dilatione, ut, quanto melius possit iuxta pos-

sibilitatem quando necessitas extiterit, ad opera ecclesiastica et ipsam restaurandam ecclesiam adiutorium faciat.

Item Gregorius.

Moderamine apostolicae auctoritatis decernimus, ut monachi, si presbiterii honore dedicati sunt, cum ligandisoluendique potestate decimarum, primiciarum, oblationum, donationum, que fiunt pro uiuis et defunctis, portionemiusto canone ad suam proximorumque utilitatem meritoperfectioris iustitiae non minus quam ceteri sacerdoteslaudabiliter sibi uendicent.

Idem.

Ex auctoritate huius decreti (quod apostolico moderamine et pietatis offitio a nobis est constitutum) sacerdotibus monachis apostolorum figuram tenentibus liceat predicare, baptizare, communionem dare, pro peccatoribus orare, penitenciam inponere, atque peccata soluere.

Item ex decreto Bonifatii Papae .

Sunt? nonnulli nullo dogmate fulti, audacissime quidem, zelo magis amaritudinis quam dilectionis inflammati, asserentes monachos, quia mundo mortui sunt et Deo ui-uunt, sacerdotalis offitii potentia indignos, neque penitenciam, neque Christianitatem largiri, neque absoluereposse per sacerdotalis offitii diuinitus sibi iniunctam potestatem. Sed omnino labuntur. §. i. Neque enimB. Benedictus, monachorum preceptor almificus, huiu-scemodi rei aliquo modo fuit interdictor, sed eos secularium negociorum edixit expertes fore tantummodo.Quod quidem apostolicis documentis, et omnium sanctorumPatrum institutis non solum monachis, sed etiam canonicis magnopere inperatur. „Nemo enim militansDeo inplicat se negociis secularibus.^ §. 2. Tantorum igitur Patrum instituti exemplis (quibus periculosissimum est refragari) credimus a sacerdotibus monachisligandi soluendique offitium' Deo operante digne administrari, si eos digne contigerit hoc ministerio sublimari. §. 3. Decertantes igitur monachicae professionis presbiteros sacerdotalis potentiae arcere offitio, omnimodo precipimus, ut ab huiuscemodi ausibus s reprimantur in posterum, quia quanto magis quisque estcelsior tanto illis erit i potentior.

Gratian. His omnibus auctoritatibus perspicue monstratur, monachos posse penitenciam dare, baptizare, et cetera sacerdotalia ofjitia licite administrare. Quod uero populi electione, episcoporum institutione, et abbatis consensu potestatem suamexequi ualeant, Ieronimi, Gelasii ?£ Gregorii auctoritateprobatur.

Ait enim Ieronimus ad Rusticum Monachum,

[epist. IV.]:

Sic uiue in monasterio, ut clericus esse merearis. §. 1.204a Multo tempore disce que postmodum doceas, etinter bonos semper sectare meliores. Quod si populusuel episcopus te in clericum elegerit, age ea, que clericisunt.

C. XXVII. ira ordinem clericatus promoueri monachi possunt.

Idem ad eundem, [eadem epistola superius].

Si clericatus titillat desiderium, discas quod possis docere, et rationabilem hostiam offeras Deo, ne milesante quam tiro, ne prius magister sis quam discipulus. §. 1.Non est humilitatis meae neque mensurae iudicare de ceteris^ et de ministris ecclesiarum sinistrum quippiamdicere. Habeant illi ordinem suum et gradum, quem sitenueris, quomodo in eo tibi uiuendum sit editus ad Nepo-cianum liber docere te poterit. §. 2. Nunc monachi cunabula moresque discutimus, et eius monachi, qui liberalibus studiis eruditus in adolescentia iugum Christi collo suoinposuit. Primumque tractandum est, utrum solus, an cumaliis in monasterio uiuere debeas. Michi placet, ut habeas sanctorum contubernium, nec ipse te doceas, et absque doctore ingrediaris uiam, quam numquam ingressus es.

Item Gelasius Papa.

Si quis monachus fuerit, qui uenerabilis uitae merito sacerdotio dignus preuideatur, et abbas,, sub cuius in-perio regi Christo militat, illum fieri presbiterum petierit, ab ipso debet eligi, et in loco, quo iudicauerit, ordinari, omnia, que ad sacerdotii offitium pertinent, uel populiuel episcopi electione prouide ac iuste acturus.

Item Siricius Papa [ad Himerium, ep. I. c. 13.]

Monachos quoque, quos morum grauitas et uitae ac fidei institutio sancta conmendat, clericorum offitiis aggregari et optamus et uolumus, ita, ut qui intra tricesimum annum etatis sunt digni in minoribus, per gradus

singulos crescentes tempore promoueantur ordinibus, et sic ad diaconatus uel presbiterii insignia maturae etatisconsecratione perueniant, nec saltu ad episcopatusculmen ascendant, nisi in his eadem, que singulis dignitatibus superius prefiximus, fuerint tempora custodita.

Item Augustinus ad Eudoxium, [ep. LXXXI.]Vos autem fratres exhortamur in Domino, ut propositum uestrum custodiatis, et usque ad finem per-seueretis, ac si qua opera uestra mater ecclesia desi-derauerit, nec elatione auida suscipiatis, nec blandientedesidia respuatis, sed miti corde obtemperetis Deo, cummansuetudine portantes eum, qui uos regit, qui dirigitmites in iudicio, qui docet mansuetos uias suas. Nec uestrum ocium ecclesiae necessitatibus preponatis, cui parturienti si nulli boni ministrare uellent, quomodo nasceremini non inueniretis.

Item Pelagius Papa Bono Episcopo Sauinati.

In parrochia tua, basilica S. Laurentii, que in possessione filii et consiliarii nostri uiri magnifici Theodori fundata est, offitium presbiteri deesse cognouimus. Et quia prefatus filius noster nobis retulit, inuenisse se Rufinumquendam monachum, olim sibi uita et moribus con-probatum, et hunc postulat ibi presbiterum consecrari(quod subito fieri nos prerogata obseruantia non ad-quieuimus), ideoque dilectio tua his acceptis sabbatoueniente faciat eum diaconum, et, si Deus uoluerit etuixerimus, mediana ebdomada presbiterum faciemus, quatinus superueniente pascali festiuitate sacra misteriain memorata basilica a persona conpetenti ualeant adinpleri.

Item Gregorius in Registro .

Si quos a clericatu in monachicam conuersationem uenire contigerit, si talis uitae monachus fuerit, ut episcopus, cui ante militauerat, eum dignum sacerdotiopreuideat, in loco, quo iudicauerit, eligi poterit et ordinari.

Item ex Concilio Agatensi, [c. 27.] Monachi uagantes ad offitium clericatus (nisi eis testi

monium abbas suus dederit), nec in parrochiis, nec in duitatibus ordinentur. §. i. Si enim necesse fuerit clericum de monachis ordinari, cum consensu et uoluntateabbatis presumat episcopus.

Item ex Concilio Ylerdensi, [c. 3.]Cum pro utilitate ecclesiae aliquos monachorum inclericatus offitio episcopus probauerit promouendos, cum abbatis uoluntate debent ordinari. Ea uero, que iniure monasterii de facultatibus offeruntur, in nullo diocesianalege ab episcopis contingantur.

Item ex Concilio Terraconensi, [c. ii.]Monachi a monasterio foras egredientes ne aliquodministerium ecclesiasticum presumant agere prohibemus, nisi forte cum abbatis inperio. Similiter, ut nullus eorum, id est monachorum, forensis negocii susceptor uel executorexistat, nisi id quod monasterii exposcit utilitas, abbate sibi nichilominus inperante.

Item Augustinus ad Aurelium, [ep. LXXVI.]Legi epistolam benignitatis tuae de Donato et fratreeius, et quid responderem diu fluctuaui. Sed tamen etiamatque etiam cogitanti quid sit utile saluti eorum, quibusnutriendis in Christo seruimus, nichil mihi aliud occurrerepotuit, nisi non esse uiam dandam seruis Dei, ut sefacilius putent eligi ad aliquid melius, si facti fuerint deteriores. Etenim ipsis facilior lapsus, et ordiniclericorum fit indignissima iniuria, si desertores monasteriorum ad miliciam clericatus eligantur, cum exhis, qui in monasterio permanent, non tamen nisi probatiores atque meliores in clerum assumere soleamus, nisiforte (sicut uulgares dicunt) malus coraula bonus sim-phoniacus est; ita idem ipsi uulgares de nobis ioca-buntur, dicentes: malus monachus bonus clericus est.Nimis dolendum est, si ad tam ruinosam superbiammonachos subrigimuss, et tam graui contumelia clericosdignos putamus, in quorum numero sumus, cum etiamaliquando bonus monachus uix bonum clericum faciat, siadsit ei sufficiens continentia, et tamen desit instructio necessaria, aut personae regularis integritas. Sed de istiscredo arbitrata sit beatitudo tua, quod nostra uoluntate (ut suis potius conregionalibus utiles essent) de mona-

sterio recessissent K Sed falsum est; sponte abierunt, sponte deseruerunt, nobis, quantum potuimus, pro eorumsalute renitentibus.

III. Pars. Gratian. His omnibus auctoritatibus monstratur, quod monachi, qui a populo sunt electi, et ab episcopo cum consensu sui abbatis sunt ordinati, legitime potestatem suamexequi ualent. Illud uero Gregorii :, , Nemo potest ecclesiasticis obsequiis deseruire, etc. de illis intelligendum est, qui, in numero cardinalium uel episcoporum ordinati, monasterii suidispensationem sibi reseruare contendunt.

Unde idem Gregorius scribit Mariniano Episcopo Rauennati, [lib. VI. epist. 40.]:

Ne pro cuiuslibet monachi aut abbatis promotione onus aliquod fortasse monasteria sustineant, studendumnobis est, ut, si quispiam monachorum ex quocumque monasterio ad clericatus offitium uel ordinem sacrumaccesserit, non ibi aliquam ulterius habeat potestatem.

Idem Maximiano Siracusano Episcopo, [lib. III. epist. ii.]

Presbiteros, diaconos, ceterosque cuiuslibet ordinis qui ecclesiis quoquo modo militant, abbates per monasteriaesse non permittas; sed aut admissa clericatus miliciamonachicis non promoueantur ordinibus, aut, siin abbatis loco permanere decreuerint, clericatus nullatenuspermittantur habere miliciam. Satis enim incongruum est, si, cum unum ex his pro sui magnitudine diligenter quisnon possit explere, ad utrumque uideatur ydoneus.

Gratian. Hoc uel generaliter, uel speciali priuilegio dictum potest intelligi, sicut etiam s de quodam monasterio in regi- s?ro Gregorii legitur hoc modo:

Hinc est etiam, quod senodochium seu monasterium, quod in eodem Francorum regno constitutum est, quia perambitiones et contenciones quorumdam non canonice tractabatur, a peruersitate malorum liberare cupiens precepit, utsine regali prouidentia, et monachorum electione nullusibi abbas aliqua umquam subreptione introduceretur Precepit etiam, ut eiusdem monasterii abbas numquam ad episcopatum eligeretur, ne forte occasione episcopatus abbatiaaliquid detrimenti pateretur. Quod priuilegium ita est illiusecclesiae, ut communem legem regibus uel abbatibus omninodare non possit. Non enim quod uni singillatim conceditur statim omnibus conuenit.

Gratian. Superiori auctoritate non prohibentur abbates sacerdotes fieri, cum B. Benedictus iubeat abbatem fratribusegredientibus et regredientibus benedictionem dare, quod non estnisi sacerdotum. Lectionem quoque euangelii similiter ad legendum abbati tribuit, quam subsequenti oratione legere similitersacerdotalis offitii est. Sed tales sacerdotes uel diacones fieriprohibet, qui in ecclesiastica milicia cogantur iugiter permanere. §. 1. Item illud leronimi ad Riparium et Desiderium :, , Monachus non doctoris, sed plangentis offitium habet, et adEliodorum:, , Alia causa est monachi, alia clerici, “ et adRusticum: „ Sine consilio presbiterorum monachis nichil agerelicet, “ non ita generaliter intelligendum est, ut nulli monachorum liceat docendi offitium assumere, ne B. Gregorium, autAugustinum Anglorum episcopum, beatum quoque Martinum, innumeros etiam, quos de monachica conuersatione ad summumsacerdotii gradum scriptura testatur esse promotos, cogamurnegare offitium docendi habuisse, aut in die consecrationis suaeasseramus eos a proposito priori discessisse, quod (ut Innocentiustestatur) nulli facere licet. Voluit ergo leronimus distinguereinter personam monachi et clerici, ostendens quid cuique ex proprio offitio conueniat. §. 2. Aliud enim cdriuenit cuique ex eo, quod monachus est: aliud ex eo, quod clericus esi,. Ex eo, quod monachus est, sua et aliorum peccata deflendi habet offitium:ex eo, quod clericus, docendi et pascendi populum. §.3. Monachos autem s usque ad tempus Eusebii, Zosimi et Siricii, monachos simpliciter, et non clericos fuisse, ecclesiastica testaturystoria. Idem etiam leronimus refert, monachos Scithiae con-uenisse in unum, ut sacerdotem sibi inuenirent, qui eis missarumsolempnia celebraret.

Item Leo Augustus [lib. I. Codicis, de Episcopis et Clericis, lege 51.]

Generaliter sanccimus, omnes uiros reuerentissimos episcopos, nec non presbiteros seu diaconos et subdia-conos, et precipue monachos, licet non sint clerici, inmunitatem ipso iure omnis habere tutelae, siue testamentariaesiue legitimae, siue datiuae, et non solum tutelae esse eosexpertes, sed etiam curae, non solum pupillorum et adultorum, sed furiosi, et muti, et surdi, et aliarum personarum, quibus tutores uel curatores a ueteribus legibus dantur.§. 1. Eos tamen clericos et monachos huiusmodi haberebeneficium sanccimus, qui ad sacrosanctas ecclesias uelmonasteria permanent, non deuagantes, neque circaministeria diuina desides, cum propter hoc ipsum beneficiumeis indulgemus, ut, aliis omnibus derelictis, Dei omnipotentisinhereant ministeriis. §. 2. Et hoc non solum in ueteri Romauel in hac regia ciuitate, sed in omni terra, ubicunque Christianorum colitur nomen, obtinere sanccimus.

Gratian. §.3. Nouarum etiam collationum et sordidorum munerum inmunitatem acceperunt. Unde Constantinus cunctis scribit clericis [tit. eodem, lege prima]: „Iuxta sanctionem, quam dudum meruisse perhibemini, fundos et mancipiauestra nullus nouis collationibus obligabit, sed uacatione gaude-bitis. Item Inperator Honorius et 'fheodosius [eodem

libro, titulo de sacrosanctis ecclesiis, lege S-]: §• 4

„ Placet, rationabilis consilii™ s tenore perpenso, districta moderatione perscribere™^, a quibus specialiter necessitatibus ecclesiae urbium singularum habeantur inmunes. Prima quippe illius usurpationis contumelia depellenda est, ne predia usibus celestiumsecretorum dedicata, sordidorum munerum fece uexentur, nichil extraordinarium abhinc^ superindictumue flagitetur, nulla sollicitudo translationis signetur, postremo nichilpreter canonicam, illationempreter quam aduenticiae necessitatis sarcina repentina poposcerit, eius functionibus asscri-batur. Si quis contra uenerit, post debitae ulcionis acrimoniam, que erga sacrilegos iure ^ promenda est, exilio perpetuae deportationis uratur .“

[Gratian.] Hoc idem datur intelligi ex ° uerbis B. Siluestri, qui obedieniiam minorum erga maiores assignans ait: „ Abbas hostiario, monachus abbati sit subditus, supra in tractatu ordinandorum. Ostendit ergo Ieronimus, quod simplicitermonachis nichil liceat agere sine consilio presbiterorum. Nec offitium docendi sibi assumere liceat sine auctoritate clericorum, nisi forte^s P diuina gratia intus conmoniti, sicut B. Gregorius refert in dialogo de B. Benedicto, qui homines montis Cassini adfidem adduxit, et aram Apollinis, que ibi erat erecta, subuertit; etde quodam Equicio, cui angelus in somniis apparuit, et eum adpredicandum misit, qui, cum de uicio linguae conquereretur, angelus flebotomo linguam eius tetigit, et totum uicium illudcurauit. §. i. Quod uero Ieronimus se ipsum talibus connumerat, tale est, quale esi illud Apostoli ad Philippenses^: „ Quicumque inperfectfi sumus, “ hoc sentiamus, se ipsum inperfectisconnumerans. Hinc idem Ieronimus alibi ait: „ Natus in paupere domo et tugurio rusticano .“ Et infra: „Nos suffarcinatiauro, se famelicum fastidientibus mella, pauperem diuitibus connumerans, supra ubi agitur de clericis, qui propria relinquerenolunt, cap. „ Gloria episcopi .§. 2. Ecce sufficienter mon

stratum est, quod monachis presbiierii honore decoratis, a populo electis, ab episcopo™ institutis, eadem liceant, que et aliis sacerdotibus. Probatur hoc etiam ex similitudine consecrationis. Nonenim in consecratione eorum aliud dicitur, et aliud in consecratione aliorum. Utrisque enim in commune a Domino benedictionem infundi episcopus obnixe deposcit. Et dum consecrat, cunctis sacerdotibus singillatim^ dicit: „ Consecrentur et sanctificentur, Domine, manus istae, ut quicquid consecrauerint consecratum sit, et quecumque benedixerint benedicta sint. Eccecommunis est benedictio. Unde igitur diuoriium? Sicut ergo inbenedictione utrique communem nanciscuntur potestatem, ita ininstitutione communiter assecuntur potestatis executionem.. §. 3. Ceterum absque episcoporum licentia non solum monachis, sedetiam omnibus generaliter clericis potestatis executio interdicitur.

Unde Clemens [epist. III.]

Cunctis fidelibus et summopere omnibus presbiteris, et diaconibus, et reliquis clericis attendendum est, ut nichilabsque episcopi licentia proprii agant; non utique missassine eius iussu quisquam presbiterorum in sua parrochiaagat, non baptizet, nec quicquam absque eius permissufaciat.

IV. Pars. Gratian. De his uero, qui intra monasterii claustra consistunt, quibus populus ad regendum non conmittitur, queritur, utrum decimas debeant dare uel acciperet In quibushec discretio seruanda est, ut de agris et uineis, que ad propriumstipendium coluntur, decimas sibi retineant. Si enim decimae apopulo filiis Leui reddebantur pro ministerio, quo Domino de-seruiebant in tabernaculo, offerendo sacrificia et holocausta propopulo, patet, quod monachi de propriis prediis non magis quamalii sacerdotes decimas soluere coguntur. §. 1. Sed dicitur™e, predia monachorum, siue precio sint empta siue pro salute animarum oblata, antequam in ius eorum uenirent, baptismalibus ecclesiis siue quibuslibet aliis primicias et decimas per soluebant, illaeautem ecclesiae suo iure priuari non possunt.

Unde in Maguntiensi Concilio statutum inuenitur 379 a

Si quis laicus, uel clericus, seu utriusque sexus persona, proprietatis suae loca uel res alicubi dare delegauerit, decimationum prouentum priori ecclesiae legitime assignatum inde abstrahere nullam habeat potestatem.Quod si facere temptauerit, talis traditio irrita prorsus ducatur, et ipse ad emendationem ecclesiastica coherceaturcensura.

Item ex Concilio Cabillonensi.

Ecclesiae antiquitus constitutae nec decimis, nec ullapossessione priuentur, ita ut nouis oratoriis tribuantur.

Item ex Concilio Guarmaciensi .

Quicumque uoluerit in sua proprietate ecclesiam edi-ficare, et consensum et uoluntatem episcopi habuerit, in cuius parrochia est, licitum sit. Verumtamen omninoprouidendum est episcopo, ut aliae ecclesiae antiquiores propter nouas suam iusticiam aut decimam nonperdant, sed semper ad antiquiores ecclesias persoluantur.

Gratian. Decimas autem baptismatibus ecclesiis persoluendas, Leo IVA 00a affirmat, dicens:

De decimis iusto ordine non tantum nobis, sed etiam

maioribus uisum est plebibus tantum, ubi sacrosancta baptismata dantur, debere dari.

Gratian. Si ergo nulli licet decimationum prouentum a priori ecclesia, cui assignatus fuerat, abstrahere; si ius antiquioris ecclesiae nouis tribuendum non est; si decimae tantummodo baptismatibus ecclesiis dandae sunt: patet, quod monachiex propriis prediis decimas dare coguntur. Sed® illa auctoritas Magontiensis concilii de uenditore uel donatore loquitur, diffiniens, quod ille, qui uendit aut donat, non potest prouentumdecimationum illi ecclesiae detrahere, cui prius fuerat legitimeassignatus. Monachi autem decimas et primicias non auctoritateuendentis aut donantis, sed auctoritate eiusdem concilii etPascalis Papae detinent, a quibus diffinitum est, ut monachi depropriis prediis decimas non soluant.

Sic enim in Magontiensi Concilio statutum est:

Questi sunt preterea quidam fratres, quod essent aliqui episcopi et abbates, qui decimas non sinerentdari ad ecclesiam, ubi illorum coloni missamaudiunt. Proinde decreuit sacer iste conuentus, ut episcopiet abbates de agris et uineis, que ad suum et fratrumstipendium habent, ad ecclesias suas deferri faciant, familiae uero ibi dent decimas suas, ubieorum infantes baptizantur, et ubi per totum anni circulum missas audiunt. i

Item Pascalis II .

Decimas a populo sacerdotibus ac Leuitis esse reddendas, diuinae legis sanxit auctoritas. Ceterum a monachis siue clericis communiter uiuentibus nulla ratio sinit ut militesaut episcopi, aut personae quelibet decimas de laboribusseu nutrimentis suis propriis extorquere debeant. UndeB. Gregorius sic ait: „ Communi uita uiuentibus iam defaciendis portionibus, uel exhibenda hospitalitate, et adin-plenda misericordia nobis quid erit loquendum ?“ cum omne, quod superest, in causis piis et religiosis erogandum sit, dicente Domino: „Quod superest date elemosinam, etecce omnia munda sunt uobis.

V. Pars. Gratian. Quod autem dicitur, ut antiquioresecclesiae, nec decimis, nec ulla possessione priuentur propternouas, non ita intelligendum est, ut nullo modo credatur licereepiscopo aliquam partem possessionum uel decimationum uniusecclesiae alteri pro tempore tribuere. Sicut enim Papa duosepiscopatus in unum potest redigere, ita et unus consentiente proprio episcopo in duos potest diuidi, uel etiam metropolitanoinuito quelibet ecclesia ab eius iurisditione apostolica eximi auctoritate.

Unde Gregorius Papa scribit B en enato Episcopo, cap. XXV.

Et temporis qualitas, et uicinitas locorum nos inuitat, ut Cumanam atque Musinatium unire debeamus ecclesias, quoniam nec longe, a se itineris interualloseiunctae sunt, nec (peccatis facientibus) tanta multitudopopuli est, ut, sicut olim fuit debeant duos & haberesacerdotes. Quia igitur Cumani castri sacerdos cursumuitae huius expleuit, utrasque nos ecclesias presentis auctoritatis pagina unisse tibique conmississe cognoscas, utrarumque etiam ecclesiarum scito te esse propriumpontificem. Et ideo quecumque uel de earumpatrimonio uel cleri ordinatione promotioneue iuxtacanonum statuta uisa fuerint ordinare atque disponere, habebis ut proprius reuera sacerdos liberam ex nostrae auctoritatis consensu atque permissione licentiam. Ubi uerocommodius ac utilius esse perspexeris, habitatop, itasane, ut alteram ecclesiam cui corporaliter presens nones, sollicita prouidentique cura disponas, quatinus illicdiuina misteria solempniter Domino prestante q peragantur.

Idem I oh an ni Episcopo [Veliterno, lib. II. epist. 35.]

Postquam hostilis inpietas diuersarum ciuitatum ita (peccatis facientibus) desolauit ecclesias, .ut reparandi easspes nullo modo populo deficiente remanserit, maioriualde cura constringimur, ne defunctis earum sacerdotibusreliquiae plebis nullo pastoris moderamine gubernanteper inuia fidei hostis callidi rapiantur (quod absit) insidiis.Huius ergo rei sollicitudine sepe conmoniti, hoc nostrosedit cordi consilium, ut uicinis eas mandaremus pontificibusgubernandas. Ideoque fraternitati tuae curam gubernationemque Triumtabernensium ecclesiae preuidimusconmittendam, quam tuae ecclesiae aggregari unirique necesse est, quatinus utrarumque ecclesiarum sacerdos recteChristo adiuuante possis existere, queque tibi de eiuspatrimonio, uel cleri ordinatione seu promotione uigilantiac canonica uisa fuerint cura disponere, quippe ut pontifexproprius liberam habeas ex presenti nostra permissionelicentiam.

Item ex Concilio Cartaginensi II., [c. 5.]Felix episcopus Selemselitanus dixit: Etiam si hocplacet, sanctitati uestrae insinuo, ut dioceses, que numquamepiscopos habuerunt, non habeant, et illa diocesis, quealiquando habuit, habeat proprium. Secundum hancprosecutionem sanctitatis uestrae est estimare quidfieri debeat. Ab uniuersis dictum est: Placet.

Item ex Affricano Concilio III .°

Multis conciliis hoc statutum est a cetu sacerdotali, ut plebes, que in diocesibus ab episcopis retinentur, que episcopos numquam habuerunt, non nisi cum uoluntate eiusepiscopi, a quo tenentur, proprios accipiant rectores.

Item Gregorius Iohanni Episcopo Lariseo,

[lib. II. Indict. 11. epist. 7.]Frater noster Adrianus Thebanae ciuitatis episcopus, ad Romanam urbem ueniens, lacrimabiliter est conquestusde quibusdam se capitulis a fraternitate tua, nec non aIohanne, primae Iustinianae urbis antistite, iniuste condem-pnatum. §. i. De nequissimo autem eius iudiciodampnandoque alias tractaturi sumus iuuante Domino.Adrianum uero episcopum reperimus et tuo contra sacerdotales mores odio laborasse, et nullo iure pecuniariis incausis eum fraternitatis tuae condempnatum fuisse sententia. §. 2. Quia igitur et ab antefato Iohanne primae Iustinianae episcopo contra ius canonesque depositus honoris sui gradu carere non potuit, in sua eum reformariecclesia atque in propriae dignitatis ordine decreuimusreuocari. Et cum oportuisset te ex eo dominici corporiscomrnunione priuari, quod post ammotionem sanctaememoriae decessoris mei (per quam eum ecclesiamque eius de tuae iurisdictione potestatis exemit)rursus in eis aliquid tibi iurisdictionis seruare presumpse-ris, tamen nos humanius decernentes, communionisquetibi sacramentum interim conseruantes decernimus, ut fraternitas tua ab eo ecclesiaque eius omnem ante habitae suae'potestatem iurisdictionis abstineat, et secundum scriptadecessoris nostri, si qua causa uel fidei uel criminis, uelpecuniaria aduersus prefatum Adrianum consacerdotemnostrum potuerit euenire, per s eos, qui nostri sunt uelfuerint in urbe regia responsales, si mediocris est questio, cognoscatur, uel huc ad apostolicam sedem, si est ardua, deducatur, quatinus nostrae audientiae sentencia decidatur.

Quod si contra hec, que statuimus, quolibet tempore ^, qualibet occasione uel subreptione uenire temptaueris, sacratei communione priuatum, nec eam te, exceptoultimo uitae tuae tempore, nisi cum concessa RomaniPontificis iussione decernimus percipere. §. 3. Resautem siue sacras, siue alias mobiles inmobilesque eiusecclesiae, quas hactenus dicitur retinere, (quarum noticiam nobis oblatam presentibus adnectimus litteris), sinealiqua ei fraternitas tua dilacione restituat. De quibus siqua inter uos questio uertitur, uolumus, ut apud responsalemnostrum in urbe regia uentiletur.

Gratian. Si autem necdum in diocesi alicuius episcopi loca illa assignata fuerint, ex uigore aposiolicae sedis propriumepiscopum accipiant.

Unde Gregorius iunior scribit Bonifatio [Episcopo, epist. ult.]:

Precipimus, ut iuxta canonum statuta, ubi multitudo excreuit fidelium, ex uigore apostolicae sedis debeasordinare episcopos, pia tamen contemplatione, ut non uile-scat dignitas episcopatus.

Gratian. Sicut duo episcopatus suprascripta modo in unum possunt redigi, et unus in duobus ualet diuidi, sic etiam episcopus de baptismatibus et parrochianis ecclesiis facerepotest cum consensu suorum clericorum. Quod cum factumfuerit, illa pars populi, que nouis ecclesiis subponitur, a iureprioris ecclesiae absoluitur. Hoc nisi fieri posset, multitudo ecclesiarum ad paucitatem redigeretur. Plures autem baptismalesecclesias in una terminatione facere non potest.

Unde in Tollet ano Concilio legitur 525 .

Plures baptismales ecclesiae in una terminatione esse non possunt, sed una tantummodo cum capellis suis. Etsi contentio fuerit de terminatione duarum matricum, plebesutrarum que discernant, et si non conueniunt, lis Deiiudicio discernatur.

VI. Pars. Gratian. Ius ergo ecclesiarum ita interpretandum est, ut, nisi episcopo disponente aliis ecclesiis fuerit assignatum, in nullo priorum reddituum diminutionem patiantur.

Unde Anastasius Papa:

Statuimus, ut si quis oblationes ecclesiae, uel decimas, quas populus dare debet, contenderit, uel extra bapti-smalem ecclesiam dare uoluerit, preter conscientiam

episcopi, uel eius, cui huiuscemodi offitia conmissa sunt, nec cum eorum uoluerit agere consilio, bannum nostrum conponat, et communione priuetur.

Gratian. Cum addit: „ extra conscientiam episcopi, “ intel-ligendum relinquit, quod episcopo consentiente aliis ecclesiis dari possunt.

Item.

In sacris canonibus prefixum est, ut decimae iuxta episcopi dispositionem distribuantur. Quidam autem laici, qui uel in propriis, uel in beneficiis suas habent basilicas, contempta episcopi dispositione non ad ecclesias, ubibaptismum, et predicationem, et manus inpositionem, etalia Christi sacramenta percipiunt, decimas suas dant, seduel propriis basilicis, uel aliis ecclesiis pro suo libitutribuunt, quod omnimodis diuinae legi et sacris canonibusconstat esse contrarium. Unde uestram potestatem uteos corrigatis expetimus.

Gratian. Cum autem reprehenduntur^ a quia contempta episcopi dispositione hoc faciunt, intelligitur, quod, si episcopodisponente hoc fecerint, inreprehensibiles inueniantur.

Item Sim acu s Episcopus Ecclesiae catholicae urbis Romae dixit [in Sinodo sexta Romana].

In canonibus, in Gangrensi ecclesia apostolica auctoritate conditis, de fructuum oblationibus, que ministris ecclesiae debentur, et de his, que in usus pauperum conferuntur, scriptum habetur: „Si quis oblationes ecclesiaeaccipere uel dare uoluerit preter episcopi conscientiam, ueleius, cui huiuscemodi offitia sunt conmissa, nec cum eiusuoluerit agere consilio, anathema sit. Et iterum in eodemconcilio Gangrensi: „Si quis oblata Deo dederit uelacceperit preter episcopum, uel eius consensum quiab eo constitutus est ad dispensandam misericordiampauperibus, et qui dat, et qui accipit anathema sit.“ §. i. Valdeergo iniquum et ingens sacrilegium est, quecumque uelpro remedio peccatorum, uel pro salute, aut requieanimarum suarum unusquisque uenerabili ecclesiae contulerit aut certe reliquerit, ab his, a quibus maxime seruari conuenit, id est Christianis et Deum timentibushominibus, et super omnia a principibus et primisregionum, in aliud transferri uel conuerti. Et infra: §. 2. Generaliter uero quicumque res ecclesiae confiscare, aut conpetere, uel& peruadere periculosa sua infestationepresumpserit, [§. 3.] similiter et hi, qui res ecclesiae iussu uel largitione principum uel quorumdam poten-tum, aut quadam inuasione aut tirannica potestate retinuerint, et filiis uel heredibus suis (ut a quibusdam iamfactum audiuimus) quasi hereditarias reliquerint, nisi citores Dei, ammoniti a pontifice agnita ueritate reddiderint, perpetuo anathemate feriantur. Iniquum enim esse censemus, ut pocius custodes cartarum quam defensores rerumcreditarum (ut preceptum est) iudicemur. Et infra: §. 4.Ferro enim abscidenda sunt uulnera, que fomenta nonsentiunt. §. 5. Similiter et illi extorres debent fieri ab ecclesia, qui sacerdotali ammonitione non corriguntur dicenteDomino: „Auferte malum ex uobis.“ Uniuersa sinodussurgens acclamauit. Ut ita fiat rogamus. Dictum estocties. Exaudi Christe, Simaco Papae uita.Dictum est duodecies.

Idem.

Similiter et hoc ad omnium ecclesiarum noticiam uestra cunctorumque exortatione et iudicio censemus per-uenire, et ab omnibus firmiter teneri, quia res episcoporumecclesiae esse non dubitantur, si in eorum facultatibus similifuerit crudelitate grassatum, peruasores rerum memoratarum predicta canonum districtione feriantur, utqui moribus propriis ac nulla conscientiae castigatione corriguntur saltim ecclesiasticae et canonicae uindictae perfodiantur aculeis.

Item ex lib.$ Capitulorum Karoli et $ Lodowici Inperatorum, [c. 83.]

Quia iuxta sanctorum Patrum traditionem nouimus res ecclesiae uota fidelium esse, precia peccatorum, et patrimonia pauperum, cuique non solum habita conseruare, uerum etiam, Deo opitulante, conferre temptamus.Ut autem ab ecclesiasticis de diuidendis rebus ecclesiae suspicionem dudum conceptam penitus amo-ueamus, statuimus, ut neque nostris, neque filiorum, et, Deo dispensante, successorum nostrorum temporibus £, ullam penitus diuisionem aut iacturam patiantur.

Gratian. Cum ergo preter conscientiam episcopi, uel eius, cui huiuscemodi offitia conmissa sunt, quilibet prohibetur oblationes ecclesiae distribuere, liquido apparet, quod cum episcopiconsensu quibuslibet ecclesiis possint distribui.

§. i. Huic interpretationi uidetur contraire auctoritas illa Tollet ani Concilii [IV., c. 32.]:

Constitutum est a presenti concilio, episcopos dioceses suas ita regere, ut nichil ex earum iure presumant auferre, sed iuxta priorum auctoritatem conciliorum tam de oblationibus quam de tributis ac frugibus tertiam consequantur. Quod si amplius quippiam ab eis presumptumextiterit, per concilium restauretur, appellantibusipsisconditoribus, aut certe propinquis eorum, si iam illi a seculodiscesserunt.

Jtem Simacus Papa [ad Caesarium fratrem, c. i.]

Possessiones, quas unusquisque ecclesiae proprio dedit aut reliquit arbitrio, alienare quibuslibet titulis atque distractionibus, uel sub quocumque argumento nonpatimur, nisi forte aut clericis bonorum meritis, aut monasteriis religionis intuitu, aut certe peregrinis, si, necessitas largiri suaserit; sic tamen, ut hec ipsa non perpetuo, sed tempforaliter perfr uantur.

Gratian. Sed illud Tolletani concilii ita intelligendum est, ut episcopi preter quartam uel tertiam, que secundum locorumdiuersitates eis debetur, nichil contingant.

Unde in Concilio Leonis Papae [IV. c. 26.] statutum esi:

Nulli episcoporum liceat a subiecto sacerdote, uel alioquolibet clerico, et piis locis dationes ultra statuta Patrumexigere, aut superposita in angariis inferre. Sed cum

optimus sit perspector, ita perspiciat, ut uniuersae sibi oues conmissae a se maxime alantur, atque in necessitatibus adiuuentur, non illicitis exactionibus obprimantur, quia Dominus pascere et docere nos docuit et omnibusministrare, non terrenis lucris et auaritiis delectari.

Item Gregorius Leoni Episcopo Cathinensi,

[lib. VII. epist. 8.]

Ad hoc locorum gradus rationis ordo distinxit et iudicia esse constituit, ut nec prepositi in obprimendos sefrustra ualeant occupare subiectos, nec subiectis iterumcontra suos prepositos effrenata sit resultandi licentia.

§. 1. Volumus ergo, ut quicquid ecclesiae tuae ex redditu uel quolibet alio titulo fortassis accesserit, quartam exinde portionem sine diminutione aliqua debeassegregare, atque eam secundum Dei timorem presbiteris, diaconibus ac clero (ut tibi uisum fuerit) discrete diuidere.

Item ex VII. Sinodo, [c. 4.]

Predicator ecclesiae Paulus diuinus apostolus, ac si canonem ponens Ephesiorum presbiteris, imo uero etomni sacratae multitudini ac plenitudini, ita fiducialiter perhibuit: „Argentum et aurum, aut uestem nulliusconcupiui. Omnia ostendi uobis, quoniam sic laborantesoportet suscipere infirmos, beatius existimans dare quamaccipere.^ Propter quod et nos docti ab eo diffinimus, nullatenus episcopum turpis lucri gratia excogitaread excusandas excusationes in peccatis expetere aurumuel argentum, aut aliam speciem a presbiteris, uel clericis, uel monachis, qui sub ipso sunt. Ait enim Apostolus’: Nons debent filii thesaurizare parentibus, sedparentes filiis.“ Et apostolus k Petrus: „Pascite, qui in uobis est, gregem Dei, non coacte, sed spontanee % secundum Deum, non turpis lucri gratia, neque ut domi-

nantes in clero, sed forma facti gregis. Et cum apparuerit princeps pastorum, percipietis inmarcescibilisgloriae coronam.“

Gratian. Illud autem, quod in fine capituli Simaciponitur: „Hec ipsa non perpetuo, sed temporaliter perfruantur, ad personales tantum possessiones, clericorum uidelicet et pauperum, non ad monasteriales referendum est.

VII. Pars. §. 1. Quam uero sit graue apud Deum decimas, et oblationes, ac primicias sacerdotibus non soluere, auctoritate Ieronimi et Augustini apparet.

Ait namque Ieronimus super Malachiam:

„Reuertimini ad me, et ego reuertar ad uos, dicit Dominus exercituum; et dixistis, in quo reuertemur? Sihomo affiget Deum, quia uos configitis me, et dixistis, in quo configimus te? in decimis et in primiciis.Et in penuria uos maledicti estis, et me configitis totagens.“ Nunc sequamur ordinem prophetae:,, Quia michinon reddidistis decimas et primicias, idcirco in fame etpenuria maledicti estis, et me uos sub plantastis, siue defraudastis s. Ecce annus expletus est, et nichil inmeos thesauros, sed in uestra horrea conportastis et prodecimis et primiciis, que parua erant, ut a uobisdarentur, ubertatem possessionum uestrarum et omnemfrugum habundantiam perdidistis. Ut autem sciatis, mehoc irascente perfectum, quia fraudastis me parte mea, hortor uos atque conmoneo, ut inferatis decimas in horrea, hoc est in thesauros templi, et habeant sacerdotes atqueLeuitae, qui michi ministrant, cibos, et probate me, si nontantas pluuias effudero, ut catheractae celi apertae esse credantur, „et effundam uobis benedictionem usque ad habun-dantiam. Verbum effusionis nomen largitatis ostendit.Sed fieri potest, ut agros irrigantibus pluuiis sit quidemfertilitas, uerum aut locusta ueniet, aut brucus, aut erugo, aut eruca, et labores hominum uastabunt. Proptereasubiungit et dicit:, , Et increpabo pro uobis deuo-rantes, “° locustam uidelicet, et reliqua, que diximus,, , etnon corrumpent p fructum terrae uestrae.“ §. i. i Siquando fames, et penuria, et rerum omnium egestas obpri-mit mundum, sciamus, hoc ex Dei ira descendere, quise in pauperibus, si non accipiant elemosinam, fraudariloquitur, et suas possessiones possumus decimas et primicias interpretari. §. 2. Si quis doctus et eruditus legeDomini potest alios erudire, non debet suae adsignareprudentiae ingenioque quod possidet, sed gratias agat Domino primum, qui cuncta largitur, deinde sacerdotibuseius ac ministris, a quibus doctus est. Si enim non egeritgratias, sed sibi scientiam uendicauerit, in penuria maledicetur. Quod si intelligens largitorem Deum, et agens hisgratias, per quos a Deo eruditus est, humiliauerit se, etin horreum Dei intulerit cibos, hoc est scripturaealimenta in ecclesia populis ministrauerit, statim aperientursuper eum catheractae celi, et effundetur pluuia spiritualis y, et mandabit nubibus suis, ut pluant super eumimbrem, et habundantia rerum omnium perfruetur.

Item Augustinus [serm. CCXIX. de tempore].

Decimae tributa sunt egentium animarum. Quod si decimam dederis, non solum habundantiam fructuumrecipies, sed etiam sanitatem corporis consequeris.Non igitur Dominus Deus premium postulat, sed honorem.Deus enim noster, qui dignatus est totum dare, decimam anobis dignatus est accipere, non sibi, sed nobis sine dubio profuturam. Sed si tardius dare peccatum est, quantomagis peius est peccatums non dedisse? De milicia, de negocio et de artificio redde decimas. Cum enimdecimas dando et terrena et celestia possis premia promereri pro auaritia duplicem benedictionem fraudas ?Hec est enim Domini iustissima consuetudo, ut si tu illidecimam non dederis, tu ad decimam reuoceris. Dabisinpio militi quod non uis dare sacerdoti. Benefacere Deussemper paratus est, sed hominum malicia prohibetur. Decimae etenim ex debito requiruntur, et qui eas darenoluerint res alienas inuadunt. Et quanti pauperes inlocis suis °, ubi ipse habitat, illo decimas non dante famemortui fuerint, tantorum homicidiorum reus ante tribunaleterni iudicis apparebit, quia rem a Domino p pauperibusdelegatam suis usibus reseruauit. Qui ergo sibi aut premium conparare, aut peccatorum desiderat indulgentiampromereri, reddat decimam; etiam de nouem partibusstudeat elemosinam dare pauperibus.

Item Ieronimus [in comm. ad c. 3. epistolae ad Titum, in fine.]

Apostolicis uiris et euangelizatoribus Christi in necessariis usibus nolle tribuere, se ipsum condempnare est.

Quod autem decimae episcoporum consensu monachis licite tribuantur B. Ieronimus Damaso Papae scribit, dicens .

Quoniam quicquid habent clerici pauperum est, et domus illorum omnibus debent esse communes, susceptioni peregrinorum et hospitum inuigilare debent, maxime curandum est illis, ut de decimis et oblationibus cenobiis etsenodochiis qualem uoluerint et potuerint sustentacionem

inpendant.- Liberum est enim monachis et spiritualibusuiris Deum timentibus et colentibus decimas et oblacionescunctaque remedia concedere, et de iure suo in dominiumillorum et usum transferre, nec tam in pauperibus paupertatem quam religionem attendere. §. i. Quod autem bea-titudo tua quesiuit, utrum usus decimarum et oblationumsecularibus prouenire possit, nouit uestra sanctitas omninonon licere, protestantibus hoc omnibus diuinis auctoritatibus paternorum canonum. Quamobrem, si aliquandofuerint ab his male detenta, que diuini iuris esse noscuntur, et in usum monachorum transierint et seruorum Dei, episcopo tamen loci illius prebente consensum, constabunt eisomnia perpetua firmitate et stabilitate subnixa. §. 2.Clericos autem illos conuenit ecclesiae stipendiis sustentari, quibus parentum et propinquorum nulli suffragantur. Qui autem bonis parentum et opibus sustentaripossunt, si quod pauperum est accipiunt, sacrilegium profecto incurrunt et conmittunt, et per abusionem taliumiudicium sibi manducant et bibunt.

Gratian. De prediis autem, que a colonis eorum coluntur, sic diffinitum est in MagontiensP concilio:, , Questi sunt Pre terea etc.“