DISTINCTIO I.

iuxta illud Ambrosii super Lucam, [ad cap. 22.] "Petrus doluit et fleuit, quia errauit, ut homo. Non inuenio quid dixerit; scio, quod fleuerit. Lacrimas eius lego, satisfactionem non lego."

Item Iohannes Chrisostomus "Lacrimae lauant delictum, quod uoce pudor est confiteri."

Item Propheta "Sacrificium Deo spiritus contribulatus; cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies".

Item. "Dixi, confitebor aduersum me iniusticiam meam Domino, et tu remisisti inpietatem peccati mei".

Quod Augustinus exponens, mV: "Magna pietas Dei, ut ad solam promissionem peccata dimiserit. §. 1. Nondum pronunciat ore, et tamen Deus iamaudit in corde, quia ipsum dicere quasi quoddam pronunciareest. Votum enim pro opere reputatur"

Cod. lib. I. tit. de Episc. et Cler. Inp. Iouinianus. II. Pars. "Si quis non dicam rapere, sed attemptare tantum matrimonii iungendi causa sacratissimas uirgines aususfuerit, capitali pena ferietur."

Z#. Cod. tit. de postulando Inp. Leo et Ant. Nicostrato P. P. "Nemo uel in foro magnitudinis tuae, uel in prouinciali iudicio, uel apud quemquam iudicem accedat ad togatorum consortium, nisi sacrosanctis catholicae religionis fuerit inbutus misteriis. Sin autem aliquid quoquo modo uel quadam machinatione factum uel attemptatum fuerit, offitium quidem sublimitatis tuae centum librarum auri iacturam pro condempnatione sustineat."

Idem. "Quicumque uero ausus fuerit contra prouidum nostrae serenitatis decretum officium aduocationis per subreptionem arripere, et prohibitum patrocinium prestiterit, aduocationis officio remotus stilum proscriptionis atque perpetui exilii specialiter sustinebit; scituris etiam prouinciarum rectoribus,quod is, sub cuius amministratione aliquid huiusmodi fueritattemptatum, partis bonorum dimidiae proscriptionem, et penamexilii per quinquennium sustinebit".

Item lib. IX. tit. ad legem Iuliam maiestatis, [1. 5.] "Quisquis cum militibus cogitauerit (eadem enim seueritate uoluntatem sceleris, qua effectum iura puniri uoluerunt)".

[Gratian.] Item ad legem Corneliam de sicariis: "Is qui telo ambulauerit hominis necandi causa, sicut is, quihominem occiderit, uel cuius dolo malo factum erit conmis-sum, legis Corneliae de sicariis coherceatur pena".

Inpp. Valentinianus, Valens, et Gratianus "Si quis necandi infantis piaculum aggressus aggressaue fuerit, sciat, se capitali supplicio esse puniendum".

Inpp. Gratianus et Valentinianus . "Si forte mulier marito mortis parasse insidias, uel quolibet alio genere uoluntatem occidendi habuisse inueniatur, uel forte ^maritus eo modo insequetur^ uxorem, in eadem questionenon solum ab omni familia mariti, sed etiam uxoris (qtamen tunc temporis domi fuerit) querendum est, sine cuiusquamdefensione"

Item Digest. tit. de iniuriis, l. Sed est questionis . "Si quis tam masculum quam feminam, siue ingenuos siue libertinos, inpudicos facere attemptauerit, iniuriarum tenebitur. §. 1. Sed e si serui pudicitia attemptata sit ^, iniurialocum habet. §. 2. Attemptari pudicitia dicitur, cum id agitur,ut ex pudico inpudicus fiat. §. 3. Non solum is iniuriarumtenetur, qui fecit iniuriam, hoc est qui percussit, uerum ille quoque continetur, qui dolo fecit, uel qui curauit ut cui mala pugno percuteretur".

Item apud Labeonem. "Si quis pulsatus quidem non est, uerum manus aduersus eum leuatae, ei sepe territus, <pzasz uapulaturus, non tamen percussus, iniuriarum actione tenetur"

III, Pars. Contra libro eodem titulo de penis

"Cogitationis penam nemo patiatur."

Titulo de extraordinariis criminibus "Sollicitatores alienarum nuptiarum, itemque matrimoniorum interpellatores, eisz effectu sceleris potiri non possunt, pro- pter uoluntatem perniciosae libidinis extra ordinem puniuntur. §. i. Qm stuprum puero (< abducto uel corrupto comite)persuaserit, aut mulierem aut puellam interpellauerit, quidueinpudicitiae gratia fecerit, domum prebuerit pretiumue, & persuadeat, dederit, perfecto flagicio punitur capite, inperfecto in insulam deportatur. Corrupti comites summo supplicio afficiuntur".

Item titulo de furtis "Vulgaris est questio, an zs, gaz e# aceruo frumenti modium sustulit, ioizas rei furtum faciat, an uero eius tantum,abstulit. Ofilius totius acerui furem esse putat. Nam et quiaurem alicuius tetigit (inquit Trebatius) totum eum uideri tetigisse. Proinde et qui dolium aperuit, et exinde parumabstulit uini, totius furtum ^ uidetur fecisse. Sed uerum est,in tantum eum furti actione teneri, quantum abstulerit.iVazn ei sz’ <pas armarium, quod tollere non poterat, aperueriO, ei Omnes res, que in eo erant, contrectauerit, ai<pze zia discesserit, deinde reuersus unam ex his abstulerit, et ante, quamreciperet se ^zzo destinauerat, deprehensus fuerit, eiusdemrei et manifestus, et nec manifestus fur erit. Sed et si quissegetem ante lucem secai et contrectat, eius, quod secai, manifestus ei nec manifestus fur esi."

Item lib. II. tit. Quod quisque iuris, l. i. "Hec autem uerba: „„ Que statuerit qui iurisdictioni preest, cum effectu accipimus, non uerbotenus; et ideo, si, cum uellet statuere, prohibitus szi, nec effectum decretum habuit, cessat edictum. Nam „,, statuit “ uerbum rem perfectamsignificat, et consummatam iniuriam, non ceptamP"

,,Penae sicut in Digest. tit. de penis legitur ) ,,legum interpretatione molliendae sunt pocius, quam exasperandae. “

J Gratian.] Atque ideo proprium casum non excedunt; sed e raptu uirginum, uel aduocatis, seu de crimine maiestatis,uel de sicariis dicta sunt, fauore religionis et fidei, atque principali odio sicariorum introducta sunt. Iniuriarum uero proearum uarietate multipliciter quis reus fieri potest. Varietas itaque criminum uarietatem inducit penarum.

Unde in Digestis tit. de penis: [IV. Pars.] Aut facta puniuntur, ut furta cedesque; aut dicta, ut conuicia ei infidae aduocationes; aut scripta, ut falsa et famosi libelli; aut consilia, ut ^ coniurationes, aut latronum conscientia, quosque alios suadendo monuisse sceleris est instar.

§. i. ^ed hec quatuor genera considerandasunt septem modis: causa, persona, loco, tempore, qualitate,quantitate, euentu.

§. 2. Causa, ut in uerberibus, que inpunitasunt a magistro illata uel parente", quoniam emendationisanimo, non iniuriae gratia uidentur adhiberi. Puniuntur, cum quis per iram ab extraneo pulsatur.

§. 3. Personaduppliciter spectatur, eius qui fecit, et eius qui passus est. Aliterenim puniuntur ex eisdem facinoribus serui, quam liberi; et aliterqui in dominum parentemue ausus est, quam qui in extraneumet in magistratum quam qui s in priuatum. In huius rei consideratione etatis quoque ratio habeatur,

§. 4. Locus facit,ut idem uel furtum, uel sacrilegium sit, et capite luendum, uelminore supplicio.

§. 5. Tempus discernit emansorem a fugi-tiuo !, et effractorem uel furem diurnum ac nocturnum.

§. 6. Qualitate ^ factum uel atrocius, uel leuius est, ut furtamanifesta a non manifestis discerni solent, rixa a crassaturis, expilationes a furtis, a uiolentia petulantia, de quare maximus apud Grecos orator Demosthenes sic ait °.

§. 7. Quantitas discernit furem ab abigeo. Nam qui unum suem subripuerit, ut fur cohercebitur: qui gregem, ut abigeus.

§. 8. Euentus spectatur, ut a ciemenizsszmo queque P facta;quamqum lex non minus eum, qui inuentus Q occidendihominis causa cum telo fuerit, quam eum, qui occiderit, puniat, e/ ideo apud Grecos exilio uoluntario fortuiti casus luebantur, ut apud precipuum poetarum scriptum est.™

V. Pars. Cogitatio non meretur penam lege ciuili, cumsuis terminis contenta est. Discernuntur tamen a maleficiis ea,que de iure effectum desiderant. In his enim non nisi animi iudicium consideratur.

[C. XXI.]

Unde in Digestis tit. de repudiis: "Diuortium non est uerum nisi, quod animo perpetuam constituendi dissensionem fit. Itaque quicquid calore iracundiae fit, uel dicitur, non aliter ratum esi, quam siperseuerantia apparuerit, iudicium animi fuisse. Ideoque pereum calorem misso repudio, si breui reuersa est uxor, necdiuertisse uidetur."

Hinc etiam in Canonibus: "Si quis iratus crimen alicui obiecerii, etc."

VI. Pars. [Gratian.] Ex consilio autem uelut ex facto aliquem teneri Augustinus probat, ita dicens:

"Periculose se decipiunt, qui existimant, eos tantum homicidas esse, qui manibus hominem occidunt, et non potius eos, per quorum consilium, et fraudem, et exhortationem homines exstinguntur. Nam Iudei Dominum nequaquam propriis manibus interfecerunt, sicut scriptumest: „Nobis non licet interficere quemquam.“ Sed tamenillis Domini mors inputatur, quia ipsi lingua eum interfecerunt, dicentes: ,,Crucifige, crucifige eum.“ Undeunus Euangelista dicit, Dominum crucifixum esse horatertia, alius sexta, quia Iudei crucifixerunt eum horatertia lingua, milites hora sexta manibus. Qui ergo hominem tradidit, ille interfecit eum, Domino dicente:„ Maius peccatum habet qui me tradidit tibi.“ UndePsal.: ,, Filii hominum, dentes eorum arma et sagittae,et lingua eorum gladius acutus.“ Subiciant ergo sepenitenciae quorum consilio sanguis funditur, si ueniampromereri uoluerint."

Item ex epistola Clementis [I. ad Iacobum]. "Homicidiorum uero tria genera esse dicebat B.Petrus, et penam eorum parilem fore dicebat. Sicut enim homicidas interfectores fratrum, ita detractores eorum, eosque odientes, homicidas esse manifestabat, quiaet qui occidit fratrem suum, et qui odit, et qui detrahit,ei pariter homicidae esse demonstrantur"

Item Ieronimus in Ysaia, [c. 33.], "Omnis iniquitas, et oppressio, et iniusticia, iudicium sanguinis est: et, licet gladio non occidas, uoluntate tamen interficis."

Item Ciprianus [tract. IV. de mortalitate.] "Numquid Cayn, cum Domino, munus offerret peremerat fratrem? et tamen parricidium mente conceptum Deus prouidus ante dampnauit. Ut illic cogitatiomala et perniciosa conceptio Deo prouidente prospecta est,ita et in Dei seruis, apud quos cogitatur, et martiriummente concipitur, animus ad bonum deditus Deo iudicecoronatur. Aliud est martirio animum deesse, aliudanimo defuisse martirium. Qualem te inuenit Dominus, cumuocat, talem pariter et iudicat, quando ipse testatur etdicit: Et scient omnes ecclesiae, quia ego sum scrutator renum et cordis."

Item Augustinus [tract. XLII. ad c. 8. Ioannis.] "Noli putare, te non esse homicidam, quando fratri tuo mala persuades. Si fratri tuo mala persuades, occidis. Etut scias, quia occidis, audi Psalmum: "Filii hominum, dentes eorum arma et sagittae, et lingua eorum macheraacuta"".

Idem [lib. XIX. contra Faustum, c. 23.] "Homicidium lege uetitum putabatur non aliud esse, nisi corporis peremptio. Aperuit ergo Dominus, omnem iniquum motum ad nocendum fratri in homicidii generede putari."

Item Augustinus [lib. L. Hom., homil. 28.] "Si propterea non facis furtum, quia times ne uidearis, intus, in corde fecisti; furti teneris, et nil tulisti."

Idem de libero arbitrio, [lib. I. c. 3.] "Si cui etiam non contingat facultas concumbendi cum coniuge aliena, planum tamen aliquo modo sit eumcupere, et, si potestas detur, facturum esse, non minus reusest, quam si in ipso facto deprehenderetur. Item, sicutauctoritas testatur: §. 1. Voluntas remuneratur, non opus.Voluntas autem in cordis contritione est, opus uero inoris confessione."

Gratian. Luce clarius constat cordis contritione, non oris confessione peccata dimitti.

Item Prosper [lib. II. de uita contemplatiua, cap. 7.] "Porro illi, quorum peccata humanam noticiam latent, non ° 5 ob ipsis confessa, nec ab aliis publicata, si ea confiteriuel emendare noluerint, Deum, quem habent testem, ipsumhabituri sunt et ultorem. Et quid eis prodest humanum iudiciumuitare, cum, si in malo suo permanserint, ituri sunt ineternum, Deo retribuente, supplicium? Quod si sui ipsiiudices fiant, et ueluti suae iniquitatis ultores, hic in se uolunta-riam penam seuerissimae animaduersionis exerceant, temporalibus penis mutabunt eterna supplicia, et lacrimis ex uera cordisconpunctione fluentibus restinguent eterni ignis incendia"

Et infra. "Facilius Deum sibi placabunt illi, qui non humano conuicti iudicio, sed ultro agnoscunt crimen, qui aut^ propriis illud confessionibus produnt, aut nescientibus aliis quales occulti sunt)ipsi in se uoluntariae excommunicationis sentenciam ferunt, etab altari, cui ministrabant, non animo, sed offitio separati uitamsuam tamquam mortuam plangunt, certi, quod reconciliati sibi efficacis penitenciae fructibus a Deo non solum amissarecipiant, sed etiam ciues supernae ciuitatis effecti ad gaudia sempiterna perueniant."

VII. Pars. [Gratian.] Hoc idem probatur auctoritate illa prophetica: „In quacumque hora peccator fuerit conuersus, etingemuerit. “ Non enim dicitur: ore confessus fuerit, sedtantum: „ Conuersus fuerit, et ingemuerit, uita uiuet, et non morietur.

Hinc Iohel Propheta ait: "Scindite corda uestra, et non uestimenta uestra".

[Gratian.] Ostendens contritionem cordis, que in eiusdem scissione intelligitur, non in confessione oris, que pars est exterioris satisfactionis, quam scissuram uestium nominauit, aparte totum intelligens, peccata dimitti.

Hinc etiam per eundem Prophetam Dominus ait; "Conuertimini ad me et ego conuertar ad uos".

[Gratian.] Conuersio autem dicitur quasi cordis undique uersio, Si autem cor nostrum undique ad Deum a malo uer-titur, mox conuersionis suae fructum meretur, ut Deus ab iraad misericordiam conuersus peccati prestet indulgentiam, cuiusprimo preparabat uindictam. Unde datur intelligi, quod etiamore tacente ueniam consequi possumus. Hinc etiam leprosi illi, quibus Dominus precepit, ut ostenderent se sacerdotibus, in itinere,ante, quam ad sacerdotes uenirent, mundati sunt. Ex quo factonimirum datur intelligi, quod ante, quam sacerdotibus ora nostraostendamus, id est peccata confiteamur, a lepra peccatimundamur. Hinc etiam Lazarus de monumento uiuus prodiit; non prius de monumento est eductus, et postea a Dominosuscitatus, sed lapide remoto, quo monumentum claudebatur,in sepulchro reuixit, et foras uiuus prodiit.

§. 1. Hinc etiam, utDominus ostenderet, quod non sacerdotali iudicio, sed largitatediuinae gratiae peccator emundatur, leprosum tangendo munda-uit, et postea ut sacerdoti sacrificium ex lege offerret precepit. Leprosus enim tangitur, cum respectu diuinae pietatismens peccatoris illustrata conpungitur. Unde post trinam negationem Petrus, Domino eum respiciente, profudit amaraslacrimas, quibus culpam suae negationis diluit. Leprosus semetipsum sacerdoti representat, dum peccatum suum sacerdotipenitens confitetur. Sacrificium offert ex lege, dum satisfactionemecclesiae iudicio sibi inpositam factis exequitur. Sed ante, quamad sacerdotes perueniat, emundatur, dum per contritionemcordis ante confessionem oris peccati uenia indulgetur. Hincetiam medici negantur resuscitares aliquem, ut resuscitatusconfiteatur, dum per Prophetam dicitur: „Numquid mediciresuscitabunt, et confitebuntur tibi? Item: „A mortuo, utauctoritas ait, uelut ob eo, qui non est, perit confessio .“ Undepenitens ille, qui timore octauae territus exclamauerat: „ Domine, ne in furore tuo arguas me ,“ postea supplicans aiebat:„Saluum me fac propter misericordiam tuam, quoniam non est inmorte qui memor sit tui; in inferno autem nullus confitebitur tibi."Si ergo nullus confitetur , nisi suscitatus, nemo autem uiuiteternae gehennae filius, et perpetua dampnatione dignus, patet,quod ante, quam quisque confiteatur peccatum, a reatu suae pre-uaricationis, quo eterna sibi debebantur supplicia, per gratiaminternae conpunctionis absoluitur.

§. 2. Item: Si ante, quamquisque confiteatur, a Domino resuscitatur, uel resuscitatus uiuit,dum confitetur, uel post resuscitationem iterum mortuus est,et confitetur. Sed, sicut ante, quam resuscitaretur mortuus, confiteri non poterat, sic post resurrectionem mortuus confiterinon ualet. Restat ergo, ut resuscitatus uiuat, dum peccatumconfitetur . Habet itaque resuscitatorem suum sibi presentem, seque inhabitantem.

Z 7 « Augustinus ait in Psal. ZX/7.: "Resuscitatus corpore uiuit absente suscitatore. Non autem sic resuscitatus in anima".

[Gratian.] Cum enim Deus sit uita animae, anima uero uita corporis, sicut corpus uiuere non potest anima absente, ita nonnisi Deo presente anima uiuere ualet. Habet itaque anima sibi Deum presentem per gratiam, que uiuens peccatum suum confitetur, eamque uita^, que Deus est, inhabitat, quam inhabitando uiuere facit. Si autem illam inhabitat, ergo templum Spiritus sancti facta est, ergo illuminata est, ergo a tenebris peccatorum expiata est, ergo templum diaboli esse desiit, que ad lucem uenit,cuius respectus tenebras fugat. Nulla enim ut ait Apostolus )conuentio Christi ad Belial, nulla participatio lucis ad tenebras,nulla conmunicatio iusticiae et iniquitatis, nullus consensus templo Dei cum ydolis. Item, ut Christus ait: „ Omnis, qui odit malum, m luce agit. Qui autem in luce agit, operatur, sicut Augustinus ait, cum Deo. Qui autem in Christo operatur, eius filius probatur. Cuius enim opera quisque facit, eius filius esse perhibetur. Unde quibusdam Dominus ait: "Si filii Abrahae estis, opera Abrahae facite" Item: "Vos ex patre diabolo estis,quia opera patris uestri uultis facere". Nemo autem filius Deiet diaboli simul esse potest. „ Nemo enim, ut ipse ait, ,,potestduobus Dominis seruire .“

Item, ut Iohannes ait in epistolasua [I. cap. 3.]: "Qui natus est ex Deo, non peccat".

[Gratian.] Ergo nec est filius diaboli. Solo enim peccato filii diaboli sumus. Ergo de regno eius translati sumus in regnumkaritatis filii Dei, et sumus erepti de potestate tenebrarum, etfacti filii lucis. Cum ergo ante confessionem, ut probatumest, sumus resuscitati per gratiam, et filii lucis facti, euidentis-sime apparet, quod sola contritione cordis sine confessione oris,peccatum remittitur.

Item "Omnis, qui non diligit, manet in morte"

[Gratian.] Si ergo uiuit, et diligit; si diligit, dilectio in eo 272 b i. dilectio autem in malo non est. Est enim fons bonorum proprius, in quo non conmunicat alienus. Ergo bonus factus est iste per gratiam ante confessionem peccati: non ita que malus est; bonus enim et malus aliquis simul esse non potest.Quod si malus non est, membrum diaboli non esse probatur:nec ergo dignus est gehenna, que diabolo et eius membris solummodo debetur, sicut eterna beatitudo solummodo membris Christi paratur. Non ergo in confessione peccatum remittitur, quod iam remissum esse probatur. Fit itaque confessio ad ostensionem penitenciae, non ad inpetrationem ueniae, sicut circumcisio data est Abrahae in signum iusticiae, non in causam iustificationis, sic confessio sacerdoti offertur in signum ueniaeacceptae, non in causam remissionis accipiendae.

II. Pars. §. i. Alii e contra testantur, dicentes sine confessione oris et satisfactione operis neminem a peccato possemundari, si tempus satisfaciendi habuerit. Unde Dominus per Prophetam ait: Dic tu iniquitates tuas, ut iustificeris.

Item Ambrosius in lib. de Paradyso. [cap. 14.] "Noh potest quisquam iustificari a peccato, nisi [,fuerit peccatum ante confessus".

Idem in serm. [I.] Quadragesimae. "Ecce nunc tempus acceptabile adest, in quo confessio a morte animam liberat, confessio aperit paradysum, confessiospem saluandi tribuit. Unde scriptura dicit: ,,,,Dic tu iniquitates tuas, ut iustificeris. His uerbis ostenditur, quia nonmeretur iusiificari qui in uita sua peccata non uult confiteri.Illa confessio uos liberat, que fit cum penitencia. §. 1. Penitencia uera est dolor cordis, et amaritudo animae promalis, que quisque conmisit. Penitencia est et mala pre-terita plangere, et plangenda iterum non conmittere."

Item Iohannes Os aureum [in hom. de penitencia, que incipit: „ Prouida mente “]. "Perfecta penitencia cogit peccatorem omnia libenter sufferre. §. 1.293 a j corde eius contritio, in ore confessio, in opere tota humilitas: hec est fructifera penitencia.^"

Idem. "Non potest quis gratiam Dei celestis accipere, nisi purgatus fuerit ab omni sorde peccati per penitenciae confessionem, per donum baptismi salutaris".

Item Augustinus [in lib. de continentia, cap. 6.] "Nullus debitae grauioris penae accipit ueniam, nisi qualemcumque, etsi longe minorem quam debeat, soluerit penam. Ita enim inpertitur a Deo largitas misericordiae, ut non relinquatur iusticia disciplinae."

Idem Vincentio, [epist. XLVIII .] "Neminem putes ab errore ad ueritatem, et a peccato quocumque seu paruo seu magno ad correctionem sine penitencia posse transire".

Idem [in lib. L. Homil., hom. 49.] de penitencia "Agite penitenciam, qualis agitur in ecclesia, ut oret pro uobis ecclesia. Nemo dicat sibi: occulte ago, apud Deum ago,nouit Deus, qui ignoscit michi, quia in corde ago. Ergosine causa dictum est: ,,,, Que solueritis in terra soluta eruntet in celo. Ergo sine causa claues datae sunt ecclesiae Dei,frustramus euangelium Dei, frustramus uerba Christi, promittimus uobis quod ille negat: nonne uos decipimusf Iobdicit: „,, Si erubui in conspectu populi peccata mea confiteri .Atque ideo, si non potuistis habere uel noluistis pudicitiamconiugalem, seu continentiam, et deuiastis a proposito, uel uin-culo coniugali, uel deuotione continentiae, sit in uobis humilitas et dolor penitenciae. Apertius dico: Nemo dicat, nonintellexi.Quia post uxores uestras illicito concubitu uos maculastis, si preter uxores uestras cum aliqua concubuistis, agite penitenciam etc."

Item Ieronimus super Exodum. II. Pars. "Et uenit, inquit, Aaron, et omnes presbiteride Israel, manducare panem cum socero Moysi in conspectuDei. “ Omnia ergo, que faciunt sancti, in conspectu Dei faciunt,peccator autem a conspectu Dei fugit. Denique scriptumest, quia Adam, postquam peccauit, fugit a conspectu Dei, et interrogatus respondit: „„Audiui, inquit, „ „uocem tuam, et abscondi me, quia nudus eram. Sed et Cayn, defratricidio condempnatus a Deo: „„Exiit ,4 iq ^„ „a facie Dei, et habitauit in terra Naim. Exiit z ergo afacie Dei qui indignus est conspectu eius. S ancti autem manducant et bibunt in conspectu Dei, et omnia, que agunt, in conspectuDei ' agunt. Ego amplius adhuc locum presentem discutiensuideo, quia qui pleniorem scientiam Dei accipiunt, et pleniusdiuinis inbuti sunt disciplinis, isti, etiamsi malum faciunt, coramDeo faciunt, et in conspectu eius faciunt, sicut ille, qui dixit: „„Tibi soli peccaui, et malum coram te feci. Quid ergoplus habet qui malum coram Deo facit? Continuo^ penitet, etdicit: Peccaui. Qui autem discedit a conspectu Dei, nescit conuerti,et peccatum penitendo purgare. Hoc ergo interest, malum coramDeo facere, et a Dei conspectu discessisse peccantem."

Item Augustinus. "Sed et continuo, qui dixerat: „ „ Sicut Adama faciam te, et sicut Seboym, “ que duae urbes ex uicinia Sodomorum parilisexcidii traxere consortium, „„Conuersum est, inquit, „„cormeum: in me ipso conturbata est anima mea; nonfaciam secundum iracundiam furoris mei. Nonne ergo apparet, quod ideo nobis peccantibus indignatur S Dominus Iesus,ut indignationis suae terrore nos conuertat? Indignatio ergo eius non ultionis executio, sed magis absolutionis operatio est."

Item Ambrosius in lib. de Paradyso, [cap. I4.] "Serpens decepit me, et manducaui. Venialis culpa, quam sequitur professio delictorum. Ideo non desperatamulier, que non reticuit Deo, sed magis confessa est peccatum quammedicabilis sentencia secuta est. Bonum est condempnari inpeccato, et flagellari in delicto, ut cum hominibus flagellemur.Denique Cayn, qui uoluit crimen negare, indignus iudica-tus est, qui puniretur in peccato, sed remissus est sine pre-scripto penae, fortasse non tam maiore crimine parricidii (;illud enim conmisit in fratrem) quam sacrilegii, quod Deocredidit mentiendum, dicens: „ „ Nescio; numquid custos fratrismei sum ego? Et ideo accusatori eius diabolo accusatio reser-uata est, ut cum eius angelis flagelletur, qui cum hominibusnoluit flagellari. §. i. Nampastor ille euangelicus lapsamouem uexisse legitur, non abiecisse, et Salomon ait: „„Noliesse nimiss iustus. Debet enim iusticiam temperare moderatio. Nam quemadmodum tibi curandus prebeatur,quem fastidio habeas ? qui contemptui se, non conpassionimedico suo putet futurum ?"

Idem. "Libenter ignosco, prompte indulgeo, misericordiam malo quam sacrificium, quia per sacrificium iustus conmenda-tur, per misericordiam peccator redimitur. „ „ Non ueni uocareiustos, sed peccatores ad penitenciam ^.“ “ In lege sacrificium,in euangelio misericordia est; lex per Moysen data est, perme gratia."

Item Leo Episcopus Theodoro, Foroiuliensi Episcopo, [epist. LXXXIX. al. XCI.] "Multiplex misericordia Dei lapsibus humanis ita subuenit, ut non solum per baptismi gratiam, sed etiam per penitenciae medicinam spes uitae reparetur eternae, ut qui regenerationis dona uiolassent, proprio iudicio se condempnantes, ad remissionem criminum peruenirent, sic diuinae uoluntatis presidiisordinatis, ut indulgentia Dei, nisi supplicationibus sacerdotum,nequeat obtineri. Mediator enim Dei et hominum homo dominus Christus Iesus hanc prepositis ecclesiae tradidit potestatem, ut confitentibus penitenciae satisfactionem darent, et eadem salubri satisfactione purgatos ad conmunionem sacramentorum per ianuam reconciliationis admitterent."

Et post pauca: §. i. "Si autem aliquis eorum, pro quibus Domino supplicamus, quocumque interceptus obstaculo a munere indulgentiaepresentis excesserit, et prius, quam ad constituta remedia per-ueniat, temporalem uitam humana condicione finierit, quod manens in corpore non recepit, consequi exutus carne non poterit."

Et post aliqua: §. 2. "His autem, quiztempore necessitatis et periculi urgentis instantia presidiumpenitenciae, et mox reconciliationis inplorant, nec satisfactiointerdicenda est, nec reconciliatio deneganda, quia misericordiaeDei nec mensuras possumus ponere, nec tempora diffinire,apud quem nullas ueniae moras patitur conuersio".

Et item: §. 3. "Ita ergo necessitati auxiliandum est, utnec actio illis penitenciae, nec conmunionis gratia denegetur, si eam etiam amisso uocis offitio per indicia integrisensus querere conprobentur. Quod si aliqua, egritudine itafuerint aggrauati, ut quod paulo ante poscebant sub presenti ^significare non ualeant, testimonia eis fidelium circumstantiumprodesse debebunt, simul tamen et penitenciae, et reconciliationis beneficium consequantur. Seruata tamen regula canonumpaternorum circa eorum personas, qui in dominica fidediscedendo peccauerunt."

Item Ambrosius [lib. I. de penit., c. i.] III. Pars. "Nemo potest bene agere penitenciam, nisi quis perauerit indulgentiam. Sed negant, his oportere reddi conmunionem, qui preuaricatione lapsi sunt. §. 1. Deus autem^nullius crimen excepit, qui peccata omnia donauit."

Item Ambrosius [lib. II. de Cain et Abel, c. 4.] "Verbum Dei dimittit peccata: sacerdos est iudex; sacerdos quidem offitium suum exhibet, et nullius potestatis iura €xercet. Et paulo post: i. „ Dominus par ius et soluendiesse uoluit, et ligandi, qui utrumque pari conditione permisit.Ergo qui soluendi ius non habet nec ligandi habet."

Et infra: §.2. "Certum est, quod utrumque licet ecclesiae, heresisutrumque non habet . /ws enim hoc solis permissum est sacerdotibus. Recte igitur ecclesia hoc uendicat, que ueros habetsacerdotes; heresis uendicare non potest, que sacerdotes Dei nonhabet"

Item in eod. [I. lib. de penit. c. 3.] IV. Pars. "Potest fieri, ut aliquis uictus suppliciis sermone neget, et corde adoret. Numquid eadem causa eius,qui sponte negat , et eius, quem tormenta inclinauerunt adsacrilegium '? Non. Quam indignum autem est s, cumapud homines ualeat certaminis gratia, ut apud Deum non ualereasseratur ? Nam sepe in hoc athletarum seculari certamine etiamuictos, quorum fuerunt certamina probata, hominum uulguscum uictoribus coronare consueuit; maxime quos uiderit autforte i, dolo, aut fraude excussos^ uictoria. Et Christus athletas suos, quos uiderit grauibus paulisper cessissesuppliciis, sine uenia patietur maner e ' ? Numquid non habebit remunerationem laboris, qui etiam aliquos proie-dti°"

Et infra [c. 6.]: §. 1. "Dicis Petro excusanti,ne eius pedes lauares: „„Nisi lauero tibi pedes, non habebis partem mecum. Quid P ergo isti possunt tecum consortium habere, qui claues regni non suscipiunt, negantes, quodpeccata dimittere debeant ? Quod recte quidem de se fatentur.Non enim Petri hereditatem habent qui Petri sedem non habent,quam inpia diuisione discerpuni."

Et paulo post: §. 2. "Egritudo carnis peccatum repellit, luxuria autem carnis culpamadolet. Illuditur ergo diabolus, ut se ipsum morsu suouulneret, et contra se armet, quem debilitandum putauit."

Et infra: §. 3. "Quod nocet corpori iuuat spiritum."

Et paulo post: §. 4. "Sicut semel pro omnibus inmolatus est Christus^, ita, quotiescumque peccata donantur, corporis eius sacramentum sumimus, ut per sanguinem eius remissio peccatorumdetur Ergo euidentissime Domini predicatione mandatumest etiam grauissimi criminis reis, si ex toto corde et manifestaconfessione peccati penitenciam gerant, sacramenti celestisperfundendam gratiam".

Idem [lib. II. de penit., c. 7.] V. Pars. "Quantuslibet ergo mortui fetor sit, aboleturomnis, ubi sacrum redoleuerit unguentum, et surgit defunctus,et solui rubentur uincula eius, qui adhuc in peccato est; tollituruelamen de facie eius, quod ueritatem gratiae, quam acceperat,obumbrabat . Sed quia uenia donatus est, reuelare faciem,aperire uultum iubetur. Non enim habet quod erubescat, cuipeccatum dimissum est. In tanta enim Domini gratiatantoque diuini muneris miraculo cum oporteret ' uniuersosletari, conmouebantur inpii, et aduersus Christum conciliumcongregabant, Lazarum quoque interficere uolebant. Nonnemerito eorum successores uos fore cognoscitis, quorum heredesduriciae estis? Nam et uos indignamini, et contra ecclesiam con gregatis concilium, quia uidetis mortuos in ecclesia reuiuiscere, etpeccatorum indulgentia resuscitari. Itaque quod in uobisest) per inuidiam rursus uultis interficere resuscitatos, Sed Iesus non reuocat beneficia, immo cumulo libertatis amplificat, reuiuiscit sollicite suscitatus s, et celebrata resurrectionis gratia letus ad cenam uenit."

Item [ibidem, c. 4.] "His" potestatis suae gratiam negat, (que in remissione peccatorum est), qui celestem eius potestatem diabolico spiritu separant ab ecclesia Domini , ut omnium temporumhereticos et scismaticos conprehenderet, quibus indulgentiam negat, quod omne peccatum circa singulos est ac uniuersos."

Et infra [c. 5.J: §. 1. "Quid mirum, si salutem negatis aliis,qui uestram recusatis? licets Hii nichil a uobis differant,qui a uobis penitenciam petunt. Arbitror enim, quod et-ludas potuisset tanta miseratione Domini non excludi a uenia,si penitenciam non apud Iudeos, sed apud Christum ges-sisset."

Et paulo post: §. 2. "Qui agit penitenciam, nonsolum diluere lacrimis debet peccatum sed etiam emendationibus operire , et tegere delicta superiora, ut non inputeturei peccatum."

Item in eodem [II. lib. c. 9.] VI. Pars. "Nonnulli ideo poscunt penitenciam, ut statimsibi reddi conmunionem uelint. Hii non tam se soluere cupiunt,quam sacerdotem ligare. aSW enim conscientia se nontam exuunt, quam sacerdotem indui cupiunt, cui preceptum est: „„Nolite sanctum dare canibus, neque miseritismargaritas uestras ante porcos; “ hoc est: inmundis spiritibussacrae communionis non sunt facile tribuenda consortia".

In eodem. "Sunt qui arbitrentur™, hanc esse™ penitenciam, si abstineant a sacramentis celestibus. Hii seueriores in seiudices sunt™, qui penam prescribunt si™ remedium declinant,quos ob™ penam ™ conueniebat doler e, quia celesti fraudarentur gratia."

Et paulo post: §. i. "Facilius autem in-uenis qui innocentiam seruauerit b quam qui congrue egerit penitenciam peccati; acquirendae ambitio dignita tis, ubi uini effusio, ubi ipsius copulae coniugalis usus? Renun-ciandum seculo est, e/ ipsi somno minus indulgendum quam natura postulet ™, interpellandum est gemitibus, interrumpendum es/ suspiriis, sequestrandum P orationibus,uiuendum ita, ut uitali™ i moriatur usui, se ipsum™ homo abneget, et totus inmutetur.™"

Et infra [c. ii.]: §. 2. "Nemo in peccatis positus arrogare sibi debetauctoritatem aut usurpationem sacramentorum, quia scriptumest: „,,Peccasti? quiesce."

(Et™ paulo post): §.3. "„Dici-mus ergo, agendam™ penitenciam, et eo tempore agendam™,quo culpa deferuescat luxuriae, et in peccati captiuitatepositos reuerentiores, non usurpatores esse debere. Nam se Moysi propius accedere gestienti, ut cognitionem misterii celestishauriret™, dicitur: „„Solue calciamentum pedum tuorum: quanto magis nos™ animae nostrae pedes exuere uin-culis corporalibus, et nexu mundi istius™ gressus eius debemus absoluere ?“ Et m/ra: §.4. „ Nichil esi™, quod tamsummi™y doloris sit, quam si unusquisque positus sub captiuitate peccati recordetur, nntfe lapsus sit, atque nnde deciderit™, et quod ad corporea atque terrena ab illa speciosa ac pulchra diuinae conditionis™ intentione defluxerit."

Item Ciprianus [lib. IV. epist. 2. ad Antonianumj. "Miror autem quosdam sic obstinatos esse, ut dandam, non putent lapsis penitenciam, aut penitentibus existiment ueniamdenegandam, cum scriptum sit: „„ Memento, unde cecideris, etage penitenciam, ei priora™ opera fac. Quod utique ei dicitur, quem constat cecidisse, et quem Dominus hortatur per operarursus exurgere, quia scriptum est: „,,Elemosina a morteliberat, „ non utique ab illa morte, quam semel Christi sanguis exstinxit, et a qua nos salutaris baptismi et redemptorisnostri gratia liberauit™, sed ab ea, que per delicta postmodumserpit."

Item Ieronimus. "Inportuna in euangelio mulier tandem meruit audiri, et clauso cum seruis ostio, media licet nocte, ab amico panes amicus accepit; Deus ipse, qui nullis™ intra se superari uiribus potest, publicani precibus uincitur. Niniue duitas™,que peccato periit, fletibus stetit. Quorsum ista tam longo repetitaprincipio ? uidelicet ut paruum magnus aspidas, ut diues pastormorbidam non contempnas ouem. Christus in paradysum decruce latronem intulit, et, ne quis aliquando seram conuersio-nem putaret, fecit homicidii penam martirium. Christus™, inquam, prodigum filium reuertentem letus amplectitur, et nonagintanouem pecudibus derelictis una ouicula, que remanserat ™, humeris boni pastoris aduehitur. §. 1. Ubi uero peccatorintelligens uulnus suum tradit medico se curandum, ibi nonest uirga necessaria, sed spiritus lenitatis."

III. Pars. [Gratian.] Quod autem omni peccanti auctoritate Ambrosii uenia promittitur, falsum uidetur. Quibusdam enim uenia denegatur aut ex magnitudine peccati, aut ex graduoffitii. Unde Iohannes in epistola: „ Est peccatum ad mortem:quis™ orabit pro eo? Alibi quoque legitur: Quis medebitur incantatori uulnerato a serpente ?

Idem "Si sacerdos peccauerit, quis orabit pro eo?"

[Gratian.] Sed huiuscemodi interrogationes non semper negationem inferunt; sed potius difficultatem uel raritatemnotant, ut est illud euangelii: „Quis, putas, est fidelis seruuset prudens etc. Hinc etiam Ambrosius: ,,Deus, quis similiserit tibi? non utique nullus; quia imago patris filius est ASimiliter accipiendum: ,,Quis orabit pro eo? hoc est, singularis uitae aliquis debet orare pro eo, qui peccauit in Domino™. „Nam™ quomodo Iohannes diceret, non orandumpro delicto grauiori, qui legisset, Moysen rogasse, et inpetrasse,ubi erat preuaricatio uoluntaria? qui sciret etiam Ieremiamrogasse ?“ §. 1. Potest etiam secundum Augustinum™ aliter intelligi illud Iohannis: „ Est peccatum ad mortem etc. utnulla sit eius et superiorum contrarietas. Ait enim: „ „ Est peccatum ad mortem, non pro illo dico, ut roget quis. De quopeccato, quoniam non est expressum, possunt multa et diuersasentiri. Ego autem dico, hoc™ esse peccatum, fidem, que perdilectionem operatur, deserere usque ad mortem. Hec etiamest blasphemia in Spiritum sanctum, quam neque in hoc seculo,neque in futuro remittendam in euangelio Dominus asseruit.Siue autem delectatione peccati, siue desperatione ueniae usque admortem quis in peccato perseueret, iustum est, ut sine fine puniatur qui sine fine peccauerit ".

Unde Gregorius [Papa, lib. IV. Dial. c. 43.]: "Voluissent iniqui, si potuissent, sine fine uiuere, ut potuissent sine fine peccare. Ostendunt, quia in peccato semper uiuere cupiunt, numquam peccare desinunt, dumuiuunt. Ad magnam ergo iusticiam iudicantis pertinet, ut numquam careant supplicio qui in hac uita numquam uoluerunt carerepeccato"

IV. Pars. [Gratian.] Ex his itaque apparet, quod sineconfessione oris et satisfactione operis peccatum non remittitur.Nam si iniquitates nostras necesse est, ut dicamus, ut posteaiustificemur; si nemo potest iustificari a peccato, nisi antea fueritconfessus peccatum; si confessio paradysum aperit, ueniam acquirit; si illa solum confessio ittilis est, que fit cum penitencia inquo notatur aliud esse confessio, aliud penitencia, siue interiorsiue exterior accipiatur); si ille, qui promittit ueniam occulte apudDeum non apud ecclesiam penitenciam agenti, frustrat euangelium et claues datas ecclesiae, promittit etiam quod Deusnegat delinquenti; si nemo potest consequi ueniam, nisi quantulam-cumque, etsi minorem quam debeat, peccati soluerit penam; sisolis sacerdotibus ligandi soluendique potestas a Deo tradita est;si nullus ueniam accipit, nisi ecclesiae supplicationibus ipsam in-petrare contendat: concluditur ergo, quod nullus ante confessionem oris et satisfactionem operis peccati abolet culpam. §. i. Denique, ut perspicue appareat, neminem sine confessione a peccato mundari, ab ipsius humani generis principio sumamus exordium. Peccato transgressionis primi parentes corrupti a Dominosunt requisiti de culpa, ut peccatum, quod transgrediendo con-miserant, confitendo delerent. Serpens autem de culpa requisitusnon est, quia per confessionem non reuocabatur ad uitam. Caynquoque, cum primae preuaricationi fratricidium addidisset, similiter a Domino de culpa requisitus est, dum dicitur ei: „ Ubiest Abel frater tuus? Sed quia superbus peccatum suum confiteri noluit, potius mendaciter negando Dominum fallereconatus est, dicens: „Numquid custos fratris mei sum ego?indignus uenia iudicatus est. Unde in desperationis profundummersus, dum ait: „ Maior est iniquitas mea, quam utueniam merear .“ Vagus et profugus exiit a facie Domini, significans, eos, qui peccatum suum confiteri dissimulant, respectudiuinae miserationis indignos haberi. Reges quoque, qui ignorantia ducti in Abraham deliquerant, non nisi eodem orantesanari meruerunt. In quo figuratur, quod passiones morumnon sanantur, nisi orationibus ecclesiae. Moysi quoque precepit Dominus, ut lepra, siue in cute, siue in domo, siue in ueste,appareret, sacerdoti ostenderetur, et, iuxta eius arbitriumseparata, eius iudicio contaminaretur, uel mundaretur. Saul quoque, cum a spiritu maligno uexaretur, non poterat ad sanaementis offitium redire, nisi prius Dauid psalterium arriperet, etcoram eo psalleret, et ita ab eius uexatione cessaret diabolus. Inquo mistice ostenditur, quod quicumque diabolo propter peccatum s mancipatur, ab eius dominio eripi non ualet, nisi Dauid,id est ecclesia, psalterium accipiat, et coram eo psallat, id estparticipem spiritualis gratiae ipsum ' 'faciat, et salubriter am-monendo, et pie pro eo orando, et exempla boni operis sibi prehendo, diabolum ab inuisibili eius uexatione conpescat. Dauid quoque, cum adulterium conmisisset et homicidium, non anteaudiuit a Propheta: „Transtulit Dominus peccatum tuum ate, quam ipsum peccatum confiteretur. Prius enim Prophetaeredarguenti peccatum confessus est, et postea audiuit: „ TranstulitDominus peccatum tuum a te .“623 Achab quoque, cum de innocentis sanguinis effusione sentenciam conminantis Dei audiret,induit se ipsum cilicio, satisfaciens Deo per penitenciam. UndeDominus ad Helyam ait: ,, Quoniam Achab reueritus estfaciem meam, non inducam malum in diebus eius. Niniuitae,cum audirent: ,, Adhuc quadraginta dies, et Niniue subuerte-tur, ex edicto regis et principum penitenciam egerunt, dicentes; „ Quis scit, si conuertatur, et ignoscat Deus, et relinquatpost se benedictionem? Hac humilitate satisfactionis inminentemsubuersionem euadere meruerunt. Quorum exemplis euidenterostenditur, quod nullus a Deo consequatur ueniam, nisiprimum satisfecerit sibi per penitenciam. Nabuchodonosor propter superbiam suam a rationabili mente in bestialem animum conmutatus, atque a regno suo profugus recedens, nonante regnum recepit, quam conuersus Deum predicauit. Deniqueplebs Israelitica ob culpam suae transgressionis captiuitati traditanon ante liberari meruit, quam peccata sua confitens Danielis et aliorum sanctorum precibus ueniam accepit. §. 2. In euangelio quoque uenientes ad Iohannem, ut baptizarentur ab eobaptismo penitenciae, primum confitebantur peccata sua, ostendentes, quod quisque debet peccata sua dampnando confiteri,et innouationem melioris uitae promittere, si regenerationis gratiam desiderat accipere. Christus quoque alios legitur suscitasse a mortuis, alios a lepra mundasse, alios illuminasse, aliorum membra paralisi dissoluta consolidasse:omnium tamen sanitatem petitio propriae uocis uel amicorumlegitur precessisse. Luca enim referente didicimus, quod prosocru Petri prius rogatus est, quam eam sanitati redderet. Leprosus uero ille, quem descendens Dominus de monte mundauii,prius clamauit ad eum: „ Domine, si uis, potes me mundarequem postea tangendo mundauit. Cecus quoque dum clamaret adeum: „ Miserere mei, fili Dauid “ interrogauit eum Iesus:„Quid uis, ut faciam tibi% ait: „Rabboni, ut uideam lumen.''’'Tres quoque mortuos audiuit, quos aliis orantibus reddidituitae. Quartum quoque discipulo nunciante audiuit; sed quiadefuerunt uiui, qui pro eo precarentur, resuscitari non meruit. §. 3. Quibus nimirum exemplis euidentissime datur intelligi, quodille, quem macula grauioris culpae inficit, nisi confessione propriioris, uel intercessione ecclesiae suffragante, sanari non poterit.Hinc penitens ille, qui prius tacendo peccata flagellari meruerat,postea correptus dicebat: „ Quoniam tacui, inueteraueruntossa mea, dum clamarem tota die. Hinc Christus ex personamembrorum ait: „Non absorbeat me profundum, neque urgeatsuper me puteus os suum. Quod Augustinus ^ exponit, dicens:,, Puteus est humanae iniquitatis profunditas, in quem si cecideris, non claudet super te os suum, si tu non claudis ® ostuum; confitere ergo, et dic: De profundis clamaui ad te,Domine, et euades. Claudet super illum °, qui in profundocontempnit, a quo mortuo, uelut ab eo, qui non est p, perit confessio .^® Hinc idem Propheta ait: „ Introite portas eius in confessione, ostendens ad portas misericordiae non nisi perconfessionem peccati aliquem posse pertingere. §. 4. Hincetiam B. lohannes Baptista, et Saluator noster exordium suaepredicationis a penitencia sumpserunt, dicentes:,, Penitenciamagite, appropinquabit enim regnum celorum;“ ostendentesneminem ad regna celorum posse pertingere, nisi primum perpenitenciam Deo curauerit satisfacere. Hinc etiam in Actibus Apostolorum legitur, quod credentes ueniebant ad Apostolos, annuntiantes actus suos. §. 5. Ex his omnibus facile monstratur, sine confessione nullum ueniam posse mereri Q,

Hinc etiam Leo Papa ait [epist. LXXVIII. al. LXXX. ad Episcopos Campaniae]: "Sufficit penitenti confessio, que primum Domino offertur, deinde sacerdoti, qui pro delictis penitencium precator accedit."

Idem, [ad Rusticum, Narbonensem Episcopum, epist. XC. al. XCII. c. 7.] "Penitencia, que dilata est, cum studiosius petita fuerit, non negetur, ut eo modo ad indulgentiae medicinam anima uulne-rata per ueniat."

Item Augustinus in sermone de penitencia, [al. lib. de penitenciae medicina]. "Non sufficit mores in melius conmutare, et a preteritis malis recedere, nisi etiam de his, ^ne facta sunt, satisfiat Domino per penitenciae dolorem, per humilitatis gemitum, per contriti cordis sacrificium, cooperantibus elemosinis etieiuniis.""

Item Ambrosiusmc. i. Lucae.] "Nouit Deus mutare sentenciam, si tu noueris emendare delictum"

Item Leo Papa, [epist. XC. al. XCII. ad Rusticum, c. 8.] "Aliud quidem est debita iusta reposcere, a/end propria perfectionis amore contempnere. Illicitorum ueniam postulantem oportet etiam a multis licitis abstinere; dicente Apostolo: "Omnia michi licent, sed non omnia expediunt" unde penitens habeat causam, negligere forte non debeat, melius expetet ecclesiasticum, ^nam forense iudicium."

Item Ieronimus in Malachia. "Qui sanctus sacerdos est, ei comedit Pasca Domini, ac- cingatur baltheo castitatis, ei audiat cum Apostolis: Smi lumbi uestri precincti, ei lucernae ardentes in manibus uestris. Qui autem peccator est, ei quem remordet propria conscientia,cilicio accingatur, ei plangat uel propria delicta uel populi, ei m- grediatur ecclesiam, de fuerat egressus propter peccata ,ei cw&ei uel dormiat in sacco, ni preteritas delicias, per </na5 Deum offenderat, austeritate uitae conpenset."

Idem in Amos Propheta, [ad c. 9.] "SY agamus penitenciam, ipsum quoque suae penitebit sentenciae. Rursus iuxta eundem Iheremiam promittit prospera 52 penitenciam egerimus. Quod 52 negligentia dis-soluamur, et illum penitebit sponsionis ®, promissaque mutabit.Cuius rei exemplum Samariam ei Iherusalem habere possumus, quorum alii de inminentibus suppliciis liberati sunt, 0/22 quepatribus promissa fuerant perdiderunt"

/dem 5nper Danielem, [ad c. 4.] "Quamobrem, consilium meum placeat tibi, et peccata tua elemosinis redime, ei iniquitates tuas in misericordiispauperum: si forte ignoscat Deus delictis tuis. Sipredixit sentenciam, <£ne mutari non potest, quomodohortatur ad elemosinas pauperum et misericordiam, ni Dei sentencia permutetur^. Quod facile soluitur regis Eze - chiae exemplo quem Ysaias dmi e 55 e moriturum) etNiniuitarum, quibus dictum fuerat L „„ Adhuc quadragintadies, et Niniue subuertetur.‘ Et tamen ad preces Ezechiaeet Niniue Dei sentencia mutata e 5 i. Rursum bona agentise asserit polliceri et indulgentiam, alioquin et inreuerentiam loquitur deus se mala minari super gentem, ei, 52’ftona fecerit minas clementia commutare. Rursum agenti asseritpolliceri, et, si male fecerit, &ctf, suam mutare sentenciam, non m homines, 5 ed m opera, que mutata sunt. Neque enim Deus hominibus irascitur, sed uiciis, que cum inhomine non fuerint, nequaquam punit quod mutatum est. Dicamus quidem et aliter. Fecit igitur P Nabuchodonosoriuxta Danielis consilium misericordias in pauperes, et idcircousque ad mensem duodecimum in eo q dilata est sentencia.Sed quia postea ambulans in aula Babylonis gloriatur, etdicit: ,,,,Nonne hec est Babilon magna, quam ego edificauiin domum regis et in robore fortitudinis meae, eigloria nominis mei?“ bonum misericordiae perdidit malosuperbiae. „„Forsitan ignoscat Deus delictis tuis. CumB. Daniel prescius futurorum de sentencia Dei dubitet, remtemerariam faciunt qui audacter ueniam peccantibus poi- licentur. Et tamen sciendum est, quod Nabuchodonosor bona opera facienti uenia repromittitur y."

Idem. "Vide benignum Dominum misericordiam cum seueritate miscentem, et ipsius penae modum iusta et clementi libratione pensantem. Non in perpetuum tradidit delinquentes ,5ed quanto, inquit, tempore seruierunt Chusarsathon,hoc est octo annis. Disce et hoc, o tu auditor, quisquis ille es,qui tibi conscius es alicuius erroris, et quanto tempore errasse tenosti, quanto tempore deliquisti, tanto nichilominus temporehumilia te ipsum Deo, et satisfacito ei in confessione penitenciae;non expectes, ut humiliet te Chusarsathon, et inuito necessitasextorqueat penitenciam: sed ipse preueni tortoris istius duri-ciam, quia, si te ipse emendaueris, si te ipse correxeris,pius est Dominus ei misericors, qui uindictam temperet ab eo,qui illam penitendo preuenit. Sed ei illud consideremus, quia, donec seruierunt Chusarsathon hi, qtii traditi fuerant pro delictis suis™, et non clamauerunt ad Dominum,nemo suscitatus est, qui saluare eos possetis. Cum uero clama-uerunt ad Dominum, tunc suscitauit Dominus saluatoremIsrael, et saluauit eos."

"Ecclesia Christi est, non habens maculam neque rugam, aut aliquid istiusmodi. Qui ergo peccator est, et aliquasorde maculatus, de ecclesia Christi non potest appellari, necChristo subiectus dici. Possibile autem est, ut, quomodo™ ecclesia, que prius rugam habuerit et maculam , i inmun-ditiam postea restituta est, ita et peccator currat ad medicum,quia non habent opus sani medico, sed male habentes, ut curent ™ uulnera ipsius™°, et fiat de ecclesia, que est corpus Christi!"

Idem [in c. 1. Amos.] "Super tribus sceleribus Damasci, et super quatuor non conuertam eum!'' Iuxta tropologiam hoc possumus dicere. Primum peccatum est cogitasse que mala sunt. Secundum, cogitationibus™ acquieuisse peruersis. Tertium, quod mente decreueris opere conplesse. Quartum, post peccatum non agere penitenciam, et™ suo sibi conplacere delicto"

Idem [epist LXV. adPammachium et Oceanum]. "Secunda post naufragium tabula est culpam simpliciter confiteri. Imitati estis errantem, imitamini et correctum. Er-rauimus iuuenes, emendemur senes; iungamus gemitus et lacrimas copulemus"

Idem "Quia diuinitatis natura clemens est et pia, magisque ad indulgentiam quam ad uindictam prona, quia non uult mortem peccatoris, sed ut conuertatur et uiuat: si quis post lapsum peccatorum ad ueram penitenciam se conuertit, cito a misericordiae iudice ueniam inpetrabit"

Idem in Malachia. "Ne forsitan peccati memores tardius reuertantur, adhuc ,““ inquit,,,,,sedere uos faciam in tabernaculis, sicutin diebus festiuitatisf ut, quod facit baptisma, hoc faciat penitencia, et habitent in tabernaculis Saluatoris, hoc est in ecclesia !™"

Idem [in c. 9. Danielis ]. "Predixerat Iheremias septuaginta annos dessolationis temnlL no st a uos rursum ueniret nonulus in Iudeam. et edidcare-tur 798 Hi 799 a templum e/ Iherusalem. Que res Danielem nonfacit negligentem, sed magis prouocat ad rogandum, ut quodDeus per suam clementiam promisit per eorum inpleat preces,ne negligentia, et superbia pariat offensam. §. 1. Denique in Genesi legimus, centum et uiginti annos penitenciaeconstitutos ante diluuium, quia tanto tempore, hoc est centumannis, noluerunt agere penitenciam, nequaquam expectat, utet uiginti alii conpleantur, sed infert ante quod postea fueratconminatus. Unde Iheremiae s dicitur ob dunciam cordis populi Iudeorum: „ ,,Ne ores pro populo hoc, quia non exaudiam te! Et ad Samuel: „„ Usquequo luges superSaul? Et$ ego abieci eum. In cinere igitur et saccopostulat inpleri quod promiserat Deus, non quod esset incredulus futurorum, sed ne securitas negligentiam, et negligentiapreparet offensam !"

Item Ambrosius in sermone in Dominica de Abraham. "Medicina misericordiae tollit peccata magna.“ Habemus plura subsidia, quibus peccata nostra redimimus: pecuniam habes, redime peccatum tuum. Nonuenalis est Dominus, sed tu ipse uenalis es. Peccatis tuisuenundatus es, redime te operibus tuis, redime te pecuniatua; uilis pecunia, sed preciosa est misericordia. §. 1.„Elemosina,“ inquit, „a peccato liberat.“"

Gratian. Crimina ergo elemosinis redimuntur.

Item Iohannes Os aureum, [homil. IX. ad c. 6. epist. ad Hebraeos . "Medicamentum fortius, quod maxime operatur in penitencia, hoc est%. Sicut in preceptis medicinae medicamentum multas quidem herbas accipit, unam autem dominantissimam: sicet in penitencia ista herba dominantior et potentior est, et uni-uersum ipsa efficit. Audi enim quid dixit diuina scriptura: "Date elemosinam, et ecce, omnia munda sunt uobis""

Item Ambrosius in lib. [I.] de penit., [c. 2.] "Deus diffinitionem non facit, qui misericordiam suam omnibus promisit, et sacerdotibus suis relaxandi licentiam sine ulla exceptione concessit. Sed qui culpam exaggerauerit exaggeret penitenciam. Maiora enim crimina maioribus abluuntur fletibus"

Idem [lib. II. de penit., c. 10.] "Fleat pro te mater ecclesia, et culpam tuam lacrimis lauet. Videat te Christus merentem, et dicat: „„Beati tristes, quia gaudebitis, Amat, ut pro uno multi rogent. Denique in euangelio motus uiduae lacrimis, quia plurimi pro ea flebant, filium eius resuscitauit."

Idem [eodem lib. II. c. ii.] "Adam de paradyso statim post culpam Deus eiecit. Non distulit; sed statim separauit a deliciis, ut ageret penitenciam; statim tunica uestiuit eum pellicea, non serica"

Item Augustinus ad Felicianum. V. Pars. "Tres sunt autem actiones penitenciae, quasmecum uestra eruditio recognoscit. Una est, que nouumhominem parturit, donec per baptismum salutare omniumpreteritorum fiat ablutio peccatorum. Omnis enim, quiiam uoluntatis suae arbiter constitutus est, cum accedit ad sacramenta fidelium, nisi eum peniteat uitae ueteris, nouam nonpotest inchoare. Ab hac penitencia, cum baptizantur, soli par-uuli inmunes sunt. Nondum enim uti possunt libero arbitrio.Quibus tamen ad consecrationem remissionemque originalis peccati prodest eorum fides, a quibus offeruntur."

"§. i. Alterauero penitencia est, cuius actio per totam uitam istam, qua incarne degimus mortali, perpetua supplicationis humilitate subeunda est. Primo, quia nemo g uitam eternam, incorruptibilem inmorialemque desiderat, nisi eum uitae huius temporalis,corruptibilis, mortalis peniteat. Non enim sic quisque innouam uitam per sanctificationem baptismi nascitur, ut, quemadmodum ibi deponit omnia peccata preterita, ita etiam statim mortalitatem ipsam carnis, corruptionemque deponat."

"§. 2. Tertia est actio penitenciae, que pro illis peccatis subeunda est,que legis Decalogus continet, et de quibus Apostolus ait: „,,Si enim nos indicaremus, non a Domino utique iudica-remur."

Et infra f: §. 3. "Est etiam ff penitencia humiliumet bonorum fidelium pena cottidiana, in qua pectora tundimus,dicentes: ,, „ Dimitte nobis debita nostra etc A “ Neque 80 dimitti nobis uolumus, que dimissa in baptismo nondubitamus, sed illa utique, que humanae fragilitati quamuisparua, tamen crebra subrepunt, que, si collecta contra nos fuerint, ita nos grauabunt, eo oppriment, sicut unum aliquod grande ® peccatum. Quid enim interest ad naufragium, utrumnon grandi fluctu nauis operiatur et obruatur, an paulatim subrepens aqua in sentinam, et per negligentiam derelicta atquecontempta inpleat nauem atque submergat ? Propter hec ieiunia,elemosinae p, et orationes inuigilant: in quibus cum dicimus:„„ Dimitte nobis-% sicut et nos dimittimus ,“ “ manifestamusnos habere quod nobis dimittatur, atque in his uerbis humiliantesanimas nostras cotidianam quodammodo agere penitenciam noncessamus."

Item Gregorius VI. Pars. "Si peccatum Dauid Dominus transtulit tam detestabile, quid est, quod post omnia, que de eodem peccatoper Prophetam ei a Domino dicta sunt, postmodum tanta tollerauit? Sed proculdubio Dominus delictum sine ultione non deserit. Aut enim ipse homo™ hoc in se penitens punit, authoc Deus cum homine uindicans percutit. Nequaquam igitur peccato parcitur, quia nullatenus sine uindicta laxatur. Sic enim Dauid audire post confessionem meruit:„„Dominus transtulit peccatum tuum, et tamen multis post cruciatibus afflictus ac fugiens reatum culpae, quam perpetra-uerat, exsoluit. Sicut nos salutis unda a culpa primi hominis absoluimur. Sed tamen, reatum eiusdem culpae diluentes, absoluti quoque adhuc carnaliter obimus, quiadelicta nostra siue per nos, siue per semetipsum resecat etiam,cum relaxat. Ab electis enim suis iniquitatum maculas studet temporali afflictione tergere, quas in eis in perpetuum non uultuidereP"

Item Augustinus [de peccatorum meritis et remiss. lib. II., c. 34.] "Sicut primi homines postea iuste uiuendo merito creduntur per Domini sanguinem ab extremo iudicio liberati non tamen illa uita meruerunt ad paradysum reuocari: sic etcaro peccati, etiamsi peccatis remissis homo in ea iuste uixerit,non continuo meretur eam mortem non perpeti, quam traxit de propagine peccati. Tale aliquid nobis insinuatum est depatriarcha Dauid in libro Regnorum, ad quem cum Prophetamissus esset, eiquepropter peccatum, quod admiserat, euen-tura mala conminaretur, confessione peccati ueniam meruit,respondente Propheta, quod illud ei flagitium facinusque remissum sit; et tamen consecuta sunt que Deus fuerat conmina-tus, ut sic humiliaretur a filio. Quare et nunc dicitur, siDeus propter peccatum illud fuerat conminatus, cur dimisso peccato, quod erat ei minatus, inpleuit? nisi quia rectissime, si dictum fuerit, respondetur, remissionem illampeccati factam, ne homo a percipienda uita inpediretur eterna;subsecutum uero illud conminationis exemplum, ut pietashominis in illa humilitate exerceretur atque probaretur. Sicet mortem corporis propterS peccatum Deus homini inflixit,et post peccatorum remissionem propter exercendam iusticiamnon ademit."

Idem in omelia de penitencia. VII. Pars. "In actione penitenciae, ubi tale conmis-sum est, ut is, qui conmisit, a Christi etiam corpore separetur, non tam consideranda est mensura temporis, quam doloris: ,,Cor enim contritum et humiliatum Deus non despiciet.“ Verum quia plerumque dolor alterius cordis occultus est alteri, nec in aliorum noticiam nisi per uerbauel quecumque alia signa procedit, cum sit coram illo, cui dicitur: „Gemitus meus a te non est absconditus recte constituuntur ab his, qui ecclesiis presunt, tempora penitenciae, ut satisfiat etiam ecclesiae, in qua remittuntur ipsa peccata. Extra eam quippe non remittuntur. Ergocum tanta est plaga peccati, atque inpetus morbi, ut medicamenta corporis et sanguinis Domini differendasint, auctoritate antistitis debet se quisque ab altariore mouere ad agendam penitenciam, et eadem auctoritatere conciliari".

Idem in eadem [hom. L., c. ii.] "Iudicet se ipsum homo uoluntate, dum potest, et mores conuertat in melius, ne, cum iam non poterit, preter uoluntatem a Domino iudicetur. Et cum in seprotulerit seuerissimae medicinae sed tamen utilissimaesentenciam, ueniat ad antistites, per quos illi claues in ecclesia ministrantur tamquam bonus iam incipiens essefillius, maternorum membrorum ordine custodito, a prepositis sacramentorum accipiat satisfactionis suae modum,in f offerendo sacrificio contribulati cordis deuotus etsupplex, id tamen agat, quod non solum ipsi prosit adrecipiendam salutem, sed etiam ceteris ad exemplum, ut, sipeccatum eius non solum in graui eius malo, sed etiam intanto scandalo aliorum est, atque hoc expedire utilitati ecclesiae uidetur antistiti, in noticia multorum, uel coram s totius plebis multitudine, agere penitenciam non recuset, nec resistat, ne letali et mortiferae plagaeper pudorem addat tumorem. §. i. Multi enim corriguntur, ut Petrus; multi tollerantur, ut Iudas, etc."

Item Ieronimws. "Mensuram temporis in agenda penitencia idcirco non satis aperte prefigunt canones pro unoquoque crimine,ut de singulis dicant, qualiter unumquodque emendandum sit, sed magis in arbitrio sacerdotis intelligentisrelinquendum statuunt, quia apud Deum non tam ualet mensura temporis, quam doloris, nec abstinentia tantumciborum, quam mortificatio uiciorum. Propter quod tempora penitenciae pro fide et conuersatione penitentium abbreuianda precipiunt, et pro negligentia protelanda existimant. Tamen pro quibusdam culpis modi penitenciae sunt inpositi."

Item Ionannes Crisostomus [id est, auctor operis imperfecti in Matthaeum, homil. 40.] "Quis aliquando uidit clericum cito penitenciam agentem? et si deprehensus humiliauerit se, non ideo dolet, quia peccauit, sed confunditur, quia perdidit gloriamsuam."

VII. Pars. Gratian. His auctoritatibus asseritur, neminem sine penitencia et confessione propriae uocis a peccatis possemundari™. Unde premissae auctoritates, quibus uidebatur probari, sola contritione cordis ueniam prestari, aliter interpretandaesunt, quam ab eis exponantur. Negationem namque Petrisecuta est satisfactio lacrimarum, et trina confessio dominicaedilectionis, qua penitus deleuit peccatum trinae negationis. Nonergo necessaria sibi erat certa satisfactio peccati, cuius totumuitae tempus obedientiae inpendebatur sui conditoris. Imitabaturenim illud propheticum™: „Declina a malo, et fac bonum; etillud Ysaiae: „ Derelinquat inpius uiam suam, et uir iniquuscogitationes suas etc.“ Amplius horum a peccatore nichil exigitur. Non ergo illa auctoritate Leonis Papae satisfactio penitenciae negatur esse necessaria cuilibet delinquenti, sed ei tantum,qui B. Petrum imitatus huic seculo penitus abrenunciat, et cunctorum uiciorum fomitem in se funditus mortificat.

§. 1. Item illud Iohannis Crisostomi : „Lauant™ lacrimae delictum, quod uoce est pudor confiteriet illud aliud, quodscribit in epistola ad Ebreos: ,, Non tibi dico, ut te prodas inpublicum, neque ™ apud alios accuses; sed obedire te uoloProphetae dicenti: Reuela uiam tuam ante Dominum ™. Ergo confitere peccata tua, apud uerum iudicem cum orationedelicta tua pronuncia, non lingua , sed conscientiae tuae memoria, et tunc demum spera, te misericordiam posse consequi, sihabueris in mente peccata tua continue, numquam malum incorde aduersus proximum tenebis non ita intelligendumest, ut sine confessione oris peccata dicantur dimitti, sed sinepublica satisfactione. Secreta namque peccata secreta confessione et occulta satisfactione purgantur, nec est necesse, ut quesemel sacerdoti confessi fuerimus denuo confiteamur, sed linguacordis, non carnis apud iudicem uerum ea iugiter confiteri debemus. Hinc etiam idem I oh annes Crisostomus ait™: „Nuncautem si recorderis peccatorum tuorum, et frequenter ea in conspectu Dei pronuncies, et pro eis clementiam eius depreceris,citius illa delebis. Si autem nunc obliuiscaris peccatorum tuorum, tunc eorum recordaberis nolens S, quando in toto mundo publicabuntur, et in conspectu proferentur omnium tamamicorum quam inimicorum tuorum, et sanctorum angelorum,celestiumque uirtutum. Non enim ad Dauid solum dicebat: ,,„Tu secreto fecisti ego cunctis manifestabo; sed etiamad omnes nos hoc dicitur

§. 2. Similiter et illud Prosperiintelligitur: „ Qui crimen suum ultro agnoscunt et aut propriis confessionibus illud produnt, aut nescientibus aliis, quales occulti sunt etc. Aliis nescientibus, id est occulta confessione istis peccatum suum conflentibus, non publice illudmanifestantibus. Item illud Prophetae: „ Dixi: confitebor, ettu remisisti, id est remissibilem iudicasti, ,,inpietatem peccatimei“ Ita et illud Augustini intelligitur: „ Magna pietas Dei,ut ad solam promissionem peccata dimiserit ,“ id est remissibiliaiudicauerit. Item :„ Votum pro opere reputatur, cum deest facultas operisUnde uotum confessionis reputatur pro opere uocis, cum deest facultas confessionis. Item: „ Voluntas remuneratur, non opus, ita intelligitur: uoluntas facit opusremunerabile, non opus uoluntatem. Item illud: „In quacumque hora peccator conuersus fuerit ,“ conuerti dicitur quiomnino uertitur: omnino uertitur, cuius opus, uox et cogitatioita mortificationi desudat peccati, sicut prius seruierat iniquitati.Ita et illud intelligitur: „ Conuertimini ad me etc.“ Item:„ Scindite corda uestra, et non uestimentaf " eis dicitur, quinulla interiori satisfactione precedente, sed sola exteriori seDeum posse placare confidunt. Item cuncta, que de leprosismundatis uel de Lazaro suscitato inducuntur, ad contritionem cordis, non ad ueniam remissionis referenda sunt.Obstinatio enim animi, et confessionis contemptus, quedam morsest inpietatis et lepra superbiae, a qua quisque reuiuiscit, dumsibi per gratiam dolor delicti et uotum confessionis inspiratur.

§.3. Ad hunc etiam articulum pertinent ea, que de uiuentibus,uel in luce ambulantibus, uel dilectionem Dei habentibus, uelde habitaculis Spiritus sancti factis dicta sunt, ut hec omniaquisque dicatur assecutus ex cordis contritione, quam habet, nonex plenaria peccati remissione, quam nondum inuenit. Sicutenim in baptismate peccatum remittitur, et tamen eius pena reser-uatur, sic per contritionem cordis quisque a Deo resuscitaridicitur, licet adhuc peccati reatu teneatur. Non ergo premissisauctoritatibus uel argumentis sine confessione oris et satisfactioneoperis aliquis probatur a peccato mundari.

II. Pars. §.4. Econtra auctoritas illa Iohannis Cri-sostomi et Prosperi contra mentem auctoris extorta uide-tur. Non enim dicitur: ,,non tibi dico, ut te publice accuses,sed: „non tibi dico, ut apud alios te accuses.“ Sic et Prospernon ait: „omnibus,“ sed simpliciter: „aliis nescientibus.“ Undeeuidentis sime f datur intelligi, quod sine confessione oris possuntpeccata deleri. Ea uero, que ad exhortationem penitenciae etconfessionis dicta subt, non huic sentenciae contraria uiden-tur. Vel enim sunt uerba exhortationis, non iussionis, sicutillud: „ Confitemini alterutrum peccata uestra “ uel siqua iubendo dicta sunt, non ad oris confessionem, sed cordis, nonad exteriorem satisfactionem, sed ad v interiorem referendasunt.

§. 5. Est enim penitencia alia interior, alia exterior.Interior penitencia est illa, de qua Augustinus ait; ,, Omnis,qui suae uoluntatis arbiter est constitutus, non pdtest inchoarenouam uitam, nisi peniteat eum ueteris uitael Item de eademPetrus in Actibus Apostolorum legitur dixisse: „ Penitenciam agite, et baptizetur unusquisque uestrumP Quod de interiori penitencia, non de exteriori dictum accipitur. De exteriori uero penitencia Ambrosius ait super epistolam ad Romanos: ,, Gratia Dei in baptismate non requirit gemitumuel planctum, non opus aliquod, sed solam confessionemcordis, et omnia gratis condonati Quecumque ergo de penitencia iubendo dicta sunt, non ad exteriorem, ut diximus, sedad interiorem referenda sunt, sine qua nullus umquam Deoreconciliari potuit.

§. 6. Illud autem Augustini, quo quisque negatur ueniam consequi, nisi prius quantulamcum-que peccati soluerit penam, non huic sentenciae inuenitur aduersam. Nullus enim asseritur a peccato mundari, nisi penam peccati passus fuerit. Sed aliud est peccatum sacerdoti confiteri,et eius arbitrio de peccato satisfacere: atque aliud Deo confitericorde, et secreta satisfactione in se ipso peccatum punire. Estenim penitencia (ut ait Augustinus ) dolor cordis, quo quisquein se punit quod deliquit. De hac iterum satisfactione idem aitin Psalm. L. exponens: „ Quoniam iniquitatem f+ meam egocognosco. Tu ne punias, quia ego punio: ignosce, quia egocognosco dissimulo.“ Et infra: ,,Sic Deus misericordiam dat, ut seruet ueritatem, ut nec peccata eius sintinpunita, cui ignoscit. Ignoscit enim se ipsum punienti. Misericordia est, quod homo liberatur; ueritas, quod peccatum punitur Idem in Psalmo v LXXXIV.: „ Veritas de terra oritur ,id est confessio de homine, ut se accuset, et sic iusticia decelo prospexit, ut publicanus confitens rediit iustificatus;iusticia prospicit, quasi Deus dicat: parcamus huic,quia non parcit sibi; ignoscamus, quia agnoscit. De 1028 dd iergo iusticia prospexit, id est, a Deo data est iustificate penitentie

§. 7 Hec secreta satisfactio leuium siue occultorum criminum Deo offerenda est, nec sine pena relaxari probantur que sic expiari creduntur. Ea uero, que de publicasatisfactione uel oris confessione dicuntur, in publicis et manifestis criminibus intelligenda sunt. Peccata namque Nabucho-donosor, que Propheta misericordiis et elemosinis redimi suasit, peccata quoque Niniuitarum, que publica satisfactione expiatasunt, cunctis nota erant. Et publica noxa (ut Augustinus testatur) publico eget remedio.

§. 8. Premissis itaque auctoritatibus pro manifestis criminibus manifesta probatur offerenda satisfactio et oris confessio. Latentia uero peccata non probantursacerdoti necessario confitenda, et eius arbitrio expianda.

III. Pars. §.9. Econtra ea, que in assertione huius sentenciae dicta sunt, partim ueritate nituntur, partim ponderecarent. Sine contritione etenim cordis nullum peccatum possedimitti, occulta uero peccata secreta satisfactione, publica quoquemanifesta penitencia expiari debere, firmissima constat rationesubnixum. Porro sine confessione oris, si facultas confitendi nondefuerit, aliquod graue delictum expiari, auctoritati penitusprobatur aduersum. Quomodo enim secundum auctoritatemLeonis Papae sine supplicationibus sacerdotum indulgentianequit obtineri, si sine confessione oris a peccato possumus emundarim Quis enim supplicabit pro peccato, quod nescit ?

§. 10. Item, quomodo secundum Augustinum frustrat claues ecclesiaequi sine arbitrio sacerdotis penitenciam agit, si sine oris confessionecriminis indulgentiam inpetrat ?

§. 11. Item, quomodo secundumAmbrosium ius ligandi et soluendi solis sacerdotibus a Domino creditur esse permissum, si quisque suo arbitrio se ipsumpeccando ligat, uel secreta penitencia, secundum Prosperum, in se ipsum sentenciam profert excommunicationis, atque post satisfactionem absque sacerdotali iudicio se ipsum Deo uelaltario eius reconciliat

§. 12. Non sunt hec premissis auctoritatibus consentanea: sed multorum exemplis probantur ad-uersa. Filiam namque archisynagogi turbis eiectis Dominus resuscitauit 4 :gg tamen, nisi presentibus matre et patrepuellae, Petro quoque, Iacobo, et Iohanne, uitae reddita est. Inquo moraliter instruimur, ut secreta peccata, que per mortempuellae intelligantur, non nisi supplicationibus ecclesiae, que permatrem et patrem puellae designantur, et sacerdotum ministerio,qui per Petrum et ceteros intelligantur, a Domino existimentur dimitti.

§.13. Item in Leuitico f++: „ Qui domum suamuel agrum Domino wowendo consecrauerit, non potest eamredimere, nisi syclo sanctuarii, sacerdote quoque (non ipso) supputante annorum numerum usque ad iubileum.“ In quo similiterdocemur, quod quicumque domum conscientiae uel agrum con-uersationis per penitenciam Domino offerre, atque precio bonorum operum de uana uitae suae conuersatione se ipsum redimereuoluerit, non potest hoc facere, nisi syclo sanctuarii, id est operibus penitenciae, sacra scriptura prefixis. Unde uenientibus adse turbis B. Iohannes non ait simpliciter: facite penitenciam,uel fructus penitenciae, sed addidit “: „ dignos,“ ut pro qualitate uidelicet peccatorum qualitas offeratur operum bonorum.Non par enim debet esse fructus boni operis eius, qui nichil uelparum deliquit, atque eius, qui grandia conmisit. Ille tamquamnullius criminis sibi conscius usum sibi in rebus licitis prebet;hunc tamquam multis grauatum etiam a licitis temperare oportet. In iubileo plena remissio prestabatur. Unde per eum perfectaremissio peccati figuratur. Sacerdos ergo numerum annorumusque ad iubileum supputat, cum eius arbitrio penitenciae temporadiffiniuntur, quibus quisque plenam peccati remissionem inueniat.Non enim (sicut Esicius ait super eundem locum) statim postdiffinitam penitenciam quisque a peccato plene mundatur.

§. 14. Cum ergo, ut ex premissis colligitur, tempora penitenciaesacerdotis arbitrio diffiniantur, euidentissime apparet, sine confessione propriae uocis peccata non dimitti. Quis enim temporapenitenciae alicui pre figet, nisi primum peccata sua sibi manifestare curauerit ?

§. 15. Item: Taciturnitas peccati ex superbia nancitur cordis. Ideo enim peccatum suum quisque celaredesiderat, ne iniquitas sua aliis manifesta fiat, ne talis reputeturapud homines foris, qualem se iamdudum exhibuit diuino conspectui. Quod ex fonte superbiae nasci nulli dubium est; speciesetenim superbiae est, se uelle iustum uideri, qui peccator est;atque ypocrita conuincitur qui ad imitationem primorum parentum uel tergiuersatione uerborum peccata sua leuigare contendit, uel, sicut Cayn, peccatum suum reticendo penitussupprimere querit. Ubi autem superbia regnat, uel ypocrisis,humilitas locum habere non ualet^. Sine humilitate ueroalicui ueniam sperare non licet. Nec ergo, ubi est taciturnitas confessionis, uenia speranda est criminis.

Probatur hoc idem auctoritate Augustini, qui in libro de penitencia [c. 10.] ait: "Quem penitet omnino peniteat, et dolorem lacrimis ostendat, representet uitam suam Deo per sacerdotem, preueniat iudicium Dei per confessionem. Precepit enim Dominus mundandis, ut ostenderent ora sacerdotibus, docens corporali presentiaconfitenda peccata, non per nundum, non per scriptum manifestanda. Dixit enim: „„Ora monstrate ,““ et: „ Omnes ,“ nonunus pro omnibus; non alium statuatis nundum, qui pro uobisofferat munus a Moyse ® statutum, sed qui per uos peccastisper uos erubescatis. Erubescentia enim ipsa partem habet remissionis. Ex misericordia enim hoc precepit Dominus, ut neminempeniteret in occulto. In hoc enim, quod per se ipsum dicit sacerdoti, et erubescentiam uincit timore offensi, fit uenia criminis.Fit enim ueniale per confessionem quod criminale erat in operatione, et, si non statim purgatur, fit tamen uitale quodconmiserat mortale. Multum enim satisfactionis obtulit quierubescentiae dominans nichil eorum, que conmisit, nuncio Deidenegauit. Deus enim qui 9 b misericors et iustus est; sicutconseruat misericordiam in iusticia, ita et iusticiam in misericordia. Opus enim est misericordiae peccanti peccata dimittere: sedoportet, ut iustus iuste misereatur. Oportet enim, ut non solumquid, sed in quo doleat consideret, si dignus est, non dico iusticia,sed misericordia. Iusticia enim sola dampnat; sed dignus estmisericordia qui spirituali labore petit gratiam. Laboratenim mens patiendo erubescentiam, et, quoniam uerecundia magnaest pena, qui erubescit pro Christo fit dignus misericordia. Undepatet, quia quanto pluribus confitebitur in speueniae turpitudinem criminis, tanto facilius consequitur ^ gra- <fam remissionis. Ipsi enim sacerdotes plus iam possuntproficere, plus confitentibus parcere. Quibus enim remittuntremittit Deus Lazarum enim iam de monumento suscita-tum obtulit discipulis 1078 g soluendum, per hoc ostendenspotestatem soluendi concessam sacerdoti. Dixit enim:„„ Quodcumque solueritis super terram erit solutum et incelis, hoc est: ego Deus, et omnes celestis miliciae ordines, etomnes sancti in gloria mea laudant uobiscum et confirmantquos ligatis et soluitis. Non dixit: quos putatis ligare efsoluere, sed in quos exercetis opus iusticiae aut misericordiae.Alia autem opera uestra in peccatores non cognosco K §. 1. Quare, qui confiteri uult peccata, ut inueniat gratiam, queratsacerdotem scientem ligare et soluere, ne, cum negligens circa seextiterit, negligatur ab illo, qui eum misericorditer monet et petit,ne ambo in foueam cadant, quam stultus eukare noluit. §. 2. Tanta itaque uis confessionis est, ut, si deest sacerdos, confiteaturproximo. Sepe enim contingit, quod penitens non potest uere-cundari coram sacerdote, quem desideranti nec locus, nectempus offert. Et si ille, cui confitebitur, potestatem soluendinon habeat, tamen fit dignus uenia ex desiderio sacerdotis,qui confitetur socio turpitudinem criminis. Mundati enim suntleprosi, dum ibant 1091 o ostendere ora sacerdotibus ante, quamad eos peruenirent. Unde patet, Deum p ad cor respicere,dum ex necessitate prohibentur ad sacerdotes peruenire. Sepequidem eos querunt sed <1 sani et leti; dum queruntante, quam perueniant ", moriuntur. Sed misericor-dia est Dei ubique, qui et iustis nouit parcere, etsi non tamcito, sicut soluerentur a sacerdote. §. 3. Qui ergo omnino confitetur, et sacerdoti meliori, quam potest, confiteatur^, si peccatum occultum est, sufficiat referre in noticiam sacerdotis, ut grata sit oblatio muneris. Nam in resurre-ctione filiae principis pauci interfuerunt, qui uiderent. Nondum enim erat sepulta, nondum extra portam ciuitatis delata, nondum extra domum in noticiam portata. Intus^ resus-citauit quam intus inuenit, relictis solis Petro, et Iacobo, et Iohanne, patre y et matre puellae, in quibus figuraliter continentur sacerdotes ecclesiae. Quos autem extra inuenit, animad-uertendum est, quomodo suscitauit. Flebat enim turbapost filium uiduae. FleuiO Martha et Maria, supplicantespro fratre. Flebat et turba, que Mariam fuerat secuta,lacrimis Mariae admonita. In quo docemur peccantibus publicenon proprium, sed ecclesiae sufficere meritum."

Item Leo Papa, [epist. LXXVIII. al. LXXX.] IX. Pars. "Quamuis plenitudo fidei uideatur esse laudabilis, que propter Dei timorem apud homines erubescerenon ueretur, tamen, quia non omnium huiusmodi sunt peccata, ut ea, que penitenciam poscunt, non timeantpublicare, remoueatur inprobabilis consuetudo, nemulti a penitenciae remediis arceantur, dum aut erubescunt, aut timent inimicis suis sua facta reserare,quibus possint legum percelli constitutione. Sufficit enim illa confessio, que primum Deo offertur, tumetiam sacerdoti, qui pro delictis penitentium precatoraccedit. Tunc enim plures ad penitenciam poteruntprouocari, si populi auribus non publicetur conscientia confitentis."

Gratian. Quibus auctoritatibus, uel quibus rationum firmamentis utraque sentencia confessionis et satisfactionis nitatur s, in medium breuiter proposuimus. Cui autem harum potiusadlierendum sit, lectoris iudicio reseruatur. Utraque enimfautores habet sapientes et religiosos uiros.

Unde Theodorus Cantuariensis Archiepiscopus ait in Penitenciali suo. "Quidam Deo solummodo confiteri debere peccata dicunt, ut Greci. Quidam uero sacerdotibus confitenda esse percensent, ut fere tota sancta ecclesia. Quod utrumque nonsine magno fructu intra sanctam fit ecclesiam, ita dumtaxat,ut Deo, qui remissor est peccatorum, peccata nostra confiteamur, et hoc perfectorum est, et cum Dauid dicamus: „„ Delictum meum cognitum tibi feci, et iniusticiam meam nonabscondi. Dixi, confitebor aduersum me iniusticiam^ meamDomino, et tu remisisti inpietatem peccati mei. Sed tamenApostolif institutio nobis sequenda est, ut confiteamur alterutrumpeccata nostra, et oremus pro inuicem, ut saluemur. Confessioitaque, que soli Deo fit, quod iustorum est, purgat peccata.Ea uero, que sacerdoti fit, docet, qualiter ipsa purgentur peccata.Deus namque, salutis et sanctitatis auctor et largitor, plerumque prebet hanc suae penitenciae medicinam f f inuisibiliamministratione, plerumque medicorum operatione"