QUESTIO II.

Hoc tantum sibi in monasteriis uendicent sacerdotes, quod precipiunt canones, id est monachos ad conuersationem sanctam premonere, abbates aliaque offitia instituere, atque extra regulam acta corrigere. Quod si aliquid inmonachos canonibus interdictum presumpserint aut usurpare quicquam de monasterii rebus temptauerint, nondeerit ab eis sentencia excommunicationis.

II. Pars. Gratian. Econtra Gregorius scribit Castorio Ariminensi Episcopo :

Abbas in monasterio non per episcopum aut per aliquem extraneorum ordinetur, neque ab episcopo missa ibi celebretur, ut nulli ecclesiae subiciatur.

[C. III.] ii ^

Idem Castorio Episcopo, [lib. IV. epist. 43.]

Abbatem cuilibet monasterio non alium, sed quem dignum moribus atque actibus 1 monasticae disciplinaecommuni consensu congregatioi poposcerit, ordinariiuolumus 1. Missas autem publicas per episcopos i uelclericos in monasteriis omnino celebrarii prohibemus.

Item Pelagius Papa Mellito Subdiacono.

Abbatem in monasterio illum uolumus ordinari, quem sibi de sua congregatione et monachorum electio, et possessionis dominus, et, quod magis obseruandum est, ordouitae ac meritum poposcerit ordinari.

Item Gregorius omnibus Episcopis .

Quam sit necessarium monasteriorum quieti prospicere, etc. Et infra: §. 1. Interdicimus igitur in nomine Domini nostri, ex auctoritate B. Petri apostolorumprincipis, (cuius uice huic Romanae ecclesiae preside-mus), ut episcoporum nullus aut secularium ultra presumat de redditibus, uel cartis monasteriorum, uel decellis uels uillis, que ad ea pertinent, quocumquemodo seu qualibet occasione minuere, uel dolos uel in-missiones aliquas facere. Et m/ra: §. 2. Defunctouero abbate cuiuscumque! congregationis non extraneuseligatur, nisi de eadem congregatione, quem sibi propria uoluntate concors fratrum societas elegerit. Quodsi aptam inter se personam inuenire nequiuerint, sollertersibi de aliis monasteriis eligant ordinandum. Et infra: §. 3. Pariter autem est custodiendum, ut inuito abbate adordinandum alia monasteria, aut ad ordines sacros uelclericatus offitium tolli exinde monachi non debeant. Etinfra: §. 4. Nullus monachum °+ sine testimonio et concessione abbatis! inP ecclesia aliquaq teneat, uel adaliquem honorem promoueat. §. 5. Hanc ergo scriptorum nostrorum paginam omni futuro in tempore ab omnibusepiscopis firmam statuimus illibatamque seruari, ut et suaeecclesiae ff iuuante Domino tantummodo sint contenti iure, et monasteria ecclesiasticis condicionibus, seu angariis, uelquibuslibet obsequiis secularibus nullo modo subiaceant, nullis canonicis iuribus f+f deseruiant, sed remotis uexatio-nibus a cunctis grauaminibus diuinum opus cum summaanimi deuotione perficiant.

Idem Castorio Episcopo Ariminensi .

Luminoso abbate referente plurimis in monasteriis multa a presulibus preiudicia atque grauamina monachospertulisse cognouimus. Oportet ergo, ut tuae fraternitatisprouisio de futura quiete eorum salubri disponat ordinatione, quatinus conuersantes in illis in Dei seruitio, gratia illissuffragante, mente libera perseuerent. Missas quoque publicas in cenobio fieri omnimodo prohibemus, ne inDei seruorum recessibus, et eorum receptaculis ulla popularis prebeatur occasio conuentus, quia non expeditanimabus eorum. Nec audeat ibi episcopus cathedramcollocare, uel quamlibet potestatem exercere inperandi, nec aliquam ordinationem, quamuis leuissimam, faciendi,

nisi ab abbate s fuerit rogatus, quatinus monachi semper maneant in abbatum suorum potestate, ut remotis uexatio-nibus a cunctis grauaminibus diuinum opus cum summadeuotione animi perficiant.

Pridem precepimus, ut de monasterio S. Andreae, quod est super Mascalas, baptisterium propter monachorum molestias debuisset auferri, atque in eodem loco, quo suntfontes, altare fundari, cuius rei perfectio hactenus est protracta. Admonemus igitur fraternitatem tuam, nullamiam moram post susceptas litteras nostras inserere, sed repleto loco ipsorum fontium altare illic sine aliquadilatione fundetur, quatinus et predictis monachis opus Deisecure s liceat celebrare, et de negligentia tua non contra fraternitatem tuam animus noster excitetur.

Item ex Concilio Magontino^.

Abbas pro humiliatione et cum permissione episcopi locum suum potest relinquere; tamen eligant sibi fratresabbatem de ipsis si habent, sin autem, de extraneis.

III. Pars. Gratian. Ecce in Tolletano concilio dicitur, quod sacerdotes abbates et alia offitia instituere debeant. B. Gregorius et Pelagius prohibent, dicentes, abbatem a fratribussuae congregationis eligendum et ordinandum. Quomodo ergohec tanta diuersitas ad concordiam reuocabiturf Sed sciendumest, quosdam monachos esse indomitae ceruicis et effrenataesuperbiae, quos dum abbates ad religionem cogere uoluerint, ineorum deiectione$ conspirant, et alium moribus suis conuenientem sibi preficere contendunt, quales erant illi, qui in necemB. Benedicti conspirasse leguntur. Pro huiuscemodi constitutum est, ut abbates et alia offitia per sacerdotes instituantur.

Unde Pelagius Papa scribit Opilioni Defensori dicens:

Nullam potestatem de cetero, nullam licentiam monachis relinquimus pro arbitrio suo aut abbates expellere, aut sibimet alios ordinare, (quia nulla auctoritas remanebitabbati, si monachorum potestati ceperit subiacere, ) ut decetero fideliter et studiose uniuersa, que uel ad diuinicultus reuerentiam, uel ad utilitates eiusdem monasteriipertinent, abbatis sollicitudo, ad quem potestas tota pertinere conuenit, debeat adinplere.

IV. Pars. Gratian. Hinc etiam constitutum est, ut clerici singulorum monasteriorum sint in potestate episcoporum, necalicui liceat extra eorum conscientiam monasteria edificare.

Unde in Calcedonensi Concilio [c. 4.] legitur :

Quidam monachorum habitu utentes indifferenter per ciuitates, necnon et monasteria et se ipsos presumptione propria conmendant. Placuit igitur neminemaut edificare aut construere monasteria, aut oratorii domum sine conscientia ipsius ciuitatis episcopi. Item [c. 8.]:§. 1. Clerici in ptochiis, monasteriis, aut mar-tiriis constituti sub potestate sint eius, qui in ea ciuitate estepiscopus, secundum traditionem sanctorum Patrum, nequeper presumptionem recedant a suo episcopo. §. 2. Eosuero, qui ausi fuerint rescindere huiusmodi institutionem quocumque modo, uel si noluerint subiacere proprioepiscopo, si quidem fuerint clerici, secundum, personarum ordinationem subiaceant condempnationibus canonum, si uero laici uel monachi fuerint communionepriuentur. Item: §.3. Clerici f, qui pauperum dispositioni, uel monasteriorum uel martiriorum presunt, subpotestate singularum ciuitatum episcoporum secundumtraditionem canonum perdurent, neque per suam temeritatem episcopi sui moderationem declinent. Qui autem huiusmodi dispositionem quolibet modo subuertere ausi fuerint, et episcopo suo non obedierint, si quidem clerici fuerint, canonicae dampnationi subiaceant, si autem monachiuel laici sunt, a communione suspendantur.

Item ex Concilio Cartaginensi IV., [c. 97.]

Qui religiosis feminis preponendus est ab episcopo conprobetur.

Gratian. Monasterium quoque absque episcopi permissione nulli incipere aut fundare licet.

Unde in Agat en si Concilio [c. 27.] legitur;

De monachis monasterium nouum (nisi episcopo

'aut permittente, aut probante) nullus incipere aut fundare presumat.

Item ex eodem, [c. 58.]

Cellulas nouas aut congregatiunculas monachorum absque episcopi notitia prohibemus institui.

Item ex Concilio Aurelianensi [I., c. 24.]

Nullus monachus, congregatione monasterii derelicta, ambitionis et uanitatis inpulsu cellulam construere sineepiscopi permissione uel abbatis sui uoluntate presumat.

V. Pars. Gratian. Item sunt alii, qui pro executione diuersarum causarum quoslibet admittunt, qui districtionem eorumsoluant, et quietem religionis perturbent.

De quibus in Concilio Triburiensi legitur:

Si quis abbas cautus in regimine, humilis, castus, misericors, discretus sobriusque non fuerit, ac diuina precepta uerbis et exemplis non ostenderit, ab episcopo, incuius territorio consistit, et a uicinis abbatibus et ceterisDeum timentibus a suo arceatur honore, etiamsi omniscongregatio, uiciis suis consentiens, abbatem eum habereuoluerit.

Item ex Concilio Aurelianensi [I., c. 21.]

IV. Pars. Abbates pro humilitate religionis in episcoporum potestate consistant, et si quid extra regulam fecerint, ab episcopis corrigantur, qui semel in anno inloco, ubi episcopus elegerit, accepta uocatione conueniant.§. 1. Monachi autem abbatibus omni obedientia et deuotionesubiaceant. Quod si quis per contumaciam extiteritindeuotus, ac per loca aliqua uagari, aut peculiarealiquid habere presumpserit, omnia, que acquisierit, ab abbatibus auferantur, secundum regulam monasterio profuturam. Ipsi autem, qui fuerant peruagati, ubiinuenti fuerint cum auxilio episcopi tamquam fugaces subcustodia reuocentur. §. 1. Et reum se ille abbas futurum esse cognoscat, qui in huiusmodi personis nonregulariter animaduerterit, uel qui monachum susceperit alienum.

[C. XVII.]

Item ex Concilio Arelatensi.

Monasteria uel monachorum disciplina ad eum pertineant episcopum, in cuius sunt territorio constituta.

Item Pascalis Papa [II.]

Abbatibus, qui neque sub episcopo, neque sub metropo-litano, neque sub primate, neque sub patriarcha sunt, nullus prorsus episcoporum episcopalia quelibet amministret. Cumenim se nulli episcopo omnino subesse profiteantur, consequens est, ut nullus episcoporum que sua sunt eis tamquam extraneis largiatur.

Gratian. Pro huiuscemodi ergo statutum est, ut causae et utilitates monasteriorum per episcopos disponantur.

Unde Gregorius scribit Vitali Defensori Sardiniae,

[lib. VII. epist. 65.]:

Cognouimus, quod monasteria seruorum Dei uelfeminarum pro suo quisque libitu et diuersarum causarumexecutione perturbet. Quod omnino non grate suscipimus, tuamque ex hoc experientiam conmonemus, utnequaquam hoc usurpare denuo accepta nostra auctoritate permittas, sed episcopo loci illius, sub cuiusmoderamine degunt, curae sit causas utilitatesque disponere. Valde est enim indecens, ut omisso eo aliusquilibet se illorum s causis admisceat, sed ille eorumuitas conpetenti regularique debet moderamine disponere, qui pro conmissis eorum animabus conpellitur rationem reddere.

VII. Pars. Gratian. Pro huiusmodi etiam prohibet B.Gregorius mulierespassim ad monasterium accedere, et monachorum conmatres fieri, scribens Valentino Abbati [lib. III.epist. 40.]:

Peruenit ad nos, quod in monasterio tuo passim mulieres ascendant et (quod est grauius) monachos tuos sibi conmatres facere, et ex hoc incautam cum eis con-munionem habere. Ne ergo hac occasione humani generisinimicus sua eos (quod absit) calliditate decipiat, ideohuius te precepti serie conmonemus, ut neque mulieres inmonasterio tuo deinceps qualibet occasione permittasascendere, neque monachos tuos sibi conmatres facere.Nam si hoc denuo ad aures nostras quocumque modoperuenerit, sic te seuerissime noueris ultioni subdendum, ut emendationis tuae qualitate ceteri sine dubio corrigantur.

VIII. Pars. Gratian. Non solum autem incauta familiaritas aliarum mulierum eis interdicitur, uerum etiam sanctimonialium habitatione prohibentur.

Unde in VII. Sinodo [c. 20.] legitur:

Diffinimus minime duplex monasterium fieri, quia scan-

dalum id et offendiculum multis efficitur. Si uero aliqui cum cognatis abrenunciare et monasticam uitam sectariuoluerint, debent uiri quidem uirorum adire cenobium, feminae uero mulierum ingredi monasterium. In hoc enimplacatur Deus. §. i. Que autem hactenus sunt dupla, secundum regulam sancti Patris Basilii et secundum pre-ceptionem eius ita formentur. Non habitent in uno monasterio monachi et monachae. Adulterium enim intercipitcohabitationem, si habeat aditum monachus admonacham, uel monacha ad monachum secreto ad collocutionem. §. 2. Non cubet monachus in muliebri monasterio, neque cum monacha singulariter conuiuetur; etquando necessaria uitae a uirorum parte ad regularesdeferuntur, extra portam hec suscipiat abbatissa monasterii feminarum cum quadam uetula monacha. §. 3.Porro si contigerit, et aliquam propinquam suam uidereuoluerit monachus, in presentia abbatissae huic confabuleturper modica et conpendiosa uerba, et in breui ab eadiscedat.

Item in Registro Gregorii .

In nullo loco monachos et monachas permittimus inunum monasterium habitare, sed nec ea, que dupliciauocantur. Et si quod tale est, religiosus episcopusmulieres quidem in suo loco manere studeat, monachosautem aliud monasterium edificare cogat. Si autem plurima sint talia monasteria, separentur in aliis monasteriismonachae, et in aliis monachi; res autem, quas communeshabent, secundum iura eis conpetentia distribuantur.

Item ex Concilio Agat en si, [c. 28.] Monasteria puellarum longius a monasterio monachorum aut propter insidias diaboli, aut propter oblocu-tionem hominum collocentur.

Item ex Concilio S palen si [II., c. 11.] In decima actione consensu communi decreuimus, utmonasteria uirginum in prouincia Bethica monachorumamministratione ac presidio gubernentur. Tunc enim salubria Christo dicatis uirginibus probamus, quando eispatres spirituales eligimus, quorum non solum gubernaculis tueri, sed etiam doctrinis edificari possint, ea tamencirca monachos cautela seruata, ut remoti ab earum familiaritate nec usque ad uestibulum habeant accedendifamiliare permissum. Sed neque abbatem, uel eum, quipreficitur, extra eam, que preest, loqui uirginibus Christialiquid, quod ad institutionemearum pertinet, licebit, nec cum ea sola, que preest, frequenter loqui eosoportet; sed sub testimonio duarum uel trium sororum, ita ut rara sit accessio, et breuis omnino locutio.

IX. Pars. Gratian. Prohibentur etiam sanctimoniales^propria receptacula habere.

Unde Innocentius II. [in Concilio Romae habito, c. 26. et 27.]:

Perniciosam et detestabilem quarumdam consuetudinem mulierum (que licet neque secundum regulam B. Benedicti, neque Basilii, aut Augustini uiuant, sanctimoniales tamenuulgo censeri desiderant) aboleri decreuimus. Cumenim, iuxta regulam degentes in cenobiis, tam in ecclesiaquam in refectorio atque dormitorio communiter esse debeant, propria sibi edificant receptacula et priuata domicilia, inquibus sub hospitalitatis uelamine passim hospitesminus religiosos contra sacros et bonos mores suscipere nullatenus erubescunt. Quia ergo omnis, qui maleagit, odit lucem, ac per hoc ipsae absconditae in iustorumtabernaculo opinantur se posse latere oculos iudicis cunctaconspicientis, hoc tam inhonestum detestandumqueflagicium ne ulterius fiat omnibus modis prohibemus, etsub pena anathematis interdicimus. §. 1. Simili modo prohibemus, ne sanctimoniales simul cum canonicis & et s monachis in ecclesia in uno choro conueniant ad psallendum.

X. Pars. Gratian. Item sunt alii, quos episcopi pregra-uantes salutem ipsarum animarum negligunt, quibuslibet occasionibus bona monasteriorum distrahere cupiunt. Tales erant quidam clericiRauennatis ecclesiae, qui simulata religione monasteriiscupiebant pre fici, non transeuntes ad monachicum ^ habitum, neque renunciantes ecclesiasticae miliciae.

De quibus Gregorius scribit Iohanni Rauennati Episcopo, [lib. IV. epist. i.]:

Peruenit ad me, quod in ecclesiis fraternitatis tuae aliqua loca dudum monasteriis consecrata nunc habitacula clericorum, aut etiam laicorum facta sunt;

dumque hii, qui sunt in ecclesiis, fingunt se religiose uiuere, monasteriis preponi appetunt, et per eorum uitammonasteria destruuntur. Nemo enim potest ecclesiasticis offitiis etc. Et infra: §. i. Proinde fraternitas tuahoc, quolibet in loco factum est, emendare festinet, quia ego nullo modo patiar, ut loca sacra pro clericorumambitu destruantur.

Idem Mariano Episcopo Rauennae, [lib. VI. epist. 40.]Dudum ad nos multorum relatione peruenerat, monasteria in Rauennatum partibus constituta omnino clericorum uestrorum dominio pregrauari, ita ut occasioneregiminis ea quidem (quod dici graue est) uelud in proprietate possideant. Quibus non modicum condolentes pre-decessori uestro litteras misimus, ut hoc s emendare debuisset. Sed quoniam uitae termino citius occupatusest, ne hoc onus monasteriis remaneat, fraternitatiuestrae eadem ' nos scripsisse recolimus. Et quia, ut con-perimus, in huius rei hactenus correctione cessatum est, hec audiens iterum preuidimus ad uos scripta dirigere.Hortamur ergo, ut omni mora omnique excusatione summotaita monasteria ipsa ab huiuscemodi studeatis grauaminereleuare, quatinus nullam deinceps in eis clerici, uel, quiin sacro ordine sunt constituti, ob aliud (nisi hortanditantummodo causa) accedendi habeant licentiam, aut si fortead, peragenda sacra missarum fuerint inuitati misteria. Sedne pro cuiuslibet monachi aut abbatis promotione etc.Et infra: §. 1. Non illic ulterius habeat potestatem aliquam, ne monasteria huius occasionis uelamine ea, queprohibemus, sustinere onera conpellantur. Hec itaqueomnia uigilanti cura emendare iam secundo conmonitasanctitas uestra non differat; ne, si post hec negligentesuos esse (quod non credimus) senserimus, aliter monasteriorum quieti prospicere conpellamur. Nam notum uobissit, quia tantae necessitati seruorum Dei congregationemsubiacere non patiemur p.

Idem [eidem, lib. VII. Indict. 1. epist. 18.]

XI. Pars. Visitandi exhortandique gratia ad monasterium, quotiens placuerit, ab antistite ciuitatis accedatur; sed sic karitatis offitium illic inpleat episcopus, ut gra-uamen aliquod monasterium non incurrat.

Jtem ex Concilio Aureli an en si .

Non semel, sed sepius in anno episcopi uisitent monasteria monachorum, et si quid corrigendum fuerit, corrigatur.

XII. Pars. Gratian. Pro talibus, qui animarum curamnon habentes, bona tamen monasteriorum in suos usus conuerterecupiebant, statutum est, ut monasteria cum suis rebus penitus sintlibera a potestate et dominio episcoporum. Quod autem nulliscanonicis iuribus dicuntur monasteria esse subiecta, non ita in-telligendum .est, quin ipsi episcopo aliquid nomine eulogiae, uel indie dedicationis, uel in natali sanctorum, quorum nomine ipsummonasterium dedicatum est, debeat offerri.

Unde Pelagius Papa ait:

Eleutherius frater et coepiscopus noster queritur, quod mater eius in casa, que Castellum dicitur, oratorium construxisset ac dedicauerit, et in eodem loco monachosconstituerit, ex quibus unus est presbiter. Hoc autem tempore dedicationis inter episcopum Cardelum (cuius ipsadiocesis est) et matrem suam asserit conuenisse, ut quicquiddedicationis uel natalis martirum die, quorum ineodem monasterio reliquiae sunt, per fidelium oblationes intrauerit, medietatem quidem habeat ipsum monasterium, medietas autem episcopo offeratur. Contra quamconuentionem Marium presbiterum (siue sciente siue nesciente episcopo) monachis ipsis, uel presbitero, qui ex eisest, uim dicitur intulisse, et frequenter molestias generare, ita ut memoratum presbiterum prope ceciderit, etmissas eum facere nullo modo permittat, dicens, ut quasipensionis nomine aliquid statuere debeat. Hec igitur omniadiligenter te examinare iubemus, et, si apud te euidenti ratione constiterit, quia tempore, quo dedicatum est ipsummonasterium, conditiones superius positae conuenerint, seruari eas ex nostra auctoritate precipimus, nec aliquidamplius exinde ab aliquo exigatur. Sin uero nil tale constiterit, mediante te quid ipsi episcopo nomine eulogiae offerri debeat inter ipsos monachos, et presbiterumuolumus diffiniri, saluo tamen eo, ut presbiter Gaudentius, qui etiam monachus est, missas in monasterio suo sicut consueuit facere a nullo ulterius debeat prohiberi.

Item Urbanus iJ.

Seruitium, quod monasteria aut eorum ecclesiae a tempore Gregorii VII. usque ad hoc tempus fecerunt, et nos concedimus.

Gratian. Canonica ergo iura, quibus monasteria subiecta non sunt, sinodales exactiones intelliguntur. Non enim cogendus est abbas (sicut in Turonico concilio statuitur) ad sinodumire, nisi aliqua rationabilis causa existat. Sunt etiam quedam

seruitutis offitio,, ut (mgariae operum, crebrae receptiones, annuae exactiones, mulctationes peccantium, a quibus omnibus monasteria libera sunt.