Quaestio 1

¶ Distinctionis. xxx. Questio Prima

CIrca distinctionem Trigesimam. Quero primo vtrum dei ad creaturam sit aliqua relatio realis.

¶ Uidetur quod sic Deus est vere et realiter domimus creature / et habet ad ipsam relationem suppositionis: quia non minus vere et realiter deus est dominus quam creatura sit serua sed reale diuinum dicit relationem realem.

¶ Secundo sic. Relationes primi modi per modum numeri sunt reales in vtroque termino siue extremo. Sed deus habet relationes primi modi per modum numeri ad creaturam. Est enim vere dissimilis creature et inequalis et vere et realiter diuersus ab ipsa. Diuersitas enim relatio est: et si est diuersitas realis est relatio realis vt patet: ergo etc.

¶ Tertio sic Relationes in secundo modo sunt reales in vtroque extremo ( vt dicitur quarto metaphisice / sed relationes multe sunt de se cundo modo dicte ad creaturam secundum quas dicitur vere et realiter creator: et causa vel principium vel motor vel huiusmodi: ergo etc.

¶ Quarto sic. Quod est principium vere et realiter in aliquo ordine reali refertur realiter ad posterius. Ordo enim realis dicit prius et posterius: quorum vtrumque refertur ad aliud secundum rem sicut in ordine rationis prius refertur ad posterius et econuerso secundum rationem sed in ordine en tium deus est realiter primum: ergo etc. omnis relatio realis ad creatu¬

¶ Contra ram est aliqua realitas noua: sicut et creatura que est terminus eius est aliquid nouum in esse reali. Sed in deo non est aliqua realitas noua formaliter: quia tunc mutaretur: ergo etc.

¶ In ista quaestione sic procedam.

¶ Primo ostendam que est relatio realis et que non.

¶ Secundo ponam vnam opinionem ad istam questionem cum suis motiuis et arguam contra eam.

¶ Tertio ponam duos modos alios qui tenent conclusionem veram / tamen non habent motiua bona: et arguam contra eas.

¶ Quarto respondebo ad questionem.

¶ Ultimo ad rationes

¶ Quantum ad primum dico breuiter quod illa relatio est realis quae habet fundamen tum reale / et terminum realem: et oritur vel est in fundamento non per opus intellectus: sed ex natura rei. Requiritur ergo primo quod relatio habeat fundamen tum reale in actu: quia quod nichil est in actu reali nullam relationem realem fundare potest. Et ideo dico quod non entis ad ens nulla est relatio realis.

¶ Secundo dico quod oportet quod relatio habeat terminum realem in actum quia quod nihil est nullam rem quidditatiue dictam ad aliud terminare potest. Et ideo dico quod entis ad non ens nulla est relatio realis. Ex istis duobus patet quod contradictio non est relatio realis: quia semper est non entis ad ens: vel entis ad non ens. Nota hic quod aliqui dicunt ad relationem realem requiri quod extremasint realiter distincta. Unde et per hoc probatur et iden titas eiusdem ad seipsum non esse relatio realis quarto metaphisice idem enim non est duo realiter. Sed in tellectus vtitur vno vt duobus. Sed dico quod hoc non requiritur realiter licet bene requiratur in relatio nibus primi modi: et hoc vel quantum ad subiecta vel supposita: et similiter in relationibus secundi modiet tertii: saltim cossumendo relationes: sed non oportet hoc in relationibus actiui ad passiuum et econtra. Unde idem est actiuum et passiuum respectu sui nec oportet quod distinguatur supposito vel subiecto vel etiam fundamento sicut oportet in praedictis nec ratio philosophi tenet in omnibus. Tertio oportet necessario quod sit et consurgat ex natura rei preter opus intellectus operantis vel negociantis circa obiectum puta circa fundamentum vel terminum. Et ideo dico quod identitas que est relatio eiusdem ad seipsum non est relatio realis / est enim tantum eiusdem ad seipsum per opus rationis vel intellectus. Et similiter de multis aliis relationibus.

¶ Sic ergo dico quod ista necessario requiruntur ad relationem realem: et illa relatio realis est que habet fundamentum reale et terminum inactu: vel est que consurgit in reex natura rei. Ex quo statim patet que est relatio rationis. Cum enim omnis relatio sit realis vel rationis: oportet quod illa relatio sit rationis cui deficiunt ille tres conditiones: vel altera illarum: puta que nec habet fundamentum reale: nec terminum realem: et per consequens non consui git ex natura rei: vel si habet fundamentum reale. non tamen terminum realem: nec per consequens consurgit ex natura rei vel econuerso si habet terminum realem non tamen fundamentum: vel si vtrumque habet reale / non tamen consurgit ex natura rei: sed per opus intellectus. Et hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum est ma opinio que communiter non tenetur / quod dei ad creaturam potest esse relatio realis non obstante aliquo apparenti in deo: vel credito: vel in creatura: quia si non potest esse relatio realis dei ad creaturam hoc impedit vel nouitas creature: vel immutabilitas dei: vel simplicitas: vel independentia eius ad creaturam. Et ita non necessaria exigentia. Sed nullum istorum impedit: ergo etc. Primo probatur minor de nouitate creature quod non impedit quia nouitas ista non im pedit nisi quia aliquando creatura fuit non ens et est modo ens modo entis ad non ens non est relatio realis vt posset videri. Sed dicunt isti quod entis ad non ens est relatio realis. Probatur primo quia actus intelligendi de obiecto non existente in re vel in actu ealiter refertur ad obiectum: vt patet quarto metaphisice: et tamen obiectum est non ens ergo. Secundo quia molendi peccatum vel detestandi malum realiter refertur ad suum per se primum obiectum quod est malum et tamen non est ens realiter ipsum malum immo non ens ergo etc. Similiter etiam de potentia refertur ad actum ante actum / et materia ad formam antequam sit: similiter motus ad terminum qui nondum est vt videtur ergo ad non ens est relatio realis: ergo nouitas creature non impedit quin deus possit referri ad ipsam.

¶ Nota quod in deo videtur esse relatio realis ad creaturam. Tum quia est realiter principium a quo est creatura: sicut creatura realiter est ab ipso et hoc dicitur relatiue realiter: sicut etiam est in igne: quia est id a quo realiter calefit: ideo ad ipsum realiter refertur: ita hic Similiter per philosophum primo phisicorum quia sequitur principium est: ergo aliquid est realiter: sed hoc non est nisi principium realiter relatiue diceretur Tum quia creatio actio dicit respectum formaliter non absolutum in deo: tunc enim esset perfectio simpliciter / et nobilior productione persone diuine. Similiter dicit etiam respectum realem: quia est aliquid non minus nobile vel perfectum quam creatio passio. Sed planum est quod est habitudo ad creaturam. Item confirmatur de actione de genere actionis qua agit deus in passum creatum que non potest dici aliquid ab solutum: quia absolutum non est actio productiua: nec aliquid rationis: quia de illa nichil ad propositum: nichil enim facit ad rem. Tum quia de non agente realiter deus sit agens: ergo requirit saltim respectum realem. Item talis actio cum sit prior natura et essentia liter distincta a termino producto per ipsam vel a creatura potest esse sine creatura: et per consequens non impedit quod creatura sit noua non semper ens quin possit esse in deo ad ipsam realis eterna: saltim sicut de ista et de aliis diceretur.

¶ Secundo probatur quod immutabilitas non impedit quia relatio potest aduent re alicui sine mutatione sui vt patet quinto phisico rum. Propter hoc enim ad aliquid non potest esse vt in terminum: sed illud quod non arguit mutationem quantumcunque de nouo adueniat non debet negari de aliquo propter immutabilitatem eius: ergo etc. Secundo sic per Anselmum in monologion vbi dicit quod relatio potest conuenire alicui sine mutatione sui: mutatione tamen alterius extremi: et hoc etiam vult philosophus octauo phisicorum ergo.

¶ Tertio probatur quod hoc non impedit simplicitas dei. Primo quia relatio non facit compositionem: nam album et simile non est magis conpositum quam album tantum: ergo non tollit hoc simplicitas. Secundo quia si relatio faceret compositionem. esset dare compositionem sine componente et mutationem sine mutante. Posito enim quod sint tantum tria entia imvniuerso: quorum vnum sit album: aliud vero puta secundum non sit album. Tertium vero faciat ipsum album / et sit cum ipso distans a primo albo per mille leucas vel per tantum spacium quantum sua virtus non pretenditur: planum est quod faciet suum album cui presens est simile alteri albo. Et planum est quod alteru album distans simile erit alteri albo et econuerso. Si ergo ista similitudo adueniens sibi faciat compositionem cum eo erit dare compositionem et mutationem sine mutante et componente quod est contradictio.

¶ Quarto probatur quod no impedit independentia dei simpliciter a quocunque: quia relatio alterius ad aliquid potest esse sine dependentia ad ipsam: sicut patet de duabus personis diuinis relatis / et similiter duo angeli possunt referri dato quod ab inuicem non dependeant sed solum a deo creante et conseruante: ergo etc.

¶ Secunda ratio principalis ad hanc conclusionem est ista. Relatio que precedit in aliquo omnem actum intellectus est est realis. Sed in deo est aliqua talis ad creaturam ergo etc. Probatur minor quia in deo est omnipoten tia ante omnem actum intellectus. Sed omnipoten tia dicit respectum sicut et potentia ergo.

¶ Tertio sic Nomina que proprie et non metaphorice ponuntur et dicuntur de deo: et denominatione intrinseca et forma li important aliqua indeo ex natura rei sicut iusticia et sapientia et sic de alii. Sed talia sunt nomina multarum relationum dei ad creaturam sicut est dominus et causa vel principium: ergo etc.

¶ Quarto sic. Uel talia sunt relatiua secundum dici et ita nihil reale ponunt in vtroque extremo quod est falsum: quia saltim ponunt aliquid reale in altero extremo: ergo etc. vir opinionem arguo non

¶ Contra ista tt quantum ad principa lem conclusionem: sed ostendendo quod motiua sua nichivalent. Quando ergo dicit primo quod nouitas creature actualis vel possibilis non impedit: dico quod immosicut ostendam infra. Unde dicit vltra quod ad non ens potest esse relatio realis falsum est: et probo hoc quia illud quod per se et quidditatiue est ad aliud: impossi bile est quod per se sit ad nichil et ad non ens. Sed respoctus per se et quidditatiue est ad aliquid: ergo impossbile est quod sit ad non ens: et ad nichil.

¶ Secundo sic per se cause alicuius realis sunt reales: sed funda mentum et terminus in creaturis saltim sunt per se cause vel cause. cause relationis secundum Anselmum prosolo. Relationes non sunt sibi inuicem cause: sed extrema: ergo extremum est per se causa relationis: ergo non ens non potest esse extremum relationis realis. Quando dicis quod actus intelligendi vel sciendi refertur ad obiectum non existens realiter. dico breuiter et absolute / quod omnis relatio noticie ab obiectum creatum extrinsecum vt obiectum est accidentalis noticie / et not cia absolute loquendo potest esse sine illa: ita quod quam do est obiectum tunc noticia referiur ad ipsum: et quam do non est non refertur. Dices quod saltim conuenit relitio ista noticie per se secundo modo / et per consequens non potest ab ea separari noticia: dico quod sicut actus ridendi in effectu non dicitur conuenire homini per se se cundo modo: sed aptitudo vel ipsemet in aptitudine. Unde risibile et risibilitas dicitur proprium hominis ita in proposito de actu referendi vel dicendum quod iste respectus non conuenit noticie per se sed per accidens: licet oppositum posuerit Aristoteles. Ad illud de actu voluntatis: dico quod nullam relationem habet ad malum secundum quod huiusmodi / et vt nolitum est: quia vt sic est non ens ex parte obiecti: non autem est ens nec bonum vt sic: bonum autem vt bonum non obiectum vniuesale nolitionis sed malum vt puto: ideo non valet. A illud de potentia et materia: dico quod nec materia nec potentia antequam sit actus vel forma nulla refertur realiter ad actum vel ad formam / ita quod assumuntur multafalsa.

¶ Secundum motiuum de immutabilitate nichil valet. Dico enim primo quod quelibet relatio de nouo alicui adueniens ponit in eo aliquam mutationem et probo hoc primo per Augustinum quinto de trinstate / vbi loquens de tali relatione. c. vltimo dicit quod talis relatio non aduenit sine commutatione eius de quo dicitur: ergo etc.

¶ Secundo sic. Ambrosius primo libro de spiritu sancto. Contra arrium arguit quod si paternitas de nouo aduenit deo oportebat / arrium dicere qui ponebat filium dei nouum deus est mutatus: ergo ad relationem est mutatio.

¶ Hoc patet tertio per rationem quia omne tale cui aduenit formi liter aliqua relatio noua secundum illum aliter se habet nunc quam prius et de non relato fit relatus: et per consequens transit a contradictorio in contradictorium. Sed mutari nihil aliud est quam habere se aliter nunc quam prisecundum Aristotelem / et beatum Gregorium in moralibus ergo. Preterea primo phisicorum probat philesophus quod in omni factione oportet subiectum: quia omne quod fit aut est substantia: aut quale: aut quantum aut ad aliquid est terminus factionis de subiecto: et sic mutatus.

¶ Ex quo patet quod prima ratio eorum ad hoc non valet. Ad Anselmum et philosophum quam tum ad omnia que videntur dicere pro ista opinione dico quod nunquam negauerunt quin ad relationes extritsecas aduenientes possit esse mutatio vt patet in vbi ad quam posuit Aristoteles motum. Similiter etiam de respectibus intrinsecis nunquam negauerunt eodem modo quo alii intelligunt. Sed pro tanto dixerunt illa quia secundum modum et legem nature nunquam ad tales relationes est primo mutatio: sed necessario praesupponunt mutationem ad aliquid absolutum vel in illo cui aduenit relatio vel in alio vel in vtroque: et hoc stante dico quod ad relationem est mutatio presupponens illam.

¶ Tertium motiuum etiam non valet de simplicitate: dico enim quod simplicitas diuina impedit hoc: quia cui de nouo aduenit vel aduenire potest formaliter aliqua realitas: illud non est simpliciter simpler nec actus purus. Sed est necessario in potentia ad talem realitatem et componibile sibi. Quando dicis quod relatio non facit compositionem: dico quod immo omnis talis relatio: et dico quod album simile est magis compositum necessario quam album tantum: sicut probatum est quia habet in se plures actus perfectiuos plurium potentiarum vel plures formas.

¶ Ad confirmationem quod non est compositio in fieri sine componente concedo nec mutatio sine mutante. Quando dicis de albo distante: dico quod faciens album presens simile albo quantumcunque distanti facit album distans simile. Tu dicis virtus eius non se extendit ad tantam distantiam: dico quod verum est ad causandum aliquid per se et absolutum et immediate. Sed ad causandum relatiuum cum suo correlatiuo per accidens frequenter se extendiquia hec est natura talium relationum quod posita se ponunt: et ideo a quocumque ponitur vnum et reliquum / nisi forte ad causationem vtriusque albi simul respectu cuiuscumque albi sua causa propria requireretur: tunc enim sicut quodlibet album causaretur a causa propria: ita relatio cuiuslibet albi et non a causa alterius albi: alioquin si causa alterius albi etiam bis causaretur quelibet istarum relationum: quia ab vtraque causa albi nisi forte diceretur quod hoc non est inconueniens quia ab vno per se et ab alio per accidens non curo de hoc

¶ Quartum motiuum quantum ad hoc iudicio meo verum est: quod non oportet deum dependere a creatura vel ad creaturam: dato quod realiter referretur ad ipsam: sicut nec ad causam efficientem causatam secundum quod huiusmodi ad suum effectum: vel potius a suo effectu licet referatur: tamen dico quod necessario deus dependeret ab aliquo quantum ad aliquam realitatem que esset compositio formaliter: puta quantum ad ipsam relatio nem nouam: quia omne compositum necessario dependet ab aliquo componente effectiue: sicut dictum est supra: et mutatum secundum quod huiusmodi a mutante: talis autem relatio necessario faceret in ipso aliquam compostionem et mutationem / ergo quantum ad aliquid quod esset formaliter in ipso necessario dependeret ab aliequo vel a seipso vel ab aliquo priori: quod est falsum: quia est simpliciter independens secundum quodlibet quod est in deo formaliter ex natura rei vel esse potest: et ideo dico quod sua independentia simpliciter tollit hoc. Ad illud de relationibus diuinis Patet quod non est simile de illis et de istis.

¶ Ad secundum motiuum principale dico quod omnipotentia quantum ad respectumrespectu possibilium non est in deo ante actum intellectus: sed per actum intellectus: licet fundamentum ta¬ lis respectus sit ibi ex natura rei non per actum intellectus.

¶ Ad tertium quod deus proprie et denominatione formali dicitur dominus vel causa vel huiusmodi: et hoc non realiter quantum ad relationes significatas per ipsas: nec eas habet nisi per opus intellectus habet tamen fundamenta istarum realiter et verissime: et hoc est perfectionis et verissime dicitur dominus vel causa concretiue semper.

¶ Ad vltimum dico quod quedam sunt relationes siue relatiua secundum esse / que tamen non significant: nisi relationes rationis: quedam secundum dici que tamen significant relationes reales. Quando igitur dicit quod talia vel sunt relatiua secundum esse vel secundum dici. Dico quod creator et dominus in deo sunt relativa secundum esse / et tamen dicunt relationes rationis. Hec est enim praecisa differentia inter ista. Quod relatiuum secundum esse dicitur illud non quod imponitur ad significandum principaliter et formaliter relationem. vt pater vel dominus vel creator et talia. Sed hoc accidit quod dicat respectum realem vel rationis: relatiuum secundum dici dicitur illud quod imponitur ad significandum principaliter non relationem sed aliquid aliud puta aliquod absolutum vt scientia quantum nata est consequi relatio ad scibile / et bene connotatur per non aliquo modo: sed quod iste respectus sit res vel rationis hoc accidit. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum sunt duo alii modi dicendi qui tenent conclusionem negatiuam sicut tenetur communiter primus assignat istam rationem illud quod refertur ad aliud realiter pertinet ad eundem ordinem cum ipso: et habet ordinem ad ipsum: declaratur hoc. Scientia refertur ad scibile / et planum est quod non est extra ordinem scibilis. Sed scibile quia est extra ordinem scientie non refertur realiter ad scientiam. Sed deus est extra totum ordinem non habens aliquem ordinem ad creaturam: ergo etc.

¶ Licet conclusio sit vera: tamen ratio nichil valet. Et arguo primo contra eam sic. Ordo est relatio rationis aliquo modo: licet non semper eiusdem rationis in vtroque extremo vel in ordinatis / ergo si aliquid habet ordinem ad aliud et ipsum similiter ad illud ( alias non sunt ordinata ) ergo similiter si vnum non habet ordinem ad aliquid nec econuerso: et per consequens sicut scibile est extra ordinem scientie: ita econuerso et ita sicut scibile non refertur realiter ad scientiam ita nec econuerso quod est contra te.

¶ Secundo sic. Ita bene scibile inquantum efficiens scientiam est extra ordinem scientie sicut inquantum mensurans vel terminans: sed inquantum efficiens habet ad ipsam relationem de secundo modo: ergo non obstante illa relatione inquantum vel mensura vel terminus: vel si non hic propter illam causam nec ibi etiam.

¶ Tertio quia illa ratio est fallacia consequentis: quia licet ordo sit relatio / non tamen omnis relatio est ordo: sed solum relationes priorum et posteriorum: ergo arguere sic in deo non est ordo realis ad creaturam / ergo non est ipsa relatio aliqua realis ad creaturam est arguere ab inferiori ad superius destructum et est fallatia manifesta.

¶ Quarto dico quod petit principium quia negare non potest quin dei ad creaturam sit aliquis ordo puta ordo prioritatis vel primitatis: est enim ens simpliciter primum in toto vniuerso: et de illo ordine est questio cum aliis relationibus quam habet deus ad creaturam an sit realis. Quando igitur accipit deus non habet ordinem realem ad creaturam petit quod debet probare. Et ideo dico quod ista ratio penitus nichil valet: non ergo est ordo solum posterioris ad prius sed econuerso. Et si accipiat quod primus est realis et non econuerso petit quod debet probari. Et nota hic quod deus est in ordine et pertinet ad ordinem vniuersi / sicut ens simpliciter primum. Ordo enim integratur ex priori et posteriori verum est tamen quod est supra ordinem posteriorum: et ex hoc arguitur perfectio. secundus assignat ta¬

¶ Alius modus lem rationem. Illud quod refertur realiter ad aliquid essentialiter distinctum est aliquid independens: et per consequens imperfectum limitatum et mutabile. Album enim quod refertur ad album essentialiter distinctum habet ordinem et dependentiam ad ipsum pro quanto expectat ipsum ad habendum istum ordinem: quem non potest habere nisi in illo et in habendo necessario coexigit ipsum: et est mutabile secundum se ad talem respectum: et limitatum per consequens / et etiam imperfectum: quia etiam cum illo albo potest facere et facit aliud maius et perfectius quam sine illo per seipsum sed deus est independens simpliciter perfectus et illimitatus: ergo non potest referri ad aliquid essentialiter distinctum: puta ad creaturam.

¶ Ista ratio est melior quam prima. Tamen contra eam adducuntur aliqua. Primo sic. Contra illud quod supponit ratio / quod non potest esse relatio realis inter aliqua essentialiter distincta sine dependentia relati ab alio ad quod refertur: contra si essent duo albissima certum est quod vnum realiter referretur ad aliud: et tamen vnum secundum suam naturam non dependeret ab alio: quia secundum id secundum quod dependet est imperfectius ipso et posterioritatem habet.

¶ Secundo sic. Agens creatum licet imperfectum sit: non tamen agit inquantum imperfectum sed inquantum est in actu et perfectum: ergo nec refertur vt imperfectum et dependens ad ipsum effectum: quia secundum illud refertur secundum quod agit et secundum eandem rationem: ergo non oportet quod relatiua ad aliquid essentialiter distinctum sic imperfectum referantur.

¶ Tertio sic. Licet duo alba equaliter possent facere vnum totum perfectius album: neutrum est alio perfectius: nec per consequens dependet ad aliud vt imperfectum ad perfectum vel econuerso: licet referatur ad ipsum nec vnum perficitur per alterum.

¶ Quarto sic Si vnum relatum essentialiter distinctum dependet ab alio illud est posterius eo essentialiter Et pari ratione econuerso: et sic est circulus in ordine essentiali: et sic dependet prius et posterius essentialiter a seipso.

¶ Iste rationes facte possent solui faciliter quia non est intentionis aliorum quod vnum relatiuum secundum naturam eius absolutam dependeat ab alio vel perficiatur per ipsum: sed est intentio aliorum quod pro tanto dependet quantum ad relationem illarum: quia necessario in habendo ipsam coexigit: immo preexigit illud: et ita est imperfectum et limitatum et mutabile: quia ex seipso sine quocumque alio essentialiter distincto: et sine quo ipsum potest esse non habet omne illud quod est sibi formaliter intrinsecum vel potest esse: quod non potest dici de hoc non curo modo. hec de tertio articulo.

¶ Quantum igitur ad quartum articulum dico sicut communiter tenetur quod dei ad creaturam non est aliqua relatio realis: et adduco alias rationes. Prima est. Illud quod est summe necesse esse ex se formaliter quantum ad quodlibet sibi intrinsecum ex natura rei et potentia non potest habere relationem realem ad aliquid simpliciter contingens et possibile non esse: probatio quia necesse esse non potest non esse nec aliquid quod est in ipso ex natura rei. Sed omnis relatio realis ad aliquid simpliciter contingens potest non esse sicut illud contingens: vt patet ex predictis: sed deus secundum quodlibet quod est in ipso formaliter vel potest esse ex natura rei: est summe necesse esse vt dictum est supra / et probatum distinctione secunda. Et etiam de hoc aliquid distinctione octaua / creatura vero omnis secundum quodlibet suum esse reale formaliter acceptum est simpliciter contingens sicut suppono modo: ergo etc.

¶ Secundo sic Quicquid est formaliter in deo ex natura rei est deus / et eadem realitas cum essentia diuina secundum Augustinum. xi. de trini. Deus enim est quicquid habet propter summam simplicitatem sui. Si ergo in deo sit relatio realis ad creaturam corrupta creatura vel anichilata aut manet illa relatio: et sic relatio realis est ad non ens: quod est falsum: aut corrumputur: ergo per consequens essentia diuina corrumpitur cu est idem realiter: quando enim aliqua sunt idem realiter quando vnum anichilatur vel corrumpitur et alterum: et eadem corruptione quarto metaphisice

¶ Tertio sic. Illud quod est actus purus non est in potentia ad aliquid re et distinctum formaliter ab ipso recipiendum: sed deus est actus purus et iste respectus cum sit de nouo adueniens est essentialiter ab ipso: ergo etc.

¶ Quarto sic. Nichil quod est indeo vel esse potest ex natura rei potest presupponere creaturam in esse reali: quia deus et quicquid est in ipso ex natura rei est simpliciter primum ens et eternum respectu creature. Sed ista relatio si esset in ipso necessario presupponeret creaturam sicut relatio suum terminum quantum ad aliquid absolutum que est de nouo vel esse potest quod est in ipso sicut patet: ergo etc. Sic igitur ex perfecta necessitate diuina quae est immutabilis et impossibilis aliter se habere quacumque creatura aliter se habente: et ex perfecta simplicitate et ex pura actualitate / et ex perfecta / et summa primitate ostensum est: quod in deo non est relatio realis ad creaturam: nec esse potest. Hoc etiam vt puto philosophi posuerunt: qui in illam realitatem primi ad aliquid aliud posuerunt: licet aliqui posuerunt aliqua alia a primo necessario: quia ponebant ipsum summe necesse esse alia non sic. predicta tamen instatur sic. Pri¬

¶ Comi. ii mo licet creatura secundum esse in actu sit contingens tamen in esse possibili est necessaria et eterna in esse quidditatiuo vt videbitur: sicut deus necessario est potens: sed esse possibile non est nichil sed aliquid reale In hoc enim distinguitur a chimera: ergo ad creaturam secundum illud esse potest deus realiter referri: vt potens.

¶ Secundo sic. Esse quidditatiuum exemplatum non est minus esse quam esse effectiuum vel productum: quia non minus dat deus esse rei exemplando ipsam quam efficiendo ipsam vt videtur. Sed si creatura esset eterna ineffectu: et cum hoc necessaria ad ipsam non obstantibus predictis rationibus possit esse relatio realis in deo: ergo ad ipsam cum sit necessaria exemplatoet ab eterno potest vt sic esse aliqua relatio realis.

¶ Tertio: quia Aristoteles posuit celum necesseesse: et tamen posuit habere diuersas relationes reales ad inferiora generabilia et corruptibilia: ergo similiter in deo ad creaturam possumus ponere dico quod creatura in esse pos¬

¶ Ad primum sibili non est necesse ese: nisi accipiendo necessarium vel necesse pro determinatione compositionis et sincathegoreumatice: quia ista compositio est necessaria quod creatura est possiblis: sed dico quod non est necesse: sed oppositum dicere implicat contradictionem: quia necesse est actu: et per consequens non est possibile: puta quia ista sunt differentia entis repugnantia. Et ideo dico quod illa possibilitas non ponit aliquid reale in creatura plusquam in chimera: sed solum dicit non repugnantiam terminorum quae non conuenit chimere: non enim repugnat creature esse sicut chimere.

¶ Ad secundum dico quod prout esse exemplatum dicit esse vere et realiter causatum creatura simul exemplatur et efficitur vel producitur et non ante: quia causa exemplaris plus pertinet ad efficiens: et est quoddam efficiens. Sed prout exemplatum dicit esse intellectum sic non ponit in creatura aliquam realitatem ab eterno: et ista magis declarabo in secundo.

¶ Ad tertium dico quod celum non ponitur a philosopho: quod sit simpliciter necesseesse sicut ponimus / nec purus actus / sed componibile cum multis absolutis: et sic habere possibile mutos respectus. Hec est igitur positio.

¶ Quantum ad modum ponendi est iste quod deus cum aliquo alio non potest concurrere ad constituendum vnum totum sic quod cunque sit illud siue numerale siue secundum ordinem siue quodcunque aliud: sicut nec potest habere rationem partis aliquomodo: quia ipse solus est aliquid tantum quantum omnia cum ipso et ipse cum omnibus aliis: et ita non potest habere realem habitudinem ad aliquid aliud sicut pars ad totum vel ad aliam partem.

¶ Secundus modus de clarandi est quod deus non refertur ad creaturam secundum aliquam relationem primi modi vel secundi: nec etiam creatura ad deum. Quia omnes tales sunt mutui et si vna est realis similiter et alia: et ideo istis relationibus tantum referuntur entia que possunt habere rationem partis. Sed omnes relationes creature ad deum et econuerso sunt de tertio modo: et ideo creatura ad ipsum realiter refertur. Sed ipse econuerso ad creaturam secundum rationem.

¶ Ista dicta non placent michi quantum ad aliquabene enim concedo quantum ad primum modum quod deus proprie loquendo non potest facere aliquod totum per se vnum: nec habet rationem partis pro prie. Sed non video quod sequatur ex hoc quod non possit habere relationem realem ad creaturam: sicut etiam vna persona diuina ad aliam.

¶ Quantum ad secundum modum videtur michi falsum quod omnes relationes reales create ad deum sint. De tertio modo puta relatio motiui: relatio etiam producti: relatio diuersi.

¶ Et ideo dico quod relationes primi et secundi modi in creaturis sunt mutue et reales ad creaturas. Sed dico quod fallit respectu dei: si tamen in creaturis sint alique relationes pertinentes ad predicamentum relationis de quo videbitur infra in solutione rationum. Dico tamen omnino quod alique sunt relationes que magis assimilantur illis de primomodo vel secundo quam de tertio: nisi solum quantum ad hoc quod non sunt mutue reales in deo: sicut est de relationibus in tertio modo: quia deus non potest habere relationem mutuam: et quantum ad hoc assimilantur illis de tertio modo: et ideo sufficiat modus dicendi quem tangunt rationes. principales apparet ex

¶ Ad rationes predictis. Ad primum dicendum est quod quando dicitur deus est realiter dominus: dico quod ly realiter potest determinare compositionem predicati cum subiecto et sic est verum quod deus est realiter dominus: quia ex re verificatur ista compositio. Alio modo potest determinare predicatum: et hoc vel quantum ad fundamentum respectus dominii: vel quantum ad respectum: primo modo est vera: et secundo modo falsa.

¶ Ad secundum dicunt aliqui quod relationes de primo modo per modum numeri sunt reales in vtroque extremo pro tanto / quid ambo extrema nata sunt facere aliquod totum homoge neum seu etherogeneum: non sic autem deus cum creatura Sed econtra est vel videtur esse quod divine persone habent in se relationes communes reales ad modum relatio num primi modi secundum aliquos eorum. Et tamen extrema non possunt constituere vnum totum: igitur etc. Aliter dicitur quod creatura non habet ad deum aliquem respectum de primo modo: sed tantum de tertio. Contra: videtur quod diuersitas creature ad deum pertineat ad primum modum: si tamen diuersitas dicat relationem. vel saltim sit similior primomodo quam tertio / quia forte non est de primo nec accidens creature: sed transcendens cum creatura: similiter etiam puto quod creatura ad deum non habet relationem tertii modi proprie: quia non puto quod illa relatio sit accidens que est relatio mensurati: sed transcendens cum creatura: tamen similior est illi de tertio modo quam de primo vel secundo. Et ideo dico vltimo quod relatio illa creature ad deum est realis: sed non econuerso non quia deus non possit facere vnum totum cum alio. Ex hoc enim bene negatur relatio partis ad totum: vel partis ad partem: sed non quod quecund relatio pertineat ad tertium modum: sed quia deus est ens necesse esse simplex et immutabile et simplicite primum non potentiale vel possibile ad talem relatio nem realem: vt dictum est supra.

¶ Ad tertium dico quod nulla est relatio creature ad deum veraciter de secundo modo: quia omnis relatio producti in creatura ad deum est sibi consubstantialis / et est transcendens cum ipsa et non est accidens creature: licet benesimilior illis de secundo modo quam de primo vel tertio: est tamen realis creature ad deum non econuerso: sed aliqui assignant causas predictas que valent Alii dicunt quod agens creatum refertur ad effectum quia naturaliter agit vel per modum nature: non autem deus quia voluntarie. Contra tunc voluntas creata cum moueat seipsam non refertur ad effectum suum vel actum realiter: nec ad seipsam: nec angelus mouens celum ad caelum etc. que sunt falsa. Alii dicunt quod propter hoc realiter refertur agens creatum ad pri ductum vel ad passum: quia inclinatur ad passum vel ad agendum ex forma vel ad effectum. Deus autem non inclinatur similiter agens creatum presupponit passum non autem deus: ergo etc. Contra primum quero de illa inclinatione vel est relatio / et tunc agens refertur quia refertur quod nichil est: si absolutum tunc dubium est: quia sicut inclinatur vel vtrum realiter inclinetur primo album realiter refertur ad album. Contra secundum: quia deus agendo aliquid per transmutationem passi vel materie necessario presupponit materiam: et est in passo aliqua vera passio de genere passionis: et tamen in ipso non est relatio realis actionis ad illud passum: ideo dico sicut prius.

¶ Ad vltimum dico quod primum illimitatum et infinitum quod est deus non habet relationem realem ad secundum quod est creatum: licetquantum ad fundamentum sit realiter primum propter rationem predictam. Nota hic quod ordo non est relatio equiparantie sic quod sit eiusdem rationis in vtroque extremo: nec sic quod si est relatio realis quod sit in alio relatio realis: sed tantum improprie et abusiue: quia vtrunque extremorum ad aliud ordinatur vnum sicut prius: et aliud sicut posterius: et magis possit dici relatio disquiparantie quam equiparantie. Et sic intellige vnam rationem supra contra alios adductam.