Quaestio 2

¶ Distinctionis tertie. ¶ Questio secunda.

SEcund quaero utrum angelus et anima differant specie. videtur quod non.

¶ Primo sic. Si substantie istorum differunt specie et potentie. igitur et obiecta ex secundo de anima. Sed obiecta potentiarum istarum non differunt. Nam idem est est obiectum primum intellectus anime rationalis et angelici. ergo nec potentie ergo nec substantie.

¶ Secundo sic. Si angelus et anima sunt alterius speciei sequitur quod vnum secundum se totum et omnia sua contenta¬ e rit nobilior altera. Aut non erit nobilior angelo: et sic quelibet anima quolibet angelo quod est falsum Aut angelus anima et sic quilibet angelus erit nobilior qualibet anima quod est falsum. Non enim quilibet angelus est nobilior anima christi: immo nec aliquis simpliciter sicut nec est capax tante beatitudinis.

¶ Tertio sic. Quecumque differunt specie sunt per se in genere. Sed anima non est per se in genere quia non est nisi pars alicuius quod est per se in genere. ergo etc.

¶ Quan to sic. Angustinus dicit. 2. de libero arbitrio quod anigelus et anima sunt natura pares: ergo sunt eiusdem rationis / vel speciei: quia in distinctis specie non inueni tur paritas nature Anima / est actus corporis phis¬

¶ Contra ci organici etc. Angelus autem non ergo: etc.

¶ In ista questione sic procedam Primo ostendam quid est certum in questione respondendo a ipsam.

¶ Secundo adducam aliquas probationes que ab aliquibus adducuntur adproban dum: quod angelus / et anima differunt specie: et ostendam quod vel non sunt efficaces vel saltem non sunt causales: nec a priori vltimo / ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum articulum do primo vnam distinctionem: quod differre speciepotest accipi dupliciter. Uno modo pro non esse idem specie. Alio modo pro esse aliam / et aliam speciem. Primo modo dico quod angelus et anima differunt speciequia non sunt idem specie: quia vnum ipsorum per se est species / vel in specie. Anima vero non est in specie. Sed ista conclusio a priori non potest demonstrari: sicut nec a priori potest demonstrari. quod angelus sit angelus et quod anima sit anima: tamen per rationes aliquas / quae magis sumuntur a posteriori declaratur: hoc.

¶ Primo sic. Forma per se subsistens naturaliter non vnibilis alteri in formando et limitata necessario per se continetur et clauditur sub limitibus generis et per consequens per se est species vel in specie. Sed angelus est huiusmodi forma vt patet. ergo etc. Maior patet: quia prima limitatio alicuius est ad certum genus.

¶ Secundo sic. Forma substantialis non extensa nec potens facere vnum per se cum aliquo extenso est per se in genere vel predicamento et per consequens in specie aliqua: quia est per se in genere incorporei. Sed angelus est talis forma substantialis non extensibilis nec potens facere vnum cum extenso per se: quia subsi stens est naturaliter. ergo etc.

¶ Tertio sic. Omnis forma limitata que ex se sine aliquo extrinseco nata est esse suppositum et persona per se est in genere substantie: et sic in aliqua specie: sed angelus est huiusmodi. ergo etc.

¶ Quarto sic. Omnis forma finitanon dependens actualiter nec aptitudinaliter in suoesse nec in sua operatione nec sicut ex subiecto: nec sicut ex organo per se est in genere substantie. Sed anigelus est huiusmodi. ergo etc. Per oppositas rationes omnino probari potest quod anima intellectiua et rationalis non est per se in genere vel specie. Est enim pars speciei puta homins cui conuenit esse specien. Species autem ex aliis speciebus non componitur. Cum enim speties sit per se vna et ex pluribus speciebus nunquam comstituatur aliquid per se vnum. Patet quia nec anima nec corpus quod est pars sunt per se species nec in specie si cut nec partes alicuius totius per se vnius sed per reductionem ad totum. Sic ergo non sunt idem specie.

¶ Secundo dico quod non differunt specie sicut alia et alia species. Sic enim differrespen ab alio includit esse speciem et habere differentiam specificam. Dictum est autem quod anima non est in specie per se: nec species aliqua: licet bene ad aliquam speciem pertineat sicut pars. Et hoc de primo articulo. De quo tamen articulo diceret aliter commentator qui posuit intellectum esse formam subsistentem non vnitam nec vnibilem ipsi corpori secundum esse sed tantum secundum operationem motiuum forte per copulationem ad fantasmata sicut sibi imponitur a multis quod est purum commentum et fictio quedam sicut inferius apparebit.

¶ Quantum ad secundum articulum. Adducuntur ab aliquibus et diuersis diuerse rationes ad probandum quod angelus et anima non sunt idem speciequa videntur eis quasi causales et a priori.

¶ Prima est ista. Forma vnibilis materie et non vnibilis non sunt eiusdem speciei. Sed anima et anigelus sunt huiusmodi. ergo etc. Ista ratio licet sit bona. non tamen est a priori: quia materia magis est propter formam quam econuerso. Unde menbra leonis et cerui causaliter differunt: quia forme istorum differunt non econuerso igitur arguere ex materialitate vel vnibilitate ad materiam et negatione eius differentiam inter angelum et animam est arguere a posteriori. Quod patet etiam quia ista vnibilitas in anima est respectus qui dam habitualis fundatus in anima et posterior ipsa.

¶ Secunda ratio est ista. Forme intellectuales sic quod vna discurrit in intelligendo et alia non discurrit non sunt eiusdem speciei. Sed angelus et anima sunt huiusmodi: quia angelus non discurrit anima vero discur rit. Ista ratio sicut videtur aliquibus non valet nec a priori nec a posteriori. A priori non valet quia intel ligere et modus intelligendi planum est quod sunt aliquid posterius talibus formis et differentia earum intrinse ca. A posteriori etiam non videtur eis valere quia si discur rere et non discurrere in intelligendo arguant diuersas naturas intellectuales et diuersas intellectualitates cum anima discurrat circa conclusiones et non discurrat circa principia prima per se nota tunc in anima erunt due intellectualitates vel due natu re.

¶ Item anima circa obiectum beatificum non discurrit: et circa multa alia discurrit: nec breuiter discurrit in aliqua simplici intelligentia. igitur sicut prius erunt in ipsa due nature intellectuales vel ipsa non beatificabitur in obiecto naturaliter beatifico.

¶ Tertio sic. Queritur quid intelligitur per hoc quod dicitur angelum non intelligere discurrendo vel intelligere non discurrendo. Aut intelligitur quod angelus non habeat potentiam qua cognitis principiis possit cognoscere conclusiones ex principiis. si ille non essent prius note sibi actu vel habitu et hoc non est perfectionis in intellectu creato nec est angeloattribuendum. Aut intelligitur quod non potest discurere: quia omnes conclusiones sunt sibi note a principio in actu et ita non potest eas discurrendo cognoscere. Et planum est quod hoc est falsum: quia non omnia sunt sibi nota actualiter a principio. Aut in telligitur quod ideo non discurrit: quia omnia sunt sibi habitualiter nota a principio. Nec potest adquirere noticiam habitualem conclusionis ex principio vel praecognito principio et hoc non facit differentiam essentialem: quia equaliter ipsi anime possunt esse omnia vidente.

¶ Secundo modo per presentiam sue similitudinis immediate et directe originate ab ipso cognito sicut calor exterior videtur ab oculo.

¶ Ten tio modo per suam similitudinem vel speciem non originatam immediate ab ipso sed ab aliquo alio in quo relucet illud cuius est similitudo sicut videtur aliquid in speculo vel mediante speculo. Tunc dicit quod deus primo modo cognitionis seipsum cognoscit et etiam cognoscitur in patria abeatis.

¶ Secundo modo cognoscitur naturaliter ab angelo. Puta per essentiam suam que est similitudo immediata accepta et deriuata ab ipso.

¶ Tertio modo cognoscitur deus alnobis per creaturas ipsas et in cognitis prius cognitis / sicut in quibusdam speculis in quibus relucet diuina essentia quantum ad communes conditiones dei et creature in quibus conueniunt analogice saltem et similiter de angelo cognoscente per suam essentiam confuse tamen et indistincte quantum ad proprietates vel rationes communes analogas deo et creature.

¶ Quarto dicit iste idem doctor quod impossibile est quod angelus cognoscat deum per aliquam speciem creatam suo intellectui impressam que representet diuinam essentiam.

¶ Primo quia si talis species sibi in funderetur vel imprimeretur. Oportet quod a deo secundum aliquam determinatam ydeam crearetur. Sed tunc non duceret primo in cognitionem essentie sed in cognitione ydee quod non est ad propositum.

¶ Item quia phuns in tertio de anima non ponit speciem in anima nisi quia obiectum non est presens realiter in ipsa. Lapis inquit non est in anima / sed species lapidis. Sed essentia diuina est praesentialiter in intellectu angeli. ergo frustra talis species diceretur esse imssentia enim diuina intimior et efficatior omni specie tali¬

¶ Tertio quia nulla species finita potest repntare diuinam ssentiam quae est infinita / vt videtur. ergo. etc. Hec est positio¬

¶ Contra istam positionem diam aliqua et secundum ipsam aliqua.

¶ Dico igitur primo quod angelus naturaliter potest deum cognoscere et distincte abstractiue tamen per essentiam suam sicut per obiectum primo cognitum et rationem cognoscendi sicut bene probat ratio que adducebatur ad primum dictum potionis.

¶ Secundo dico quod angelus non potest naturaliter cognoscere deum per aliquam speciem impressam creatam distincte et immediate representantem diuinam essentiam. Et ratio huius est quia talem speciem naturaliter vel ex principiis suis naturalibus habere non potest. Non enim potest talis species causari ab aliqua creatura. Nam omnis species causata a creatura primo et immediate respresentat ipsam. Sed a solo deo potest causari et casaretur per suam voluntatem non per essentiam suam vt essentia est quia tunc naturaliter et necessario crearetur quod est fal sum.

¶ Preterea etiam naturaliter haberi non posset nisi precedente diuina visione ex qua relinquere tur talis species quequidem visio cum sit beatifica ex naturalibus haberi non potest. quare. etc

¶ Tertio dico tamen quod per talem speciem sibi impressam absolute loquendo posset deum abstratiue cognoscere distincte et habere veram scientiam et theologiam de ipso sicut dictum fuit in principio primi. Sed ista cognitio non esset simpliciter naturalis quia principium eius puta species nec habeturlnaturaliter nec potest naturaliter haberi nisi forte dice ret aliquis quod libet species supernaturaliter imprimeretur tamen secundum ipsam habita angelus naturaliter intel ligeret. Intellectus enim non est minus principium intellectionis quam species et tamen intellectio naturalis est non obstante quod intellectus a principio supernaturali tantum modo habeatur quia est ab extrinseco non cu ro de hoc.

¶ Tamen contra primum dictum huius positionis arguit quidam doctor quod per essentiam suam angellus non possit distincte cognoscere deum. Tum quia sequeretur quod angelus in sua cognitione discurreretur Nam essentia angeli non esset ratio cognoscendi deum nisi vt obiectum primo cognitum a quo discurreret ad deum cognoscendum. Tum quia discursus ab vnoin aliud presupponit cognitionem vtriusque. Tum quia ratio cognoscendi aliud vt obiectum primo cognitum continet virtualiter vel eminenter intelligibilitatem et per consequens entitatem secundarii obiecti quod non est verum de essentia angeli respectu dei. Tum quanto quia cognitio creature non potest esse causa cognitionis dei quia est simpliciter innobilior illa. ergo. etc.

¶ Dico ad primum quod non video magnum inconueniens si angelus concedatur discurrere ab vno ad alid posterius cognitum natura vel duratione. Aliter dicitur quod non est ibi discursus quia angelus eodem actu vtrumque apprehendit licet vnum per aliud vel mediante alio.

¶ Ad secundum dicitur quod assumptum est falsum absolute.

¶ Ad tertium dicitur uod non oportet nisi illud sit ratio cognoscendi aliud ta perfecte sicut est cognoscibile. Modo non sic est in proposito.

¶ Ad quartum dicitur quod cognitio creature non est tota causa cognitionis divine: sed intellectus saltem cum ipsa / ideo non valet

¶ Ad primum aliorum quod est contra me quod non distincte. Dico quod causa equiuoca bene cognoscitur distincte per effectum sed non perfecte nec adequate quantum est cognoscibilis.

¶ Ad secundum quod licet distincte non tamen ita perfecte quod sufficiat ad noticiam trinitatis.

¶ Ad tertium patet quod essentia angeli est excessa et finita nec potest esse ratio cognoscendi perfecte deum quantum est cognoscibilis.

¶ Ad primum contra speciem dico quod esset creata ad ydeam que est diuina essentia quia aliud non pono ydeam ex parte ipsius dei et repraesentaret ipsam

¶ Ad secundum dico quod non solum propter absentiam obiecti requiritur species sed propter noticiam inquantum abstractiua est et indifferenter existentis et non existentis sicut et species.

¶ Ad tertium Nulla species finita potest perfecte representare deum quantum est representabilis: sed bene aliquo modo proportionabiliter ad intellectum creatum

¶ Secundo dicendum est quo modo angelus seipsum vel per quid magis sicut per rationem cognoscendi motiuam vel quasi motiuam ad actum.

¶ De hoc dicunt aliqui quod hoc non potest esse per essentiam suam nec per aliquam speciem. Quorum ratio est ista quia mouens et motum domini esse distincta subiecto. Alioquin idem esset in actu et potentia respectu eiusdem. Sed essentia angeli vel etiam species impressa sibi si poneretur non sunt distincta subiecto ab intellectum angeli. patet igitur non sunt rationes motiue intellectus ad actum intelligendi. Dicunt ergo quod omnis operatio vel actio angeli que est fornaliter in ipso siue sit intellectio siue volitio siue motus passiue dictus angeli est a principio extrinseco et subiecto distincto siue illud sit ob¬ iectum siue deus siue aliud quodcumque.

¶ Alii probant secundo in proposito quod non per essentiam. Angelus eodem modo cognoscit se et non aliter quo modo cognoscit alios angelos vel alias intelligentias eiusdem generis. Sed illos non potest immediate intelligere per essentias eorum sicut per rationes cognoscendi immediatas sed magis per species. ergo. etc.

¶ Tertio sic. Aima nostra coniuncta quantumcunque sit actu presens sibi per essentiam et sit ens spirituale et actu intelligibile tamen seipsam non potest intelligere per essentiam suam sed per species sicut aliam. igitur similiter de angelo.

¶ Quarto sic. Quandocumque extrema essentialiter sunt idem et medium cum vtroque quia non plus distinguitur medium ab extremis quam extrema ab inuicem. Sed si angelus seipsum intelligit peisuam essentiam extremum intelligibile motuum scilicet essentia et intellectus sunt idem ergo operatio me dia inter potentiam et obiectum vel rationem cognoscendi igitur intellectio angeli est sua substantia quod est falsum quia tunc sua intellectio natura lis esset nobilior simpliciter sua intellectione beati fica sicut substantia simpliciter nobilior estaccidente

¶ Quinto sic id quod est singulare secundum quod huiusmodi non potest esse per se intellectum in primo nec etiam. ratio cognoscendi quia nec intelligitur nisi per lineam reflexam. Sed essentia angeli singularis est. ergo etc.

¶ Ultimo sic quia potentia debet esse denudata ab obiecto et ratione cognoscendi / sicut patet Secundo de anima de visu qui debet esse abscolor sicut etiam receptiuum debet denudari a recepto. Sed intellectus angeli non est denudatus ab essentia sua. ergo etc.

¶ Et dicunt isti quod ponendo secundum fidem quod intel lectio angeli differt a sua substantia impossibile est ponere quod immediate per suam substantiam seipsum intelligat sicut poneret Aristoteles qui posuit angelos deos esse. Et ita posuit intellectiones eorum esse idem cum substantiis eorum. Et oportet sicut dicunt isti quod per aliquid aliud puta per speciem.

¶ Alii vero qui negant speciem impressam. dicunt quod angelus intelligit se per suam essentiam et non per speciem.

¶ Quod autem non per speciem hoc probant. Intelligibile in actu presens intellectui non impedito est sufficiens ratio cognoscendi ipsum. Nec re quiritur aliquid aliud vt ratio cognoscendi. Sed essentia angeli est huiusmodi respectu sui intellectus ergo non requiritur species vt cognoscit seipsum per speciem. Ex quo enim natura prouidit angelo de vno sufficientiori et perfectiori modo cognscendi seipsum non prouidet sibi de minus perfecto vt videtur.

¶ Secudo quia intellectio per specienest abstractiua et est indifferens ad presentiam rei vel absentiam. Sed intellectio angeli de seipso non potest esse indifferens ad absentiam sui quia non potest sibiipsi abesse. ergo. etc.

¶ Tertio quia si poneretur species in intellectum angeli representans essentiam suam se queretur quod angeli essentia esset presens suo intellectui mediate per speciem et immediate per seipsam. Sed hoc est contradictio quod alicui sit presens aliquid mediate et immediate quia hoc mediate et non mediate mmediate et non immediate. quare. etc. Iste sunt tres vie de ista questione. Sed nullam istarum praecise teneo.

¶ Et ideo dico ad istum articulum quod noticia intellectua lis duplex est. Una est intuitiua et alia abstractiua. Tunc dico quod angelus potest naturaliter seipsum cognoscere cognitione intuitiua per essentiam suam imme¬ diate sicut per rationem cognoscendi. Et ratio huius est quia essentia sua est sibi presens et intima et actu intelligibilis et suus intellectus actualis est non impeditus. igitur potest sequi actio intellectualis diseipso per suam essentiam et de intuitiuaquia immediata et immediatione obiecti et immdiatione representatiui. quare. etc. Secundo quia essentia vel obiectum presens est in specie sub esse diminuto est ratio cognoscendi seipsum. ergo magis quando simpliciter presens est.

¶ Tertio quia non repugnat hoc angelo de aliis sicut dicetur infra. Nec repugnat hoc anime separate ergo nec angelo de seipso.

¶ Secundo dico idem de omnibus sibi intrinsecis quod potest ea cognoscere intui tiue per essentiam eorum que praesens est realiter intelle ctui suo.

¶ Tertio dico quod seipsum intelligere potest vel cognoscere per speciem aliquam accidentalem sibiimpressam et adquisitam derelictam ex noticia sui intuitiua in memoria sua / et hoc loquendo de noticia abstractiua. Cuius ratio videtur prima cognitioimperfectior que non repugnat perfectiori angelo de aliquo obiecto. non repugnat inferiori de eodem. Sed non repugnat superiori angelo quod cognoscat inferiorem abstractiue per speciem que noticia abstra ctiua imperfecta est respectu intuitiue. ergo. etc.

¶ Secundosic quia sicut dixi in principio primi. Quicquid potest intuitiue intelligi ab intellectu creatoetiam abstractiue ab eodem etiam de abstractiua que fit per speciem. Cum igitur angelus potest seipsum per suam essentiam intuitiue cognoscere sicut probatum est supra: ergo et abstractiue per speciem.

¶ Tertio quia in parte sensitiua idem potest cognosci ab eodem intuitiue et abstractiue licet per diuersas potentias. Puta per sensum et ymaginationem. ergo in parteintellectiua perfecta non impedita cuiusmodi est intellectus angelicus. videtur quod ista domint vniri quod angelus seipsum et intuitiue per essentiam et abstractiue per specienpotest cognoscere. Unde accipitur quo modo habetur ista species.

¶ Dico vel est angelo concreate sunt multe species aliorum de quibus dicetur infra vel est angelo adquisita per hoc quod primo intellexit se in tuitiue et derelicta est species eius in memoria quicquid enim cadere potest in intelligentia et memoria quia equantur inuicem secundum Augustinum. Et dico quod causatur ab essentia angeli. vt obiecto et ab intellectu angeli qui est agens ipsam. Nec quantum ad hoc reputo inconueniens ponere in angelo intellectum agentem licet non ponatur ibi vt faciat angelum de potentia intelligibili actu intelligibilem sicut ponitur in nobis intellectus agens secundum opinionem aliquorum. Sed potest ne angelus intelligere seipsum simul intuitiue per essentiam suam / et abstractiue perspem llam.

¶ Dico quod non video aliquam repugnantiam formalem inter istas duas noticias cum sint alterirationis nec sint contrarie ex parte ipsarum nec ex parte subiecti supposito quod in eodem intellectu patent esse siml plures actus intelligendi / nec ex parte obiecti. Non enim reputo inconueniens quod idem obiectum siml in telligatur immediate per seipsum et mediate per speciem. Non est enim hoc secundum idem vel per idem. Et ideo non video repugnantiam nisi forte diceretur quod noticia intuitiua adequat totam potentiam intellectiuam respectu obiecti quia est perfectissima noticia. Et ideo simul cum ipsa incompossibilis est noticia abstra ctiua eiusdem obiecti non tamen video quod istud sit de monstratum. Dicas ergo qumo tibi placuerit quod vel¬ equaliter nota a deo imprimente sibi noticiam omnium sicut angelo siue principium siue conclusionem sicut fecit anime christi. ergo etc. Non enim tunc angelus non discunreret propter impotentiam discurrendi: sed propter causam predictam per accidens.

¶ Preterea etiam istud non excludit discursum in actu. Unde non reputo istam rationem valere: quia non video quod repugnet intellectui angelico discurrere eo modo tamen quo dicetur infra.

¶ Alii arguunt sic. Quorum perfectiones supreme non sunt eiusdem speciei nec perfectibilia vt videtur. Sed beatitudo angeli et anime non sunt eiusdem speciei: quia beatitudo angeli non potest equari beatitudini anime christi vt videtur. ergo etc. Sed nec ista ratio valet.

¶ Dico enim absolute quod beatitudo angeli potest esse equalis beatitudini christ sicut dixi in primo de charitate require. Unde tenecquod sunt beatitudines eiusdem rationis siue dependeant ab intellectionibus istorum effectiue siue non et quantumcunque sint in intellectibus distinctis secundum speciem vel sicut in subiectis. Nullum est enim inconueniens quod aliqua plura eiusdem rationis sint a pluribus vel in pluribus agentibus vel subiectis alterius rationis.

¶ Dico igitur quod licet a posteriori posit ostendi quod angelus et anima non sunt eiusdem speciei: tamen causam a priori nescio assignare. Nec est alia ratio nisi quia hec natura est hec natura et illa est illa sicut quare homo est animal et non est lapis. hec de secundo articulo.

¶ Ad primum principale dico quod potentie intellectiue angeli et anime distingun tur suo modo sicut angelus et anima nec sunt eiusdem rationis. Dicis quod non: quia habent eadem obie cta vel idem obiectum. Potentie autem distinguntur vel vniuntur ex obiectis.

¶ Dico quod potentie non vniuntur sicut obiectum est vnum. Unde licet ex distinctione diuersorum obiectorum adequatorum et primorum deueniamus in noticiam distinctionis potentiarum que distinguntur seipsis non tamen ex vnitate obiecti arguitur vnitas potentie. Unde vnius et eiusdem obiecti possunt esse plures potentie et scientie etiam. Nec vnquam Aristoteles dicit quod potentie vniantur sicut obiectum.

¶ Ad tertium dico breuiter quod quilibet angelus secundum suam rationem specificam est nobilior in naturalibus quacumque anima etiam anima christi sicut etiam est nobilior tota natura humana cuius anima est pars.

¶ Et dico vltra quod est capax equalis beatitudinis sicut anima christi et quelibet anima et econuerso quelibet anima si cut quilibet angelus quia capacitas beatitudinis non fundatur in istis secundum rationes suas speciales sed secundum rationem communem intellectualitatis in qua conueniunt etc.

¶ Ad tertium. dico quod bene concludit animam non differre specie ab angelo sicut speciem a specie sed non concludit ipsam esse eandam specie.

¶ Ad Augustinum dico quod sunt pares natura in beatitudine. Tum quia neuter plus habet dibeatitudine ex natura sua quam alius. Tum quia etiam licet non sint eiusdem nature tamen parem beatitu dinem possunt recipere.