Quaestio 2

¶ Distinctionis. xxx Questio Secunda.

SEcundo quaero utruin deo ad creaturam sint alique relationes noue.

¶ Uide tur quod sic: quia secundum Augustinum quinto de trinitate capitulo vltimo: sicut non potest esse seruus qui non habet dominum: sic non potest esse dominus qui non habet seruum: sed deus de nouo habet creaturam seruam: ergo deus de nouo est dominus: et habet relationem domini de nouo.

¶ Secundo sic. Relationes opposite sunt simul duratio ne et in creatura quod plus est: ergo sicut aliqua relatio realis est noua in creatura: sic relatio sibi correspondens est noua in deo.

¶ Tertio sic. Augusti nus quinto de trinitate capitulo vltimo ponit posse domini conuenire de nouo ipsi deo: et tamen sine mutatione sui: sicut exemplificat de nummo quia fit de nouo precium sine sui mutatione ad voluntatem alterius et mutationem: ergo etc.

¶ Quarto sic Si in deo non possit poni relatio rationis noua ad creaturam hoc videretur propter immutabilitatem dei: sed hoc non obstat: quia respectus rationis non ponit mutationem in eo cui conuenit multominus quam respectus realis secundum aliquos: vel si ponitur mutationem non tamen nisi secundum rationem que non repugnat alicui quantumcunque realiter immutabili: ergo etc. Hoc patet etiam quia respectus rationis non est formaliter in obiecto: sed potius in intellectum sicut et ipsum intelligere / ergo non ponit mutationem in obiecto: ergo etc sicut se habet eternum ad aliquid

¶ Contra nouum: ita econuerso. Sed nullum eternum dicitur de nouo et temporali: ergo nec aliquis nouus respectus de aliquo eterno cuiusmodi est deus

¶ In ista quaestione sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum a deo sit aliquis respectus rationis nouus ad creaturam.

¶ Secundo inquiram ( dato quod sic ) vtrum secundum aliquem respectum rationis siue eter num siue nouum deus terminet relationem realem creature ad ipsum / et per consequens an respectus realis creature ad deum coexigat necessario aliquem respectum rationis in deo ad sui terminationem.

¶ Tertio inquiram vtrum respectus rationis dei ad creaturam sit prior quam respe I ctus realis creature ad deum.

¶ Ultimo ad rationes. qo E est vna opi¬

¶ Quantum ad primum no prima quae n ponit quod deus refertur ad creaturam relatione./ eterna a rationis tamen denominatur relatus per talem relationem: r sicut licet relatio domini in ipso sit eterna: vel etiam relatio creatoris: tamen de nouo denominatur et dicitur dominus et creator.

¶ Hoc declarant sic. Ex parte dei est recipere quatuor in ordine ad creaturam: est enim accipere dominum vt creatiuum. Secundo vt creatoris. Tertio vt creantem. Et quarto vt creatorem. Et quatuor ex parte creature istis correspondentia creabile / creandum / quod creatur / et creatum: sic creatiuum creatoris creans et creator ex parte dei dicunt eandem relationem rationis. Sed ab eterno fuit relatio dei vt creantis et creatoris: ergo relatione quae est eterna refertur deus ad creaturam: denominatur tamen de nouo referri propter nouitatem creature istam opinionem arguo primo sic

¶ Contra Si relatio aptitudinaluir et actua lis scilicet creatiui et creantis sunt eadem relatio: ergo correspondentes relationes sunt eadem relatio scilicet creabilis et creati: sed aptitudinalis secundum te ex tota parte ab eterno est et actualis: ergo sicut creatura est ab eterno creabilis ita et creatura: et tunc ab eterno creatura est creata / et nihil est nouum quia est falsum.

¶ Secundo sic: quia secundum opinantem esse actualis existentie non addit super essentiam creature: nisi respectum actualem ad efficiens. Sed sicut dicit respectus aptitudinalis et actualis sunt idem respectus: cum ergo aptitudinalis sit ab eterno: et go et actualis qui est respectus actu producti creati. Sed iste est actus existendi in effectu et in re: ergo sicut creatura fuit ab eterno creabilis et possiblis existere: ita et actu creata et existens actu.

¶ Tertio sic. Si aliqua sint diuersa in ratione intelligibilis oportet quod respectus rationis sint diuersi respectus secundum rationem: sed esse possibile et esse actu creature sunt diuersa secundum rationem intelligibilis: ergo relatio rationis ad ipsam: vt creabilis et creata in actu est alia / et alia secundum rationem. Minor patet: quia actus et potentia sunt diuer sa intelligibilia vel distincta: vt patet.

¶ Quarto quantum ad appellationem nouam vel denominationem non video quin habens formam possit actu de nominari per eam et formaliter: sicut actu habens al bedinem potest dici albus: si ergo deus ab eternohabet relationem eternam creantis in actu ad creaturam sicut dicis: sequitur quod ab eterno habet relationem eandem creatiui et creantis non video quin nim possit actu denominari per eam actu creans per eternum saltem per intellectum suum eternum nisi aliud dicatur opinio huius articuli est ista: quod

¶ Secunida deus refertur ad creaturam reltione noua. Sed dicunt quod hec est relatio noua creature ad ipsum et realis. Imaginantur enim quod deus referatur vel dicatur referri ad creaturam relatione aliqua quae non est in ipso sed in creatura. Ponunt exemplum de creatione actione / que secundum ipsos est in creatura cum creatione passione: ita quod deus non referatur secundum denominationem intrinsecam et formalem: sed denominatione extrinseca.

¶ Hoc probant primo: quia secundum Aristotelem tertio phisicorum. Actio et passio sunt in patiente et in motu: ergo similiter creatio actio et creatio passio in re creata: ergo sicut agens nominatur et dicitur relatum secundum actionem que non est in ipso / sed in passo: sic deus in proposito.

¶ Secundo: quia sicut vrina dicitur sana et opus humanum non a sanitate que est in vrina vel ab humauitate que est in corpore formaliter: sic videtur quod deus possit dici creator vel dominus et creans: non a relatione aliqua rei vel rationis que sit in ipso: sed in creatura: vt dictum est.

¶ Tertio sic. Augustinus quinto de trini. c. vlti. Deus quia temporaliter dicit non mutatione sui sed eius ad quod dicitur. reputo simplici¬

¶ Istam opinione ter falsam /e ideo arguo contra eam. Primo sic. In productione qua productum accipit esse simpliciter et substantiale / im possibile est quod relationes productionis actiue et passiue sint in eodem realiter vt in eodem fundamento dico: quia impossibile est quod idem producat seipsum primo de trinitate capitulo primo. Sed per creationem aliud accipit simpliciter esse / ergo impossibile est quod idem suppositum creatum habeat creationem actiuam et passiuam: ergo etc.

¶ Secundo sic. Relatio quae nec est motus nec mutatio nec actio de genere actionis non est nisi in agente: nec de alia loquitur Aristoteles: sed creatio actio est huiusmodi ( sicut ostendam in secundo ) ergo etc.

¶ Tertio sic. Actio que non de pendet a termino producto / nec ab aliquo eius: est prior eo natura et quodlibet eius non est in ipso: sed creatio actio est huiusmodi: ergo etc.

¶ Quarto sic Si opinio illa esset vera sequeretur quod creatura esset creatrix essentia et domina: quia in quocumque est formaliter creatio et dominium ipsi conuenit esse creatorem vel dominum: sed ista sunt falsa et absurda: ergo etc. Et confirmatur quia in creatura non est potestas cohercendi seipsum dominum. pe quod adducitur primo de actio¬

¶ Ad illud ne quod est in passo: dico quod vel Aristoteles non intelligit de actione de genere actionis: sed de actione eo modo quo vocatur aliquando terminus actionis actio: vel terminus generationis generatio: vel negandus est sicut dictum est supra. Preterea etiam quia licet actio si esset: esset in subiecto vel motu: non tamen in termino producto: tunc enim presupponeret: actio autem non comparatur ad creaturam sicut ad subiectum: sed sicut terminum productum: igitur etc.

¶ Ad secundum de sanitate denominante vrinam: concedo quod aliquid bene potest denominari ab aliquo extrinseco sicut vrina dicitur sana: tamen animal primo et formaliter dicitur sanum: sic ergo esset in propositoquod si creatio vel dominium esset in creatura formaliter et realiter creatura diceretur et esset creatrix et domina: sed etiam deus denominaretur per ista. Imposibile est enim quod aliqua formaliter et realiter sint in aliquo et non denominent ipsum. Sed etiam possint cum hoc denominare aliud in quo non est.

¶ Ad tertium dico quod nulla mutatio est in deo: in ipso tamen potest et se aliqua relatio ad creaturam: nec est simile de relatione et mutatione sicut patet Maliter. Ponendo primo

¶ Dico igitur quod dei ad creaturam nulla est relatio rationis noua per intellectum diuinum facta. Secundo quod dei ad creaturam sunt multe relationes noue facte per intellectum creatum

¶ Primum probo sic. Noua relatio rationis non fit nisi per nouum actum intelligendi vel rationis: quia sicut non fit nec habet esse nisi per actum rationis vel intellectus: ita et noua non nisi per actum nouum.

¶ Secundum patet etiam: quia posito aliquo actu intelligendi impossibile est non esse intellectum vel non intelligi quicquid potest intelligi per ipsum sed in deo non est nec esse potest nouus actus intelli¬ gendi: cum enim actus intelligendi diuinus sit sua substantia: sua substantia esset noua: ergo et cetera¬

¶ Secundo sic. A contradictorio in contradictorium non est transitus in aliqua nisi per mutationem: probo quinto phisicorum. Mutatio est transitus a non esse in esse: vel ab esse in non esse: vel ab esse in esse secundum quid et quartus modus est impossibilis scilicet a non esse in non esse: sicut dicitur ibidem Similiter etiam si dicas quod a contradictorio in contradictorium est transitus alicuius subiecti vel supposit sine mutatione: sequitur quod non se habebit aliter ad vnum contradictorium post mutationem quam ante: ergo sicut erat verum dicere quod erat non album: ergo etiam postea quando fit album vel factum est: ergo simul est album et non album: quodest contradictio plana: si ergo deus de non relato fieret relatus non per intellectum creatum: aut hoc esset per mutationem realem creature aut per mutationem intelligendi non per mutationem creature: quia cum illa esset realis se queretur quod relatio dei ad creaturam esset realis vel consurgeret ex natura rei: non autem per opus intel lectus vel rationis: ergo per mutationem dei: sed deus est impliciter immutabilis: ergo etc.

¶ Si dicas contra rationem primam / primo quod non est inconueniens actu eterno fieri respectum nouum rationis ad creaturam nouam: sicut etiam actu eterno fit creatura noua in esse reali. Secundo quia hoc potest intellectus creatus: scilicet facere aliquem respectum rationis nouun ergo multofortius hoc potest intellectus diuinus per actum suum. Tertio: quia non oportet actu diuine intensionis posito realiter omnia inesse intellictui: patet de multis possibilibus que possent velpotuerunt intelligi fore et esse si voluntas hoc determinasset: que tamen non sic intelliguntur: ergo similiter in proposito.

¶ Contra secundam rationem quia espectus rationis vel non est in aliquo formaliter vel non facit in eo compositionem: et per consequens nec terminat aliquam mutationem: ergo etc.

¶ Contra tertiam rationem: quia deus non solum refertur ad creaturam in esse intellectu: sed in esse reali quando actu creat: sed illud est nouum. Unde non creat deus creaturam in esse intellectum sed in esse reali: ita quod et se reale videtur esse primus et per se terminus relationis actualis ipsius creantis ad creatum.

¶ Solu tio ad primum dico quod licet actu eterno possit creatura poni a deo in esse tamen non potest poni de nouo inesse intellectione diuina sicut nec intellectio diuina potest esse noua. Unde licet deus possit aliquid de nouo creare: non tamen potest aliquid de nouo intelligere: vt patet. Et ita dico quod nec respectus rationis sequens vel potius concomitans diuinam intellectionem potest esse nouus.

¶ Ad secundum dico quod intellectus creatus potest hoc facere: quia nouus et mutabilis: que repugnant intellectui diuino vel dic quod intellectus diuinus hoc potest facere non immediate per actum suum: sed inquantum cum voluntate euenit ad causan dum actum intellectus creati. Hoc autem non est ad propositum: quia tunc respectus rationis nouus se quitur actum nouum creatum in re: et deus potesaliquid de nouo creare in re.

¶ Ad tertium dico quod oportet omnia illa poni: sic saltim quod non possunt poni de nouo in esse intellectu. Unde oportet ponerequod quicquid deus intelligit ab eterno intelligit: sed non necessario quantum ad contingentia.

¶ Ad quartum dico quod siue respectus rationis sit in deo forma liter siue non ( quod magis credo ) quod necessario arguit mutationem et compositionem si est nouus propter nouitatem actus quem concomitatur.

¶ Ad quintum dico quod per se terminus relationis creantis vel creature huiusmodi est esse reale creature futurum vel presens vel preteritum: sed non oportet ad hoc quod sit terminus quod sit in re extra intellectum: et ideo ponitur nouum: sed sufficeret quod in esse intellecto vel comparatiuo ipsius intellectus comparantis. Alio ter dicitur infra: sed magis placet istud. Tertio sic Creatura in esse intellecto ab intellectu diuino non est aliud realiter ab intellectione diuina: sed est immutabiliter se habens sicut intellectio diuina: cum igitur respectus rationis fiat ab intellectu diuino ad creaturam secundum esse intellectum vel in esse intellecto: sequitur quod talis relatio rationis sit eterna / sicut intellectio: et esse intellectum creature: vt videtur. Unde dico quod si solus lapis existeret cum deo nullus respectus rationis nouus esset dei ad creaturam ie esuidentiam notan¬

¶ Ad huiusmode dum quod deus ab eter¬ se no intellexit seipsum comparando creaturam vt creabilem / et ex hoc consurgit impositio que est relatio rationis secundum quam dicitur creatiuus. Item intellexit se comparando ad creaturam: vt creandam et consurgebat ex hoc vnus alius respectus rationis eternus ad creaturam secundum quam dicitur deus creaturus. Tertio intellexit in comparatione ad creaturam vt creata: non in eternitate vel pro eternitate: sed pro tali tempore vel tali instanti et consurrexit tertius respectus dei ad creaturam se cundum quem dicitur creans et ab eterno dicebatur creans pro tali tempore vel instanti. Item comparando se ad creaturam vt iam creatam in preterito resultat relatio rationis in ipso: secundum quamdicitur creator. Si enim intellectus creatus potest modis predictis comparare deum ad creaturam de nouo multo fortius intellectus diuinus: non tamen de nouo / sicut nec potest habere actum nouum sed ab eterno faciendo relationes rationis eternas comparando seipsum ad creaturas et negociando circa essentiam suam: ergo etc. tur dupliciter.

¶ Sed contra ima l. Primo sic. Relatio eterna requirit terminum eternum sed termi nus relationis dei ad creaturam non est eternus: quia est ipsa creatura que est noua: ergo et cetera¬

¶ Secundo sic. Sicut contra alios arguebatur e quia sine respectu creantis et creatoris sit idem cum respectu creatiui siue non: tamen est eternus sicut dicis: ergo denominat deum ab eterno: et sic ab eterno deus est creans: et pari ratione creatura actu creata: et sic nichil fit nouum / et ab eternodeus est dominus contra Augustinum et magistrum.

¶ Ad primum dico quod relatio dei eterna ad creaturam puta relatio creantis habet terminum per se primum: et habet terminum per accidens. Terminus per se primus est creatura in esse intellecto ab eterno quantum ad suum esse actu creatum pro tali tempore vel instanti: et istum respicit relatio: vt est eterna. Terminus eius per accidens est creatura: vt in re et in effectu est: sed in hoc dicitur denominatio temporalis et noua: nec istum terminum: vt sic requirit ista relatio quod sit eternus: quia vt sic est terminus eius per accidens: licet bene secundum nostrum modum intelligendi bene denominet deum denouo ratione huius termini per accidens.

¶ Ad secundum dico quod conuenienter dici potest quod per se loquendo de relatione et termino per se primo potest dici quod illa relatio ab eterno denominat deum / non tamen pro eternon sed pro tempore vt sic deus dicatur creans vel creator pro tanto quia relatus secundum rationem ad creaturam intellectam quantum ad suum creari in actu vel esse creatum pro tali tempore vel instanti. Potest etiam dici quod per accidens sicut immediate predictum est illa relatio de nominet ipsum de nouo. Hoc de prima conclusione.

¶ Secunda conclusio quod in deo sunt vel esse possunt nulte relationes noue per intellectum creatum cuius nobatio est palam: quia ille intellectus qui de nouo et cum sui mutatione potest eum intelligere et ad creaturam comparare potest de nouo circa ipsum tales respectus creature: sed sic est de intellectu creato: ergo etc. ergo consimiles respectus nouos potest facere illis predictis quos deus fecit eternos: et potest exemplificari imaliis qui noui sunt respectus dominatiui dominatori dominantis dominatoris: et sic de aliis. et secundum tales respectus nouos deus potest de nouo denomiuari: non tamen ab intellectu suo sed ab intellectum creato mutabili operante vel concipiente tales respectus concipiendi ipsum in ordine vel habitudine ad creaturam. Hec de primo articulo ipsius questionis.

¶ Quantum ad secundum articulum inquiram primo vtrum terminus relationis sit absolutum vel suum correlatiuum per suam relationem siue in deo siue in creaturis. Secundo ex hoc apparebit propositum.

¶ De primo est vna opinio quae dicit quod inelatiuis mutuis / cuiusmodi sunt relatiui primi modi et secundi vnum relatiuum est terminus alterius / sic quod sua relatio est sibi ratio terminandi alterum: vt cum dicitur similis simili similis / equalis equali equalis: et sic de similibus. Similitudo in altero est sibi ratioterminandi similitudinem alterius et econuerso. In relatiuis autem non mutuis cuiusmodisunt relatiua tertii modi: dicunt quod mensura terminat relationem mensuratiper suam relationem rationis quam habet ad mensuratum: tamen dicunt quod dependentiam mensurati terminat per uum absolutum.

¶ Hec est positio pro primo mem bro pro qua videntur esse aliqua. Primum est: quia per illud terminat vnum relatiuum mutuum relationem alterius per quod ponitur in diffinitione eius: sed hoc est per relationem: vt patet per porphirium. vi topicorum: et. vii. metha. ergo etc.

¶ Secundo sic. Per illud terminat relatiuum aliud correlatiuum per quod et ratione cuius ceonuenit sibi esse simul natura: sed hoc est per relationem: ergo etc.

¶ Tertio sic. Si ratio terminandi relationis non esset mutua relatio: sed aliquid absolutum vnum relatiuum vel vna relatio possit intelligi sine alia et diffiniri: quia intellectus relationis non dependet nisi ex fundamento et formali termino sed hoc est falsum patet in praedicamentis.

¶ Quarto sic. Per illud cor relatiuum vnum terminat relationem alterius per quod est sibi correlatum: sed hoc est per relationem et non per aliquid absolutum: ergo etc. ista positio ab aliqui¬

¶ Confirmatue bus tenentibus es: primo quia posita relatione opposita vel correlatiuum vt correlatiuum est et omni alio circumscripto per possibile vel impossibile relatio nichilominus esset ter¬ minata: vt patet et exemplificat philosophus in predicamentis de domino quod manente domino inquantum dominus est / et omni alio circumscripto: adhuc ad ipsum refertur seruus et econuerso: ergo ratio forma lis terminandi relationem est correlatio opposita: et non aliquid absolutum: quia illo posito si relatio non poneretur nichil esset quod terminaretur de relatione omni alio circumscripto.

¶ Secundo quia si filiatio non est per se ratio terminandi paternitatem sed aliquid ablolutum: sequitur quod filiatio simpliciter per accidens pertinet ad terminum paternitatis: vel ad illud quod est pater: quia accidit per se termino: et sic sequitur quod pater per se non dicitur ad filium vt filius est: et quod relatiua primi et secundi modi non dicuntur per se nec sunt ad conuertantiam mutuam: sicut nec relatiua tertii modi.

¶ Tertio quia relatio per se est ad aliquid: vt terminabile ad terminum. Unde et terminari non est aliud quam esse vel dici ad aliud: sed relatio vel relatiuum per se est ad correlationem vel correlatiuum: ergo correlatio vel correlatiuum secundum quod huiusmodi est ratio terminandi vel terminus per se.

¶ Quarto quia per dem relatiuum terminat per quod opponitur alte ri correlatiuo et coexigit ipsum: sed hoc est per relationem et non per absolutum patet: ergo etc. Et comfirmatur: quia coexigentia secundum quod huiusmodi: vel etiam oppositi relatio est vt ad aliud sibi oppositum et non nisi sicut ad terminum: igitur etc.

¶ Quinto: quia si in filio ratio terminandi est aliquid absolutum sequitur quod illud absolutum sit prius filiatione et etiam essentialiter distinctum ab ea et per illam filiationem suppositum creatum non sit productum nec in esse constitutum nec suppositali ter distinctum a patre quod suppositum patris poterit terminare relationem paternitatis sine filiatione: et per consequens quod paternitas potest esse imre sine filiatione et multofortius intelligi et diffiniri quod est contra Porphirium et Philosophum et omnes de hac materia loquentes: ergo et cetera. Precipue quia suppositum filii est prius naturaliter filiatione fi per illud dictum

¶ Ad primum dic quod philosophi dene probatur quod dominus et seruus sunt correlatiua sed nichil de ratione terminandi. Unde dico quod si siponerentur relationes sine fundamentis: licet essent opposite et mutue et coexigerent se: non tamen essent terminate sed terminabiles. Ex hoc patet ad quartum quod non est idem terminari vel opponi vel coexigere.

¶ Ad secundum dicitur quod relatio opposita per accidens se habet ad per se terminum vt terminus est: vel quantum ad rationem terminandi qua: sed non quantum ad coexigentiam et oppositionem.

¶ Ad tertium dico quod relatio vel relatiuum est ad aliquid vt oppositum vel coexigitum: et illud est per relationem oppositorum in extremis et ad aliquid vt terminum et terminatur per absolutum in extremo existente tamen habitudine ad vtrumque

¶ Ad quintum dicitur quod vnum correlatiuum / non potest esse nec intelligi nec diffiniri sine alio correlatiuo non ratione terminationis sed coexigentie et mutue relationes et opiniones relatiue. Unde etiam vnum relatiuum non ponitur in diuisione alterius vt prius et causa notitie eius: nectermini ponuntur quia sunt simul natura et intelligentia: sed sicut oppositum et coexigitum et hoc est verum saltim in relatiuis secundum hoc tenentes: alioquin pari ratione econuerso aliud esset notius alio: et sic circulus in causis etiam dependentiis vel notionibus et vnum dependeret a seipso: vel esset notius seipso et multa alia que sequuntur.

¶ Iste ritiones sunt pro secundo menbro quantum ad relatio nem: sed non quantum ad dependentiam: quia relatio rationis ipsius mensure non potest terminare realem dependentiam alterius scilicet mensurati: sed in mensura non est nisi absolutum et respectus: ergo mensura per suum absolutum terminat dependentiam mensurati

¶ Ex hoc patet statim quod deus cum non habeat relationem realem ad creaturam: licet econuerso creatura ad ipsum relatiuorum non mutuorum per suam relationem rationis terminat relationem rationis creature: sed per aliquid absolutum terminat dependentiam eius. Hec est positio. fr istam positionem arguam infra et

¶ Cont t d ideo modo non arguo nisi quantum ad primam distinctionem positam inter relationem et deus pendentiam: ac si dependentia non sit relatio. Istud est falsum: licet enim non omnis relatio sit dependentia tamen omnis dependentia est relatio necessario vel respctus. Probatio: quia ex dependentia per se primo modo est habitudo ad aliquid a quo aliud dependet: nec intelligi potest nisi intelligendo illud: sed omne tale est respectus: quia omne absolutum intelligi potest non intelligendo aliud. ergo etc. Unde dico quod illa distctio est nulla.

¶ Preterea si dependentia est absolu tum et non respectus: sequitur quod dependens cum sit essentialiter distinctum ab eo a quo dependet / et nullum respectum vel habitudinem habeat ad ipsum secundum quod huiusmodi: quia est absolutum poterit esse sine eo a quo de pendet et inquantum dependet vel quantum ad dependentiam suam quod est falsum.

¶ Dico igitur quod relatio men surati ad mensuram dicit essentialem dependentiam ad ipsum. Et ideo dico vltra quod quicquid ratio est terminandi vnum et alterum. Nota hic quod si ponant deus pendentiam relatiuam aliquam realem: ita parum vide tur terminari ad respectum rationis sicut vna alia Et ideo dicunt alii quod mensura per reale absolutum terminat respectum mensurati. ergo ad istum articulum dico

¶ Quantum quod sicut principium dicebatur dupliciter pro principio quod et quo: ita suo modo terminus scilicet quod et quo: quod terminat et quo formaliter in ratione terminandi terminat. Primo modo ad cipiendo terminum dico quod in relatiuis mutuis realibus terminus relationis est ipsum relatiuum constitutum ex ipso absoluto et relatione: sed in relatio uis non mutuis realiter que sit illa terminatio dico quod tam terminus quod quam terminus quo est ipsun absolutum: ita quod relatio non pertinet ad terminum. In relatiuis autem mutuis terminus quo est ipsum absolutum.

¶ Probo igitur istam conclusionem quod in relatiuis non mutuis vt in mensura et mensurato terminus quo ex parte mensure saltem est aliquid absolutum: et ad ipsum intrinsece non pertinet relatio: quia terminus quo et quod non potest esse posterius relatio ne terminata vt patet: sed respectus rationis in altero sit relatorum est posterior relatione reali alterius terminata secundum philosophum quinto metaphisice: et commentatorem vbi dicit philosophus: quod aliqua referuntur ad alia: quia illa referuntur ad ipsa / et ponit exemplum de scibili respectu scientie: ergo etc.

¶ Secundo sio Nullus respectus rationis potest esse terminus quod vel quo alicuius relationis realis: sicut nec dependentie realis secundum alios: sed respectus mensure ad mensuratum est respectus rationis: ergo etc.

¶ Tertio sic Si potentia habet ad actum aliquem respectum realem ille videtur pertinere ad tertium modum: et actus non refertur realiter ad potentiam: sicut econuerso eo modo quo accipitur actus et potentia vt differentie entis: sed tantum secundum rationem vt videtur. Tunc sic Aristoteles e dicit nono metaphisice quod actus terminans potentiam est prior diffinitione quam potentia: sed hoc esse non potest per suam relationem: quia relationes sunt simul: er go per absolutum: ergo actus terminat relationem petentie per absolutum. Ista ratio parum valet tum quia actus et potentia vt sunt differentie entis nunquam sunt simul in re: et ideo nunquam realiter referuntur vnum ad alterum. Tum quia destruit primam rationem in qua dice batur quod respectus realis mensurati est prior mensura secundum rationem: vel si instetur tunc accipiantur actus et potentie partes entis: de quibus etiam dicitur nono metaphisice quod vnum reducitur post actum per alterum scilicet potentia per actum que sunt principia entis vel partes. Nota secundum aliquos quod relatio realis causata componitur intrinsece ex pluribus distinctis ex natura rei habitudinibus: per quarum vnam est ad / et per aliam et in. Similiter per vnam terminat et diffinit si bi relationem oppositam de primo et secundo / et per aliam est ad ipsam Similiter etiam ex aliis quarum vna est quidditas generis et alia quidditas differentie: sicut et quelibet species creata vel indiuiduum imponitur ex genere et differentia: et istud vltimum puto vel rum. Sed quod habitudo in / et ad / sint distincte: proba tur tum quia sunt respectus diuersorum extremorum vt subiecti vel fundamenti vel termini. Tum quia si essent eadem penitus habitudo: tunc quodlibet accidens absolutum esset ad: sicut est et sic omne accidens esset respectiuum. Quod autem sit alia habitudo per quam est ad relationem oppositam: et per quam terminat vel diffinit probant. Tum quia alia est ratio diffiniendi / et terminandi et alia referendialioquin per idem diffiniret et terminaret si equaliter dependeret idem esset notius seipso: quia ratio diffiniendi et terminandi est veracior quam ratio referendi ad aliud: quia ratio referendi simul est cum relatione opposita. Tum quia si paternitas dicitur ad filiationem. et filiatio secundum eandem relationem dicitur ad paternitatem: sequitur quod patet nitas ad paternitatem terminatur et dicitur et impossibile est hoc euadere sicut si a est causa ipsius b et b secundum eandem rationem est causa ipsius a. sequitur necessario quod a sit causa ipsius a / nec valet si dicatur quod per absolutum terminat vnum relatiuum relationem alterius vt dicunt et probant vt supradictum est: et rationes iam solute sunt. In des autem dicunt quod habitudo in / et ad distinguuntur ex natura rei / et vna est ad fundamentum / et alia est ad terminum / et alia est ratio referendi ad correlatiuum et alia est ratio terminandi relationem oppositam et diffiniendi: et est ratio prior et notior quam illa que diffinitur et terminatur per eam. Sed si queratum vtrum iste sint eedem cum primis: quarum vna est ad fundamentum que est esse in / et alia que est habitudo ad. Uidentur innuere quod sint alie et alie: non tamen faciunt compositionem in deo tales multe habitudines / sicut in creatura faciunt: quia tatem. Unde et consequenter videtur posuisse quod dicantur secundum substantiam et non secundum relationem intermino secundum appellationem. Sed istud non tenetur / immo dicitur quod identitas similitudo equalitas dicunt relationes positiue / quia ista nomina imposita sunt ad significandum principaliter et formaliter relationem positiue / quod patet simile enim ad se non dicitur / sed dicitur positiue alicui simile. Similiter etiam equale et idem etiam. Et ideo dico sicut communiter dicitur quod similitudo et huiusmodi dicuntur in deo relationes positiue. Et hoc etiam dicit magister in tendens quod sunt relationes rationis que fundamentaliter dicuntur secundum substantiam / non ponentes relationes reales et excludentes diuersitatem et dissimilitudinem inter personas.

¶ Secundo premittoquod ista tria / similitudo / equalitas / et identitas. Uno modo dicuntur secundum substantiam et secundum aliuid ad se. Alio modo secundum relationem. Secundum substantiam dicuntur / si ly secundum reduplicet rationem funda mentalem ipsorum ) eo modo quo dicimus quod aliquid dicitur alicui simile secundum albedinem et isto modo non dicuntur secundum substantiam per se in primo modo dicendi per se. Alio modo dicuntur secundum relationem ( si ly secundum reduplicet rationem formalem et quidditatiuam ) per se primo modo quia sunt per se primo modo relationes / licet fundentur in substantia et in aliquo ad se.

¶ Tertio premitto quod identitas in diuinis dupliciter accipi potest. Uno modo pro habitudine eiusdem totaliter indistincti ex natura rei ad seipsum. Et isto modo iden titas est respectus rationis secundum omnes / et denominat vnum fundamentum eo modo quo dicimus quod paten est idem sibi ipsi / vel filius / vel huiusmodi / vel etiam essentiam vel relationem. essentia enim eadem est sibiuipsi / et patrnitas eadem sibiipsi. Alio modo accipitur prohabitudine alicuius distincti ex natura rei ab alioque tamen conueniunt in substantia vel natura diuina existenti vna numero in ambobus intrinsece. Et isto modo non denominat nisi suppositum / non in habitudine ad seipsum / sed ad aliud suppositum: isto modo dicitur pater idem in substantia cum filio. Et econuerso / et similiter de spiritu sancto.

¶ Ex quo patet quod differenter dicitur identitas in diuinis et similitudo vel equalitas: quia licet vnicum suppositum et essentia dicatur idem vel eadem sibi ipsi / non tamen equale vel simile seu equalis vel similis vno modo. sed accipiuntur ista tantum sicut identitas secundo modo dicta videlicet suppositi ad suppositum realiter distinctum: quare autem hoc it nescio nisi quia sunt tales relationes.

¶ Ad propositum autem in ista questione intendo loqui de idem titate secundo modo accepta / scilicet suppositi ad distinctum suppositum penes naturam vel essentiam diuinam vt essentia est et natura vel substantia: quia illa quae est eiusdem suppositi ad seipsum patet quod non est realis.

¶ Quarto premitto quantum ad fundamenta istarum relationum scilicet identitatis equalitatis et similitudinis quod secundum philosophum. 5. methaphisce. Unum in substantia sacit idem: vnum in quantitate facit equale: vnum vero in qualitate facit simile: et ita quod in creaturis substantia vna fundat identitatem quantitas vna fundat equalitatem / sed qualitas vnafundat similitudinem. Applicando ad diuina dico quod aliquid in diuinis se habet vt vnum quod est substantia vel essentia seu natura dans esse primum substattiale diuinum / et illud est essentia vel substantia diuina. Aliquid vero est ibi sicut qualitas dans esse quale¬ aliquo modo formaliter denominando / cuiusmodi sunt sapientia / iusticia / et sic de talibus / intelligere velle et huiusmodi / et omnia ista sunt communicabilia: super primum fundatur proprie identitas inter personas diuinas super alia similitudo. Sed super quid fundatur equalitas vt dictum est supra distinctione. xix. quod fuudatur supra magnitudinem perfectionis vel virtutis: sed quia ista magnitudo in diuinis non distinguitur positiue ex natura rei a perfectione cuius est puta ab essentia vel qualibet perfectione. Ideo dictum est supra quod fundamentum equalitatis in diuinis non distingui tur ex natura rei per aliquid positiuum a fundamen tis identitatis et similitudinis. Magnitudo enim vel infinitas diuine essentie non distinguitur ex natura rei positiue ab essentia: nec magnitudo sapientie a sapientia / etiam secundum istos vel saltim aliquos eo rum qui ponunt istas relationes esse reales. Dicunt enim quod immensitas eternitas et potentia ad extra super que fundatur equalitas in diuinis ( secundum Augustinum de fide ad petrum ) non distinguuntur ex natura rei penes aliquid positiuum ab illis quorum sunt. Unde immensitas essentie vel sapientie / vel eternitas non dicunt super essentiam vel sapientiam ex natura rei nisi negationes quasdam / quarum prima negatio terminilimitantis in essendo et secunda negatio finis vel principii in durando / potentia: etiam vt dicit respectum ad extra vel magnitudo eius non distinguitur a voluntate diuina nisi secundum rationem.

¶ Ex quibus concludo vnum quod videtur michi certum quod ex distinctione fundamentorum identitatis et equalitatis ex vnaparte / vel equalitatis et similitudinis ex alia non potest concludi quod identitas et equalitas sint distincte relationes reales: nec etiam equalitas et similitudosicut bene dicebatur supra distinctione. 19. Utrum autem sint reales dicetur infra. Hec sunt que egopremisi ad intellectum quadtionis. Hec de primo articulo

¶ Quantum ad secundum articulum est vna opinio subtilis que ponit esse reales relatio / nes in diuinis. Ad hoc adducuntur plures rationes. Prima est ista arguendo de vna / puta de equalitate vt in pluribus omnis relatio habens fundamentum reale et terminum vel extrema realiter distincta / et consur l gens ex natura rei inter extrema est realis. Patet ex supradictis. Notant enim isti quod ad hoc quod relatio sit realis requiritur quod fundamentum sit reale / et ideo entis ad non ens vel econuerso non est relatio realis. Secundo quod extrema sint realiter distincta / et ideo eiusdem ad seipsum non est relatio realis. Tertio quod consurgat ex natura rei inter extrema / et ideo relatio dei ad creaturam non est realis: quando autem concurrunt ista tria necessario relatio est realis: sed relatio equalitatis persone diuine ad personam est huiusmodi. Patet enim tum quia habet fundamentum reale quia magnitudo perfectionis diuine vel vnitas magnitudinis est in deo realiter et ex natura rei vt patet. Tum quia ibi est infinitas ex natura rei: quia alias obiectum deiuinum quietare et beatificare non posset secundum noticiam intuitiuam que sola est beatifica et nichil est nisi alicuius ex natura rei et presentis / quia nichil finitum potest beatificare nec quietare. Tum quia si no esset ex natura rei in deo in nullo ente esset / cum tamen non repugnet enti: similiter patet quod habet extrema distincta/ quia necessario presupponit relationes originis distinctiuas personarum. Tertio patet quod ex natura rei / quia filius ex natura rei generatur a patre / et est equalis sibi. Propter quod est istud non acceperunt iudei cum essent rudes et ceci. Ioannis quinto. Ex hoc enim quod christus dicebat patrem se habere deum. statim argueret et quod faciebat se vel dicebat equalem / ex que necessitate pater genuit filium et necessitate sibi genuit filium equalem secundum Augustinum contra Mariminum libro tertio capitulo secundo / vel econuersoEt patet per idem ad Philippenses secundo. Non rapinam arbitratus est esse se equalem deo. Et per illud Ionis. 4. Pater quod dedit michi maius omnibus est. Et hoc est essentia in qua vel secundum quam est equalis filius patri: quam generando comnicauit sibi perfectissima conmunicatione / et per consequens inequalitate ad seipsum et cum infinitate sicut ipsam habet pater conicans ipsam filio. Et patet per Augustinum super Ioan omelia. 16. super illud equalem se faciens deo. Dicit Augustinus quod non seipse faciebat equalem: sed illeo illum genuit equalem siipse faceret equalem caderetr per rapinam. Uult dicere quod non faciebat se equalem per rapinam vsurpando vel rapiendo equalitatem sed faceret id est asserebat se esse equalem deo / per hoc quod dicebat se natum ex deo. Et allegat ibidem auctoritatem apostoli supradictam. Non rapinam arbitra tus esse se equalem deo / et ibidem premiserat illud quod supradictum est. Ecce inquit intelligunt iude quod non intelligunt arriani. Arriani quod filium inequalem patri dicunt iudei nec intelligunt nec intellex runt patrem equalem filio: sed tamen intellexerunt matris quia talis commendaretur filius qui equalis esset deo.

¶ Ex omnibus istis colligitur quod equalitas est in personis ex natura rei. Alioquin si opus rationis vel intellectus non esset infilio / ex eo quod natus est vel genitus a patre mera natura. sed magis eo quod intelle ctus. Similiter etiam ipse iactaret se de vno respecturationis. Et tertio ipse ita bene se faceret equalem intelligendo se sicut pater. ergo etc.

¶ Secunda ratio est ista si vnum oppositorum quod est imperfectim inuenitur in entibus ex natura rei et alterum quoc est perfectum multofortius / quia esse in re non repugnaex natura rei alicui perfecto. Sed equalitas et ine qualitas sunt opposita / et inequalitas est oppositum imperfectum dicente Augustino de qualitate anime / vb loquens ad discipulum dicit / equalitatem inequalitati in re anteponis / nec quisquam est vt estimo / sed si praedictus homo cui non est istud videatur inequalitas autem inuenitur in rebus ex natura rei / quia maioritas et minoritas magnitudo perfectionis completa vt patet ergo etc.

¶ Tertia ratio est ista. Si magnitudo maior et minor / et per consequens alia et alia esset in patre et filio secundum Arrianos / inter patrem et filium esset vera inequalitas realis et relatio realis. Sed conformiter equalitas respicit vnitatem sicut inequalitas diuersitatem / ergo cum in patre et filio sit verissime vna magnitudo perfectionis / vel eternitatis vel virtutis / quia vnitas numeralis que est verissima et perfectissima vnitas multofortior quam vnitas speciuoca videtur quod sit inter eos ex natura rei verissi ma et realissima equalitas.

¶ Quarta ratio in creaturis si due substantie haberent eandem numero quamtitatem vel qualitatem per possibile vel impossibile ipse essent vere et realiter equales vel similes vt patet: et probatur quia relationes que fundantur supra vnitatem seu quantitatem siue qualitatem vel substantiam vna non magis requirunt vnitatem quam relatio nes que non fundantur supra vnitatem vel supra aliquid vt vnum. Sed relatiua excedentis et excessi totius et partis non fundantur supra aliquid vt vnum et tamen sunt realia quantumcunque habeant fundamentum vnum non totum et pars licet referantur realiteri sunt tamen realiter et simpliciter vnum / nec sunt simpliciter diuisa: ergo equalitas et huiusmodi cum fundentur supra vnum non requirunt diuersitatem fundamanto rum sed potius vnitatem / ergo apparet illud antece dens quod persone diuine cum sint distincte quantumcunque habeant vnicum fundamentum numero ipsius equalitatis quod est magnitudo sunt tamen realiter equales et vera equalitate reale consimiliter probatur de identitate et similitudine.

¶ Modus dicendi est iste quod scilicet identitas equalitas et similitudo sunt tres relationes disparate / et distincte ex natura rei / et alterius et alterius rationis / et multiplicantur secundum mul titudinem suppositorum quibus conueniunt et ad que illa secundum ipsas referuntur. Unde in patre sunt due relationes identitatis scilicet ad filium vna / et spiritum sanctum vna. Et similiter in filio ad patrem Sed de equalitate dicunt quod multo magis multipli catur in diuinis quia cum equalitas fundetur supra magnitudinem vel infinitatem cuiuslibet perfectionis cuiuslibet persone est duplex relatio equalitatis ad alias duas secundum quamlibet magnitudinem cuiuslibet perfectionis / que est in ipso distincta ex natura rei ab alia perfectione. De similitudine vero dicitur quod similitudines due sunt in qualibet personaad alias duas secundum quamlibet perfectionem dantem sibi esse quale vel quasi quale in esse secundo / et multe sunt relationes reales valde in diuinis. Si autem obiiciatur contra eos quod secundum doctores indiuinis non sunt nisi quatuor relationes reales / dicunt quod verum est de relationibus originis cuiusmo di sunt paternitas et filiatio. ergo etc. Relationes autem iste communes non sunt relationes originis. Si etiam obiiciatur quod perfectio et magnitudo eius vel infinitas non distinguuntur ex natura rei positiue / et per consequens nec identitas nec equalitas seu etiam similitudo et equalitas. Ita quod sicut mangnitudo transit in essentiam vel perfectionem cui conuenit: ita equalitas in identitatem vel similitudinem. Dicunt quod magnitudo licet realiter transeat manet tamen formaliter quantum sufficit ad fundamentum equalitatem relationem realem et alterius rationis ab identitate et similitudine immo et in creaturis dicunt quod magnitudo virtutis vel potentia sine potentia ipsa transit in substantiam secundum rem pro tanto quia non est accidens manet tamen distincta formaliter ex natura rei a substantia. Dicunt enim quod non distinguitur magni tudo a perfectione cuius est sicut alia quidditas vel formalitas sed sicut modus intrinsecus talis perfectionis vel quidditatis aliquo modo distinctus ab ea non sicut sapientia a iusticia: sed sicut modus sapientie a sapientia. Ultimo dicunt quod equalitas non tantum distinguitur ab identitate vel similitudine quantum alie due ab inuicem sed dicit modum perfectionis vtriusque / neque enim esset perfecta identitas in substantia nisi esset equalitas in magnitudiue eius / nec perfecta similiter in aliqua perfectione nisi etiam equalitas perfectionis esset in vtroque. hec est positio et determinatio eius. Hec de secudo articulo.

¶ Quantum ad tertium ad¬ creatura est limitata et finita et potentialis Deus autem illimitatus et infinitus et purus actus / et ideo nulla pluralitas vel multiplicatio facit compositionem in ipso.

¶ Secunda conclusio est quod in relatiuis mituis terminus quo est ipsum absolutum. Hoc probe primo sic Illud quod tantu est prius natura ipsa relatione terminata est terminus quo illius Probatioquia terminus quo saltim vt fundamentum cause quam relatio presupponunt ipsum. Sed hoc est absolutum et non mutua correlatio realis: quia semper tales sunt simul natura ergo.

¶ Secundo sic. Illud ex quo dependet relatio in creaturis non est relatio mutua: sed absolutum: quia semper illud est prius natura ipso: sed relationes sunt simul natura: scilicet ex tempore quo dependet relatio aliquo modo sicut ex fundamento: ergo etc.

¶ Tertio sicut se habet fundamentum in relato: sic terminus quo in terminante: sed fundamentum est aliquid absolutum: ergo et terminus quo. Unde sicut albedo est fundamentum similitudinis: ita dico quod in alio albo est ratio terminandi ipsam et terminus quo.

¶ Quarto sic: quia vnum relatum quantum ad illud absolutum quod est in eo ponitur in diffinitione alterius: quia vt sic est prius et notius eo. Non autem quo ad relationem hec videtur esse terminus quo. Unde et Aristoteles dicit quod relatiuum est ad aliud: non dicit ad aliquid: quare etc Unde dicimus quod similitudo est habitudo albi ad album / vel forte adhuc relatio in vltimata abstractio ne non respicit aliud: quia sic paternitas non est nisi pasternitas vel habitudo. Unde non dicitur proprie paternitas filiationis: vel filii nec filiatio paternitatis vel patris. Non curo de isto vltimo dicto.

¶ Tertia conclusio huius articuli est quod totum relatum constitutum ex absoluto et relatione est terminus quod relationis in talibus relatiuis. Hoc patet primo sic. Uniformiter videtur accipi terminus quo relationum mutuarum in diuinis et in creaturis: puta paternitatis et filiationis. Sed in diuinis totum constitutum ex abso luto et respectu terminat relationem vt quod: non autem essentia vel aliquid absolutum: ergo etc.

¶ Secundo Illud terminat relationem vt quod quod econuerso refertur vt quod: quia vniformiter in talibus relatiuis vnum terminat aliud referendo vel ipsumet. Sed planum est quod totum constitutum per se primo refertur vt patet: ergo etc.

¶ Tertio sic. Illud terminat vt quod et concretiue acceptum quod necessario cointelligitur alteri etiam in concreto accepto. Sed correlatiua in concreto accepta necessario cointelliguntur simul. Relatio nes autem in abstracto non sic forte necessario cointelliguntur nisi accipiendo vt duo quibus: ergo etc. Sic dictum sit de isto qod aliorum dico quod vnum rela¬

¶ Ad rationi quo tiuum licet ponatur in diffinitione alterius in concreto accepti: ratio tamen quia ponitur in ipso est illud absolutum quod est sibi ratio terminandi. Et concedo quod in praedictis relatius totum est quiod terminat: sed absolutum est terminus quo vel ratio terminandi: ergo etc.

¶ Ad secundum si intelligitur de termino quod verum est sed de termino quo maior est falsa.

¶ Ad tertium dico quod vnum relatiuum concretiue acceptum vt pater intelligi potest absque alio termi no: bene coneludit quod filius est terminus quod relationis ipsius patris led non plus. Quando dicis quod intellectus relationis non dependet nisi ex fundamenti et termino quo: dico quod est falsum loquendo de relatione et termino in concreto. Aliter dicetur quod siue rela¬ tiuum siue relatio non potest intelligi: nec diffiniri nisi intelligendo correlatiuum / et correlationem. pro tanto quia adinuicem relatiue mutuo opponuntur: et per consequens mutuo se coexigunt sicut in re ita inintellectu: sed non quod vna relatio sit ratio terminan di alteram cum sint eque terminabiles sicut illa: sed magis absolutum ista differunt terminatio / et coexigentia: vel oppositio relatiua: nec ista sunt idem. vndesi per impossibile vel possibile due relationes essent in re sine fundamentis vt paternitas et filiatio essent opposite et coexigerent se / non tamen essent terminate sed ad oppositum: non ad terminum.

¶ Ad vltimum dico quod per illud terminat relatiuum vt terminus quod relationem alterius per quod est relatiuum et illud est relatio: sed non sequitur quod relatio sit propter hoc terminus quo / nec quod etiam: sed totum constitutum ex absoluto et respectu.

¶ Ex predictis apparet statim fundamentum huius articuli scilicet quod cum relationes dei ad creaturam sint omnes relationes rationis: et in hoc assimilentur relationibus de tertio modo / quod relationes reales creature ad deum non coexigunt ad sui terminationem in deo relationes aliquas rationis: sed deus est terminus ipsorum quod / perseipsum absolutum et id quod est probo sic. Primo relalationes reales creature non coexigunt ad sui termi nationem in deo illas relationes que per se non pertinent ad terminum eius vt terminus est. Sed tales sunt relationes rationis in deo vt probatum est. Tum quia sunt entia rationis. Tum quia sunt posteriores illis: ergo etc. Ex quo dico quod si per impossibile nullus esset respectus rationis in deo ad creaturam nihiminus terminarentur ad ipsum relationes reales creaturarum. Dico tamen quod tales relationes sunt in deo experfectione sui intellectus ab eterno: quia perfectionis est in cognoscente vel saltim signum quod seipsum perfectissime / non solum quantum ad absoluta sua: sed in habitudine ad quecunque potest comparari. Sed sunt etiam in deo de nouo vel circa deum per opus in tellectus creati: vt dictum est supra. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articuum vtrum scilicet relationes rationis in deo sint priores quam relationes reales ydeis correspondentes dicunt aliqui quod sic. Quod probant primo sic. Actiosecundum causalitatem et rationem est prior passio ne: quia passio est effectus illatio quia actionis. Sed creatio actio est actio: ergo est prior actione passio ne.

¶ Secundo sic. Idem est ordo fundamentorum et relationum. Sed fundamentum relationum diuinarum est prius quam fundamenta relationum ipsarum creaturarum ergo etc.

¶ Tertio sic. Relationes causales et que conueniunt alteri inquantum causa est sunt priores relationibus effectuum secundum quod huiusmodi: sicut causa est prior effectu: sed alique relationes dei ad creaturam sunt causales vt creatio / conseruatio: ergo et cetera. Et sic relationes dei ad creaturam sunt ad ipsum substantialiter quia deus. Creatio enim actio est deus: sed id quod eft substantialiter prius est omni eo quod est creatum vel in creatura ergo. Imaginantur ergo isti quod relationes dei ad creaturam sint causales et priores: ita quod creatura dicitur causari quia deus creat non econuerso. Et creatura dicitur serua quia deus dominus non ec onuerso. opinionem non possum tenere / nec

¶ Ili qia. t ipsi etiam si tenerent bene principia sua Et ideo arguo primo sic contra eam Relationes dei ad creaturam quantum spectat ad propositum sunt similes relationibus mensure et mensurati: sed secundum Aristotelem. v. metaphisice. Mensura refertur ad mensuratum: quia mensuratum ad mensuram non econuersorergo similiter deus ad creaturam: ergo relatio creature est prior.

¶ Secundo sic. quando aliquid non est in alio nisi secundum rationem in habitudine ad sibi correspondens secundum rem prius est sibi correspondens secundum rem quam illud secundum rationem. Patet prius est dextrum in animali quam in columna vel etiam sinistrum: sed sic est in proposito.

¶ Tertio sic. Si in deo essent priores quia sunt sub aliter idem quod deus: sequeretur quod essent relationes reales: sed hoc est falsum: ergo etc. Probatio consequentie quod est relatio et substantialiter idem cum aliqua re necessario est relatio realis.

¶ Quarto dico quod hec opinio est contra Augustinum quinto de trinitate ca. vltimo: vbi dicit quod deus dicitur temporaliter dominus quia creatura serua: vbi patet clare quod ipse ponit relationem seruitutis priorem.

¶ Dico igitur quod quicquid est perfectionis et ex natura rei in deo est prius omni eo quod est in creatura. Sed dico quod tales respectus rationis sunt posteriores secundum rationem in ipso. Unde dico quod ipse prius concipit relationes reales creaturarum ad ipsum quam rationis sue ad creaturam. Unde et deus relatiue dicitur creator et dominus et huiusmodi: quia creatura refertur ad ipsum et creatur vel subiicitur vel est serua eorum dico quod actio de genere

¶ Ad primum actionis que est respectus reais et causalis passionis est prior passione: sed non sic de creatione: quia illa non est respectus talis realis: nec actio de genere actionis sicut visum est supra.

¶ Ad secundum maior est falsa: possunt enim fundamen ta esse aliquando sicut prius et posterius natura: et tamen relationes sunt simul natura: vt patet de relationibus cause et causati: et ideo licet fundamentum istarum relationum in deo sit prius non oportet de relationibus.

¶ Ad tertium maior est falsa sicut statim dictum est: dato enim quod causa sit prior non oportet tamen quod relatio eius sit prior relatione: sed potest esse posterior si sit relatio rationis et relatio effectus sit relatio realis.

¶ Ad quartum minor est falsa vt patet ex predctis: nunquam enim ens rationis est substantialiter idem cum ente reali. Et hec de tertio articulo principali¬

¶ Ad primum principale dico quod non est seruus in effectu qui non habet dominum in esfectu nec econuerso. Sed dico quod alicui potest conuenre relatio rationis domini ab eterno respectu alicuius quod non est eternum in effectu et in re / tamen est eternum in esse imtellecto vel cognito eo modo quo dictum est supra / et secundum hoc non est inconueniens deum fuisse et dici dominum ab eterno in esse intellecto et creaturam seruam. Uel dici quod relatio dominii non est omnino terminata duplici ter mino suo primo et per se scilicet: et etiam termino per accidens qui est creatura in effectu donec creatura sit creata siue producta et ideo deus de nouo dicitur dominus.

¶ Ad secundum dico quod difficile est michi videre quod relatio rationis et realis sint formaliter opposite oppositione relatiua. Et videtur michi quod non sint opposite: quia non simul natura. Et ideo dico quod relatio dei ad creaturam non opponitur formaliter relationi creature reali¬ ad deum. Nec oportet arguere ex hoc simultatem ipsa rum. Aliter potest dici quod licet creatura et sua relatio realis ad deum sit noua in re et in effectu est tamen antiqua in esse intellecto etc.

¶ Ad tertium quando dicitur quod nummus sine mutatione sit precium dico quod verum est per voluntatem mutabilem instituentis: dico quod deus habet bene aliquos respectus rationis nouos per actum intellectus causati mutabilis: sed non per actus intellectus sui: quia esse in suo actu mutaretur necessario: sicut etiam nummus mutaretur si per aliquem actum suum fieret precium de nouo.

¶ Ad quartum dico quod respectus rationis praecise acceptus conueniens alicui de nouo non ponit mutationem realem in eo: sed necessario arguit mutationem in aliquo siue sit in illo cui conuenit formaliter siue non: et ideo dico quod si respectus rationis ponatur conuenire deo per actum intellectus causati mutatio non fit in ipso: sed tamen arguit necessario mutationem in intellectu creato. Siliter si de nouo conueniret sibi per actum proprium necessario mutaretur quare etc.