¶ Uidetur quod non sit habitus: quia non est habitus infusus. Patet. Non nim est fides nec spes nec caritasNec adquisitus: quia tunc maxime videretur esse prudentia quod non est verum quia ab infidelibus tenetur et adquiritur prudentia et nolex euangelica: ergo etc.

¶ Secundo videtur quod non sit actus: quia actu quocunque transeunte lex manet in mente vt patet. Sed vnum talium non est alterum: ergo etc

¶ Tertio quod non sit obiectum. Illud circa quod est lervel de quo non est lex ipsa sicut nec materia legis leest. Sed obiectum agibile est materia legis: ergo etc Lex est aliquid in mente. Sed

¶ Contra non est potentia: ergo est habitus vel actus vel obiectum dicatum

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram in generali que est ratio legis et quid sit et ad quam potentiam pertineat et ex hoc appare bit de lege noua.

¶ Secundo inquiram vtrum lex noua includatur in antiqua vel contineatur quantum ad omniaambe in lege eterna mentis divine.

¶ Tertio vtrum lex noua sit grauior ad obseruandum quam fuerit lex antiqua vel econuerso.

¶ Ultimo ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum articulum dico quod non intelligo per legenm nisi dictamen practicum de agibili aliquo vel fugibili agendo vel fugie do secundum iudicium rationis recte et hoc vel tanquam de pricipio vel tanquam de conclusione deducta ex principio. vel deducibili et ista descriptio se extendit ad omnem legem iustam que simpliciter lex dicenda est quia lex iniusta non est proprie nec simpliciter lex dicenda. Extendit ergo se descriptio ista et ad legen diuinam eternam eso est in mente diuina ab eterno et ad legen nature que imprimitur menti creature rationalis vel intellectualis quoquomodo et ad legen quamcunque positiuam datam vel constitutam seu etiam possibilem rationabilite constitui siue poni siue secundum rectam rationem simpliciter siue apud aliquos specialiter: quia non eedem leges positiue omnibus expedirent nec omnibus eedem vniuersali ter debent dari secundum iudicium recte rationis sed diuer se diuersis frequenter sicut patet.

¶ Ex praedictis patet quod sicut dictamen practicum et directiuum ad intel iectum pertinet et non ad voluntatem. Ita etiam lex pertine ad intellectum practicum et non ad voluntatem.

¶ Notahic quod accipitur dictamen practicum large scilicet omne dictamen de agibili dicitur practicum: licet in intellectudiuino non sit proprie dictamen practicum ex primoSed quia diectamen practicum quod dictum est esse de ratione legis aliquando dicitur habitus dictatiuus et sic est dictamen habituale. Aliquando dicitur actus ipse dictan di. Aliquando vero dicitur ipsum obiectum dictatum.

¶ Ideo dubium est. An lex debeat dici actus vel habitus vel obiectum dictatum.

¶ Et de hoc dicunt aliqui quod nec est habitus nec actus nec obiectum sed magis aliquid constitutum per actum intellectus. Imaginantur enim quod per actum intellectus causetur et constituatur vel derelinquatur in intellectum aliquid quod est lex ipsa scilicet propositio quedan practica de agibili. Ita quod sicut propositio est aliquid complexum et constitutum per actum intellectus moti ab obiecto nec est actus intelligendi nec obiectum ita et lein mente nostra vt videtur et talis propositio vel talis lex quandoque habetur potentialiter tantum in intellectu. Putaante omnem actum intelligendi. Quandoque actualiter in actu considerandi ipsam quando actu consideratur et intelligi tur talis propositio. Aliquando habitualiter quando habitur iam generatus est in mente ex actibus considerandi ipsam

¶ Contra istud licet videatur subtiliter dictum arguumt alii. Primo sic. Nichil constituitur reale in intellectu per actum intelligendi aliud ab ipso. Probatto quia intelligere et velle et tales operationes immanentes primo ethicorum non sic edificatio. Sed lex est aliquid reale in mente: ergo etc.

¶ Item sicut per actum visionis nichil aliud constituitur vel derelinquitur in visu. Ita videtur quod nec per actum intellectus in intellectum nichil reale. Lex ergo cum sit aliquid reale positiuum in mente non est aliquid constitutum in intellectum sicut dicunt. Si dicas quod immo per actum diligendi frequentatum derelinequitur et constintuitur habitus in mente. Istud non iuuat tequia legen non ponis habitum sed aliquid aliud. Preterea etiam quia intellectio non est actio causatiua habi tus sicut domificatio dicitur actio causatiua domus. Est enim intellectio aliquid absolutum de genere qualitatis non autem est actio de genere actionis.

¶ Tertio sic. Illud constitutum puta illa propositio complexa quamponis legen cum ipsa intelligatur per actum intelligendi legen. Alioquin lex intelligeretur quod non videtur verum oportet quod sit obiectum aliquod intelligibile respectuintelligentis legen sed hoc est contra eos: quia dicunt quod lexnon est obiectum: igitur sibiipsis contradicunt.

¶ Quarto arguunt sic aliquiOperatio per quam constituitur aliquis terminus non stat cum illo termino sed habito temino cessat sicut motus et via cessant habitis termi nis et patet. Edificatio enim cessat habita domo. Sed intellectio actualis potest stare cum quocumque constitu to quod possunt ponere in intellectu: ergo etc.

¶ Quinto sic: quia illud constitutum aut est eiusdem rationis cum intellectione actuali et sic lex est actus. Aut alterius rationis et sic est causa equiuoca ipse actus intelligen di respectu illius et sic aliquid perfectius est et nobilisicut causa equiuoca respectu sui effectus: et econuerso: quia illud constitutum se haberet ad actum intelligendi sicut finis et terminus sicut domus respectu domificationis: et sic per consequens idem esset seipso nobilius et innobilius perfectius et imperfectius.

¶ Sex to sic. Quidditas rei in intellectu non est nisi diffintio et actus diffiniendi: quia non est nisi cognitio quidditatiua eius sicut nec color in visu non est aliquic aliud a visione coloris que est noticia intuitiua et Excepta specie que est prima actui que nichil facit ad propositum: ergo similiter in intellectum nichil est aliud constitutum per actum intelligendi.

¶ Alique ista rum rationum sunt solubiles precipue quarta et quinta. Nam et actio per quam constituitur aliquid sicut per actionem vel passionem de genere actionuis benemanet aliquando cum termino sicut illuminatio cum lumine et actio productiua intellectionis cum intellectione licet non sit ita in omnibus.

¶ Similiter etiam non oportet quantum ad quintam quod quelibet causa equiuoca sit simpliciter nobilior suo effectu nisi esset causa totalis: quia de partiali non oportet vel etiam illud constitutum non esset per se finis eo modo quo finis habet rationem cause et prioris et nobilioris sed magis haberet rationem effectus et vltimi quare etc. Similiter etiam ad alias rationes posset aliquid dici sicut via satis in sequentibus apparebit. ir quantum ad istum articulus

¶ Dico auteut quod dictamen sicut dictum est supra aliquando accipitur pro habitu aliquando proactu aliquando pro obiecto. Et dico quod in descriptio ne legis non accipitur dictamen pro habitu nec proactu sed magis pro obiecto complexo boni agibilis vel mali fugiendi secundum rectam rationem. Unde lex proprie est tale obiectum dictatum ab intellectum practico dicente hoc est faciendum illud est dimittendum et actus intelligendi legen vel habitus generatus ex ipsis non potest dici lex proprie et formaliter. Ita quod lexest verum agibile complexum se habens per modum obiecti ad ipsum intellectum et patet tam de principio legis quam de conclusione legis quod sunt obiecta complexa actus intelligendi vel habitus generali ex tali actu et sicut obiectum complexum est aliquid vel non est aliquid extra actum vel habitum respectu legis eius sic lex ipsa potest dici esse aliquid vel non esse aliquid extra actum vel habitum intelligendi legem sicut etiam principium vel conclusio potest dici aliquid se tenens exparte obiecti suo modo extra actum vel habitum sibi correspondentem ex parte intellectus vel saltem non idem cum actu vel habitu ipso vt patet. Nec oportet quod sit aliquid in re extra intellectum sicut etiam nec oportet quod obiectum intellectionis simplicis sit aliquid extra intellectum in re licet non sit ipsa intellectio: sed obiectum eius.

¶ Sic dico in proposito de lege ergo est obiectum complexum actus intelligendi ipsam est actus pertinens ad secundam operationem intel lectus quando apprehenditur secundum se aliqua propesitio legis vel est etiam actus pertinens ad tertiam operationem quando est actus deductiuus conclusio nis legis ex principio legis.

¶ Ex his concludo quod non oportet legem id quod est formaliter esse aliquid reale positiuum inherens menti hominis vel existens in mente habentis legem vel scientis ipsam sicut nec propositionem ipsam sed potius si est aliquid est ens rationis et propositio complexa est ens rationis et cetera talia licet actus vel habitus intelligendi legem bene sit aliquid reale sicut in deo sapientia diuina vel prudentia et actus suus intelligendi et in creatura habitus vel actus qui dicunt in mente aliqua accidentia positiua absoluta.

¶ Ex quo patet quod argumenta aliorum primum et secundum non concludum: contra primos sed tertium bene concludit quantum ad hoc quod oportet legem tenere se ex parte obiecti. Ul timum vero argumentum eodem modo potest euadi scut primum et secundum.

¶ Sic ergo apparet quicest lex et quod se tenet ex parte intellectus et per quem modum quia per modum obiecti non per modum habitus vel actus vel potentie: et hec de primo articulo principali

¶ Quantum ad secundum articulum. Lex mosayca que dicitur lex antiqua et lerchristi que dicitur lex noua.

¶ Uno modo possunt accipi secundum esse quod habent et habuerunt in mente legislatoris eterni scilicet dei et sic nulla earum est noue vel antiqua proprie accipiendo sed vtraque eterna est tanquam partialiter vel quasi contenta in lege eternadei que omne agibile vel fugibile secundum rectam rationem comprehendit: ideo etiam lex nature partialite in lege diuina continetur sicut dictum est supra et quantum ad tale esse est eterna sicut et obiectum a deo imtellectum est ab eterno.

¶ Secundo modo possant accipi iste leges vt tradite sunt in scripto vel in verbo primo et primis recipientibus ipsas et sic iam que libet earum antiqua dici potest. Multa enim fluxerunt tempora a traditione utriusque licet mosa yca multo sit antiquior: et ideo in comparatione ad mosa ycam potest dici noua et quelibet in sua prima traditione poterat dici noua: lex tamen christi noua dicitur specialiter quia post ipsam non succedet alia nec aliqua in qua sit salus successit post eam. Et sic lex mosatri ce non potest dici noua: vt patet.

¶ Similiter etiam lex nature quantum ad esse quod habet in mente creature rationalis vel intellectualis potuit dici noua inprincipio creature et modo bene antiqua potest dici licet quotidie innouetur in creaturis rationalibus vel intellectualibus que quotidie in generationibus hominum de nouo creantur cuiusmodi sunt anime humane et sic etiam quotidie innouatur lex antiqua moysi et lex christi in cordibus suscipientium eas de nouo sicut patet.

¶ Hoc premisso dico quod lex antiqua moysi totalis dicitur omnia obiecta preceptorum et aliorum scriptorum in libris moysi que per se partinent ad agibilia et quorum noticia directiua est voluntatis in agendo aliquo vel fugiendo secundum praeceptamoralia iudicialia et cerimonialia illius legis.

¶ Lex vero christi dicitur omnia illa talia quae in euangelio continentur siue vt precepta siue vt consilia et omnia quecumque erant moralia illius antique legis et si qua non in propria forma forte explicentur et similiter omnia que ex traditis in euangelio et illis qui bus ex euangelio quod modo cadant sub lege saluando rum cuiusmodi sunt sacramenta et huiusmodi. Et tunc dicitur quod lex noua tota in veteri lege continebatur sed non implicite sicut tradita est a Christoet apostolis diuulgata sed magis implicite saltem quantum ad multa in figuris et verbis obscuris licet multa explicarentur in ea. Ita quod lex noua ab antiqua non distinguitur nisi sicut explicita ab implicita et perfecta ab imperfecta secundum Augustinum contra aduersarium legis et prophetarum et hoc quantum ad moralia. Cerimonialia enim illius antique legis cessauerunt in noua et iudicialia quantum ad multa sed moralia remanserunt modificata amplius et determinata per christum. Potest dici tamen quod omnis illa euacuata veteris legis aliquid perfectionis significabant futurum in lege noua et sic illa adueniente debuerunt cessare: quia lex noua in illis non continebatur nisi sicut significatum in signo et figuratum in figura et lux in vmbra. De ambabus vero tam mosayca quam euangelica. Dico quod continentur quasi partialiter in lege eterna mentis diuine que omnia agibilia comprehendit et ad omnia se extendit tanquam lexvniuersalis et iste tanquam leges particulares ad quedam et non ad omnia se extendentes et ipsam diuinam legem non adequantes. Similiter dico de lege nature mentis create. Hec de secundo articulo principali

¶ Quantum ad tertum articulum. An scilicet lex noua sit grauior ad obseruam dum quam lex antiqua dico absolute quod non. Tum quiae pauciora sine comparatione habet precepta. Intellige de lege noua secundum quod inuenitur tradita a christe Nam multa precepta valde addita sunt a rectoribus populi christiani ad que illi qui viuunt sub lege noua obligantur. Unde illa fuit onus importabile pro pter multitudinem preceptorum. Onus inquit petrus quod nec nos nec patres nostri portare potuimus Tum quia motiuum obseruationis noue legis est amor. Motiuum vero antique legis obseruationis fuit timor quasi seruilis amissionis scilicet bonorum temporalium. Facilius autem fit quod fit ex amore licet secundum se et ex parte sui sit difficilius et perfectius vel magis arduum quam illud quod ex timore. Unde secundum Augustinum breuis distinctio legis et euangelii timor et amor. Unde licet aliqua sint contenta ex plicite in lege noua difficiliora vt credere trinitatem et diligere inimicum et huiusmodi quam in lege antiqua tamen ista facilior est. Tum quia etiam lex noua habet multo perfectiora auxilia et remedia quam antiquahabet enim perfectiorem gratiam et perfectiora sacramenta que ipsam efficiunt ex opere operato non ex opere operantis solum sicut sacramenta veteris legis quare etc. Et quantum ad omnia ista dicit Christus. Iugum enim meum suaue est et onus meum leue. Hec de tertio articulo principali.

¶ Ad primum principale con¬ cedo quod lex formaliter accipiendo ipsam non est habitus sed magis aliquod obiectum complexum sicut ostensum est supra. Utrum autem habitus cognitiuus talis obiecti sit fides respectu legis diuine siue fides adquisita siue infusa et respectu legis nature vel etiam talis habitus sit prudentia non intromitto me modo. Probabiliter tamen posset dici esse fides adquisita vel etiam prudentia quoquo modo.

¶ Ad secundum concedo quod non est actus: quia actu transeunte lex potest manere habitualiter in mente sicut etiam propositio aliqua.

¶ Ad tertium dico quod lex non est obiectum legis sed magis habitus vel actus cognitiuus legis. Et dico quod lex obiectum complexum est ad modum propositionis quod quidem formatur de bono vel malo sicut propositioaliqua formatus de subiecto enunciando seu affirmando vel negando praedicatum de ipso sicut de deo simplici termino formatur vna lex quod deus est colendus a creatura et vere colendus: quia sicut tractatur in hoc tertio. Ipse est deus et dominus Iesus christus mediator dei et hominum et humani generis feparator secundum diuitias gratie sue secundum quam obseruari possunt meritorie precepta et consilia legis sue. Qui cum deo patre et spiritu sancto viuit et regnat deus benedictus in secula seculorum. Amen¬

¶ Dic finem eccipiunt ingeniosissime Questiones. Ioan nis de Bassolis minorite: Theologi profundissimi super Tertium sententiarum: Huper vigilanti cura uet intuenti: ac intelligenti videre est castigate: egt pristine integritati restitute. Pparhisius sed nus quae antea: impresse: Arte quidem et solertia NHicolai de pratis fidelissimi calcographi. Sumptibus autem honestorum Bibliopolarum francisci Regnault: et Ioannis frellon. Amno christi omnium redemptoris. Hillesimo quingentesimo decimo sexto: idibus Ianuarii Sole aquarii gradum secundum cum parte. xxxbiii. tertii occupante. Laus Iesu. Narcescit sine aduersario virtus. finis.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1