Quaestio 1

¶ Distinctionis Trigesimenone. Questio Prima.

CIrca distinctionem trigesimamnonam quero. Utrum licitum sit iurare.

¶ Uidetur quod non quia quod est prohibiturm non est licitum. Sed iurare est prohibitum Mathei. 71. "Ego dico vobis non iur are omnino" Et Iacobi quinto. "Ante omnia fratres mei nolite iurare". ergo. etc.

¶ Secundo sic Illud quod est malum et a malo non est licitum: quia est ad malum facienti. Sed iurare est a malo Mathei. 5. Sit sermo vester. est. est. non. non. quod ampliest a malo est. ergo etc.

¶ Tertio sic. Si licitum esset iurare hoc maxime videretur per deum quia iuramen: tum fit ad attestationem et confirmationem. Sed deus non aliter confirmat dictum iurantis post iuramentum quanante. ergo etc. Deutero. 6. Dominum deum

¶ Contra. tuum timebis et illi soli seruies ac per nomen illius iurabis.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo ostendam an licitum sit iurare et quo modo

¶ Secundo per quid sit iurandum.

¶ Tertio. vtrum omne iuramentum promissorium obliget ad impledum.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum Dico breuiter quod iurare vel actus iurandi est actus quo iurans dictum suum confirmat adducendo deum intestem vel aliquid aliud pretendendo cuiusmodi est creatura aliqua siue sit spiritualis siue corporalis. Iste autem actus non est de se malus nec habet deus si aliquid repugnans rationi recte nec transit necessario super obiectum disconueniens. Similiter etiam non est necessario bonus de se nec bonitate generis nec bo nitate moris. Potest enim transire super obiectum disconueniens puta super falsum vel dato quod super o iectum conueniens non tamen secundum omnes circumstantias rationis recte: et ideo potest et bene et male fieri.

¶ Ex quo patet quod non est appetendus talis actus nec exercendus nisi secundum rationem rectam. Tunc auten est secundum rationem rectam quando habet tres comites sibinecessarios. Oportet enim quod fiat in veritate ita quod verusit omne illud quad iuratur. Unde et omne iuramen tum transiens super falsum obiectum peccatum est. Oportet etiam quod in iusticia quia pro iusta causa vel ex causa legitima vtendi muocatione dei per quem iuratur vel adducendi seu opignerandi aliquid ipsdeo quia non ex quacunque causa leuiter debet homo iurare. Debet nihilominus iurare in iudicio id est cum discretione et deliberatione et pondere vel maturitate et caute per quod excludit in cautela iurandi: et si fiat iuramentum cum istis tribus comitibus tunc est licitum et honestum et potest esse meritorium et est simpliciter appetendum sic circumstantionatum. Qui enim sic iurat per deum vel aliquid aliud in relatione ad deum exhibet deo reuerentiam debitam secundum actum latrie et inuocat ipsum vt scientem omnem veritatem et ipsam veritatem diligentem et volentem inter homines obseruari. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum. Dico primo quod per deum potest homo iurare cum predictis circunstantiis adhibitis inuocan do eum testem veritatis.

¶ Secundo dico quod per fal sos deos non debet homo iurare: sed tale iuramentum ex parte iurantis et credulitate factum peccatum est et contra diuinum preceptum. Divine prime tabule. Non habebis deos alienos. Ex parte tamen recipientis non est peccatum: dum tamen communicet sibiin incredulitate falsorum deorum sed tantum velit experiri et habere rectitudinem quam intendit aliconfirmare: et ita credit confirmari infidelis et se teneri iurando per falsos deos sicut fidelis per verum deum.

¶ Tertio dico quod potest iuramentum fieri per creaturam non inquantum creatura et absolute sed in relatione ad deum pro quanto aliquid participa. de ipso vel habet aliquam relationem vel habitudi nem ad ipsum sicut per euangelia vel per sanctos vel per aliquos maiores ipso iurante vel etiam per seipsum vel filios suos et huiusmodi oppignerando talia ipsi deo vt veniat super ea a deo iuramentum siue bonum fuerit siue malum. Unde christus si alicubi prohibuit iurare per creaturam non prohibuit hoc nisi stando in creatura attribuendo sibi honorem latrie in iurando quasi infallibiliter cognoscenti puram veritatem sicut deus: sed non prohibuit hoc referendo in deum. Unde dico quod potest per creaturas iurari et conuenientius est iurare per creaturas sanctas: et per creaturas inaimatas / sicut per euangelia vel altare et reliquias et huiusmodi multa. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum. Dico primo quod de numero iuramentorum promissoriorum quoddam est dolosum quoddam incautum et quodam coactum. Iuramentum dolosum vocatur quod in dolo iurantis quando iurat aliquid facere et non intendit illud facere quantuncumque sit licitum quod iuratur et dicitur de iuramento tali quod in foro exteriori tale iuramentum si probetur quod factum est exterius obligat: quia in tali foro iudicam tur de exterioribus: sed qunantum ad forum conscientie dicitur vno modo quod iste peccat mortaliter sic iurando dolose quia iurat falsum secundum proposi tum suum. Nam iurat se facturum quod non proponit facere.

¶ Secundo dicitur quod ex vi iuramen ti non tenetur implere quod iurat: quia ex quo non intendit se obligare non est obligatus quantumcunque ill e cui iurat reputet eum obligatum.

¶ Tertio dicitur quod nihilominus tenetur et est obligatus ad cauendum indemnitati proximi cui iurat. Non quod ad hoc obligetur ex iuramento: sed ex preceptocaritatis proximi cuius indemnitati debet cauere ex praecepto diuino: et ista opinio pulchra est emultum pro babilis.

¶ Scotus hic videtur dicere quod ad iuramentum dolosum implendum non obligatur iurans ipse cum non intendat obligare ad quod tamen obligaretur si iuraret non dolose. Nec sequitur ex hoc quod ex dolo suo reportet commodum quia reportaret magnum incommodum scilice peccatum mortale quod est maius quam obligari ad aliquid quantumcunque penale per iuramentum non dolosum. Aliter dicitur quod talis sic iurando peccat sicut dice bant primi.

¶ Secundo quia licet non intendat se obligare sed potius non obligare per iuramentum et hoc explicite implicite tamen obligat se inquantum iurat et de facto promittit se facturum quod iurat. ita quod non solum ex precepto caritatis tenetur ad cauendum indignitati proximi: sed etiam ex vi precepti licet hoc explicite non intendat. Et pro ista opinione essent plures auctoritates et iura quam pro alia. Si dicas que modo obligatur et quis obligat ipsum ex quo intendit correlarium. Dico quod ex iure diuino de seruando iuramento obligatur et ipse seipsum obligat implicite eoipso quo iurat et voluntarie sic iurat aliquid licitum obseruandum.

¶ De iuramento incauto dico quod iuramentum potest dici et esse incautum vel exparte modi iurandi vel ex parte rei iurate et eius qui iuratur. Primo modo dicitur incautum iuramentum quia inconsideratum et non ex deliberatione factum / et isto modo dico quod iuramentum incautum etiam de re licita non obligat de necessitate precepti ad tenendum peccat tamen qui sic iurat venialiter saltem.

¶ Alio modo potest dici iuramentum incautum ex parte rei iurate vel eius quod iuratur quia videlicet non est licitum vel bonum quod iuratur et sic dico quod nullum iuramentum quantumcunque deliberatiue factum et quantum ad materiam et quantum ad iuramentum vel quantum ad iuramentum solum obligat ad seruam dum. Peccat tamen qui sic iurat et moraliter peccat in actu iurandi. Dico autem quod tunc res iurata non est licita quando quisquis iurat aliquid contra caritatem et precepta diuina vel etiam contra diuina consilia. Et vt breuiter dicam quando quis iurat se facturum aliquid quod melius esset non facere et econuerso non facturum quod melius esset facere et ipso facto peccat nec tenetur implere. In aliquibus tamen tenead superiorem recurrere qui ipsum a tali iuramente absoluat vel declaret ad tale iuramentum non teneri.

¶ Quod autem ad implendum talia iuramenta non teneantur iurantes. Patet. 22. q. 4. vbi dicitur In malis promissis rescinde finem et in turpi votemuta decretum. Et in eadem questione dicitur. Si aliquid forte incautius nos iurare contingerit quod seruatum peiorem vergat in exitum illud salubriori mutandum esse consilio nouerimus.

¶ De iurami to coacto. Dico quod quantum ad forum exterioris iudicii quod si compertum sit a iudice quod iurauerit coactus prmetum cadentem in constantem virum. Iudex dei bet tale iuramentum relaxare vel in toto vel in pate. Nec debet ipsum compellere ad seruandum iuramen mentum coactum quantumcunque illud quod iuratur sit licitum. Si autem fuerit iuramentum coactum non simpliciter: sed metu leui non cadente in constantem virum sic. Dico quod si res iurata sit licita debet in dex iurantem compellere ad seruandum iuramentum. Exceptis aliquibus casibus in quibus nullem est obligatio ipso iure vt in contractu matrimoniius aliquibus aliis casibus quos non oportet enumera re modo.

¶ Sic igitur dico quod omne iuramentum deus re licita deliberatiue factum a persona iuris sui obligat ad seruandum et tenendum facultate habita et loco et tempore. Nullum autem iuramentum non deliberatiue factum vel licet deliberatiue factum non tamen de re bona eo modo quo dictum est supra obligat ad seruandum: sed ipso facto peccat iurans et in primo venialiter faltem in secundo vero grauiter. hec de tertio articulo

¶ Ad primum principale Dico quod non prohibet christus omne iuramentum quacum que ex causa secundum Augustinum contra mendacium Sed illud ideo dictum est ne frequenter iurando ad facilitatem iurandi et periculum periurandi vel niatur. Et similiter ad auctoritatem beati Iacobi

¶ Ad secundum sicut dicit Magiter in litera. Dico quod iurare modo supradicto licito non est a malo iurantis nec ad malum suum sed magis a malo et qui recipit iuramentum vel exigit qui ex infirmitatete sua vel ex culpa sua aliter non crederet loquenti nisi adhibeat iuramentum.

¶ Ad tertium dico quod licet et per deum et per creaturas iurare aliquando pro tempore et loco et causa. Quando dicis quid non quia deus frequenter non declarat veritatem iurantis. Dico quod si non declaret per aliquod signum vel prodigium seu miraculum: tamen audiens vel recipiens iuramentum ex ipso confirmatur credens quod iurans non adhiberet iuramentum nisi illud quod iurat esset verum. etc.