Quaestio 4

¶ Distinctionis Septime. Questio quarta.

QUarto quaero utrum generatio actiua sit in patre.

¶ Uidetur quod non quia generatio in diuinis est quasi actio /¬ ed actio non est in agente sed in passo tertio phisicorum.

¶ Secundo sic. Generatio actiua Au s habet terminum extrinsecum a generante et formaliter extrinsecum: sed actio habens terminum extrinsecum ab agente est actio transiens et non manens in agente sicut patet quarto metha¬

¶ Tertio sic. Generatio non est in patre sicut in fundamento. Patet. nec sicut in subiecto patet / nec sicut in supposito quia precedit paternitatem que constituit paternum suppositum. igitur nullo modo. Generatio passiua est in filio igi

¶ Contra tur / similiter generatio actiua est in patre / quia sicut filius dicitur formaliter genitus ita pater formaliter generans. In ista questione sic procedam

¶ Primo ostendam si generatio sitactio de genere actionis vel quasi.

¶ Secundo inquiram vtrum actiode genere actionis sit in agente.

¶ Tertio vtrum generatio actiua sit in patre.

¶ Ultimo ad rationes. t est aduertendum quod

¶ Circa primuut actio de predicamen to actionis habet tres conditiones que ad ipsam reuiruntur.

¶ Prima est quod sit in fieri siue successine siue instantanee: quod patet per actorem sex principiorum qui dicit quod omnis actio est in motunon accipit proprie motum / sed accipit ibi pro quolibet fieri ex quo patet quod nulla forma permanens et habens esse quietum in subiecto est actio de genere actionis.

¶ Secunda conditio est quod actio de genere actionis requirit subiectum. Quod patet / quia actio est secundum quam in id quod subiicitur agere vt ille auctor. 6. Principiorum dicit. Sed in hoc est variatio inter aliquos: quia quidam volunt quod actio requirit subiectum de quo vel in quo fiat aliquid / vel in quo corrumpatur aliquid non tanquam subiectum proprium / sed tanquam subiectum passionis et termini formalis ipsius actionis: et isti sunt qui ponunt actionem in agente. Alii vero volunt quod requirat illud sicut subiectum proprium actionis non solum passionis et termini formalis. Et isti ponunt actionem in passo de quo in secundo articulo inquiretur: tamen hoc verum est quod actio necessario requirit subiectum et presupponit ipsum duratione vel natura. Ex quo patet quod creatio vt dicitur de increatis non potest dici actio proprie creatio: etiam creature create non potest dici passio de genere passionis propter eandem rationem. Unde licet non semper requirat quid / tamen semper in quid agat. Patet deus actione corruptiua et passione correspondente suo modo.

¶ Tertia conditio quod habeat habitudinem vel ordinem in terminum ponendum vel corrumpendum per ipsam sicut per actum positiuum corruptiuum tanquam via ad esse positum vel corruptum et quodammodo ad non esse / non enim semper requitur quod actioponat vel agat aliquod positiue sicut dicit auctorsex. principiorum. Actio enim requirit non quid agat secundum quid / sed est vere aliqua actio realis quae tamen nihil ponit / sed quod erat positum destruit. Et dicitur actio corruptiua: licet etiam sit alia que ponit et dicitur actio positiua. Ex defectu huius conditionis dico quod delectatio nec volitio nec sensatio nec intellectio et huiusmodi non sunt actiones de genere actionis: quia non habent ordinem in terminum aliquem per ipsas acquirendum vel corrumpendum sicut per actus productionis vel corruptionis: sed ipsi sunt termini et vltimum potentie operantis et fines: sicut dicitur nono Methaphisice. et primo Ethicorum: et de delectatione apparet septimo et decimo Ethicorum.

¶ Et nota hic quod non intelligit actionem vel passionem ordinari ad terminum productum sicut relatio ad suum correlatiuum. Nam actio est respectus ad agens non ad terminum productum / cum terminus productus sit posterior naturaliter actione et passione quibus mediantibus producitur. Uerum est tamen quod imactione et passione circa ipsas fundatur quidam repectus ordinis ad terminum vt propter quem intruditur et ponitur vt ille terminus habeatur. Et dico bene quod talis respectus non est realis quia situt iam dictum est terminus est posterior natura in re ad hoc quod actio sit et passio / et ordinantur ad terminum vt ad id quod nondum est vel posterius est Ad illud autem quod non est in re nunquam est ordo vel aliquis respectus realis.

¶ Secundo est aduer tendum ex nono Methaphisice quod quedam est actioimmanens et quedam transiens et ista est distinctiorealis et methaphisica non autem grammaticalis et tantum penes modos significandi sicut volunt aliqui dicere fictice et fingendo ne aliquid agat in seipsum. Actio autem immanens de genere actionis dicitur illa cuius terminus productus est in agente secundum eandem potentiam aliquam secundum quam agitur et elicitur ab ipsa / ita quod idem agat in seipsum per se et primo: sicut dicimus quod elitio volitionis et intellectionis est actio manens in agente: quia secundum eandem potentiam recipitur terminus in volente scilicet volitio ipsa secundum quam elitio ipsam actionem / puta se¬ cundum voluntatem. Et similiter de intellectione respectu intellectus et de visione respectu visus et sic de similibus. Actio vero transiens est cuius terminus saltem est in extrinseca natura vel potentia a potentia eliciente / sicut calefactio cuius terminus puta calor productus / sicut terminus forma lis est extra calefaciens puta in ligno calefacto. Nec sufficit ad hoc vt dicatur actio immanens quod terminus maneat in supposito agente secundum aliquam partem sui / nisi pars sit eadem secundum eam potentiam in qua recipiatur et a qua eliciatur: tunc enim quando aliquis manu percutit caput habet actionem immanentem quod est falsum. Habet enim vere actionem transeuntem ac sialium percuteret: similiter animal mouendo seipsum origine. videndum si generatio diuina

¶ Hoc pilo est actio vel quasi actio immanens vel transiens. Et dico breuiter quod non est actionec quasi actio de genere actionis: quia nec requirit subiectum nec quasi subiectum: nec etiam est in fieri sed est necesse esse et permanentissima. Sed benedico quod ipsa est actio quedam personalis productiua alterius termini a se: non tamen actus qui est actiosed actus qui est relatio. Unde in hoc conueniunt conuenientia rationis tantum actio et diuina generatio quod vtrumque est respectus productiuus / licet generatio non sit actio nec quasi actio. Et hoc modo dico quod proprie loquendo non est actio immanens nec transiens nec quasi. Tamen dico quod terminus suus productus puta filius non manet formaliter in produscente: sed distinguitur formaliter et suppositaliter ab ipso et in hoc aliqualiter conuenit cum actione transeunte / et disconuenit ab actione immanente: cuius terminus formalis inheret producenti: quia est actus eius sicut volitio volentis creati. Tamen terminus eius formalis et etiam totalis non transit in aliquid quasi in materiam nec in materiam extrinsecam: quod essentia diuina est terminus formalis verbum terminus totalis vel quasi / et in hoc disconuenit cum actione transeunte et aliqualiter conuenit cum immanet te / non tamen omnino quia et si terminus formalis actionis immanentis non respicit aliquid extrinsecum sicut materiam vel subiectum / tamen respicit ipsum pro ducens cuiusmodi est actus sicut vere subiectum: hoc autem locum non habet in diuinis.

¶ Sic igitur patet quod generatio diuina non est actio nec quasi actiode genere actionis. Sed dico quod omnis generatio creature vel in creatura ex parte generantis est actiode genere actionis quia habet illas conditiones superius enarratas requisitas ad actionem de genere actionis. Et hoc modo dico quod generatio passio / est passio de genere passionis et impossibile est quod sit substantia: vnde simpliciter falsum dicunt illi / qui dicunt quod generatio est idem cum forma substantiali Tunc enim maneret manente forma substantiali: et ita quandiu homo generaret aliquid / generatum haberet formam substantialem tam diu quod generare. quod est falsum. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum dicunt aliqui quod actio de genere actionis per se et vniuetsaliter loquendo non est in agente sed in passo. Ita quod si aliquando sit in agente hoc accidit inquantum agens et passum sunt idem: sicut patet in actione immanente: quia tunc non est in agente secundum quod huiusmodi sed secundum quod patiens est. Hoc autem probant ipsi per Aristotelem tertio phisicorum vbi determinat istud dicens quod actio et passio sunt idem subiecto tamen differunt ratione vel secundum esse id est secundum quidditatem. Sed passio est in passo igitur et actio.

¶ Secundo sic. In quocunque est motus sul iectiue in eodem est actio et passio. Probatio quia dicit ibidem philosophus quod hec scilicet actio et passio insunt motui ita quod videtur ibi dicere quod actio et passio habent pro immediato subiecto vel fundamen to ipsum motum: sed motus per se est in eo quod mouetur vel in passo seu moto igitur etc.

¶ Item tertio sic. Si actio esset per se in agente tunc agens per se mutaretur: quia de non habente actionem fieret habens eam et ita mutaretur: sed hoc est falsum: igitur etc

¶ Quarto sic. Deus potest calefacere lignum immodiate educendo calorem de potentia ligni sicut median te igne / et planum est quod in ligno calefactio passio est de genere passionis tunc vltra non est dare passionem sine actione Quero igitur in quo est illa actio de genere actionis qui est verus respectus realis correspondens illi actioni non potest dici quod sit in deo: quia deus non refertur realiter ad creaturam: igitur oportet quod sit in ligno / calefactio igitur actio est in passo.

¶ Quinto sic. In eodem est dispositio necessitans ad formam et ipsa forma sed actio est dispositio necessitans ad terminum actionis qui est forma quia non potest poni actio quin ponatur forma / sicut nec actiosineltermino. Uidetur enim implicatio contradictionis dicere oppositum: forma autem per se est in passe igitur et actio ipsa. Dicunt igitur isti quod actio et passio sunt in passo nec oportet quod actio denominet passum ita quod dicatur agens per illam sicut nec oportet quod intellectus denominetur per intellectionem vt res intellecta licet intellectio formaliter sit in intellectu. hec est opinio.

¶ Modus ponendi aliquorum de ista opinione est quod actio et passio dicunt duos respectus in ipso motu sicut in subiecto vel fundamento scilicet respectum ab hoc / et respectum in hoc: ita quod motus vt ab hoc dicitur actio vel ab agente: sed vt in hoc puta in patiente dicitur passio et videntur hab re verba Aristotelis pro eis vt patet tertio phisicorum. Et isti ponunt quod motus est idem quod forma infieri tantum.

¶ Alii de eadem conclusione dicunt et bene quantum ad hoc quod ista sunt impossibilia. Primo quia si actio et passio fundarentur in motu necessario actioet passio essent respectus intrinseci et non extrinseci aduenientes: quia posito fundamento necessario ponerentur: quia impossibile est esse motum qui non sit ab hoc et in hoc: sed isti sunt respectus extrinseci vepatet in auctore sex principiorum igitur etc. Motus igitur non est fundamentum vel immediatum subiectum ipsorum.

¶ Secundo quia potentia passiua videtur esse immediatum subiectum et fundamentum passionis: sed motus vel forma in fieri non est potentia passiua: sed magis ad subiectum motus pertinet ista potentia igitur etc.

¶ Tertio contra illud dictum quod motus et forma sunt essentialiter idem: forma manet et motus non manet igitur motus et forma non sunt idem. Dices verum est forma absoluta et completa: sed non vt in fieri. Contra: illud in fieri vel aliquid addit vltra formam et gradum forme sub ipso quod non manet manente forma: et illud voco motum et habeo propositum quod motus et forma essentialiter distinguuntur. Aut nichil addit et sic manente illo gradu manet in fieri sicut prius quod est falsum.

¶ Item impossibile est quod eadem species sit plures species realiter vel econuerso / sed si motus est idem cum termino sequitur hoc. Probatio quia ad eun dem terminum specie possunt esse duo motus distincti specie / sicut circularis et rectus septimo phisico rum igitur etc. Et ideo dicunt isti de eadem conclusione quod actio et passio sunt respectus extrinsecus ad uenientes qui fundantur in potentia passiua ipsius mobi lis vel passi secundum quod subiectum vel passum se habet ad agens vt a quo est forma ipsa: et sic in ipso funda tur actio. Alio modo se habens ad agens vt ipsum in quo est forma inducta ab agente / et sic fundat respectum passionis / ita quod respectus passionis est respectus patientis ad agens vt in quo recipitur forma sed respectus actionis est respectus patientis ad agens vt a quo est forma recepta Et dicunt quod isti deuo respectus essentialiter distinguuntur. Tum quia sunt res diuersorum generum. Actio enim et passio sunt diuersa predicamenta. Tum quia vnus eorum est causa alterius scilicet actio passionis / vt patet per illum auctorem sex principiorum qui dicit quod passio est effe ctus illatioque actionis. Hoc dicit commentator tertio phisicorum. 18. commento quod actio motorum facit motum. Et ibidem. 19. et. 20. similiter quinto ethicorum nono capitulo commento. 30. quod operatio non est generatio vel motus quia est causa generationis vel motus. Unde si aliquando dicat quod actio est motus / hoc est dictu per causalitatem / et quia etiam est dispositio necessitans ad passionem.

¶ Ulterius dicunt quod isti duo respectus essentialiter sunt motus scilicet actio et passio sunt duo motus partiales subordinati et ita vnus motus vnitate ordinis quia ordi nem habent adinuicem et ambo ad eundem terminum ordinantur. Actio enim prior est passione et ambo sunt priores termino. Et quod vterque sit motus vel mutatio probant: quia vterque est actus mobilis in eo quoa mobile in ordine ad terminum acquirendum et est actus entis in potentia secundum quod huiusmodi.

¶ Ex praedictis vltimo concludunt quod quando dicitur actio et passio est vnus motus non est intelligendum essentialiter et quidditatiue / sed vnus subiecto: quia ambo sunt in eodem subiecto puta in passo non in motu / quia ipse motus et quilibet eorum est motus vel mutatio. Sunt etiam vnus motus non solum subiecto: sed vnitate ordinis inter se et ad eundem terminum. Hec est opinio. quod actio de genere actio¬

¶ Alia est opinio nis est respectus ex trinsecus qui est formaliter et subiectiue in agente per se et nunquam in passo nisi per accidens quando agens et passum adinuicem concurrunt in eodem / et est respoctus ad ipsum passum receptiuum forme vel termi ni formalis ipsius mutationis vel motus: non autem ad terminum productum siue totalem cuiusmodi est compositum: siue formalem cuiusmodi est forma: quia iste est in secundo modo relatorum in agentibus creatis / et est intrinsecus: quia ponitur statim posito fuidamento scilicet potentia actiua: et termino scilicet prodicto ipso.

¶ Quod autem actio de genere actionis sit in agente sicut in subiecto Probant primo per Aristotelem qui dicit tertio phisicorum quod actio non distinguitur ab agente / igitur non separatur ab eo sed est in to sicut in subiecto. Ista ratio non valet quia quando dicit actio est actus non distinctus intelligit hoc quia est continue ab agente non interruptus non quia sit formaliter in agente.

¶ Secundo sic. Impossibile est quod eadem forma sit in aliquo subiecto formaliter et non denominet ipsum sicut albedo album et paternitas patrem. Sed actio non denominat passum quia tunc passum diceretur agens quod est falsum: igi tur etc. Nec valet exemplum illorum de intellectione et intellecto / quia licet intellectus bene denominet rem denominatione extrinseca / tamen cum hoc denominat intellectum: quia per intellectionem dicitur intelligens formaliter. Similiter etiam si actio est in passo diceretur passum agens et per se hoc est falsum: ita quod exemplum non est ad propositum. licet enim forma que non est in aliquo subiectiue possit ipsum des nominare denominatione extrinseca tamen impossibile est quod forma sit in aliquo subiectiue et non denominet ipsum. Dices quod actio denominat passum sed exhoc passum non dicitur sed actum actuatum. Contra passum non dicitur actuatum vel actum nisi secundum quod receptiuum est sed secundum quod receptiuum est passiuum certum est quod non respicit nisi passionem vel receptionem forme: igitur per actionem non potest dici actum vel actuatum. Preterea non video rationem conuenire sicut subiectum passionis dicitur patiens subiectum actionis non dicatur agens et ita se quitur propositum.

¶ Tertio sic. In eo est formaliter et per se respectus in quo est suum fundamentum vt patet in omnibus sed fundamentum actionis est potentia actiua qua per se agens agit / sicut fundam mentum passionis est per se potentia passiua qua patitur et recipit / non video quare non / igitur etc.

¶ Quar to sic. Si actio est in passo oportet necessario quod passum et per ipsam ad aliquid referatur / non nisi ad agens quia non ad seipsum per se et vniuersaliter loquendo vt patet: nec ad formam receptam quia nec formo conuenit aliqua actio respectu subiecti vel passi nec passo respectu forme igitur ad agens: sed hoc est im possibile quia ad ipsum referri non potest nisi vt patitur ab ipso: sed vt patitur non refertur nisi per passionem vt patet / igitur nullomodo ponenda est actioin agente. Confirmatur quia cuius est potentia eius est actus in de somno et vigilia: et accipit vniuersaliter tam de potentia actiua quam passiua / alias nichil valeret argumen tum suum: sed est fallacia consequentis concedendo ad infinita plures causas veritatis ad vnam singularem. Item agens dicitur perfectum inquantum agit sed non est perfectum nec aliquo quod est formaliter in ipso ets non extra se. Item nono metaphisice. In eadem potentia precedit actum ergo actus et potentia sunt in eo dem et exemplat ibi de actu cithari sandi. Item actioimmanens est in agente inquantum agens igitur et tran siens. Item commentator nono metaphisice commentosecundo actio artis carpentarie est in carpentatore. Item Auicenna secundo phisicorum capitulo primo in fine dicit sic. Dicunt aliqui quod motio et motus sunt vna essentia: sed dicemus subtiliori modo quod veritas rei non sic se habet: quia mouere est dispositio mouentis non motus / et comparatur motus ad mouentem viest dispositio motus non mouentis. Item agere velactio conuenit alicui in actu et potentia actiua: sed quod conuenit moto et passo conuenit sibi vt in potentia passiua quare etc.

¶ Quinto arguunt aliqui. Respectus oppositi non sunt necessario et vniuersaliter loquen do et per se in eodem: sed passio et actio sunt respectus formaliter oppositi. Passio autem est in passo per se et vniuersaliter non igitur actio. Sed ista ratio non valet iudicio meo quia actio et passio non sunt respectus oppositi. Tum quia sunt alterius et alterius generis. Tum quia non sunt simul natura: quia actiocum sit causa passionis ( sicut dicit principiator ) est prior natura ipsa passione. Et ideo dico quod sunt repectus disparati non oppositi: et non est isti rationi innitendum.

¶ Et nota circa hoc quod actio in agente non habet respectum aliquem oppositum nec in agente nec in patiente / similiter nec passio sicut nec respectus scientie ad scibile et creature ad deum non habent respectus reales oppositos / quia tunc essent mutui quod est falsum. Dicitur igitur proportionabiliter quod actio est formaliter in agente quicquid sit de intentione Aristotelis que magis videtur declinare ad aliam opinionem sed non video pro ea rationem / et ideo de sua opinione parum est curandum. aliorum dicitur

¶ Ad rationes ergo Ano mod quod ad tio aliquando accipitur pro termino actionis et tunc dicitur actio acta et illa est in passo et de illa intenditAristoteles quod est idem subiecto puta in passo. Alio modo accipitur actio pro ipsa productione vel actu productiuo termini et isto modo non intelligit de actione quod sit in passo sed magis in agente: quia non diuiditur ab agente. Quicquid sit de ista solutione dico quod magis videtur intentio Aristotelis quod actio sit in passo actio dico de genere actionis. Et tunc dico ad argumentum quod Aristoteles nunquam habuit ita probabile rationem de illo sicut habetur de opposito / nec est necessario tenendus in hoc / sicut nec in multis aliis.

¶ Ad secundum per idem est dicendum quod actio et passio non insunt motui sicut subiecto vel fundamen to sed ipsa passio est motus ipse / non autem actiopassio igitur motus est / et ideo actio non inest motui sicut actio non inest passioni. Dicis ista fuit intentio Aristotelis: dico quod bene videtur sed Aristoteles non probat hoc: alie solutiones dantur sed non cu ro.

¶ Ad tertium dico quod non sequitur / Agens mutari vel moueri dato quod actio sit in ipso: quia terminus actionis non est in ipso. Si dicas quod sic immo omnino quia transit de non actione ad actionem et sic denon agente lgens. Dico quod ita potest argui contra eos. Si actio est in passo sequeretur quod passum secundum actionem mutaretur et secundum passionem et secundum terminum vtriusque et sic erunt ibi tres mutationes. Solue igi tur et ego soluam. Et ideo dico quod accipiendo omne illud mutari quod habet aliquid reale positiuum quod prius non habebat: quod agens mutatur isto modo sed non mutatur sicut habens terminum motus vel mutationis sicut passum et hoc sufficit.

¶ Ad quartum dico quod habes pro inconuenienti quod sit passio de genere passionis sine actione de genere actionis quia isti non sunt respectus oppositi nec mutui sicut dictum est supra: immo nec habeo pro inconuenienti econuerso / quod sit actio sine passione et terminovel forma producta: non tamen sine passo. Actio enim cum sit prior natura passione: quia causa eius: vel etiam dato quod non sit causa eius distincta essentialiter ab ea: sine contradictione potest esse sine ipsa.

¶ Ad quintum dico quod non valet de dispositione que non est ra tio recipiendi actio autem non est dispositioque sit ratio recipiendi sicut patet: quia actio transit et terminus formalis manet: quare etc. hec de secundo

¶ Quantum ad tertium di¬ co quod generatio actiua non est in filio sed in patre. Primo sic. Opposite relationes originis non sunt formaliter in eodem supposito quia tunc idem suppositum originaret se contra Augustinum primo de trinitate capitulo primo: sed generatio actiua et passiua sunt opposite relationes originis in diuinis quid quid sit in creaturis: igitur etc. Sed generatio passio est formaliter in filio non igitur in ipso est generare sed in patre.

¶ Secundo sic. Respectus vel actus productiuus non est per se primo et formaliter in termino producto quod patet: quia terminus productus habet esse per actum productiuum / et ita posterior est ipso quocumque modo / et ita per se non est in eo per accidens autem est possibile quod sit in eo producto ratione partis sicut actus productiuus volitionis est in toto volente producto: quia est in voluntate que est pars eius. Similiter illi qui ponunt quod actioest in passo dicunt hoc sicut quod calefactio est in lignocalefacto quia est in parte huius totius puta in subiecto caloris / quia idem est subiectum actionis et termini formalis vt dicunt. Sic igitur quando est productio immanens et in subiecto: possibile est quod actus productiuus sit per accidens in termino ratione partis ipsius: vbi autem non est productio de subiectonec quasi de subiecto non est hoc possibile nec per se nec per accidens: sed generatio diuina est respectus vel magis actus productiuus non de subiecto nec quasi de subiecto: igitur nullo modo est in termino producto puta in filio igitur in patre.

¶ Tertio sic. Respectus producentis ad productum semper est in producente et nunquam in producto / sed generatio vel generare est respectus in diuinis producentis ad subiectum vel quasi subiectum sicut in creaturis / igitur est in patre producente.

¶ Quarto sic. Generare et paternitas sunt idem totaliter hoc patebit infra / et hoc dicitur expresse vigesimaseptima distinctione huius primi: alias essent in diuinis plures relationes quam quatuor quod est falsum: sed paternitas non est formaliter in filio quia tunc filius esset pater / igitur est in patre igitur et ipsum generare. Confirmatur de paternitate que est in patre igitur similiter generatio actiua patet de vtroque in creaturis quia in patre est proximum et immediatum fundamen tum vtriusque scilicet potentia generatiua. Sic igitur dico ad questionem quod generare vel generatio actiua est formaliter in patre.

¶ Ad primum principale dico quod imo actio est in agente. Et ad minorem dico quod generare diuinum non est actio nec quasi actio de genete actionis: et ideo dato quod actio non esset in agente non sequitur quin generatio sit in patre.

¶ Ad secundum dico quod generatio non est actio nec quasi actio. et per consequens nec immanens nec transiens sicut dictum est supra. Aliter diceretur quod actio de genere actionis quecumque est formaliter in agente: tamen aliqua dicitur transiens quia terminus eius non est in agente / et in hoc distinguitur ab immanente cuius terminus est in agente: et non solum actio ipsa.

¶ Ad tertium dico quod generare est inpatre vt in supposito generante et dico quod est idem quod paternitas omnino extra intellectum et ita per generare constitutuitur suppositum paternum sicut per paternitatem: quomodo autem seinutcem secundum rationem presupponat vtrum generare paternitatem vel econuerso inferius apparebit.