Quaestio 3

¶ Distinctionis Quarte Questio Tertia.

Tertio quero utrum productio diuina sit vniuoca vel equiuoca / loquendo de productione intrinseca cuiusmodi est generatio vel spiratio.

¶ Et accipiamus de generatione vt in paucioribus quia magis videtur quod sit equiuoca tum quia generans et genitum sunt alterius et alterius rationis quia pater specie / vel quasi specie differt a filio. Plus enim pater differt a filio quam filius a patre: sicut paternitas a filiatione quibus relationibus constituuntur ipsa supposita. Tum quia productiones in diuinis sunt alterius et alterius rationis ergo habent terminos alterius et alterius rationis fiium scilicet et spiritum sanctum ergo filius et spiritus sanctus sunt alterius rationis: ergo a consimili ratione filius et pater. Tum quia differentia specifica nobilior est et perfectior in ratione differentie quam indiuidualis: quia illa est formalis / ista materialis vel quasi materialis: ergo debet poni in personis potius quam illa ergo producens et productum specie differunt et ita productio est equiuoca. in symbolo Athanasii. Qualis

¶ Contra pater talis filius talis spiritus sanctus: ergo producens et productum sunt eiusdem. rationis vel similis ergo productio est vniuoca. premittam aliqua / et conclu¬

¶ Hic priimo dam aliquas conclusiones.

¶ Secundo respondebo ad questionem ponendo tres opiniones.

¶ Tertio respondebo ad argumenta

¶ Quantum ad primum premitto primo quod distinctiua vltimata dei seipsis vel se totis primo distinguuntur quod probo quia alias esset processus in infinitum. Si enim distinguuntur oportet quod seipsis et sic habetur propositum vel quod aliis et sic est processus in infinitum in distinctiuis nec etiam sunt vltimo distinctiua. Modo ita est quod differentie indiuiduales in quolibet genere sunt differentie vltimo distinctiue: quia indiuiduum vlterius non diuiditur sicut patet / et ideo oportet quod se totis distinguantur et in nullo conueniant quidditatiue.

¶ Secundo premitto quod non oportet quod tantum distinguantur constituta per aliquid quantum distinguuntur eorum constitutiua. Exemplum non oportet quod tantum distinguantur homo et asinus quantum rationale et irrationale que sunt differentie constitutiue ipsorum sub animali: rationale et irrationale cum sint differentie vltime in esse quidditatiuo se totis distinguuntur quidditatiue et in nullo conueniunt. Homo tamen et asinus non sic se totis distinguuntur sed in animaliquidditatiue conueniunt sicut patet. Similiter etiam de duobus indiuiduis sub eadem specie planum est quod non se totis distinguuntur sicut differentie indiuiduales: sed in specie conueniunt.

¶ Tertio premittoquod non omnia que magis distant magis repugnant. Exemplum subiectum et accidens magis distant ab inuicem et differunt quam duo indiuidua substantia vel supposita: quia sunt diuersorum generum et non sul alternatim positorum / et tamen compatiuntur se inuicennaturaliter in eodem supposito vel subiecto / non tamen duo indiuidua substantie ita quod ista plus repugnant ad inuicem licet minus differant.

¶ Ex his concludo aliqua / primo quod licet indiuiduales proprietates et differentie seipsis distinguantur non oportet quod supposita constituta vel indiuidua seipsis vel se totis distinguantur. Secundo concludo quod non sequitur alii qua magis differunt ergo magis repugnant.

¶ Quantum ad secundum est vna opinio que dicit quod productio quelibet diuina ad intra est vniuoca ratione nature eiusdem in producente et producto / quandoquidem natura et funda mentum producens et productum sunt similia.

¶ Secundo dicit quod quelibet etiam est equiuoca: quod probat quia relationes constitutiue personarum producentis et producti sunt alterius et alterius speciei vel quasi alterius speciei / et ita producens et productum necessario in esse suppositali sunt alterius et alterius specietvel rationis: et per consequens productio est equiuoca si attendatur ad relationes constitutiuas personatrum.

¶ Dicunt tamen tertio quod non debet dici ( absolute loquendo ) quod productio diuina sit equiuoca: sed magis quod vniuoca: quia sicut concipimus sermonem velequiuocationem productionis ex creaturis et in creaturis: productio illa dicitur vniuoca cuius producens et productum sunt eiusdem nature vel rationis. Sic est in diuinis quia natura non solum similis est in producente et producto Uerum etiam eadem est ideo est summa et perfecta vniuocatio inter producens et productum. Equiuoca autem productio in creaturis semper aliam et aliam habet naturam in speciein producente et producto quod non habet locum in diuinis: licet sit alia et alia relatio specie producentis et producti tamen eadem natura numero. Sic igitur non debet absolute concedi quod productio diuina sit equiuoca sed cum determinatione scilicet ad relationes.

¶ Dicunt etiam quod hoc attestatur perfectioni diuine productionis vt simul sit vniuoca secundum identitatem nature est equiuoca secundum distinctionem persone vel relationis: quia vt sic habet quicquid est perfectionis equiuocam scilicet distinctionem vel pluralitatem rationum in producente et producto. Quod etiam producens et productum sunt distincta et alterius rationis: non tamen hoc habet imperfectionem equiuoce productionis scilicet quod natura sit alia in producente et producto. Similiter ipsa habet perfectionem productionis vniuoce quia producens et productum sunt similes in natura / non tamen habet imperfectionem quod natura materia liter diuidatur et partiatur in producente et producto consequenter etc. ysg valde probabilis et subtilis: quod pro

¶ Alia tte ductio diuina ad intra est equiuoca simpliciter et non vniuoca: primo quia principium formale et productiuum est alterius rationis simpliciter a termino formali cuiuslibet productionis. Patet quia principium productiuum verbi in patre est memoria secundum rationem formalem memorie terminus formalis productionis est intellectio actua lis / non autem natura diuina secundum rationem essentie vel nature: et dato quod sic esset adhuc haberetur propositum. Quo autem memoria sit principium / et actualis intellectio sit terminus formalis hoc patet: quia generatio filii est productio verbi vt verbum est. Uerbum autem secundum Augustinum est quod per se nascitur vel producitur vi memorie: ita quod memoria secundum quod huiusmo di primo communicat intellectionem et producit verbum. Unde et hoc sibi communicaret si per possibile vel impossibile esset intellectus vel memoria separata a natura. Licet enim generatio in creaturis sit vera in natura vt in terminum communicatum primo: tamen in diuinis vbi non est generatio vniuoce talis qualis in creaturis: sed generatio per se est productio verbi vi memorie: generatio est via in intellectionem sicut in terminum formalem immediate et primo communicatum et non in essentia et est via ad verbum sicut in terminum totalem productum. Similiter in productione spiritus sancti principium pro ductiuum est voluntas non essentia: et terminus forma lis communicatus est amor essentialis quem voluntas primo intendit communicare sicut proprium actum et terminus totalis productus est spiritus sanctus / et donum productum per modum voluntatis. Et confirmatur vtrumque de intelletu et voluntate et productionibus et principiis et terminis formalibus earum. Unde et tales productiones simpliciter sunt. equiuoce in creaturis vt patet. Et praecipue valet ista ratio apud illos qui tenent vniuocationem istorum ita in deo et creaturis vt videtur Et qui ponunt quod imtellectus et voluntas sunt principia istarum productionum et non natura secundum rationem essentie quod egoetiam reputo verum: licet non primum.

¶ Secunda ratio accipitur ex parte personarum productarum quia persone producte non vniuocantur sed sunt alterius et alterius specifice vel quasi / et non solum sicut duo indiuidua vel supposita eiusdem speciei sed al terius et alterius. Probatio. Paternitas enim que per se includitur in patre producente est alterius rationis et quidditatis quasi specifice a filiatione et spiratione passiua / et non comparantur iste ad essentiam vel ad supposita sicut differentie indiuiduales quia planum est quod hecceitas vel singularitas nunquam ponitur sine quantitate proprii generis. Paternitas autem ipsa est hec sicut est essentia et ita non est hec ceitas essentie quia essentia est quantitas alterius generis. Similiter etiam ipsa est hec ex seipsa et prius intelligitur hec quam paternitas. Unde et ipsa est hec in tribus suppositis in quibus tamen formaliter non est paternitas. Similiter de filiatione et passiua spi ratione: igitur supposita quidditatiue et quasi specifice distinguuntur et ita productio quelibet simpliciter est equiuoca / sicut si produceretur asinus ab homine vel huiusmodi. Et tenet argumentum precipue si ponatur paternitas et filiatio vniuoce in deo et in creaturis: in quibus ista dicunt quantitates specificedifferentes.

¶ Tertia ratio accipitur quia si essent productiones vniuoce hoc videretur propter identitatem nature et perfectionum essentialium inproducente et producto: sed istud non facit nec inducit propositum sufficienter quia aut natura que con¬ municatur ponitur principium productiuum aut niSi non tunc per accidens se habet ad istam vniuoca tionem: quia vniuocatio vel equiuocatio productionis per se debet accipi ex principio formali productiuo correspondenter ad per se terminum formalem productionis. Unde dato quod quantum producat quantum tamen dicitur productio equiuoca quia quantitas non est ratio producendi vel causandi quantitatem. Si ponatur principium productiuum natura ipsa vel perfectio que communicatur tunc aut est eiusdem rationis cum termino formali illius productionis: quod non videtur precipue si ponantur intellectus et voluntas esse principia sicut probatum est in primaratione et sic adhuc manet productio equiuoca. Si dicas quod essentia est principium et terminus fomalis vtriusque productionis sicut dicunt / tunc sequitur quod non solum quelibet in se est vniuoca: sed etiam ad inuicem sunt eiusdem rationis sicut patet: sicut productio sortis a platone / et platonis a cicerone quod est inconueniens. Et praecipue si est principium totale quia si ponatur principium partiale tunc non valet eis: quia non sufficit vniuocatio principii partialis cum termino formali vt patet. Similiter etiam hoc est valde dubium non curo modo. Aut ponitur prim cipium productiuum non tamen eiusdem rationis cum termino formali productionis tunc stat semper equiuocatio productionis sicut prius. Confirmatur hoc de productione spiritus sancti: quia illa non est assimilatiua producentis ad productum ex vi productionis. Est enim per modum voluntatis vel amoris et non per modum nature. Unde et spiritus sanctus non pro cedit per modum similis sicut verbum: nec est imago sicut verbum. g istam viam paten

¶ Qui vult tenere dia respondendi ad rationes eorum qui ponunt eam vniuocam esse sicut patet. Non enim sufficit secundum istam viam quod communice tur eadem natura: sed cum hoc requiritur quod principium formale productiuum sit eiusdem formalis rationis cum termino formali productionis. Simil ter etiam in proposito producens et productum non vniuocantur nec sunt supposita eiusdem sed alteri et alterius rationis igitur et cetera.

¶ Si autem teneatur quod sit vniuoca quelibet diuina productio. Tunc dicetur breuiter ad totam difficultatem preceden tium quod ad productionem vniuocam sufficit quod prodicens et productum sint supposita eiusdem nature pri mo substantialis que est in ipsis licet illa natura non sit principium productiuum in producente / nec sit etiam terminus formalis in producto. De principio ponitur exemplum secundum illos qui ponunt potentian generatiuam in creaturis esse accidens / et tamen per ipsam communicatur natura vniuoce et generatur vni uoce homo ab homine / et asinus ab asino. Et planum est etiam quod formalis terminus secundum hoc non est eiusdem rationis cum principio: quia formalis terminus est natura vel substantia. Unde non oportet semper formale principium et terminum vniuocari licet aliquando sit ita.

¶ Ad exemplum de quantitate patet quod quando ignis quantitas producit ignem quantum ibi est productio vniuoca. Et si quantitas esse prima natura substantialis ignis dato quod substantia non esset ratio producendi: sed aliqua potentia accidem talis: nichilominus esset productio vniuoca. Unde semper productio ignis ab igne et sic de aliis est vni uoca.

¶ Ad illud de suppositis specie differentibus dicitur quod non differunt diuina supposita specie nec quasi specie / et quod relationes non sunt quantitates: nec dterntie indiuiduales quantitatis: nec habentes tales differentias sicut essentia vel alie quantitates: sed sunt conditiones suppositales tamen implurificabiles in se / et in hoc assimilantur differentiis indiuidualibus.

¶ Ad vltimum non oportet quod ex vi productionis sit assimilatio. quamichi magis pla¬

¶ Alia est opimio cet quod quelibet productio diuina ad intra est mere vniuoca / et non debet dici equiuoca aliquo modo. Quod probo sic primo. Ex eodem debet accipi / vel conformiter saltem / vnuocatio vel equiuocatio productionis in creaturis et in diuinis: quia ratione sunt eadem vel similes vtrobique sed in creaturis accipitur vniuocatio productionis vel equiuocatio secundum vnitatem nature vel si mile in producente et producto / vel secundum diuersitatem specificam alterius et alterius nature nunquam autem secundum diuersitatem proprietatum indiuidualium vel suppositalium. Probatio quia tunc vel nulla productio in creaturis esset vniuoca vel omnis vniuoca / si esset non vniuoca et per consequens equiuoca. Probatio quia proprietas productionis et producti semper sunt alterius et alterius rationis quia se totis distinguuntur primo sicut dictum est supra / ergo productio esset non vniuoca vel equiuoca / et hoc quia natura aliquando similis est vtrobique hic autem sunt simile. Cum igitur relationes producentes et producte sunt proprietates ypostatice et quasi indiuiduales vel suppositales immo vere suppositales productio minet vniuoca propter identitatem nature non obstante diuersitate rationis vel distinctione ipsarum relationum.

¶ Secundo sic. Omnis productio est assmilatiua et distinctiua producti sed maioris perfectionis est quod est assimilatiua quam quod distinctiua quia primum habet ex sua formali ratione. Et ideo dicit Dionysius secundo de diuinis nominibus quod omniseffectus gerit similitudinem sue cause: secundum autem scilicet quod sit distinctiua et hoc siue ex alio puta ex limitatione vel indiuiduali seu personali proprieta te vel ex vtroque et ideo productio vniuoca cum sit magis assimilatiua et magis perfecta / et per consequens omnis productio equiuoca necessario est imperfe cta et arguit imperfectionem necessario vel in producente vel in producto. Sed divine productioni attribuenda est perfectio possibilis productioni et ab eo est remouenda omnis imperfectio ergo ipsa est vniuoca et non equiuoca vllo modo. Et est sciendum quod non oportet vniuersaliter quod duarum perfectionum diuinarum alterius rationis vna sit perfectior alia. hoc confirmatur per Damascenum primo libro et secundo vbi dicit quod persone divine sunt quasi indiuidua eiudem speciei / sicut Petrus et Paulus non accipiendo proprie speciem sed quasi speciem. Hoc patet per Anselmum in monologio.

¶ Quarto quod in patre et filio eterno est maior et expressior similitudo quam inter aliqua alia gignentia et genita. Sed planum est quod inter aliqua alia est tanta similitudo quod nullo modo inter ea est productio equiuoca ergo et cetera.

¶ Quinto idem patet per Augustinum ad Felicianum dicentem quod nunquam est perfecta ratio patris et filii vbi non est maxima similitudo. hec de secundo.

¶ Ad primum principale dico quod non valet sicut apparet ex predictis: proprieta tes enim indiuiduales vel quasi producentes et producentis et producti nunquam sufficiunt ad productionem equiuocam nisi sit alia et alia natura in producente et pro ducto quod non habet locum in diuinis.

¶ Ad secundum dico quod non semper productiones distinguuntur ex terminis sicut nec motus etiam non oportet quod teneam tur vel distinguantur secundum terminos quia motus circularis et relatio alicuius eiusdem corporis potesterminari ad idem vbi non solum specie sed etiam nulmero. Unde ergo distinguuntur productiones. Dico quod originaliter ex suis principiis sed formaliter ex seipsis: possunt etiam in proposito discerni per term nos formales sed hoc non impedit propositum.

¶ Ad tertium dico quod differentia specifica necessario includit limitationem: quia non potest perfectionem includere alterius differentie opposite / et ita habet necesario imperfectionem annexam. Conditio autem suppositalis non. Uerum est: sed nou cuiuscunque entis sed entis limitati et imperfecti et ista est materialis. Dico tamen quod in deo nichil est materiale vel qua si materiale sicut dicam infra: tamen verum est quod increaturis differentia indiuidualis est materialis: quia contrahit et limitat naturam et diuidit et artat aliquomodo sicut materia formam: et hoc non potest ex sua ratione transcendente. Unde nec ponitur differentia indiuidualis proprie in deo licet bene conditisuppositalis que aliquando minus proprie sumitupro differentia indiuiduali vel econuerso.