¶ Uidetur quod in appetitu sensitiuo quia ibi est aliquid formalliter vbi est suum materiale vel sua materia. Sed materia virtutum moralium Putapassiones ipse sunt in appetitu sensitiuo non autem in voluntate. ergo etc.

¶ Secundo sic. Ubi sunt extrema ibi est medium. Sed virtus est medium inter passiones extremas. ergo est in appetitu sensitiuo sicut et passiones extreme.

¶ Tertio sic. Oppositanota sunt fieri circa idem nisi alterum sit determinatum a natura. Sed vitium est in appetitu sensitiuoPatet de primis motibus viciosis qui sunt in appetitu sensitiuo secundum glosam ad Romanos. 8. ergo et virtus moralis que opponitur vicio In eodem est virtus et peccatum

¶ Contra virtuti oppositum. Sed peccatum formaliter et principaliter est in voluntate. Est enim peccatum voluntarium / et adeo voluntarium quod si non est voluntarium non est peccatum secundum Augustinum de libero arbitrio et secundum Anselmum de conceptu vir ginali. ergo etc.

¶ In ista questione sic procedem

¶ Primo ponam aliquos modos dicendi de questione cum motiuis eorum.

¶ Secundo arguam con¬ tra eos et ponam vnum alium modum dicendi et ipsum peclarabo.

¶ Tertio soluam ad motiua aliorum

¶ Ultimo ad rationes principales

¶ Quantum ad primum ergo articulum. Est vna opinio quod nulla virtus moralis adquisita simpliciter loquendo debet poni in voluntate sed omnes debent poni in appetitu sensitiuo.

¶ Ad hoc probandum adducuntur rationes et auctoritates.

¶ Prima ratio est. Uirtus moralis est moderatiua passionum. Sed in voluntate non sunt passiones sed tantum in appetitu sensitiuo. ergo etc.

¶ Secunda ratio. In illa potentia que necessario et determinate sequitur iudicium rationis et determinatur ad bonum iudicatum non est ponenda aliqua virtus moralis quia frustra poneretur. Nec enim determinaret nec facilitaret ad actum. Sed voluntas est talis potentia. ergo etc. Ita quod sufficit prudentia in intellectu.

¶ Tertia ratio. Si virtutes morales ponerentur et generarentur in voluntate per frequenationem actuum bene volendi et non essent in appetitu sensitiuo: pari ratione possent generari et poni virtutes morales in diis id est in angelis vel sub stantiis separatis que non habent appetitum sensiiuum sed voluntatem. Sed hoc est falsum et contra philosophum. 10. ethicorum. ergo etc.

¶ praterea In illa potentia que maxime deuia est et ordinata a bono simpliciter propter sui conuersionem ad bonum simpliciter debet boni virtus et habitus rectificans ipsum. Sed appetitus sensitiuus est talis potentia noautem voluntas quia ipsa respicit bonum simpliciter pro ob iecto ad quod est determinata non autem bonum vt nunc. ergo etc.

¶ Prima auctoritas est Aristotetelis in fine vbi ponit quod virtutes morales sunt in rationali per participationem. Et dicit ibi commenta tor quod per rationale per participationem intelligit medium inter plantatiuum et ratoncinatiuum. Hoc autem non videtur nisi sensitiuus appetitus. ergo etc.

¶ Secunda auctoritas est tertio ethicorum capitu lo tertio. Ubi dicit de virtutibus moralibus quod videntur hee irrationabilium partium esse: quod exponens Commentator dicit sic. Non igitur dicit videntur quia alique sint irrationabilium partium et alique non quia omnes sunt irrationabilium partium: sed quia ante tenpora sua non fuerat opinatum.

¶ Tertia autctoritas est secundo ethicorum. vbi dicit philosophus quod omnia que sunt in anima / aut sunt passiones / aut habitus aut potentie. Ubi dicit Commetator. Animam dicit ipse que irrationalis partis est. Uult igitur quod hapitus morales sint in appetitu sensitiuo sicut et passiones.

¶ Quarra auctoritas est primo Politice Ubi dicit Aristoteles quod anima dominatur corpori principatu despotico id est dominatiuo quo dominatur aliquis alicui sicut seruo qui non habet ius nec vim repugnandi vel rebellandi: sed dominatur appetitui sensitiuo ipsa. ratio appetitu politico vel ciuili quia habet vim rebel andi. Ex hoc arguitur quod quia appetitus sensitiuus potest repugnare rationi ponendi sunt in ipso habitus pirtutum moralium vt prompte et faciliter mouea tur secundum imperium rationis et non in voluntate vt videtur. modus dicendi qui sequitur

¶ Alius eli primum in parte qui ponit quod vir tutes morales alie a iusticia sunt in appetitu sensitiuo sicut fortitudo et temperantia et huiusmodiSed iusticia in voluntate est eo modo quo dicetur infra secundum eos.

¶ Quod autem fortitudo et temperantia sint in appetitu sensitiuo. Hoc potest prpbari per rationes adductas superius pro primo modo et per auctoritates etiam: sed adhuc videntur esse de istis speciales rationes et auctoritates.

¶ Prima ratio est de fortitudine. Nam dicit philosophus. 3. ethicorum quod actus fortitudinis est moderate timere. Sed moderate timere est actus appetitus sensintiui. ergo et fortitudo est habitus appetitus sensitiui. Et similiter potest argui de temperantia cuius est moderate delectari.

¶ Secunda ratio. Fortitudo respicit arduum pro obiecto et temperantia delectabile: sed iste rationes sunt rationes appetitus sensitiui vt distiguitur per irascibilem et concupiscibilem / voluntas autem non sic distinguitur. ergo etc.

¶ Tertia ratio Nunquam actus fortitudinis vel temperantie est perfectus nec facilis nisi appetitus sensitiuus sit perfectus aliquibus habitibus. Sed isti habitus non videntur esse nisi fortitudo et temperantia in ipso. ergo etc.

¶ Ad hoc est philosophus. 3. ethicorum. vbi dicit i temperantia et fortitudine quod sunt irrationabilium partium.

¶ Secunda auctoritas est. 7. ethicorum capitulo. 14. vbi ponit philosophus differentiam inter continentem et temperatum et dicit quod continens habet passiones quibus tamen resistit / sed temperatus non habet passiones: sed hoc non esset verum nisi in appertitu sensitiuo temperati esset habitus generatus qui dicitur temperantia per quem excluduntur passio nes. ergo etc.

¶ De iusticia vero dicunt aliqui ipso rum quod iusticia quelibet ad voluntatem pertinet siue legalis et communis siue particularis. Et hoc pro batur. Tum quia quelibet earum est moderatiua et regulatiua hominis in ordine ad alterum: quod non conuenit alicui virtuti appetitus sensitiui quia appetitus sensitiuus non respicit alterum vel bonum alterius sed bonum proprium tantum. Tum quia quelibet earum inuenit medium diuersum et variabile in hiis que sunt ad alterum pro diuersitate temporum quod non potest facere appetitus sensitiuus cum sempevniformiter et mere naturaliter se habeat ad obiectum. Tum quia vtraque versatur circa operationes humanas que precipue dependent et oriuntur a voluntate et maxime. ergo etc.

¶ Et hoc videtur confirmari per Anselmum qui dicit quod iusticia est rectitudoe voluntatis propter se seruata. Alii vero ponunt iusticiam legalem tantum in voluntate sed particilarem in appetitu sensitiuo. Iusticia enim legalis respicit bonum commune et debitum communitati quod non potest facere appettius sensitiuus sed tantum bonum particulare. Iusticia autem particularis respicit bonum particulare et debitum singulari persone et est moderatiua passionum appetitus sensitiui circa singularia bona et bona vt nunc. Puta circa diuitias vel pecunias et huiusmodi. Unde et videtur pertinere ad appetitum sensitiuum. vss modus dicendi cuiusdam

¶ Tertius lar doctoris quod omnes vertutes morales essentialiter et principaliter sunt in voluntate.

¶ Uoluntas tamen potest considerari tripliciter et et accipi. Uno modo vt natura. et sic naturaliter fertur et determinatur in bonum vel ad bonum. Nec in diget aliquo habitu et sic precipue tendit in finem. Et hoc modo dicit Augustinus. 8. super Genesim quod naturale est nobis bene esse et bene viuere. Et. 17. de trinitate quod vnusquique naturaliter appetit beatudi¬ nem et ad hoc non requiritur aliquis habitus vt vel¬

¶ Alio modo potest accipi vt deliberatiua: et potens imperare intellectui de consiliando super obiecto volibili seu eligibili et circumstantiis eius et potens seipsam sistere vel prosequi tale obiectum. Un de vt sic dicitur deliberatiua sicut etiam intellectus dicitur consiliatiuus vel ratio practica dicitur confiliatiua: et sic indiget habitu determinante et inclinam te in bonum ad bene eligendum quia vt sic indeterminata est et quasi indifferens ad quamlibet partem et vt sic ponende sunt in ipsa virtutes morales omnes essentialiter et formaliter quia vt sic consideratur non fertut in bonum naturale necessitate sicut ipsamet vt natira.

¶ Tertio modo consideratur voluntas vr arbi trio libera: et sic habita deliberatione plena de eligi bili non obstante cum hoc etiam inclinatione habitus vel virtutis que ponitur in ipsa vt deliberatiua. Nec etiam naturali inclinatione quam habet ad bonum simpliciter adhuc potest tenere motum vtriusque et non eligere id quod iudicatum est a ratione / et ad quod habitus virtutis etiam determinat quantum est ex se vel inclinat / et sic in ea non ponitur virtus nec aliquis habitus. Hoc enim sue libertati repugnat. Cum enim virtus et habitus inclinet et determinet in modum n ature et voluntas vt arbitrio agere non possit per modum nature nec necessitari circa aliud bonum quam circa bonum diuinum clare visum videtur quod imipsa vt sic nullus habitus sit ponendus nec aliqua virtus

¶ Secundo dicit quod cum hoc in appetitu sensitiuo ponende sunt alique impressiones habituales quae sunt virtutes quasi per participationem: quia enim irascibilis et concupiscibilis in appetitu sensitiuo sunt rebelles rationi. Oportet in hiis habitus aliquos pone re quibus conformiter se habeant ad rationem et defacili pareant voluntati sicut domine: et mouenti. Et vlterius sunt ponende tales impressiones in exterioribus membris vt facile exsequantur imperium rationis non minus quam in animalibus brutis de quibus patet quod habituantur et domantur secundum imperium humane rationis et tales habitus minus habent de ratione virtutis quanto magis elongantur a ratione. Unde in voluntate que est proxima rationi maxime habent rationem virtutis et essentialiter in appetitu sensitiuo minus et quasi per participationem. In membris exe terioribus adhuc minus et in animalibus brutis quasnihil. Iste est tertius modus dicendi nisi quod adducit aliquas rationes ad quod bandum quod virtutes morales essentialiter sunt in voluntate et illas inferius adducam pro meipso quia videntur mihi bene. opiniones istas vo¬

¶ Sed contra oes lo arguere quia non videntur mihi vere. Et primo. contra primam que dicit quod omnes virtutes morales sunt in appetitu sensitiuo ducendo rationes eius ad oppositum. De prima sic. In illa potentia sunt ponende virtutes mode ratiue passionum in qua ponuntur ille passiones secundum eos. Sed hec est voluntas quia in voluntate ponitur tristicia / et gaudium et / timor / et huiusmodi passiones. nousolum in appetitu sensitiuo licet non eo modo quo ibi vt dicetur infera.

¶ Ex secunda arguo. In illapotentia que non est determinata ex se ad bonum simpliciter eligendum prompte efaciliter non obstante quod sit iudicatum a ratione ponenda est virtus moralis per te. Sed hec est voluntas quia alioquin vel esset im peccabilis vel non posset aliquid contra iudicium rationis quod est falsum sicut ostensum est in. 2. ergo etc. Preterea concludit quod in voluntate nulla virtus moralis sit ponenda nec infusa nec adquisita: et ita si ratio est bona caritas non est in voluntate.

¶ Ex tertia etiam. Si ad positionem virtutum moralium involuntate sequitur quod ponende sunt in diis vel in argelis in quibus non est appetitus sensitiuus: ita dico quod ad positionem virtutum moraltum in appetitu sensitiuo in quo conuenit homo cum brutis sequitur quod in brutis possunt poni virtutes dato quod in eis non sit voluntas nec ratio: sed per motionem et regimen ex trinsece rationis. Et ita in equo domito ad ambulan dum et in huiusmodi ponenda est virtus vel etiam in cane domito ad abstinendum a cibo erit temperantia quod tu non concederes.

¶ Ex quarta potest sic argui. In potentia obliquabili et deuiabili a bono simpliciter et potente eligere bonum apparens et vt nunc dimittendo bonum simpliciter et que nata est conformiter inclinari cum appetitu sensitiuo et congaude re sibi et contristari. Ponendus est habitus virtutis vt videturpari ratioe qua ponitur in appetitu sen sitiuo secundum te. Sed talis potentia est voluntas. ergo etc. Auctoritates etiam Aristotelis quas adducunt non sunt pro eis vt inferius.

¶ Dico igitur quod impossibile est quod omnes virtutes morales sint in appetitusensitiuo et nullo modo in voluntate. Et apparet pre cipue de iusticia: et ideo melius ponunt alii qui ponunt iusticiam in voluntate. tamen de fortitudine et ten¬

¶ Contra eor perantia quantum ad secundum modum dicendi possunt retorquari rationes quas faciunt. Timere enim vt oportet est actus voluntaris et non solum imparatus sed etiam forte elicitus. Et dato quod non nisi imperatus tamen non oportet ponerein voluntate habitum ad bene et prompte et faciliter imperandum talem actum et ita fortitudinem oportet ibi ponere principalem.

¶ Ex secunda etiam ratione quia non minus sicut dictum est in secundo distingun tur irascibile et inconcupiscibile in voluntate quam inappetitu sensitiuo: quia vtrobique secundum rationem. igitur ita potest poni fortitudo et temperantia in voluntate sicut ibi.

¶ Ex tertia etiam ratione. Dico quod sicut actus nunquam est perfectus nisi appetitus sensitiuus sit hab tuatus. Posito etiam quod actus virtus temperantie vel fortitudinis sit actus elicitus appetitus sensitiui. Ita nec vbique est perfectus nisi imperatus a voluntate perfecta et habituata. ergo etc. Similiter etiam auctoritates non cogunt sicut dicetur infra.

¶ Contra vltimos vero de illo modo dicendi qui ponunt quod iusticia tantum legalis est in voluntate et nulla alia: vi detur quod ratio eorum non moueat secundum eos quia non obstante quod fortis exponat se pro bono communitatis. Item quod fortis exponendo se habeat aspectum ad bonum communitatis / tamen fortitudo secundum ipsos debet poni in appetitu sensitiuo et non in voluntate et pari ratione dice tur eis de iusticia legali. quare etc. illos de tertio modo dicendi potes¬

¶ Conti qa argui primo quod illa distinctio voluntatis in voluntatem vt naura et libera nihil valet: quia natura voluntatis non est nisi libertas et in omne illud in quod fertur liberefertur. Similiter etiam alia duo menbra coincidunt. Nam idem est voluntas deliberatiua et arbitrio libera contra primum dictum / de primo menbro quod in voluntate vt natura non ponitur virtus vel habitus quia est detertminata natura¬ liter ad bonum simpliciter. Nam ita intellectus est determinatus ad verum sicut voluntas ad bonum et tamen in ipso ponuntur habitus a multis. etiam respectu primorum principiorum vel saltem conclusionum euidenter deductarum et respectu summi veri dei ponitur lumen glorie in patria a multis et caritas ipsa. in voluntate respectu primi boni respectu cuius se habet voluntas vt natura secundum te. Similiter appetitus sensitiuus etiam determinatus est naturalister ad bonum vt nunc apprehensum per sensum et tamen in ipso ponitur habitus ad hoc quod recte se habeat cir ca ipsum etiam secundum te. Et est ista ratio contra primos opinantes. Similiter etiam de vltimo menbro quod in voluntate inquantum libera non est ponendus habitus.

¶ Contra per tuam rationem de voluntate inquantum deliberatiua quia pro tanto ponendus est habitus in voluntate vt deliberatiua quia non est naturaliter determinata ad bonum sicut voluntas vt natura / sed indifferens est. Cum ergo non minus conueniat hoc voluntati vt libera oportet ponere virtutem. Nec oportet quod talis habitus necessitet ipsam quia inclinat per modum nature sicut etiam non necessitat voluntatem vt deliberatiua. Nec sicut caritas necessitat voluntatem. Uoluntas enim semper manet libera nec aliquid sibi tollitur de sua libertate per quemcunque habitum informantem vel superuenientem posito quod quilibet inclinet per modum nature quia nullus habitus liber est sed sola vpluntas. Hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum. Uidetur mihi dcundum primo quod omnes vertutes morales quotquotsnt ponende sunt essentialiter in appetitu intellectiuo qui est voluntas. Hoc autem ego probo per rationes que etiam quantum ad aliquas includunt auctoritates.

¶ Prima est ista. Perfectio hominis secundum quod homo et vt distinguitur a brutis debet poni in potentia aliqua que conuenit homini ecundum quod homo et vt distinguitur a brutis. Patet. Sed virtus est perfectio hominis pro quanto distinguitur a brutis. Patet quia in nullo bruto potest poni vertus moralis. ergo etc. Unde ymaginatur ista ratio / quod si virtus essentialier poneretur in appetitu sensitiuoex imperio rationis et moderatiue pari ratione posset poni in brutis domabilibus. Puta in cane vel asino vel equo et huiusmodi.

¶ Secunda ratio Uirtus est habitus electiuus determinatus recta ratione secundo ethicorum. Sed habitus electiuus est in voluntate sicut eligere / sicut etiam habitus rtncinatiuus vel intellectualis est in intellectu sicut in subiecto. Eligere nanque non est nisi voluntarie acceptare consilium a ratione vel oppositum eius. ergo etc.

¶ Tertio sic. Sicut se habet virtus intellectualis ad intellectum sic moralis ad voluntatem vel appetitum intellecti uum. Sicut enim intellectualis est habitus intellectiuus sic moralis est habitus electiuus et volitiuus. Sed intellectualis virtus est in intellectum sicut in subiecto. Patet de prudentia. ergo etc.

¶ Quarto sic arguitur ab aliquibus. In illa potentia ponenda est virtus secundumquam necessaria fuit huiusmodi / et est pro omni statu eoipso quod virtus est humana perfectio. Sed secundum voluntatem necessaria est homini virtus pro omni statu vel fuit. Statu dico vie et non secundum appetitum sensitiuum. Nam in statu innocentie non fuit necessarius aliquis habitus in appetitu sensitiuo. Eo quod sine rebellione obediebat rationi nec repugnabat vel re¬ bellabat. ergo etc. non curo de ista ratione.

¶ Quinto arguo sic. Uoluntas per frequentationem bene volendi et recte circa passiones vel circa materiam vit tutis in qua conuenit recte agere et non recte potest in se adquirere aliquem habitum qui non est intellectus lis sicut intellectus potest sibi adquirere habitum intellectualem prudentie. Sed talis habitus non videt esse nisi virtus moralis. ergo etc.

¶ Sexto sic. Si vit tutes morales essent in appetitu sensitiuo sequeretur quod virtus non esset habitus principii liberi et quod aliquis nolens posset amittere virtutem per coactionem appetitus sensitiui sicut castitas in aliquo vel aliqua posset perdi per frequentem coactionem ad actum libidinis. Oportet enim necessario appetitum sensiti uum delectari et deordinari in tali actu quantumcunque cogatur persona. Sed hoc est inconueniens quod virtum noluntarie amittatur. ergo etc.

¶ Septimo sic. In appetitu sensitiuo hominis non adquiritur habitus virtuosus nisi quia rationalis per participationem secundum alios. Unde nec alia ratione negatur ab eis virtus in appetitu sensitiuo bruti. Cum ergo voluntas sit appetitus rationalis primo per participationem quia immediate et primo se habet ad rationem ergo multomagis in ipsa debet poni virtus moralis quia in rationali per essentiam scilicet in ratione non potest poni.

¶ Octauo sic. distincti habitus circa diuersa obiecta partcularia debent poni in potentia que respicit obie ctum commune illis particularibus obiectis sicut secundu alios in intellectu que respicit verum in communi pro obiecto debent pbni habitus respicientes hoc vel illud. Sed habitus diuersi virtutum moralium respiciunt diuersa bona pro obiettis et diuersa medihec et illa circa diuersas vel possunt diuersas passio nes cum voluntas respiciat bonum in communi preobiecto quomodocumque intelligitur videtur quod omnes virtutes morales ad voluntatem pertineant sicu ad obiectum. dicendum secundum aliquan¬

¶ Didetur ergo premisarum rationun quod virtutes morales essentialiter et formaliter sunt in volttate sicut in subiecto. hoc patet per aristotelem etiam primo ethicorum in illa autctoritate quam alii allem gant pro seipsis. Nam in tertio capitulo volens inquirere de felicitate que consistit in bono hominis secundum quod homo et in actu virtutis et per consequens de subiecto virtutis distinguit partes anime in rationale et irrationale. Et irrationale distinguit in vegetatiuum et sentiuum que non sunt hominis secundum quod homo: sed conueniunt aliis ab homine et per consequens in eis non potest poni felicitas nec virtus aliqua in vltimo capitulo eiusdem primi: rationale diuidit in rationale per essentiam et per participationem quod est suadibile vel obaudibile et illud vocat irascibile et concupiscibile: et tunc dicit quod secundum hec virtutes distinguantur quia quedam sunt intellectuales que ponuntur in intellectum vel rationali per esset tiam quedam morales que in rationali per participationem. sed illud non intelligit appetitum sensiti uum quia supra excluserat ipsum respectu felicitatis quia non: conuenit homini secundum quod homo et pari ratio ne respectu veritatis / igitur intelligit hoc. ergo etc. hoc probatur etiam secundo ethicorum quia actus vi tuosus ponitur eligere et habitus ponitur electiu et per consequens ad voluntatem pertinere. Tertio probatur hoc per Augustinum de moribus ecclesie / et primo de ciuitate dei. Ubi dicit quod vertutes sunt ame res boni honesti. Sed amor boni honesti ad voluntatem pertinet. ergo etc. Et per Anselmum apparuit supra de iusticia precipue quod ad voluntatem petinet quia est ipsa rectitudo voluntatis. Unde et pervoluntatem diffinitur sicut per subiectum proximum et immediatum. quare etc. Ad idem est auctoritasAugustini. 18. de trinitate capitulo. 9. et Magiste allegat in hoc. 3. quod virtutes cardinales manent in patria vel anima separata et communiter concedituhoc saltem quantum ad habitum: sed hoc non esset niperficerent voluntatem et non appetitum sensitiuum quia anima separata non manet organum eius. quaere etn

¶ Secundo dico quantum ad presentem articulum ero in appetitu sensitiuo sunt aliqui habitus generat bene ex frequenti motione voluntatis et necessarium bro statu presenti ad hoc vt appetitus sensitiuus cui dominatur voluntas principatu politico et qui habet vim repugnandi et rebellandi prompte et facili ter et bene obediat voluntati secundum iudicium tationis. Sed tales habitus non debent dici virtutes essentialites et principaliter sed quasi per participationem et secundum quid et minus principaliter. Quod autem oporteat ponere tales habitus in appetitu sensitiuo. Uidetur dicere Aristoteles primo postice qui dicit quod et in domino vel precipue requitii virtus ad principandum et in seruo vel subiecto ad obediendum. Et precipue dico quod in subdito qui hebet ius et vim repugnandi cuiusmodi est appetitus sensitiuus respectu voluntatis vel rationis.

¶ Terte cico quod non video magnam necessitatem ponendihibitus in menbris exterioribus quibus dominatur anma principatu despotico nec habent vim repugnan di licet aliqui hoc ponant. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium arti / culum restat respondere ad motiua aliorum.

¶ Ad li primum prime opinionis dico ad maiorem quod non oportet ponere virtutem formaliter vbi est passiemoderata sed magis in voluntate moderante ibit imperante appetitui sensitiuo.

¶ Secundo dico quod in voluntate bene sunt passiones secundum. 14. de trintate: et nono de ciuitate dei. capitulo quarto. ver totum et capitulo quinto in principio sicut gaudere et restari et huiusmodi immo naturale est voluntati congaudere et contristari appetitui sensitiuo licet non sit alteratio in voluntate secundum tales passiones sicut est in appetitu sensitiuo vel eius organo quaeibifiunt septimo ethicorum.

¶ Ad secundum dico quod voluntas prompte et faciliter non eligit bonum iudica tum a ratione sine habitu: et ideo ponendus est habi tus adquisitus in ipsa secundum vnamquamque materia virtutis. Nec sufficit prudentia in intellectu sicu etiam ponendus est habitus adquisitus in appetitu sensitiuo: licet sit ex se determinatus et necessario i bonum apprehensum per sensum et non possit in alinisi in bonum apprehensum per sensum et multoma gis in voluntate que secundum veritatem non necessario eligit nec vult bonum iudicatum a ratione sed ipsum potest non velle oppositum diligere sicut dictum est in secundo.

¶ Ad tertium dico quod in diis vel in substantiis separatis seu in angelis non ponuntur cot muniter virtutes morales adquisite que sunt circa passiones moderandas in habente quia in ipsis non sunt passidnes moderande sicut nec appetitus sensitiuus saltem passiones appetitus sensitiui. Non quia vertutes morales sint in appetitu sensitiuo essentialiter et formaliter: sed magis materialiter et quasi obiectiue sicut circa materiam. Uirtus etiam est de bono et difficili et angeli non habent difficultatem circa passiones monderandas. quare etc. Aliter dicitur quod non est magnum incomueniens ponere in angelis vertutes morales adquisitas Dato quod non habeant passiones appetitus sensitiui vel quia patsent habere passiones voluntatis vel quia non est necessarium ad hoc vt sit aliquis vertuosus quod habeat in se habitum voluntarium quo tales passiones moderaret et in ipsis mediaret si ibi essent sicut ex per frequenter velle distribuere liberaliter peccunias si haberet potest aliquis adquirere habitum libertatis dato quod nunquam habeat vel distribuat peccunias.

¶ Ad quartum dico quod in appetitu sensitiuo qui deuiat a bone simpliciter quod est bonum rationis recte et potest rebellare rationi ponendus est habitus: sed non vertus principaliter nec essentialiter sed magis in voluntate quae non est etiam determinata ad faciliter eligendum bonum simpliciter prout bonum simpliciter distinguitur contra bonum apparens sed potest eligere bonum apparens et conuerti ad bonum vt nunc etiam contra iudicium rationis. quare etc.

¶ Ad primam auctoritatem Aristotelis de primo ethicorum. Dico quod per rationale et per participationem intelligit voluntatem que non est ratio ipsa essentialiter sed appetitus in ratione obaudiens et suasibilis a ratione. Si enim esset intentio sua de appetitu sensitiuo sicut ponunt alii tunc omnes qui ponunt iusticiam in voluntate contradicerent Aristoteli. quod tamen non videtur.

¶ Ad secundam auctoritatem de primo politice. Patet quod non soluu ponendus est habitus in appetitu sensitiuo / sed principalius in voluntate sicut in principante.

¶ Ad tertiam Dico quod loquitur ibidem philosophus in tertio Ethicorum de fortitudine et temperantia quod sint in appetitu senstiuo concupiscibili scilicet et irascibili prout forma liter et essentialiter sunt virtutes sed secundum pasticipationem quandam: et magis secundum quid vel per irascibiles partes intelligit irascibile et concupiscibile in voluntate. Uel dic etiam quod ipse non asserit sed dicit quod videtur qumocumque exponat eum commentator.

¶ Ad quartam. Dico bene quod in appetitu sensitiuo et in anima secundum ipsum sunt passio nes et habitus aliqui: sed non virtutes principaliter vel per irrationalem partem potest accipi voluntas que non est ratio ipsa nec rationalis per essentiam sicut est intellectus. Eodem modo posset dici ad illud dictum Aristotelis magnorum moralium quod si virtutes intellectuales: et morales essent eedem destrueretur in anima pars irrationalis scilicet voluntas: quia tunc sequeretur quod esset eadem potentia cum intellecu pro secunda opinione quando di¬

¶ Ad primum: citur quod moderate time et vt homo est actus fortis vel fortitudinis. Dico quod supposito quod timere sit in appetitu sensitiuo tantum sicut dicerent alii quod timere non est actus fortitudinis nec alicuius virtus sed magis est passio moderata per actum virtutis et per vertutem. Et dato quod esset actus prouactus et operatio distinguitur contra passionem tamen non esset actus elicitus vertutis: sed magis imparatus a vitute que est in voluntate formaliter et essentialiter sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum dico quod suo modo ita distinguuntut irascibile et concupiscibile in voluntate sicut in appetitu sensitiuo et arduum et delectabile ex parte obiecti. Unde nec in voluntate nec in al petitu sensitiuo intelligo quod sint diuerse potentie vel diuerse vires distincte ex natura rei sed vna simplex potentia simpliciter indistincta ex natura rei: et ita nihil habeo ad propositum: sed habemus quod virtus principaliter et essentialiter debet poni in voluntate

¶ Ad tertium dico quod bene in appetitu sensitiuo potentia habitus aliquis ad hoc vt habens perfecte oporetur virtuose et appetitus sensitiuus prompte et faciliter obediat voluntati pro statu presenti nature lapse sed ille non est essentialiter nec formaliter vertus

¶ Ad primam auctoritatem dico sicut superius est responsum quod fortitudo et potentia videntur esse irrationabilium partium. etc.

¶ Ad secundam. Dico quod in appetitu sensitiuo temparati bene est habitus impressus et generatus quo excluditur passio saltem vehemens. Sed ille non est vertus formaliter sed potihabitus qui est in voluntate sicut dictum est supra. aliorum qui ponunt iusticiam

¶ Ad dictumi legalem tamen in voluntate et non iusticiam particularem. Dico quod vtramque est ponere in voluntate sicut dictum est supra. Et quod voluntas versari potest et versatur circa bonum particulare et hoc debitum huic persone singulari et difficile multum est capere qumo appetitus sensitiuus versetur vel possit versari circa bonum ad alterum cum non habeat sic comparare. Dices quod rationabile est ponere vnam tantum virtutem in voluntate. Puta iusticiam legalem sicut sufficit in intellectu vna prudentia vt sic totus homo sit pefectus per quatuor vertutes cardinales. Intellectus per prudentiam voluntas per iusticiam concupiscibilis in appetitu sensitiuo per temperantiam et irascibilis per fortitudinem ponendo istas duas in appetitu sensitiuo. Dico quod in intellectum non sufficit vna prudentia circa materiam omnium vit tutum: sed multiplicantur prudentie sicut et virtutes morales et materie ipsarum. Prudentie Dico adquisite sicut magis poterit alias videri si occurrat et ita oportet prudentias illas ponere in intellectu: ita etiam omnes virtutes morales oportet ponere in voluntate. Nec appetitus sensitiuus per aliquam virtutem moralem perficitur quia perfectiovirtutis est perfectio hominis vt excedit appetitum sensitiuum et distinguitur a brutis vt dictum est si pra. Perficitur tamen aliquibus habitualibus impressionibus que non sunt formaliter virtutes nec essentialiter sicut nec sunt in oppetitu bruti alicui domiti ad aliquem actum exercendum: licet magis de propinquo respiciat virtutem in voluntate sibconiuncta quam in brutis in quibus appetitus sensitiuus non coniungitur voluntati.

¶ Ad illa que sunt pro tertia opinione pro quanto sunt contra predicta ipparuit arguendo contra eam.

¶ Ad primum principale Diquod passiones non sunt materia in qua vel ex qua respectu ipsarum virtutum: sed materia circa quam se tenens ex parte obiecti: et ita non oportet quod viretutes sint formaliter in appetitu sensitiuo dato etiam quod in ipso solo sint passiones.

¶ Ad secundum dico quod virtus non est medium: sed magis ponit et tenet medium et dato quod esset medium inter passiones non tamen medium per compositionem sicut medius celor secundum aliquos sed est medium per abnegationem: et ita non oportet virtutem esse formaliter vbi sunt extreme passiones.

¶ Ad tertium dico quod vicium vel potius peccatum formaliter et principaliter est in voluntate Unde et primi motus qui sunt in appetitu sensitiuo non sunt peccata sed potius materia virtutis vel peccati in voluntate

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1