¶ Uidetur quod non primo sic. beatitudo est finis creature. sed operatio non est finis substantie vel potentie. quia substantia est nobilior quolibet accidente. Finis autem debet esse nobilior: eo quod est ad finem sicut causa equiuoca eius. Similiter etiam sequeretur circulus in per se causis: et idem esset / causa sui. quia substantia est causa effectiua operationis: et econuerso operatio esset finis substantie. quare etc.

¶ Se cundo beatitudo creature consistit formaliter in comiunctione sui vltimata et perfecta ad summum bonum: vt patet quia etiam operatio non est: nec dicitur deatifica nisi natione talis. Unde et ipsa circumscripta operatio non esset beatifica. sed talis coniunctio non est operatio: immo est relatio. Est enim quid ditatiue ad aliud: vt patet. ergo etc.

¶ Tertio sic. in illo non consistit beatitudo: quo beatus non perfici tur. sed operans non perficitur sua operatione vel actione. Alioquin per se agens moueretur quod ergo falsum. Et tunc enim motus non esset actus imperfecti: sed perfecti et existentis in actu vnunquodque enim agit secundum quod in actu. quare etc. Et confirmatur. quia cum operatio sit aliquid absolutum vt intelligere vel velle: et sit aliquid prius natura et essentialiter distinctum a respectu ad obiectum beatifi cum: sequeretur quod deus posset facere beatitudinem sine tali respectu. quod est impossibile et falsum. quare etc.

¶ Quarto sic. Beatitudo magis consistit in eo: quod est melius operatione quam in operatione. sed habitus potentie est melior operatione. Tum quia diuturnior. Tum quia causa equiuoca operationis. ergo etc.

¶ Contra philosophus determinat primo et. 19. Ethicorum: quod felicitas vel bea titudo in actu vel operatione consistit. quare etc.

¶ In ista questione sic procedam Primo praemittam aliqua de nomine et re beatitudinis.

¶ Secundo inquiram an consistat in actu vel operatione

¶ Tertio an immediatius insit potentie vel essentie.

¶ Ultimo ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum dico primo: quod beatitudo dicit et noiat finem quantum est ex ratione sua. beatitudo namque est finis et vltimum bonum beati sud modo. finis autem dicit: et nominat. vel signt bonum et vltimum bonum. Nec sufficit quod sit vltimum: sicut dicitur in secundo phised ore quod sit bonum. vn licet quoquoo sit vltimum: non tamn est finis quia non est optima vel bona. vnde finis nomi nat aliquid bonum: et per consequens appetibile: primo ethicorum et non quodcumque bonum appetibile: sed pro¬ pter se appetibile: et propter quod aliud bonum est appetibile scilicet id quod est ad finem. et si sit vltimus finis simpliciter: tunc est illud bonum: quod ex natura sua est summe appetibile: et per consequens non propter aliud: sed omnia alia propter ipsum. Et dico ex natura sua. quia ex defectu vel abusu potentie appetentis potest contingere: quod talis finis non appetatur summe: immo magis aliquid aliud. sicut patet de voluntatibus peruersorum vt entium fruendis et fruentium vtendis. Ex defectu etiam et imperfectione potentie prouenit: vt non omnia appetantur propter ipsum vt patet de appetitu sensitiuo: qui appetit bonum sensibile non referendo in aliud bonum: sed stando in ipso: sicut patet.

¶ Secundo dico: quod finis talis simpliciter vltimus et perfectius est in rerum natura et in effectu quia sicut dicitur secundo Metha. infinibus non est processus in infinitum praecipue in essentialiter ordinatis: cuiusmodi sunt fines vniuersi aliqui saltem: licet non omnes: licet etiam ratio Aristotelis ibidem posita forsitam non demonstret: sicut dictum est in primo. Eoipso autem quod est vltimum et suppremum bonum: oportet quod sit per se sufficiens tanquam infinitum bonum et eminentissimum in entitate et bonitate. Infinitas enim enti vel boni non videtur repugnare. et per consequens videntur summo enti vel bono conuenire. Secundo sequitur quod tale bonum est maxime appetibile et omnia alia propter ipsum Tertio sequitur quod creatura rationalis vel intelle ctualis cum natura sit tale bonum intelligere et appetere beatificari non potest nisi attingendo perfecte quantum est sibi possibile: tale bonum secundum potentias illas duas suppremas intellectum scilicet et voluntatem: que sole nate sunt tale bonum attingere et quis tari in ipso: sicut patet etiam in aliis potentiis et appetitibus puta naturali et sensitiuo: qui non quietamtur nisi attingendo illud: in quod tendunt.

¶ Tertio dico: quia dictum est quod beatitudo est finis creature: quod finis dupliciter accipitur: scilicet finis cuius et finis quo sicut patet secundo Phisicorum. finis autem cuius vt communiter dicitur: est finis extrinsecus: cuius modi est obiectum potentie: vel aliquod extrinsecum bonum quod propter se appetitur ab eo: et in quod ipsum tendit: vel etiam bonum intrinsecum attingibile vel per operationem vel perfectionem formalem: gratia cuius est ipsa. Finis vero quo communiter magis dicitur finis extrinsecus: et est aliquid seu aliqua perfectio quo vel qua attingitur finis cuius et extrinsecus inexistens formaliter ipsi attingenti vel assequenti finem cuius. Et hoc modo finis quo est propter finem cuius. et ad ipsum ordinatur. Unde non est finis simpliciter vltimus: sed in alium ordinatus scilicem in finem cuius. Et ideo etiam finis ille extrinsec dicitur finis cuius. quia est gratia cuius alius est.

¶ Ad propositum igitur dico: quod secundum praedicta beatitudo creature rationalis vel intellectualis duplex est. im genere sicut et finis. Una est beatitudo extrinseca et obiectiua: que est finis cuius simpliciter vltim et optimus in toto genere entis: circa quod habet versari creatura rationalis vel intellectualis quantiad suas potentias superiores et optimas in quibdistinguitur ab inferioribus creaturis. et illa beatitudo est deus ipse: qui est obiectum beatificans creaturam. Alius est finis creature formalis et sibiintrinsecus sibi inherens vel in existens et formaliter perficiens ipsam quo formaliter vltimate et per¬ fecte attingitur a creatura modo sibi possibili obiectum ipsum beatificum deus ipse: qui est finis cuius quicquid sit illud siue actus siue habitus siue potentia: de quo in sequenti articulo apparebit. Hec de primo articulo in quo patet quid nomine beatitudinis intelligitur quod etiam non est impossibilis: sed nomini correspondet aliquid in re. sicut patet.

¶ Quantum ad secundum articulum fuerunt multe opiniones diuersimode opiniantium de illis in quibus posuerunt consistere felicitatem: sicut patet per philosophum primo Ethicorum. Aliqui enim posuerunt consistere felicitatem in assecutione bonorum corporalium et in deliciis. Alii in assecutione bonorum temporalium et in dilitiis. Alii in honoribus et huiusmodi. Alii vero diuersimode.

¶ Sed in probationibus omnium istorum suppositis: quia faciliter possunt omnes predicte positiones improbari. Dico breuiter quod beatitudoformalis: que est finis quo creature rationalis vel intellectualis consistit in actu vel operatione: qua atingitur deus seu obiectum beatificum vltimate et perfecte a creatura modo sibi possibili: puta intelligendo clare seu videndo ipsum et fruendo ipso.

¶ Hoc probo per aliquas rationes. Beatitudo enim creature intellectualis: aut est substantia eius aut potentia aut habitus aut operatio vel actus eius secundum quod huiusmodi: aut delectatio consequens operationem vel actum circa obiectum beatificum vt videtur sed beatitudo non potest dici substantia creature. Primo quia soli deo conuenit beatitudo per essentiam: scilicet quod sua beatitudo est sua substantia: et esse illud cuius beatitudo est sua substantua est deus. Secundo quia tunc creatura manens non potest esse misera. sicut enim non posset carere sua substantia: ita nec sua beatitudine. Hoc autem est falsum sicut patet secundum fidem tam de creaturis pure intellectualibus puta de angelis vel intelligentiis creatis: licet hoc forte negarent philo sophi et siue forte tam de creaturis non pure intellectualibus sicut de hominibus. quod etiam bene concederent philosophi. Similiter non potest esse beatitudo creature: sua potentia patet. primo quia per potentiam vltimate et actualiter non attingitur obie ctum beatificum: sed tantum potentialiter siue actiue / siue passiue tantum. Non curo. Secundo quia tunc manem te potentia creature maneret beatitudo eius: et sic etiam non posset esse misera quia vel potentia est eadem cum sua substantia: vel si non est eadem: non potest tamen esse misera sine ipsa. Potentia enim indifferens est ad beatitudinem vel miseriam. quaereetc. Nec in habitu vel specie aliqua potest formaliter consistere beatitudo. Primo quia per ista non attingitur vltimate obiectum beatificum nec immediate: sed mediante actu vel operatione quia secundo in istis non distinguitur non beatus puta dormiens at beato sicut etiam nec in substantia vel potentia. Tertio quia nullum istorum habet rationem optimi. Actus enim ceteris paribus melior est specievel habitu et ista etiam ordinantur ad actum. de des lectatione vero dicetur infra: quod velim ipsa non consistit beatitudo: vel si sic. tamen oportet necessario: quod prius imactu et operatione. quam cum sequitur ipsa delectatio. Relinquitur ergo quod in actu vel operatione consistat formaliter: ita quod beatitudo sit operatio vel actus.

¶ Secundo hoc probo sic. beatitudo formalis consistit in illo: per quod vltimate et actualiter attingitur optimum creature rationalis vel intellectualis: quod est obiectum beatificum. sed hoc est per actum secundum et operationem vt patet. ergo etc. Sucundo sic. habitudo formalis cum sit perfectio beati: est aliquis actus eius Aut ergo est actus primus aut actus secundus. non est actus primus substantialis: sicut ostensum est supra. Nec accidentalis. quia nec species nec habitus nec huiusmodi. ergo est actus secundus. sed non est actus secundus: qui est actio de genere actionis. Illa enim est productiua sui termini Beatitudo autem non est actioproductiua sui termini vel obiecti puta dei: vt patet igitur est actus secundus vel operatio de genere qua litatis non autem est operatio alicuius partis vel potentie sensitiua: vt patet. quia per talem operationem non attingitur obiectum beatificum spirituale et insensibile. Similiter etiam per talem non distinguitur homo beatus a bruto vel non beato. ergo est operatio vel actus partis superioris vel intellectiue. Ex quo patet bene quantum ad hoc dicit Aristoteles primo et. 1O. ethicorum quod felicitas est operatio homins secundum suprmam virtutem in qua non communicat homo cum brutis scilice secundum intellectum et voluntatem que pertinent ad paertem superiorem: in qua distinguitur creatura rationalis vel intellectualis a brutis non beatificabilibus.

¶ Quantum igitur ad istum articulum dico quod beati tudo creature consistit formaliter in actu vel operatione aliqua vel aliquibus si sint plures conuenien tes sibisecundum quod rationalis vel intellectualis: quia vel quipus attingitur vltimate et perfecte deus ipse: qui est beatitudo obiectiua et finis simpliciter et optimum creature. et ipsa beatitudo formalis est finis eius non simpliciter: sed secundum quid et in genere perfectionum formalium: qui est ad finem vlteriorem ordina tus. In illo autem fine simpliciter vltimo et optinoqui est deus vnitiue continetur omne bonum. et ideo illo beatifice habito et adepto beatus habet quicquid vult habet enim illud: quod vnitiue et perfectionaliter continet omne aliud volibile ordinate: vt sic intelliga tur descriptio August. 13. de trinitate quam dat deus beatitudine. beatus est ( inquit ) qui habet quicquid vult et nihil male vult. Ita quod non sunt ibi accipienda plura volita ad necessitatem beatitudinis. sed sufficit vnum volitum volitione fruitiua et perfecta: quod continet eminenter vel perfectionaliter omnia talia. similiter etiam intelligenda est descriptio Boetii de consola. 3. quod beatitudo est status omnium bonor im agregatione per fectus quia in illo summo quod sufficit ad beatitudinem vnitiue: omnia alia bona aggregantur: accipiende beatitudinem essentialiter no quantum ad accidenta lia: que possunt esse multa. Si enim accipiatur beati tudo accidentaliter: ad eam concurrunt multa cum essentialibus: de quibus omnibus potest verificari illa descriptio Boerii: et forte magis proprie.

¶ Secundo dico quod ex praedictis possunt improbari opiniones aliquorum qui posuerunt beatitudinem vel felicitatem obiectiue consistere in quibuscumque aliis bonis a summo bono et simpliciter optimo: quod est deus. Nam appetitus et mens creature rationalis vel in tellectualis perfecte satiari nec quietari potest nisi in summo bono perfectionaliter et eminenter omnis alia continente: sicut qui posuerunt in diuitiis vel honoribus vel aliis corparalibus. Similiter etiam qui posuerunt beatitudinem formalem consistere in ali¬ quo alio quam in actu vel operatione perfecta suprema rum potentiarum circa illud obiectum optimum: quod est deus. sicut illi qui posuerunt eam in deliciis vel delectationibus corporalibus.

¶ Tertio dico de delectatione: quia tactum est de ipsa quod delectatio vel gaudium habitum de deo seu obiecto beatifico viso et dilecto pertinet essentialiter ad beatitudinem: ita quod non solum operatione cuiusmodi ergo intelligere vel velle consistit beatitudo: sed etiam imdelectatione que dicitur passio: eo modo quo in voluntate potest accipi passio. Et potest ista delecta tio vel delectari de deo et in deo aliquo modo dici operatio: licet non sit operatio: qua primo attingatur deus ab ipsa voluntate correspondens voluntati secundum conformitatem nominis inquantum est potentia talis puta voluntas: quemadmodum velle cor respondet voluntati et intelligere correspondet ipsi intellectui. Quod autem in tali delectatione que aliquo modo potest dici operatio: sicut et passio appetitus sensitiui dicitur suo modo operatio consistat essentialiter et formaliter: patet. quia per ipsam immediate et actualiter attingitur obiectum beatificum suo modo: sicut per operationes que sunt intelligere ita enim immediate habetur delectatio de deo suo modo sicut et fruitio licet precedente fruitione: sicut etiam fruitio precedente visione: et sequitur ista delectatio fruitionem et affectionem recti. Unde et ad beatitudine pertinere videtur delectatio talis que respicit deum vt obiectum immediatum et delectabile: quod immediate attingitur per eam. sicut etiam tristicia sibi opposita pertinet essentialiter ad miseri am.

¶ Quarto dico: quod delectatio sensibilis quae erit in beatis vel etiam delectatio intellectualis quam habebunt de visione ipsa vel fruitione vt de obiectis. Delectabuntur enim et gaudebunt de hoc quod videbunt deum: et fruentur eo: non pertinet ad essentiam beatitudinis: nec in ipsis consistit formaliter beatitudo: sicut etiam Aristoteles teterminat in. 10. Ethicorum. sed est aliquid adueniens vel superueniens beatitudini et aliquo modo accipitur perficiens sicut pulchritudo superuenit iuuentuti. et sequitur magis affectionem commodi et amorem concupiscentie quam amorem amicitie. Et per hoc de delectatione possunt multa solui hinc et inde. hec de secundo articulo principali

¶ Quantum ad tertium articulum est opinio aliquorum: quod beatitudo immediate perficit essentiam creature rationalis vel intel lectualis puta anime vel angeli: sed per redundam iam perficit aliquo modo ipsas potentias vel potentiam aliquam. Unde vt dicunt primo est in essentia. secundario in potentia.

¶ Ad hoc adducuntur rationes: quarum prima est ista. Illud primo et im mediate beatificatur: cui primo et immediate et principalius deus: qui est obiectum beatificum: illabi tur et primo in ipsum deum transformatur. sed essentia est huiusmodi: sicut essentia prior est et principa lior quam potentia: ita deus prius sibi illabitur et intimius et principalius vt patet. ergo etc. Et confirmatur quia deus illabitur essentie secundum rationem essentie sue. Sed potentie secundum rationem essentie alicuius attributi vt bonitatis vel veritatis et huiusmodi. Et per consequens prius essentie quam potentie: vt videtur.

¶ Secunda ratio gratia et gloria seu beatitudo idenm perfectibile primum vel primo respiciunt. quia gratia est dispositio ad gloriam: vel gloria non est nisi gratia consummata. Sed gratia primo respicit essentiam: et perficit. quia prius est esse gratum quam operari opera gratiosa. ergo etc.

¶ Tertia ratio. si gloria primo et immediate perficeret potentiam: sequeretur quod creatura beatificaretur per accidens. Nam potentio secundum eos sunt accidentia. et vltra sequeretur secundum alios: s talia accidentia essent separabilia: quod potentie possent beatificari sine essentia: non econuerso. et per consequens potentie potius possent dici nature rationalis vel intellectualis quam essentia. hec autem sunt falsa. ergo etc.

¶ Quarta ratio. Illud quod immediatius et primo creatur vel exit a deo per creationem et est nobilius alio: immediatius reducitur ad ipsum: et recreatur vel perficitur nobilissima perfectione: que est ipsa beatio tudo. sed essentia est huiusmodi: vt patet. ergo etc. Dicunt igitur quod essentia primo et immediate beatifice tur et in deo transformatur sicut carbo suo modo ignitur: potentia vero secundario et per redundantiam: que tunumodo coniungitur obiecto beatifico secundum operationem quod ista positio est falsa: et quod glo¬

¶ Sed dico ria vel beatitudo immediate est in potentia sicut perficiens ipsam: et consequenter est in essentia mediate.

¶ Hoc probo primo sic. Illud quod est formaliter actus vel operatio potentie est immediate in potentia et non est in essentia nisi median te potentia patet. quia potentia est immediatum principium actus vel operationis in ratione receptiui saltem. sed beatitudo vel felicitas est huiusmodi vt dictum est supra. ergo etc. vnde contradictio est ponere felicita tem esse actum secundum vel operationem: et postea poneri ipsam immediate in potentia et per redundantiam in potentia.

¶ Secundo sic. deus cum illabitur animae vel creature rationali seu intellectuali ad beatificandum ipsam de nouo: non illabitur per aliquam mutationsui: sed potius creature beatificate. et per consequens aliquid nouum causat in creatura: sed tunc quaero de illo causato. Aut est aliquis actus primus: et sic in eo non consistit beatitudo vel felicitas: vt dictum est supra Aut est actus sensus et operatio. et tunc planum est quod primo respicit potentiam: et ipsa mediante respiciet perficit essentiam.

¶ Tertio sic: et est confirmatio huius. quia si deus illabendo essentie beatificat ipsam: tunc cum prior sit iste lapsus in essentiam quam operatio potentie: et distinguantur essentialiter poterit deus facere primum sine secundo. et ita aliquem beatum sine operatione. et ita dormiens poterit esse beatus Et confirmatur quia essentia prior est potentia et essentialiter distincta ab ea secundum eos. quia potentie sunt ad cidentia: vt dicunt. et ita si prius beatificatur essentia: sequitur quod creatura poterit beatificari sine potentiis suis.

¶ Quarto sic per rationem eorum deus gratia. quia gratia sicut probatum est in secundo: immediate perficit potentiam et non essentiam et precipue oportet hoc ponere secundum ponentes: quod gratia est habitus oporatiuus inclinans ad determinatas operationes. habitus enim talis non potest poni in essentia. quae non respicit determinate aliquam operationem imme nec aliquam breuiter respicit nisi mediante potentia. Tunc enim habitus esset prior potentia: nec in clinaret plus ad vnam operationem quam ad aliam. Cum igitur gratia sit immediate in potentia: sequitur etiam: quod gloria ad quam disponit gratia. quaere etc. Et confirmatur. quia creatura beatificatur proportionaliter ipsi deo. sed deus est beatus per actum intelligendi et amandi: que immediate conueniunt potentiis. ergo etc. Ad primam

¶ Ad rationes aliorum. dico: quod lic essentia sit prior in essendo: et ita deus illabatur sibi prius aliquo modo ad essendum: quam illabatur potentie: tamen potentia prior est in operando tanquam immediatum principium operationis: et ita prius illa batur sibi deus ad operandum: et per consequens ad beatificandum. quia beatitudo in operatione consistit. Ad confirmationem dico: quod deus obiectiue beatificat potentias secundum rationem essentie sue Ratio enim essentie est ratio obiectiua beatitudinis. et ita non solum illabitur essentie: secundum rationem essentie si tamen hoc verum est: sed etiam potentie. licet magis posset dici illabi essentie secundum rationem potentie sue causantis et conseruantis ipsam Esto tamen quod illaberetur essentie per rationem essen tie et potentie per rationem veritatis et bonitatis / prior tamen esset illapsus in potentiam ad glorificandum vel beatificandum: quam in essentiam. quia illapsus ad beatificandum est ad operationem: que respiceret primo veritatem vel bonitatem: sicut et potentia illapsa. Illapsus vero in essentiam secundum rationem essentie non pertineret ad beatitudinem.

¶ Ad secundum de gratia dico quod immediate perficit potentiam et non essentiam.

¶ Ad tertium dico: quod est contra ipsos: quia si potentie sunt accidentia: sequitur quod essentia potest beatificari sine potentiis: si tamen essentia primo et immediate est beatificabilis. Similiter etiam sequitur quod potentia sicut est separabilis: ita poterit beatificari sine essentia. quia poterit habere operationem sine essentia. Et ideo dico: quod argumentum: quod creatura intellectualis vel rationalis non beatificatur per accidens: licet beatitudoimmediate perficiat potentiam. quia potentia non est accidens: sicut dictum est supra in primo. sed est comsubstantialis vel consubstantialiter eadem essentie: licet distinguatur ab ea ex natura rei.

¶ Ad quartum dico quod non oportet essentiam primo recreari nec perfici nobilissima perfectione accidentali ipsius creature: que quidem perfectio consistit in operatione. quia hoc repugnat essentie. ita quod processus in creando per istum modum est contrarius processui in creando sicut patet. Hec de secundo articulo principali.

¶ Ad primum princiaple argumentum dico: quod beatitudo obiectiua que est deus: pprie loquendo est finis et per se causa creature beate et btintudinis sue formalis. beatitudo autem formalis licet dicatur coniter finis creature betem: non tamen proprie est finis et pfecte prout finis nominat causam realem eius cuius est finis. Dicitur tamen finis eius non simpliciter: sed secundum quid: puta finis quo: quia est aliquid vltimum et optimum inter perfectiones accidentales quae insunt creature. quae attingitur finis cuius beati tudo obiectiua: quae est deus. Ex quo patet: quod non est circuius iper se causis: nec alquid innobilius simpliciter est causa totalis edui uoca extrinseca: dico alicuius nobilioris. Et dico extrinseca: quia non est inconueniens quod causa extrinseca tota lis in genere suo: eoipso quod est pars: sit innobilior et imperfectior suo effectu: quod est ipsum totum. Dico ergo breuite quod beatitudo formalis creature in nullo genere causae est vere cassuben vel potentie beatificabili. sed est acoinus eius et posterior natura ipsis: quod repugnat cause respectu effectus

¶ Ad secundum dico: quod coniunctio vno modo potest accipi pro operatione vnitiua vel coniunctiua: qua artingitur obiectum beatificum eo modo quo visio dicetur esse quedam coniuntio vel vnio ad rem visam: et isto modo dico: quod beatitudo consistit in vnione vel coniunctione potentie create ad optimum obiectum. Et dico quod vnio vel coniunctio accepta dicit aliquid ab solutum de genere qualitatis: nec dicit quiditatiue respectum: licet bene sit sibi consubstantialis respectiattingentie ad obiectum beatificum sine quo quacunque virtute vel potentia esse non potest. Alio modo accipitur vnio vel coniunctio pro respectu ipso talis operationis ad obiectum fundato in tali operatione et terminato ad obiectum diuinum vel ad deum siue ad mensuram siue ad causam effectiuam. et dico quod in ista coniunctione non consistit beatitudo formaliter et quiditatiue licet ben talis respectus sit essentialiter idem cum beatitudine: sicut iam tactum est.

¶ Ad tertium dico: quod beatus operans sua operatione qua est beatitudo perficitur. quando dicis quod agens a sua actione non perficitur. dicitur vno modo quod verum est loquendo de actione de genere actionis quia illa per se non est in agente: sed in passo. sed de actione qua dicitur operatio et est de genere qualitatis sicut visio vel huismodi non est verum. Illud enim quod dicitur agens vel operans tali operatione perficitur. beati tudo vero non est actio d egenere actionis. ideo non valet.

¶ Ista solutio non videtur mihi vera. Secundo non videtur mihi euadere rationem. Primo non videtur mihi vera. quia idem est perfectibile actionis immanem tis et termini sui qui est operatio ipsa frequenter. verbigratia voluntas creata libere elicit: et causat velle et aliquid mouet seipsum puta graue vel leue. Dico quod necessario idem est per se receptiuum vel subiectium opera tionis: que est velle et actionis productiue huius operationis. sed secundum te agens perficitur ipso velle: et recipit ipsum. igitur et actionem productiuam ipsius velle: quae est de genere actionis. Secundo non videtur ista solutio enacuare argumentum. quia si agens perficitur sua operatione: aut hoc est inquantum agens et in actu. et sic est im possibile. vnumquodque enim perfectibile est et receptiuum inquantum est in potentia: non inquantum est in actu Nec etiam plus repugnat de actione de genere actonnis quam de operatione. et sic agens per se moueretur Aut hoc est inquantum est in potentia et sic eadem ratiopoterit esse de vtraque actione. Et similiter etiam non plus sequitur quod agens moueatur: si recipiat operatio nem quam si actionem de genere actionis vel potius ecomuerso.

¶ Dico igitur aliter quod agens vel operans bae perficitur sua operatione: et potest recipere vtrumque scilicet tanactionem de genere actionis quam terminum eius putaoperationem loquendo de actionibus immanentibus agentibus suis: quicquid sit de non immanentibus. Qund dicis: quod agens per se mutaretur dico quod non inquantum agens absolute et in actu: sed inquantum tale agens inquo scilicet vniuntur potentia actiua et passiua immosimpliciter sunt eadem potentia: non habeo pro inconuenienti: quod agens secundum eandem potentiam etiam secundum quam agit. Eadem est enim actiua et passiua: sicut dictum est in secundo de voluntate. et hec verba sunt in agentibus actionum immanentium. de agentibus vero actionum transeuntium dico: quod licet actio de genere actionis sit in agente creato non tamen agens per se mouetur: quia non recipit passionem de genere passionis nec terminum eius. Illud autem dicitur proprie mutari vel moueri: quod recipit mutationem passionum. Aliter tamen forte posset dici ad istud argumentum: quod scilim in proposito quicquid sit in aliis: beatus perficitur sua openratione beatifica. Nec obstat quod sit agens. quia non est agens respectu operationis beatifice: sed pure passiue se habet ad ipsam: licet actiue denominetur operans ab ipsa vel per ipsam. Et de hoc magis inferius apparebit. Ad confirmationem. quod non in operatione. dico quod operatio vt intelligere et velle dicunt formas absolutas quiditatiue dico: quod videre beatificum et frui habent respectus sibi coessentiales ad obiectum sine quibus per quamcunque potentiam esse non possunt. et ita nullus potest esse beatus sine coniunctione ad obiectum. Unde falsum assunitur: quando dicitur quod visio et fruitio beatifica a talibus respectibus essentialiter distinguntur.

¶ Ad vltimum dico: quod actus vel operatio beatifica est simpliciter nobilior quocumque habitu glorie Nec habitus quicumque ponatur ibi: est causa actus vnde non puto: quod causaliter habitus illi aliquid saciant ad actus beatificos: sicut in tertio dicebatur. vel si sunt cause: non sunt totales sed partiales quas non oportet esse simpliciter nobiliores suis effectibus. Quando dicis vltra quod habitus est diuturnior. Dico quod actus beatificus ita est diuturnus sicut habitus: et inta parum potest aliquis excidere ab actu sicut ab habitu. Et dato quod habitus esset diuturnior: non propter hoc tamen est simpliciter nobilior. Cetera enim non sunt paria. sic autem tenet consideratio philosophi tertio Thopicorum: quod est diuturnius est melius. Uerum est ceteris 3 paribus. Unde ipse vult et dicit in principio lipri: quod non considerat in multum distantibus id est in habentibus multas differentias: sed in his quae habent illam solam differentiam ad quam considerat vniuersaliter sue considerationes tenent: et ita ceteris paribus.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1