Quaestio 1

¶ Distinctionis vigesimetertie. Questio Unica.

CIrca distinctionem vigesimamtertiam quero. Utrum ad actum credendi ea que sunt fidei sit habitus aliquisnecessarius qui diciturfides infusa.

¶ Uidetur quod sic. Agere supernaturale praesupponit esse supernaturale. Sed credere articulos fidei est agere supernaturale quia est actus ad quem natura non attingit. Non enim attingit ad noticiam huius scilicet deus sit trinus et vnus. ergo praesupponit in intellectum esse super naturale et hoc non est nisi per habitum. ergo etc.

¶ Secundo sic. Ad actum diligendi deum meritorie necessario requiritur habitus supernaturalis. putacaritas in mente viatoris. Sed equalis necessitatis est fides infusa in intellectu sicut caritas in voluntate vel in effectu. ergo etc.

¶ Tertio sic. Fides nec dicta sanctorum aliquid ponunt frustra. Sed ex dictis sanctorum ponitur fides infusa necessaria ad credendum: quia sine fide impossibile est placere deo ad hebreos ergo non ponitur frustra. ergo est necessaria. Ad actum diligendi deum super

¶ Contra se et super omnia non est necessarius aliquis habitus infusus quia hoc potest voluntas ex puris naturalibus sequens dictamen naturalis ra¬ tionis recte que hoc dictat. ergo similiter ad actum credendi deum non est necessarius habitus qui sit supernaturalis et infusus vt videtur. In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram An sit ponendus in nobis habitus fidei infusus.

¶ Secundo inquiram An cum ipso eodem infuso sit ponendus habitus fidei adquisitus.

¶ Tertio An fides adquisita et infusa sint in intellectu.

¶ Ultimo ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum articulum. Est vna opinio quod fides habitus infusus ponenda est necessario ad actum credendi ea que tenent fideles sicut etiam suo modo ponunt quod necessario sit pomendus habitus caritatis infusus in voluntate ad actum diligendi deum meritorie.

¶ Ad hoc autem adducuntur plures rationes secundum diuersos opinantes

¶ Prima est. Credere firmiter et immobiliter ea quae excedunt facultatem luminis naturalis non potest esse nisi ex aliquo habitu supernaturali in credente. Ad hapitum enim pertinet firmiter et immobiliter operari se cundo ethicorum. Et oportet quod respectu supernatura lium et excedentium lumen naturale ponatur habitus supernaturalis. Nec sufficit habitus naturalis Sed talis habitus non potest este nisi fides respectu credendorum. ergo etc.

¶ Secundo sic. Sicut se habet lumen glorie ad visionem beatam in intellectu bro statu patrie ita lumen fidei ad actum credendipro statu vie vt videtur. Sed lumen glorie simpliciter est necessarium ad actum visionis beate / quia ad illud non sufficit lumen naturale quod patet secundo metaphisice. Nam sic habet se intellectus noster secundum lumensuum naturale ad manifestissima in natura sicut oculus noctue ad lumen solis. ergo etc.

¶ Tertio / sic. Actus credendi est perfectissimus actus adhesionis ad creditum vel obiectum Unde et firmius adheret et perfectius fidelis in credendo quam quicunque sciens in sciendo. Patet quia credens exponit vitam vel caput quod nunquam faceret purus sciens. Sed talis ahesio non potest esse nisi ex habitu et non videtur ex habituadquisito quia aliquis prius infidelis conuersus statim sic adheret quod exponit caput et planum est quod non statim habitum adquisiuit. ergo etc.

¶ Quarto sic Nam sicut dictum fuit in primo. Necessarium fuit pomini reuelare aliquam doctrinam ad quam non potuit attingere lumine naturali. Nam ex naturalibus intellectus vel remaneret neuter vel dubius vel negaret ea que sunt fidei. Sed ista videtur doctrina fidei et fides infusa maxine. ergo etc.

¶ Quin to sic. Illud est necessarium ponere in fidelibus quo primo fidelis distinguitur ab infideli vt patet Sed hoc est fides infusa non autem adquisita. Naninfidelis et hereticus potest habere fidem adquisitam de multis articulis et de multis credibilibus. ergo et

¶ Sexta ratio. In homiue tendente in finem supernaturalem et obiectum supernaturale oportet ponere non solum ex parte affectus: sed etiam exparte intellectus aliquam participationem illius rinis et aliquod directiuum supernaturale in talem finem. Sed homo viator ad salutem necessario habet sic tendere in aliquid supernaturale. ergo etc.

¶ Ad hoc videntur esse multe auctoritates scriptu re et sanctorum que dinitto gratia breuitatis. ad istum articulum vi¬

¶ Sed quantum detur mihi dicendum primo quod loquendo de necessitate absoluta etiam ad consequendum finem supernaturalem non est necessarium ponere in mente viatoris aliquem talem habitum infusum qui dicitur fides sed sine omni tali habituDico quod absolute loquendo homo posset consequi et assequi finem suum quemcunque vt videtur. Quod autemem talis habitus non sit absolute necessarius ad concequendum etiam finem hominis viatoris et actum credendi ea que tenenda sunt ab homine viatore. Probatur primo sic. Illud quo circumscripto potest viator firmiter assentire credibilibus cognitis non est necessarium ad actum credendi. Sed absolute loquendo potest viator firmiter assentire credibilibus cognitis quia credibilibus auditis vel narratis ab alioquem reputat esse veracem de quibus nullam habet euidentiam rei sed tantummo habet testimonium cui adveret. ergo etc. Exemplum ad hoc firmiter assentit quis gestis narratis ab hystoriographis quos reputat fuisse diligentes et veraces quare non potest ita assentire euangelio vel quibuscumque articulis narratis et dictis ab alio sine omni habitu infuso nescioquare.

¶ Secundo sic. Sine illo potest aliquis credere quod nihil omnino confert ad actum credendi. Hoc latet. Sed fides infusa nihil facit ad actum credendi vt videtur quia nec ad substantiam actus nec ad modum aliquem intrinsecum actus nec ad facilitatem actus nec ad certitudinem actus. ergo etc. Quod non ad substantiam actus. patet quia non est potentia nec obiectum nec aliquid prasentans obiectum sicut nec aliquis habitus etiam quia tunc separatus posset agere ad substantiam eiusdem actus nec ad gradum intrinsecum vel intentionem actus pariratione: quia gradus ille est eiusdem rationis cum toto actu vel cum tota substantia eius et quicumque gradus potest conuenire potentie nude vt videtur. Pari ratione sicut primus actus vel gradus. Nec ad facultatem actus quia nouus baptisatus licet habeat fidem habet tantam difficultatem in credendo sicut non baptisatus. Nec ad certitudinem actus vt videtur Sicut enim non est principium actus ita nec certitudinis actus quia non video quod sit aliud ipse actus et certitudo actus vel aliquid aliud idem est principium vtriusque et non aliud et aliud. Unde mihi videtur nec experimur ad quid facit habitus fidei infusus in actum credendi et quantum ad certitudinem patet quia ita certitudinaliter et firmiter credit quis ex puris naturalibus assuetus ad aliquod obiectum sicut babens fidem infusam.

¶ Tertio sic. Si habitus fidei infusus esset absolute necessarius ad actum crelendi necessarium viatori cum intellectus viatoris possit scire et cognoscere suum actum credendi vel intentionem in actu vel modum alium quemcunque quia nihil est homini certius sua fide saltem loquendo de actu posset intellectus viatoris scire se habere intellectum vel potentiam intellectiuam. Sed hoc est fal sum nec est expertum vt patet. ergo etc. Ista ratio forte videretur habere instantiam sed non curo.

¶ Quanto sic non plus est necessarius absolute habitus fide infuse in via ad credendum quam habitus glorie in patria. Sed ille in nullo est necessarius absolute vt dictum est supra in quadam questione et probatum. ergo etc. posse dici quantum ad

¶ Didetur ergo istum articulum. primo quod fides habitus infusus non est absolute loquen¬ do necessarius immediate viatoris ad actum credendi. Sed absolute loquendo viator potest habere ita perfectum et firmum actum credendi respectu omnium credibilium sine fide infusa sicut cum fide infusa sicut absolute loquendo sicut dictum est in primo / ita perfectum actum diligendi et quantum ad substantiam actus et quantum ad modum quemlibet intrinsecum actus sine caritate habitu infuso sicut cum ipsa. Unde et ita firmiter et perfecte adheret hereticus et credit aliquando sine heresi vel obiecto heresis sue etiam vsque ad mortem sustinendam sicut habens fidem infusam adheret veritati credibili. Et planum est quod non exfide infusa sed ex aliqua alia causa mere naturali. Nec ipsa fides etiam ponitur vt habeatur alia noticia de terminis quam illa que habetur a non habente fidem. Unde et eosdem conceptus habent fidelis et infidelis de terminis licet eundem assensum non habeant sed vnus dissentit complexioni terminorum vel remanet dubius de eadem et alius assentit. Puta fidelis: sed non video necessarium hoc ponere quod hoc sit per fidem habitum infusum. Licet probabiiter posset dici sicut etiam dicebatur in primo respondendo ad rationes philosophorum in illa questione secunda prologi. Utrum necessarium fuerit hoc mini aliquam doctrinam supernaturaliter reuelari. Nam cum habens fidem etiam infusam non credat nec assentiat nisi volens et sicut ostensum est supra fides nihil faciat ad actum. Non apparet ratioquare ex meris naturalibus non possit aliquis firmiter assentire ex imperio voluntatis ipsis credibilibus.

¶ Secundo dicendum est quod ponenda est fides infusa de facto in quolibet viatore in saluando et licet non semper tamen firmiter. ita quod nullus saluatur nisi habens fidem finaliter in quolibet vere baptisato pro illo tunc: et hoc ex ordinatione diuina quam tenemus ex dictis sanctorum et traditione ecclesie: et ponitur in decore ad quendam decorem et perfectionem et sanitatem mentis antecedenter ad caritatem imvoluntate: sed quod aliquid faciat ad actum non video sicut deductum est supra. Dices quod immo quia disponit et inclinat ad actum et facilitat et firmat perfectius ceteris paribus / licet ista non experiamur nec percicipiamus sicut nec ipsammet fidem percipimus: licet etiam ponatur in nobis sicut tu concedis. Dico quod non intelligo illam dispositionem quia intellectus seipso sufficienter est dispositus in ratione receptiui. Similiter etiam de aliis non video vnde possint talia poni vel dici de habitu fidei licet etiam non videam per quid possint efficaciter impugnari: quia tamen pauciora sine experientia vel cogente ratione vel auctoritate sunt ponenda et ad illas non habeocogentem rationem nec experientiam nec auctoritatem sicut habeo de fide ponenda non pono istas conditiones fidei conuenire. Ad primam

¶ Ad rationes alior. dico quod naior est vera. Potest enim aliquis credere firmiter et immobiliter aliquid de supremo obiecto sine habitu supernaturali / sed ex habitu naturali vel imperio voluntatis precipientis intellectui firmiter assentire audito vel narrato: et dico quod hoc est in potestate voluntatis. Tu dicis. quare ergo discipuli dixerunt Christo. Domine adauge nobis fidem. Dico quod pro tanto petierunt quia bene sciebant quod sine ipso Christo nichil poterant secundum quemcunque actum et ideo petebant vt influeret eis et coageret ad actum fidei perfectum non quod coageret habitus fidei infuse quasi sine fide infusa non possent firmiter credere. Tu dicis obiectum est supernaturale. Dico etiam quod obiectum scientie naturalis de deo est supernaturale non tamen oportet quod habitus propte hoc sit supernaturalis sicut magis declaratum est in primo et similiter patet hoc de naturali amicitia respectudei.

¶ Ad secundum dico sicut dixi supra quod habit luminis glorie absolute loquendo non est necessarius ad actum videndi deum in patria. Quando dicis de intellectu nostro quod se habet sicut oculus noctue ad visionem dei. Dico quod verum est pro tanto quia ex suis puris naturalibus sine speciali influentia dei non potest habere actum videndi deum clare sicut euidenter intelligit ista materialia vel quod hoc verum est pro statu presentis comniunctionis imperfecto non propter carentiam habitus.

¶ Ad tertium dico quod actus credendi quantum ad hoc quod experimur non habet malorem firmitatem adherentie quam quicumque alius actus sicut patet de actu adherendi primis principiis de quibus nullo modo dubitat et de actu adherendi scito vel conclusioni scite et de actu adherendi alicui heresi vel etiam alicui falso ex opposito non solum clusioni verum etiam alicui vero principio et etiam de actu adherendi alicui conclusioni false qui potest esse rectus sicut et actus scientie sicut patet septimo ethicorum et ad aliquod istorum non requiritur aliquid quod non possit haberi ex meris naturalibus sicut etiam dico de adhesione fidei in actu credendi. precipue cum secundum multos saltem secundum aduersarios per naturalem rationem possit haberi quod deus reuelans aliquid credendum non potest fallere nec falli et per consequens sibi sic firmiter adherendum. Tu dicis credens exponit vtam et caput pro sua heresi. Dicis vltra sciens non exponit caput. Dico quod hoc non est propter maiore certitudinem que sit necessario in scientia quam in actu credendi sed quia pro tali expositione non sperat sibipremium conferri sicut fidelis pro fide vel etiam hereticus pro sua heresi. Sic patet de certitudine aderentie de certitudine euidentie patet quia non est cersitudo euidentie in fide vnde fides sed in scientia est tais certitudo.

¶ Ad quartum diceretur quod licet necet sarium fuerit aliquo tempore doctrinam aliquam forte supernaturaliter releuari hoc posito non proptehoc concluditur habitus fidei necessarius ad actum credendi sed in ipso actu credendi vel intelligendi. Puta in aliqua noticia abstractiua actuali potuit illadoctrina reuelari ad quam licet homo a principio non potuerit omnino effectiue attingere et ideo oportuit aliqua reuelari tamen postquam illa reuelata tradita sunt et ab aliis sub testimonio accepta possunt esse credita ex meris naturalibus sicut potest esse fides ex auditu secundum apostolum ad Romanos situt etiam dato quod aliquis non possit inuenire geometriam ex naturalibus suis potest tamen crederepocenti eam et adiscere ex meris naturalibus. Tu dicis credibilia excedunt lumen naturale. Diceretur quod verum est vt videantur clare non autem vt credantur alio narrante vel credente. Aliter diceretur quod predicta solutio non bene concordat cum aliquibus predictis quia licet probabiliter posset dici aliquam doctrinam necessario fuisse reuelatam eo modo quo dictum est in primo et precipue doctrinam fidei. Hoc tamen non fuit propter impossibilitatem actus credendi circa aliquod obiectum credibile si ne habitu infuso sed propter difficultatem. ita quod licet absolute habitis conceptibus terminorum potuisset homo credere et complexioni firmiter assentire ex puris naturalibus et ita absolute loquendo non fuerit necessarium doctrinam talem reuelari quantumcumque non habeat euidentiam ex terminis tamen difficile fuit / et ideo necessarium fuit hoc reuelari non quod fides faciat faci litatem sed quia secundum talem doctrinam reuelatam in actu aliquo certificauit deus sic esse et hoc verum esse et sic adhesit cui reuelatum est hoc et vltra: quia iste qui audit modo potest etiam credere ex puris natura libus quod hoc est isti reuelatum potest facilius assentire licet absolute posset firmiter assentire.

¶ Ad quintum diceretur quod licet ista sit de facto modo quod fidelis primo distinguatur ab infideli per fidem infusam saltem in paruulis qui baptimantur quia de aduitis est aliud forte tamen hoc non est absolute necessarium sed posset fidelis distingui ab infideli per actum credendi sine omni habitu tali vel per habitum fidei adquisitum et tunc parulus non habens actum credendi nec fidem adquisitam non diceretur fidelis nec distingueretur ab infideli.

¶ Ad sextum dico quod actus credendi vel habitus adquisitus ex puris naturalibus est sufficiens participatio necessaria exparte intellectus respectu obiecti vel finis supernaturalis. Nec aliquis talis habitus infusus necessario requiritur ad actum credendi vt videtur et probatum est supra sicut nec in voluntate necessario requiritur habitus infusus caritatis licet ibidem secundum diuinam ordinationem quam tenemus et etiam habitus infusus fidei in intellectum sit ponendus. Hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum videretur alicui quod supposito habitu fidei infuso in intellectum non est ponenda fides adquisita in nobis.

¶ Primo si poneretur fides adquisita cum infusa in intellectum de eodem obiecto. Sequeretur quod duo accidentia eiusdem rationis essent simul quia fides adquisita et infusa cum sint eiusdem obiecti et essent eiusdem subiecti essent eiusdem rationis. Sed hoc est impossibile quinto metaphisi. precipue de accidentibus absolutis. ergo etc.

¶ Secundo sic. Adueniente vel manente perfectiori habitu non stat nec manet imperfectior precipue eiusdem rationis sed vel cedit vel concurrit in eundem habitum cum perfectiori. Sed fides infusa est perfectior habitus et eiusdem rationis vt probatum est. ergo et.

¶ Tertio sic. Si isti habitus stant simul quero quo modo se habent ad actum credendi. Non potest dici quod ex equoquia habitus infusus est nobilior et perfectior. Nec potest dici quod infusus magis principaliter quia infusus nihil facit ad actum credendi et per consequens non potest dici quod adquisitus magis principaliter nec minus. Cum igitur nullo modo se possint habere ad actum simul nullo modo sunt ponendi simivt videtur.

¶ Quarto sic. quia si geometria esset adquisita in aliquo ita quod esset perfectus geometer per adquisitionem frustra sibi infunderetur geome tria. ergo similiter econuerso si alicui est infusa fides perfecta frustra ponitur adquirere fidem et fides in ipso adquisita. ergo etc. Et similiter potest argui quod in habente caritatem infusam non sit ponenda aliqua adquisita¬ obstantibus dico quod po¬

¶ Sed hiis non neda estin adultis fidesadquisita habitus quidem generatus ex frequentibus actibus credendi sicut etiam amicitia naturalis adquisita ex actibus frequentibus amandi non obstante fide vel caritate infusa.

¶ Hoc patet primo sic facilitas in actu credendi vel ad actum credendi est ignum habitus generati secundo ethicorum. Sed experimur quod aliquis pronus est et faciliter credit ea quae sunt fidei et non per habitum infusum sicut ostensum st supra. ergo etc.

¶ Secundo sic Augustinus contra epistolam fundamenti vel contra fundamentum manichei dicit sic. Euangelio inquit non crederem si ecclesie non credem. Unde et ibidem subdit. Euangelium nam areorum non recipio quia nec ipsum ecclesia recipit. Sed hoc dictum nihil esset nisi ex testimonioecclesie posset haberi fides adquisita. ergo etc.

¶ Ter tio sic. Si puer iudeus vel sarracenus nutriretur cum christianis a prouericia sua ita posset credere articulos sicut puer christianus. Sed hoc non per fidem infusam quia fidem infusam non haberet. Et dato etiam quod haperet sicut probatum est supra igitur videtur etiam quod ponenda sit fides adquisita in adulto christiano.

¶ Quarto sic. Apostolus ad Romanos arguit sic. Quo modo credent ei quem non audierunt et concludit ergo fides ex auditu / auditus autem per verbum christi. Sed non minus potest quis credere verbo dei et audire habens fidem infusam quam non habens igitur ita potest adquirere fidem sicut non habens fidem et planum est de fide adquisita loquitur apostolus ibid quia non oportet statim ad auditum verbi dei datoquod creditur sibi quod infundatur caritas nec per consequens fides quia deus numquam infundit fidem primo sine caritate licet bene conseruet ipsam informen et sine caritate.

¶ Quinto sic. Aliquis habens modo fideninfusam de omnibus statim fit hereticus circa aliquem articulum et tamen firmiter et ex habitu inheret et adheret aliis articulis sed non ex habitu infuso quia habitus fidei infuse licet stet cum omnibus aliis peccatis etiam cum odio dei quod est maximum peccatum non tamen secundum communiter loquentes stat cum heresi et peccato infidelitatis. ergo prius cum fide infusa habuit fidem adquisitam de istis. dico quod in adultis ex actum

¶ Sic igitur bus credendi generatur habitus fidei adquisite non obstante fide infusa.

¶ Secundo dico quod non sunt eiusdem rationis fides infusaet adquisita sicut nec caritas infusa et adquisita et hoc statim videri potest quia habitus illi non sunt eiusdem rationis ad quorum vnum non potest natura attingere: sed est simpliciter supernaturalis ita quod a solo deo immediate causari et ad alium natura potest attingere tau sando ipsum. Sed sic est in proposito de fide infusa et adquisita vt patet ergo etc.

¶ Secundo hoc patet quia illi habitus non sunt eiusdem rationis quorum vnus racilitat ad actum aliquem et alius non. Sed fides adquisita sicut experimur facilitat ad actum crededi non autem fides infusa. ergo etc.

¶ Tertio etiam quia fides infusa habetur ante omnem frequantationem actus: fides autem adquisita presupponit actus frequentatos et per ipsos generatur nec per ipsos potest infusa generari sicut nec caritas. etc.

¶ Notandum est tamen circa hoc quod eadem fides secundum numerum velspeciem posset infundi cum illa que adquiritur. Et dico quod non esset eiusdem rationis cum illa que modo infunditur sed simpliciter alterius rationis sicut fides adquisita ab infusa. eAd primam

¶ Ad rationes aliorum quod dicitur quod duo accidentia eiusdem rationis ponerentur in eodem subiecto simul si poneretur fides adquisita cum infusa. Dico quod non est verum sicut apparet ex predictis. Quando dicis quod sunt eiusdem subiecti et obiecti concedo sed non sunt propter hoc eiusdem rationis sicut dixi in primo quod in eodem subiecto respectu eiusdem obiecti possunt esse diuersi habitus et diuerse noticie alterius rationis sicut dixi in primo quod in eodem subiecto respectu eiusdem obiecti possunt esse diuersi habitus et diuerse noticie alterius rationis sicut noticia abstractiua et intuitiua eiusdem obiecti. Et dato quod essent eiusdem rationis ex hoc non se quitur quod non possent simul stare in eodem subiecto sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum dico quod non sunt eiusdem rationis nec ex ipsis potest constitui vnus habitus nec possunt concurrere in vnum. Et dato quod essent eiusdem rationis non oportet tamen quod alter habitum cedat vel quod vnus ex ambobus constituatur si cut non oportet quod ex duobus luminibus in mediofiat vnum lumen sed stant simul distincta in eadem parte medii vel etiam due species duorum indiuiduorum eiusdem rationis in fantasia vel in intellectu angelico sicut dictum est in secundo.

¶ Ad tertium dico quod fides infusa nihil facit actum sed adqui sita bene facilitat ad actum. Et quando dicis quod infusa est nobilior et perfectior.

¶ Dico quod verum est in se sed non in ordine ad talem actum. Si dicas quod frustra ponitur habitus qui non est principium actus Dico quod non est verum de aliquo habitu puta de infuso. Ponitur enim ad decorem et perfectionem creature cui infunditur et non frustra.

¶ Ad quartum dico quod fides infusa quam ponimus non est eiusdem rationis cum adquisita et ita neutra est frustra. Pretera etiam. dato quod essent eiusdem rationis adhuc neutra esset frustra quia vtraque perficeretur homo et pluribus modis per plures quam per vnam. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum. An scilicet fides adquisita et infusa sint in intelectu sicut in subiecto eodem vtriusque.

¶ Uidetur quod non sint in intellectum sicut in subiecto. Tum quia intidelitas cum sit peccatum non est in intellectum sicut in subiecto sed in voluntate. Tum quia secundum Augustinum cetera potest quis nolens credere non potest nisi volens. igitur fides non est in intellectum sed in voluntate. Tum quia actus credendi est meritorius. Meritum vero ad voluntatem pertinet principaliter.

¶ Sed dico quod fides quecumque siue infusa siue adquisita est in intellectu si cut in subiecto. Quod patet. Tum quia fides est habitus cognitiuus intellectualis. Tum quia non est habitus voluntatis esset enim habitus amatiuus vel oditiuus quod est falsum. Tum quia credere est actus intellectus et non voluntatis. Actus dico elicitus. Hoc patet etiam sicut credere etiam principiis et conclusionibus demonstratis. ergo similiter fides est habitus intellectus.

¶ Quod autem actus credendisit actus intellectus patet per August. qui dicit quod credere non eo est nisi cum assensu cogitare. Cogitare autem ad inteliectum pertinet sicut patet. Utrum autem ad intellectum speculatiuum vel practicum require in illa questione vltima prologi in primo vtrum theologia sit practica vel spe¬ culatiua in fine. In qua etiam dicuntur aliqua de fi de infusa que modificantur et determinantur per predicta in presenti questione sicut et aliqua dicta etiam in prima questione eiusdem prohemii sicut apparet ex predictis. aliorum dico quod infideliAd primum tas duo dicit. Unum quod est error circa credibile aliquod et sic est in intellectu sicut et fides. Aliud quod est velle errare vel errorem defendere vel negligere errorem deponere et istud formaliter est peccatum et est in voluntate nec opponitur fidei formaliter ideo non concludit.

¶ Ad se cundum dico quod in actu credendi secundum seipsum formaliter non consistit meritum sed pro quanto est actus imperatus a voluntate.

¶ Ad tertium quod debuit esse se cundum quando dicit Augustinus quod credere non potest quis nolens. Dico quod hoc non obstante credere pertinet ad intellectum sicut et fides sicut habitus licet bene dependeat actus credendi a voluntate imperante quantum ad illa saltem que non sunt euidentia ex terminis sicut sunt credibilia per fidem christianam quod dico ad differentiam credulitatis primorum principiorum si tamen credulitas debet dici vel etiam ad differentiam credulitatis conclusionis ex principiis euidentibus deducte si etiam credulitas debet dici extendendo nomen credulitatis /

¶ Quantum ad principalia arlumenta dico ad primum quod credere his quae sunt fidei non est actio supernaturalis sed in hoc patet intellectus lumine naturali eo modo quo dictum est superius et probatum.

¶ Ad secundum de actu dilectionis meritorie patet quid sit dicendum quod ad ipsam absolute te loquendo non requiritur habitus infusus caritatis sicut dictum est in primo.

¶ Ad tertium dico quod fides infusa non est frustra: quia est ad decorem anime et perfectionem et signum quoddam nobile: licet non sit necessaria ad actum credendi: vt dictum est supra. Quo modo autem sit necessaria in saluandis dictum est supra.