Quaestio 2

¶ Distinctionis None. Questio secunda.

SEcundo quero. Utrum vnus angelus possit loqui alteri presenti vel distanti indifferenter.

¶ Uidetur quod non loquatur vnus alteri Lequutio que est ad alterum fit per aliquod signum aliud ab intelligente representans mentis conceptum. Sed in angelo respectu alterius non potest poni tale signum: quia in ipso non potest poni nisi intellectio et volitioquare non potest fieri loquutio nisi sibiipsi quia sunt actiones immanentes. ergo. etc.

¶ Secudo sic. Quod ponitur frustra non est ponendum. Sed in angelis frustra ponitur loquutio: quia loquutio non est nisi ad exprimendum et manisestandum mentis conceptum. Conceptus autem vnius angeli est alteri manifestus sicut et substantia eius vt videtur. Nonest enim inti mior sibi nec secretior suus conceptus quam substantia eius. ergo. etc.

¶ Tertio sic. Ubi non ent corpulentia aliqua intelligentis manifesta est mens eius alteri intelligenti vt videtur. Sed in angelo non est corpulentia igitur non absconditur mens eius ab alio angelo intelligente: et sic frustra fieret loquutio ad exponendum mentis sue conceptum alteri angelo.

¶ Quarto quod non possit loqui angelo distanti a se quia cum agens debeat esse presens passo et angelus loquens aliquid agat vt videtur in angelo cui loquitur vel excitando ipsum et reddendo ipsum attentum vel aliquid aliud oret quod vel angelus sit presens angelo vel quod angelus distans prius agat in medium quam in angelum. Alias agens immediatum non esset presens passo. Sed medium non est rece¬ ptiuum talis actionis. ergo. etc quod angelus loquatur angelo pa¬

¶ Contratet per scripturam in pluribus locis et per sanctos et doctores. Sed quod angelo distanti possit loqui angelus videtur per simile Luce. 18. de anima diuitis epulonis que loquebatur Abrahelicet multum distaret ab eo.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram an angelus loquatur angelo vel possit loqui et per quem modum.

¶ Secundo Utrum angelus possit loqui alteri angelo distanti.

¶ Tertio ad rationes. Quantum ad primum articulum Ponam primo duas opiniones et arguam contra eas.

¶ Secundo ponam vnam aliam quam intendo tenere et arguam contra ipsam et soluam adol iecta.

¶ Tertio Unam aliam que videtur probabilis et posset rationabiliter sustineri.

¶ Dico igitur primo quod apud omnes doctores notum est quod angelus potest loqui angelo. Et hoc patet auctoritate scriptu re in 3acharia vbi dicitur ab vno angelo alteri. Cui re et loquere ad puerum istum / absque muro habitabitur iherusalem. Et preterea ad Corinthios. 13. Si linguis hominum loquar et angelorum. etc. Et similiter hoc dicit Damassenus expresse li. secundo ca. 2. Hoc etiam patet per rationem. quia perfectionis est in homine quod possit exprimere suos conceptus alteri loquendo sensibiliter. Sed quod est in nobis perfectionis non debet negari ab angelis secundum modum suum igitur intelligibiliter exprimere patsent conceptus suos adinuicem et hoc est intelligibiliter loqui. ergo. etc.

¶ Hoc etiam patet alia ratione quia vnus angelus potest aliquid cognoscere per diuinam reuelationem quod alius non cognoscit et ita habere expressam noticiam de aliquo de quo alius non habet. Sed perfectionis est in vere intelligente quod possit suam noticiam exprime re et docere quia signum scientis est posse docere. Similiter etiam intellectus alterius angeli est passiuum dipositum ad recipiendum expressionem talis noticie a quocumquam sit. Sed hoc non est nisi angelum loquialteri angelo. ergo. etc. Sed de modo per quem est totum dubium. Et de hoc est vna opinio prima tais que dicit tria per ordinem.

¶ Primum est quod notri conceptus sunt aliis duplici de causa ignoti. Primo propter molem et grossiciem corporis. Alio modo per imperium voluntatis que hoc habet quod imperioet dominio sue libertatis potest conceptum non ordina re vel non proiicere ad alium et sic claudere vel celare vel etiam tendere in alterum et ordinare et etiam mouere corpus et virtutes organicas ad faciendum aliqua signa quibus reueletur conceptus mentis. ita quod nemo nouit que sunt hominis nisi spiritus hominis qui est in ipso secundum Apostolum prime ad Corinthios vel nisi per signa facta ab homine ex imperio voluntatis secundum Gregorium secundo libro moralium vbi dicit Alienis inquit oculis intra secretum mentis quasi post parietem corporis stamus sed cum manifestare nosmetipsos cupimus quasi per lingueianuam egredimur vt quales simus intrinsecus ostem damus.

¶ Secundo dicit quod in angelis prima causa occultationis conceptus locum non habet quia non sunt corporei sicut ostensum est supra: et ideo conceptus angeli solo imperio voluntatis claudatur non autem obstaculo corperis et sicut sola voluntate clauditur: ita etiam aperitur. Ita quod conceptus in hoc subditur voluntati vt ab alio angelo videatur vel non videatur.

¶ Ter tio dicunt quod per istum modum angelus alteri angelo loquitur quia voluntate sibi exprimit suum conceptum et hoc per istum modum. Res enim intelligibilis cuiusmodi est conceptus tripliciter se habet ad intellectum.

¶ Uno modo habitualiter secundum memoriam.

¶ Secundo modo actualiter in ipso actu intelligedi et actuali conceptu.

¶ Tertio modo vt cum prius intellectum et conceptum in actu ad aliud est relatum et ordinatum et sicut per imperium voluntatis transfertur de primo gradu ad secundum de habitualiter intellecto ad actu intellectum quia secundum commentatorem tertio de anima habitus est quo vtitur cum voluerit ita similiter imperio voluntatis transfertur de secundo statu vel gradu ad tertium vt ad alium ordinetur seu etiam referatur. Ex hoc autem quod angelus ordinat per suam voluntatem istum conceptum ad alterum vt sibi manifestetur ex hoc ipso alteri loquitur Unde et loquutio nihil aliud est quam expressio concept ordinati ad alterum vt ab ipso cognoscatur.

¶ Sed contra istum modum dicendi multipliciter arguitur.

¶ Primo sic quod voluntas non potest claudere mentis conceptum solo velle suo ne intelligatur conceptum dico in actu et in repositum quia conceptus iste formatus est ens in actu et intelligibilis in actu per consequens ab alio angeloSed posito obiecto et actiuo naturaliter et passo difposito sufficienter approximato voluntas non potest quin sequatur actio vt videtur sicut posito igne vel calefactiuo et calefactibili et approximatis non potest voluntas facere quin sequatur actio. Cum igitur ob iectum in actu sufficienter presens intellectui naturaliter moueat videtur quod potest sequi actio.

¶ Se cundo sic. Si angelus intelligit aliquod obiectum et potest claudere conceptum illius obiecti puta albi. Ponatur quero an simul in eodem instanti potest claudere intellectionem intellectionis albi qua iam est qualitas in mente angeli non potest intelligi ab alio angelo impediendo ipsum aut non. Si non potest impedire cognitionem intellectionis albi: nec per consequens potest impedire cognitionem albi existentis in mente angeli nec vllius alterius obiecti vel conceptus. Probatio. Nam intelligens intellectionem albi distincte potest distinguere ipsam ab intellecton ne nigri et alicuius alterius obiecti immo cuiuslibet alterius obiecti. Sed intellectus non potest distingue re ab actu: nisi distinguendo obiectum ab obiecto. ergo oportet intellectum distinguentem intellectionem albi ab intellectione nigri distinguere obiectum ab obiecto album a nigro et ita vtrumque cognoscere ergo eo ipso quod non potest claudere ab ipso intellectionem intellectionis albi nec per consequens ictellectionem albi.

¶ Si dicas quod per intellectionem potest impedire ne intelligat intellectionem albi contra illum actum vel illam rem quancunque non potest impedire voluntas ne intelligatur circa quam non potest habere aliquem actum quando impedit. Sed dum angelus intelligit album voluntas sua nullum actum potest habere circa intellectionem albi: quia nec intellectus potest habere circa talem intellectionem ali¬ quem actum intelligendi. Tunc enim essent plures actus intelligendi simul et plura accidentia eiusdem rationis in eodem subiecto. Actus autem voluntatis presupponit semper actum intellectus circa idem ob iectum etc. Ista ratio in nullo videtur mihi conclidere licet sit subtilis.

¶ Diceretur enim ad eam quod non est inconueniens quod voluntas possit prohibere intellectionem intellectionis albi saltem non probatur hoc ex ista ratione.

¶ Quando dicis vltra non potest habere aliquem actum circa talem volitionem. Dicere tur quod immo potest habere volitionem circa talem intellectionem sicut aliquis intelligens in actu vul se intelligere.

¶ Quando dicis non potest habere aliquem actum intelligendi. Diceretur quod immo et possunt stare simul actus rectus et reflexus nec sunt eiusdem rationis vt videtur. Nam vnus est obiectum alterius et presupponitur sibi vniuersaliter. Sic auten non est de duobus actibus eiusdem rationis vt videtur Si enim vnus est rectus et alius nec vnus alium presupponit.

¶ Ideo aliter arguitur sic. Si voluntas od cultat conceptum angeli alteri angelo / quero vtrum hoc sit per aliquem actum suum. Puta per aliquod velle vel nolle vel sine omni actu suo. Non potest dici quod sine omni actu suo vt videtur. Tunc enim se habet sicut dormiens et non impediens vt videtur similiter etiam semper impediret quotienscumque non haberet circa hoc aliquem actum. ergo per aliquem actum suum Tunc quero de illo actu. Utrum illum actum possit occultare vel non. Si non pari ratione nec actum intellectus vel noticiam ipsam quia non est minus in ptanti sua actus eius quam extrinsece potentie. Similiter etiam si non potest occultare actum nec obiectum sicut argutum est supra. Si potest occultare: aut eadem volitione vel eodem actu. Aut alio. Non eodem quia eodem actu pari ratione posset illum actum manifestare: hoc autem est impossibile quod eodem actu voluntas possit idem manifestare et occultare. ergo alio actu et de illo queritur si potest occultare eum voluntas vel non / et erit processus in infinitum quod est incomueniens. videtur ergo quod in ptante voluntatis non sit od cultare sic actum intellectus.

¶ Quarto sic. Nulla voluntas potest impedire illud quod in nullo dependet ab ipsa nec in esse nec infieri. Sed nulla actio nituralis agentis approximato sufficienter passo cuius est actio obicti in potentiam intellectiuam angeli de pendet in aliquo a voluntate creata sed solum a voluntate diuina. ideo. etc.

¶ Dices quod passum non est sufficie ter approximatum si voluntas non vult nec actiuum est sufficiens puta obiectum.

¶ Contra. Sicut voluntas sola per suum velle non potest impedire actionem ignis in lignum approximatum. Ita nec potest solavoluntas creata per suum velle indisponere lignum nec elongare vel facere quin sit approximatum. Cum ergo intellectio vel conceptus in mente angeli loquentis sit ita vere approximata intellectui alterius angeli sicut actiuum naturale suo passiuo tanquam obiectum proportionatum voluntas non potest intellectionem impedire. Per istud idem probatur immo per eadem quod voluntas imperio suo non potest sic manifestare suum conceptum alteri sicut alii dicunt. Ita parum sicut nec claudere quia non subest hoc precise ptanti eius

¶ Ultimo arguitur sic. Si angelus posset claud re vel aparire sic mentis conceptum alteri angelo per voluntatem suam hoc non esset per voluntatem nudam nec per voluntatem habitualem: sed per volitionem actualem. Sed hoc non videtur verum quia tunc si haberet actualem volitionem reuelandi alteri omnia quecumque nouit et alius non nouit / posset eum simul docere omnia quod non est verum. Similiter etiam si non haberet actualem volitionem claudendi nullum erit impedimentum intelligendi. Sed cum angelus fuerit intentus ad intelligendum vel volendum aliquid aliod potest desistere ab illa volitione vel nolitione claudendi: quia nulla volitio sua est semper stans nisi illa in qua est beatus et sic alius statim si sit sibi praesens poterit intelligere illud et ita sine hoc quod alius velit manifestare poterit: alius suum conceptum cognoscerequod est contra eos et ita non videtur iste modus sufficiens neque verus. Quid tamen iste modus satis proximus est illi quem intendo tenere secundum aliquem iteliectum eius non videtur mihi quod ille rationes predicte concludant omnino: sed tamen dimitto eas currere quam tum possunt contra primos opinantes.

¶ Si enim comcluderent plures illarum sequeretur quod obiecto praesente sufficienter apud intellectum siue in se siue in specieintellectus dispositus non posset non intelligere quantumcunque voluntas praeciperet non intelligere et ita non posset auertere intellectum quin intelligeret quod est ralsum et contra experimentum in nobis expressum. hec de isto

¶ Alius est modus dicendivnius doctoris qui dicit multa. Sed accipio ea que sunt ad propositum.

¶ Dicit primo quod aliqui sunt comceptus naturaliter noti etiam angelis inferioril sicut sunt conceptus vniuersales omnium quiditatum vniuersi. Sed conceptus singulares vel singularia ipsa. non sunt naturaliter saltem omnia cuilibet angelo: sed vnus plures tales conceptus habet quam alius. Cum enim talia particularia sint infinita non possunt esse omnia naturaliter nota.

¶ Secundo dicit quod loquutio fit et est inter angelos ad expressionem conceptuum particularium non autem vniuersalium sed singularium ipsis quibus fit loquutio namliter occultorum.

¶ Tertio dicunt quod angelus exprimit alteri angelo suum comceptum quem habet de singulari et per conceptus vniuersales naturaliter notos vtrique angelo quasi formando sibi vnum conceptum particularem ex multis conceptibus vniuersalibus simul congregatis sicut conceptum antichristi describit per multos conceptus vniuesales: puta quod erit homo magnus crispus ruffus vel huiusmodi sicut solemus nosmetipsi describere sin gularia: quia secundum istum singularia non sunt directe et per se intelligibilia naturaliter sed tantum per lineam reflexam sicut dicitur tertio de anima. et sic loquutio nihil aliud est quam expressio alicuius conceptus particularis qui fit alteri angelo per conceptus vniuersales sibi naturaliter notos.

¶ Et est de intentione huius doctoris quod cum angelus vult loqui alteri angelo de aliquo singulari sibi reuelato prius secundum propriam rationem signatam et vnicum conceptum simplicem. Alter anglus non potest videre illum conceptum in mantem loquentis: sed oportet quod loquens sibi et in seipso faciat vnum nouum conceptum alium aggregatum expluribus conceptibus naturaliter notis vtrique qua si describendo singulare signatum per indiuiduum vagunm cum multis proprietatibus et tunc angelus cui loquitur praet videre talem conceptum in mente loquentis et sic vnus loquitur alteri.

¶ Sed ista opinio iudicio meo multo minus valet quam alia. Et arguo contra eam.

¶ Primo sic quia supponit vnum fundamentum falsum scilicet quod singulare directe et naturaliter et primo non possit esse notum angelo: quia singulare non est minus ens inactu quam quiditas sua nec per consequens minus intelligibile in actu a tali intellectu. Nec valet quod singularia sunt infinita: hoc enim est falsum in actu. Et dato quod essent infinita in actu non oporteret quod angelus cognosceret omnia in actu. quare. etc.

¶ Secundo ad propositum videtur quod presupponat illud quod intendit declarare: quia prius habetur conceptus de particular aliquo modo: et vt particulare est ab angelocui alter loquitur quam sibi per conceptus vagos describatur. Alioquin nesciret quid sibi describeretur et ita prius nouit indiuiduum vel singulare antichristi quam sibi describatur sed non nouit singulare nisi per auditionem ab angelo loquente. Nec alter loquitur nisi per conceptus vagos sicut dicis: ergo prius ille loquitur quam loquatur et iste prius audit quam audiat quod est contradictio.

¶ Tertio sic. Si loqui est solum exprimere conceptum suum de singulari qui in ipso vide tur sicut in libro sicut tu dicis et ille qui exprimitur potest a quolibet videri qui est presens. oportet nocessario quod si vni angelo loquitur quod omnibus qui sunt presentes loquatur. Nec potest vni loqui et non alteri

¶ Quarto sic exprimens conceptum infra intellectum suum proprium praecise nisi plus dicatur nihil plus facit in angelo cui loquiturquam si angelus cui loquitur non esset praesens immo quam si non esset: quia illa expressio est actio immanens et non transiens et sic non videtur qualiter plus loquatur sibi quam prius vel quam si non esset presens sed distare secundum quancunque distantiam. quare etc. Non teneo igitur istum modum.

¶ Est alius modus dicenditertius. Quod angelus per istum modum loquitur alte ri quia noticiam alicuius obiecti de quo vult loqui quam habet in memoria ponit in actu in acie intelligentie intelligendo actualiter illud quod prius intelligebat habitualiter. Ista autem noticia actuali posita in acieintelligentie angelus alter si praesens sit et attentus statim potest eam intelligere naturaliter et tunc intelligendo illam noticiam et consequenter obiectum eius audit ab alio angelo et proponendo sibi talem noticiam in acie intelligentie alter sibi loquitur. Nec oportet quod loquens aliquid causet in audiente sicut patet cum homo vel angelus deo loquitur qui nihil causat in deo nisi forte per accidens: quia noticia que est in loquente per modum obiecti causat noticiam sui inaudiente et consequenter obiecti: sed antequam ponatur talis noticia in acie intelligentie quando tantum est habitualiter in angelo loquente non potest angelus qui debet audire talem noticiam cognoscere nec per consequens obiectum eius ipsa mediante: sed ipsa posita potest etiam naturaliter nec angelus loquens potest eam occultare angelo presenti sed si occultatualiquando a solo deo occultatur subtrahendo influentiam suam angelo illi non cooperando illi ad hoc vt ipsam cognoscat. Nec etiam illi noticie ad hoc vt prmodum obiecti moueat intellectum illius angeli ad nticiam sui. Ita quod et attentio illius angeli et noticia per consequens aliquando impediuntur a deo quando non vult angelum loqui alteri angelo de aliquo obiecto. Sed des non impediente dicit quod tunc angelus loquitur ali teri angelo quando format noticiam suam in acie intelligentie et assistens et attentus cognoscit illam no¬ ticiam in intellectii loquentis et mediante ipsa cognoscit obiectum et tunc etiam angelus ille audit non ade hibendo vel accipiendo aliquod aliud signum.

¶ Contra istum modum licet sit probabilis et subtilis videtur esse primo quia tunc in ptante angeli loquentis non esset sic loqui vni quod non alteri si essent plures angeli sibi praesentes vel approxima ti. Sed hoc non est verum. ergo. etc. Quod autem sequatur illud patet quia formata illa noticia in acie intelligentie angeli loquentis quilibet angelus presens potest ipsam videre vel cognoscere sicut dicit. nec est in potestate angeli loquentis quod vnus cognoscat et alter non.

¶ Secundo videtur contra ipsum: quia siangelus nigil per se causat in alio excitando ipsum vel reddendo attentum vel aliquid alid quoquo modo non videtur loqui ad ipsum per se sed per accidens. Nec est simile de deo qui nihil recipit nec recipere potest a creatura vt patet.

¶ Tertio quia si sic loqueretur angelus angelo non esset loquutio primo nisi de noticia et non de aliquo obiecto quod non est noticia: quia primo audiens cognoscit noticiam in angelo loquente et mediante illa cognoscit obiectum: hoc autem non videtur verum. ergo. etc.

¶ Quarto videtur contra quia angelus audiens non posset esse certus de obiecto loquutionis sed tantum de noticia talis obiecti: quia talis noticia potest esse vera vel falsa obiecto exi stente vel non existente. Sed hoc non videtur verum. ergo etc. et ideo non teneo istum modum.

¶ Est igitur quartus modus dicendi qui mihi magis placet licet etiam in multis sit dubius quod angelus sic lequitur alteri. Et dicuntur hic multa per ordinem.

¶ Primum est quod angelus loquens virtute memorie sue ex imperio sue voluntatis causat in intellectum angeli noticiam actualem ergo est verbum illius obiecti de quo loquitur et ita ponit sibi verbum intelligibile in aure intellectus vel etiam causat in ipso noticiam habitualem quae est species obiecti vel vtrunque sicut dicetur infra.

¶ Quod autem angelus virtute memorie sue sic possit talem noticiam causare in intelligentia alterius angeli. pro batur sic. Agens quod in virtute sua perfecta continet effectum aliquem potest ipsum causare in quo cunque passiuo disposito vel approximato sufficienter quod est eiusdem rationis cum suo passiuo potente recipere talem effectum. Hoc patet per rationem quia quod agens potest causare in aliquo passiuo sibiproportionato aliquem effectum quem in virtute oontinet hoc non est nisi ex proportione mutua actiui ad passiuum. Ista autem proportio est per rationem. communem repertam in hoc passiuo et non per propriam rationem vt est hoc / et per consequens in quocumque alio reperitur eadem communis ratio illud potest esse receptiuum talis effectus et agens illud potest causare talem effectum in illo. Patet etiam de igne qui qua ratione potest calefacere vnum lignum sibi proportio natum et approximatum eadem ratione et quodlibet aliud lignum eiusdem rationis carens calore.

¶ Est igitur ista maior vera quod quando aliquod agens virtuaiter continens effectum aliquem potest causare ipsum in aliquo passiuo potest consimilem causare in quolibet passiuo eiusdem rationis. Sed memoria angeli habens habitualiter noticiam obiecti de quo vult loqui continet virtualiter ipsam noticiam actualem. Planum est quod illam causat in intellectum proprio et intellectus alterius angeli quantum ad hoc est potentia passiua eiusdem rationis cum intellecium angeli loquentis. ergo potest eam causare in intellectu illius sibiconuenienter approximato sicut in intellectu proprio et ita loqui alteri angelo sicut sibiipsi.

¶ Ex que statim apparet quod nimia distantia loqualis impeditloquutionem angeli ad angelum sed quanta precise et determinate nescio. Quod autem impediat. patet quia im pedit actionem angeli in angelum. hoc est primum

¶ Secundo dicunt isti quod angelus potest causare in alio angelo actualem noticiam tantum non causando speciem vel habitualem noticiam. Quod patet Tum quia vnus angelus potest loqui alteri de illis quae ille iam habitualiter nouit sicut etiam nos adinuicem et ita non causat in ipso speciem illius obiecti quia prehabebat eam. Alioquin haberet duas species simul respectu eiusdem obiecti. Tum quia loquutiones fiunt frequenter de contingentibus reuelatis que non cognoscuntur ex terminis nec ex speciebus terminorum: et ideo talium complexionum potest angelus causare noticiam in intellectu alterius. Nec oret necessario quod causet species terminorum sed potest eas prehabere et tamen talem complexionem ignorare. Nam de eisdem terminis possunt formari affirmatio et negatio vera: et ideo ex terminis non habetur deu terminata altera pars. Econuerso etiam vnus angelus potest causare noticiam habitualem vel speciem inintellectum alterius non causando noticiam actualem sicut quando inferior angelus vult loqui superiori angelo vel equali de aliquo cuius ille non prehabuit speciem et ille est fortiter intentus in intellectione alterius obiecti. Nec potest ipsum auertere vel reddereattentum causando noticiam actualem in ipso propter debilitatem virtutis sue vel memorie saltem causat in ipso speciem sui obiecti de quo vult loquique potest stare cum actu intelligendi aliud obiectum et potest valde bene species eiusdem rationis gignia specie sicut patet in istis sensibilibus et angelus ille cui loquitur non audit propter distractionem circa aliud obiectum tamen cessante distractione posset cogitare de tali obiecto secundum speciem illam sicut etiam apparet in nobis quod quandoque non audimus illud quod dicitur nobis propter distractionem circa aliud. In alio casu etiam est hoc possibile quod cause tur species et non actus intelligendi quando duo anigeli volunt loqui alteri eidem per eandem speciem causatam et per actum noticie tunc vnus causabit speciem non actum: alius actum et non speciem. Sed aliquando ab vno angelo tantum loquente alteri cau satur vtrumque in ipso et species. scilicet et actus intelligendi siue noticia ipsa actualis: et hoc quando angelus cui loquitur nec habet speciem nec actum intelligendi. Nec est circa aliud intelligibile distractus.

¶ Tertio dicit ista opinio quod angelus potest intel ligere aliquid praeterquam in verbo quadrupliciter. Primo modo intuitiue in seipso accipiendo noticiam immediate ab ipsa. Secundo modo intuitiue in alio angelotamen non in deo quoquoo Tertio abstractiue praespeciem vel medium aliquod representatiuum et istis tribus modis nulla noticia angeli auditio est sicut dicit opinans. Tum quia nulla istarum noticiarum expressa est ab intelligente inquantum intelligens est immo accidit hic quod mouens sit intelligens eque enim moueret si non esset intelligens. Tum quia hic obie ctum primum vel species concurrit sicut causa partialis cum intellectu. Quarto modo potest cognoscereangelus aliquid sic quod intellectio fiat in eo per intelectum vel memoriam eius exprimentem sic quod nec im tellectus recipiens nec aliquid extra vt species vel obiectum habeat aliquam causalitatem actiuam super actum et hec cognitio in angelo sola dicitur auditio intellectualis et exprimere talem noticiam imangelo loquente dicitur loquutio. Alie autem noticie visiones vel aliquid huiusmodi possunt dici. Un de dicit vltra quod si idem singulare de quo alter loquitur realiter presens esset illi cui loquitur nunquam faceret in illo angelo auditionem sed tantum visionem.

¶ In isto dicto sunt aliqua dubia: sed non curo modo.

¶ Quarto dicitur hic quod loquutio in angelo loquente et auditio in illo cui loquitur dependent essentialiter vel naturaliter ex voluntate angeli loquentis. Nam sicut voluntas in angelo loquente facit ad intellectionem in ipsocopulando propriam intelligentiam cum memoria sic etiam potest faceread actum intelligendi causandum in angelo audiente copulando memoriam loquentis ad intellectionem audientis / et applicando sicut actiuum passiao. Non enim potest causari auditio in alio nisi prius causetur intellectio in loquente. Nam primus actus memorie est ad intra vt sic auditio causetur ab intelligente vt intelligens est: et ideo sicut potestatem habet voluntas super primum actum in angelo loquente ita super secundum in audiente.

¶ Dicit tamen iste doctor quod actualis intellectio in loquente non est ratio gignendi illam noticiam in audiente nec principium formale quo quia non est potentia sed magis memoria ipsa loquentis vel aliquid pertinens ad ipsam. Sunt enim actus intelligendi ambo eiusdem rationis in loquente et audiente et ideo causantur a principio quo eiusdem rationis puta a memoria vel aliquo pertinente ad ipsam et ita secundus sicut primus. Unde nec intellectio rationem parentis habet in aliquo. Sed sunt duo actus ab eodem principio quodam ordine procedentes.

¶ Quinto dicitur quod licet visio illa triplex de qua dictum est supra potest precedere auditionem tamen tunc non est proprie auditio sicut quando angelus loquens imprimit audienti noticiam alicuius quod angelus loquens nouit vel in genere proprio vel per reuelationem quod non nouit alius cui loquitur qua quidem impressione facta audiens conuertit se ad mentem loquentis vt ibi videat quod audiuit ab illo. Et ex hoc patet ordo visionis ad auditionem et econuerso: quia auditioproprie et complete loquendo precedit visionem: licet minus proprie accepta quando scilicet est de aliquo noto vtrique possit esse posterior visione.

¶ Ultimum quod dicitur est quod ex predictis patet quo modo angelus secundum imperium voluntatis sue potest secreteloqui vni angelo et non alteri vel duobus ita quod non tribus. Dato quod omnes sint presens quia ex imperio voluntatis potest per suam memoriam mouere intelligentiam vnius vel duorum vel quorum placet sidi sicut si angelus loquens haberet in se plures intelligentias mobiles posset ex imperio voluntatis mouere vnam et aliam sicut etiam potest mouere suam intelligentiam vtendo vna specie et non alia.

¶ Ex hoc patet etiam quod loqui est in sua potestate vel tacere. Ita quod angelo alio praesente loquitur sibi si vult et si non vult non loquitur. hec est positio cum suoo ponendi.

¶ Sed contra istam positionem sunt aliqua dubia difficilia.

¶ Primo contra primum dictum quia non videtur quod memoria angeli loquentis possit efficere noticiam in intelligentia at dientis quia intellectio vel noticia intellectualis est oporatio manens in agente: sed magis transiens. ergo etc.

¶ Secundo per idem medium arguitur contra vnum aliud dictum quod ad auditionem nihil cooperatur intellectus audientis quia talis auditio est operatio immanens agenti. ergo audiens ipse aliquid cooperatur effectiue ad talem auditionem.

¶ Tertio quia si ratioest bona que adducitur ad hoc sequitur pari ratio ne quod voluntas vnius angeli poterit efficere et causare volitionem in voluntate alterius angeli quod est contra libertatem libertatis. Probatio voluntas angeli continet virtualiter volitionem alicuius obiect quam potest efficere in seipsa. ergo cum voluntas al terius angeli sit passum eiusdem rationis et possit eo sufficienter approximata voluntati alterius sequiquod voluntas poterit facere volitionem eiusdem obiecti consimilem in voluntate alterius quod est falsum

¶ Quarto quia memoria et sua intelligentia sunt simpliciter adequata sicut actiuum et passiuum. Sed hoc posito impossibile est quod memoria agat in intelligentiam extrinsecam. ergo etc.

¶ Ad primum istorum dicitur quod accidit actio inquantum huiusmodi quod sit actiuum ad extra vel ad intra. Actiuum vero equiuocum huiusmodi est memoria potest agere effectum quem vir tualiter continet in quocumque passiuo eiusdem rationis siue sit intrinsecum siue extrinsecum. Et secundum hoc portionaliter conceditur quod accidit intellectioni que est effectus memorie quod sit operatio permanens in agente vel non manens. Unde dicitur quod illa distinctio noni metaphisice de actione intra manente vel transet te actualis est et non essentialis et per se quia inuenium tur due actiones vel operationes eiusdem rationis: quarum vna est immanens et alia est transiens. Simi liter due actiones diuersarum rationum quarum ambesunt immanentes vel ambe sunt transeuntes.

¶ Dces contra hoc quia impossibile est quod actio transiens non sit ab extrinseco agente. Unde impossibile est quod idem calefaciat seipsum vel huiusmodi: ergo impossibile est quod actio immanens non sit ab intrinseco agente et per consequens quod sit ab extrinseco agente.

¶ Dicitur quod bene concludit de actione immanente secundum quod huiusdmodi sed non quecumque intellectio immanens est: sed illa que conuenit alicui in virtute propria: non autem sic est de actione in proposito. Aliter respondetur ad argumentum de operatione transeunte veimmanente quod intellectio pro tanto dicitur operatio immanens non quia omnis intellectio: sed quia omniintelligente potest conuenire aliqua intellectio que sit immanens principio actiuo et hoc distinguitur inte lectio ab operatione transeunte secundum totum genus suum quia non est dare calefactionem vel huiusmodi aliquam actionem que per se maneat in principio actiuoSi istud non sufficiat non video aliam fugam.

¶ prater Istud videtur quia ignis vt videtur esse causa effectiua caloris in seipso. ergo calefacit seipsum et per consequens videtur vlterius quod talis actio esset immanens et vltra quod iden sit causa equiuoca caloris et vniuoca: quia ignis est causa vniuoca caloris extrinseci per calorem suum et causa vniuoca sui caloris et ita magis nobilis et minus nobilis seipso. Et similiter si esset sine calore posset calefacere aliquid aliud eiusdem rationis sicut seipsum non prehabens calorem.

¶ Diceretur quod nihil probhi bet ignem calefacere seipsum et illa esset actio immanens et equiuoca: sed non potest seipsum calefacere calefactione vniuoca cuius principium est calor iam habitus sed aliquid aliud quia in primo implicatur contradictio quod haberet formaliter et non haberet eandem formam et ita diceretur quod calefactio vniuoca semper est transiens sed non semper equiuoca. et non est inconueniens quod aliquid sit causa equiuoca et vniuoca eiusdem in species per diuersas formas que sunt in ipso vel per diuersas naturas et similiter nobilius et innobilius seipso non per se sed per accidens quia vna forma qugo concurrit cum alia in subiecto est nobilior alia: sicut natura ignis nobilior est quam calor. Similiter non esset forte quod si ignis posset calefacere aliquid aliud dato quod non esset formaliter calidus calefactione: dico equiuoca non vniuoca licet naturaliter prius calefaceret seipsum nisi impediretur vel diceretur quod non caiefaceret quia tunc impediretur per amotionem prioris effectus in seipso scilicet caloris et ita non posset in effectum secundarium scilicet calorem extrinsecum.

¶ Si dicas contra ista quod ignis non agit nisi inquantum calidus formaliter. Dico quod verum est calefactione vni uoca sed bene inquantum ignis: et calidus virtualiter calefactione equiuoca.

¶ Si dicas quod ex istis sequi tur quod ignis dupliciter calefacit lignum approxinatum quia et equiuoce et vniuoce. Diceretur forte quod non est inconueniens et habetur intensior calor quam a calefaciente alio modo. vel si non tunc diceretur quod vniuoce tantum. Et hoc posito non ponitur calefactio equiuca nec est necessaria: licet posset poni. Prima solu tio magis valet.

¶ Ad secundum per idem patet quom debet solui quod non oportet intellectum vel memoriam angeli audientis facerere aliquid effectiue ad auditionem.

¶ Ad tertium dico breuiter quod voluntas vnacreata per modum principii quo non potest causare volitionem in alia et hoc est ratione sue libertatis in genite. Nec est in aliquo simile de intellectu qui non est liber nec de alio quocumque passiuo non libero dequo tenet ratio adducta ad propositum de loquutione vel auditione.

¶ Ad quartum dicitur quod mem ria habet intellectiuam intrinsecam pro passiuo adequato non extensiue quin possit se extendere ad lineam intellectiuam extrinsecam: sed intensiue quia perfectissimum actum quem possit facere potest facere ceteris pari bus in propria intelligentia et aliquem actum consiminlem omni actui quem potest facere in extrinseca intelligentia. Hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum videlicet si angelus potest loqui alteri angelo distantia se dicitur communiter quod sic. Sed modus assignatur ab vno quod non potest loqui distanti agedo in medium.

¶ Ad hoc adducuntur rationes. Prima est quia mouens immediatum est presens moto Septimo phisicorum. Sed angelus distans non est alteri praesens. igitur oportet quod agat immediate in medium et medium immediate in angelum vt videtur.

¶ Secundo sic Aristoteles dicit Secundo de anima. quod si esset vacuum non posset fieri visio per ipsum. Sed hoc non esset nisi quia obiectum nihil ageret in medium nec mondium in oculum quia non essat medium. ergo similiter in proposito¬

¶ Tertio sic. Agens continuatur passo et mouens mobili per suam actionem. Sed si angelus ageretut in angelum distantem et non prius in medium non continuaretur per suam actionem. ergo etc.

¶ Sed quid est illud quod facit in medio angelus. Dicit vnus do ctor noster quod angelus transmittit per medium vnum radium spiritualem vsque ad angelum distantem inquo radio transmittit voluntarie speciem vel similitudinem obiecti de quo vult loqui et angelus alius format in mente sua aliam speciem consimilem et sic intelligit illud quod alius vult sibi manifestare et hoc est loqui et audire in angelis sic distantibus.

¶ Sed istam conclusionem non teneo dixi enim in primo et probaui quod non oportet agens esse presens passo vel termino producto. Unde dixi quod per hoc non potest demonstrari deum esse vbique. Arguo igitur contra fundamentum huius opinionis.

¶ Primo sic: quia causa sufficiens duarum actionum quarum vna non habet prioritatem naturalem ad aliam potest vnam causare sine alia vt videtur: quia tunc vnain nullo dependet ab alia. Sed sic est in proposito de actione loquutionis et actione in medium quod vna non est prior naturaliter alia. Probatio. Actio enim in medium non est prior actione in terminum nisi vel quia medium est eiusdem rationis in recipiendo sicut et terminus sicut patet quod illuminatio medii prior est naturaliter quam termini vel quia agens habet aliquam formam aliam actiuam ab illa secundum quam agit in terminum que nata est prior exire in actum disponen do medium et secundum actionem alterius rationis. Ut soprius illuminat aerem quam generet vermen vel aurim Sed neutrum habet locum in proposito. Medium enim non est eiusdem rationis cum angelo distante ad recipiendum loquutionem vt patet. Nec etiam habet angelus aliquam aliam formam ab illa secundum quam loquitur. Cuius actio nota sit esse prius naturaliter in medio / quam loquutio in angelo. ergo etc.

¶ Secundo: quia non oportet agens esse praesens passo. Nec agere prius in totum medium. Patet Sol enim generat aurum in visceribus terre et tamen nihil agit in pastibus terre multis intermediis nec lucem nec calorem vt videtur. Similiter etiam generans attingit non solum ad superficiem passi sed etiam ad intima qui bus non est presens nisi secundum contactum virtualem sed tamen superficiei praesens est secundum contactum mathematicum nec prius agit aliquid ia partibus intermediis generando aliquid in ipsis tunc generatio esset motus: quare silr angelus in proposito.

¶ praterea Deus potest adnihilare effectum agtis creati in medio conseruando effectum eius et actionem in termino vt videtur. ergo etc.

¶ praterea Si deus esset in celo tantum et non in terra nihil minus posset creare vnum hominem in terra et nihil creando in medio.

¶ Dico igitur quod angelus potest loqui alteri angelo distanti a se nihil faciendo prius in medio etiam si esset vacuum: quia ista actio que est loquutio in nulo dependet ex medio. quare etc. Sed potest ne loc angelus alteri a quantacumque distantia.

¶ Uidctur quod sic Uni doctori et ratio sua est quia loquutio angeli consistit in intellectuali operatione que omnin abstrahit a loco et tempore sicut patet de nostra intellectione et ab esse hic et nunc obiecti et ideo non requirit determinatam praesentiam vel distantiam. Nec etiam illius cui angelus loquitur istud videtur mihi fal sum.

¶ Primo quia sicut dixi loquutio consistit in actione vnius angeli in alterum virtute memorie sue create. et finite. Sed nulla virtus creata et finita potest agere in aliud quantumcumque distans vel subquacumque distantia quia pari ratione sub infinita. ergo etc.

¶ Secundo quia hoc est contra Augustinum de cu ra pro mortuis vbi dicit quod anime in purgatorio non possunt scire ea que hic aguntur nisi reuelentur eis et hoc propter distantiam. Unde et Io. baptista voluit munciare et nunciauit patribus in lymbo aduentum christi precurrens ipsum in limbo sicut fuerat precursor nunciando in mundo sicut dicit ibi.

¶ Dico igitur quod ad hoc quod angelus loquatur angelo necessario requiritur determinata distantia vel presentia: sed quanta nescio deus nouit. Nec valet ratio eius. Et si enim intellectio abstractiua abstrahat ab hic et nunc obiecti non tamen actio vera realis in aliud per virtutem finitam et creatam in qua consistit loquutionon in intellectione abstrahit a praesentia vel saltem de terminata distantia.

¶ Ad primum aliorum dico quod non oportet vniuersaliter mouens esse presens moto nisi virtute non autem in se et hoc si valet aliquid de corporalibus que agunt secundum contactum mathematicum non oportet de spiritibus. Nec in illis proba tiones Aristotelis habent locum.

¶ Ad secundum dico quod non est simile de visu per vacuum quia visio est actio dependens a medio et visio et immutatio medii sunt actiones ordinate quarum vna naturaliter prior est alia hic non sic.

¶ Ad tertium dico quod agens non continuatur passo per suam actionem sic quod sit ibpresens realiter sed tantum quia attingit ad ipsum vit tualiter. Dices quod Damascenus dicit quod angelus ibiest vbi operatur. Dico quod verum est de actione manem te vel si de transeunte non oportet quod ibi sit vbi est terminus nisi virtualiter quia sua virtus attingit: licet bene sit vbi est actio ipsa quia actio secundum me est in agente. Hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale dico quod in loquutione spirituali non requiritur aliquod signum aliud quam dictum est. Sed requiritur cum in tellectione loquentis sua actio transiens in illum cui loquitur vt dictum est.

¶ Ad secundum dico quod conceptus vnius positus in re et in effectu bene potest esse alteri notus si sit presens tamen non est frustra loquutio: quid hoc est perfectionis quod ille possit sibi dicere cum hoc

¶ Ad tertium dico quod potest esse manifestus conceptus anigeli alteri angelo et cum hoc vnus potest loqui alteri

¶ Ad q m patet per praedicta quom potest loqui angelo distantio