Quaestio 5

¶ Questio Quinta Prologalis introductiua in Primum sententiarum:

QUinto quaero utrum theologia sit scientia.

¶ Uidetur quod sic. primo sicut se habet lumen naturale ad naturaia: ita lumen supernaturale fidei vt videtur ad supernaturalia: sed in lumine naturali potest haberi et habetur scientia de naturalibus: ergo et in lumine fidei de supernaturalibus: hec non est nisi theologia: ergo etc.

¶ Secundo sic. Theologia cum sit habitus cognitiuus aut est fides aut opinio aut prudentia aut ars aut sapientia aut intellectus aut scientia non est fides: quia secundum Augusti. 14 de trinitate primo. Fide pollent plurimi fideles qui non pollenst hac scientia / nec opinio quia certa est: nec prudentia patet: nec ars quia nec est principaliter circa factibilia nec circa agibilia / nec intellectus vt patet ergo vel sapientia vel scientia: si scientia habeo propositum: si lapientia etiam habeo propositum quia sapientia scientia quedam est sed non quecunque sed de altissimis causis et illa est metaphisica secundum Aristotelem: ergo etc.

¶ Tertio sic. Non minus est scientia illa noticia que innititur auctoritati illius de quo constat: quia non potest falli nec fallere quam illa quae innititur humano experimento fallaci sed theologia innititur auctoritati divine de quo constat etiam ratione naturali quod non potest fallere nec fal li / quia non esset deus: ergo non est minus scientia quam aliqua humnanitus adinuenta per viam sensus menorie et experientie.

¶ Quarto sic. Si theologia non est scientia theologus non est sciens sed ho est nimis vilificare theologiam et theologos / et dicereeos in vanum laborare: ergo etc. Augustinus primo retractatio

¶ Contra num ca. 14. Scientia diuina beatissimum est et beatitudinem patrie preferre debet: ergo viatores non habent scientiam de diuinis: ergo theologia non est scientia.

¶ Item apostolus ad corin. 75. vbi dicit quod nunc ambulamus per fidem non autem per speciem. Et glosa dicit ibi quod non ambulamus nisi per fidem. non ergo per scientiam.

¶ Tertio sic principia opinata non possunt facere nisi opinionem / ergo nec credita nisi fidem sed principia theologie sunt credita: quia sunt articuli fidei ergo etc In ista questione sic procedam

¶ Primo ponam duas opiniones de ista questione et arguam contra eas.

¶ Secundo ostendam et ponam rationem vere scientie et conditiones eius per se / et per accidens.

¶ Tertio respondebo ad questionem.

¶ Quarto ad rationes opinionum.

¶ Quinto ad rationes principa. tii dico quod est vera opi¬

¶ Circa primum. et nio que ponit theoogiam esse scientiam vere subalternam tamen scientiedeatorum procedit eam ex principiis notis in lumine superioris scientie puta scientie beatorum sicut dicscuiusmodi sunt articuli fidei. Et non propter hoc debet Egari scientia nec perspectiua negatur scientia dato quod procedat ex principiis declaratis in geometria / et supponat sua principia a geometria hoc est enim natura scientie subalterne.

¶ Et aliqui declarant hoc per exemplum de medicina quam habet medicus in expertus docens eam: talis enim dicitur sciens et habero scientiam que procedit ex principiis et propositionibus vniuersalibus / quarum non habet euidentiam per propriam experientiam sed solum modo credit galieno vel ypocrati sicut expartis: ita quod de suis principiis solum habet fidem et tamen habet scientiam et dicitur sciens sic in proposito suo modo. opinione arguitur sic.

¶ Primo Pro ilia scientia subalternata inquetum huiusmodi est vere scientia alias male distingueretur contra scientiam subalternantem in genere scientie sed scientia subal ternata secundum quod huiusmodi supponit sua principia ex alia scientia et habet tantum fidem de eis: ergo siliter in theologia.

¶ Secundo sic. Perspectiuus inquetum perspectiuus est sciens: quia perspectiua secundum quod huiusmodi est scientia sed aliquis potest habere perspectiuam et esse perspectiuus dato quod non habeat geometriam saltem virtute diuina quia sunt habitus essentialiter distincti. ergo siliter aliquis potest haberetheologiam vt vere scientiam dato quod non habeat scientiam beatorum nec euidentiam suorum principiorum.

¶ Tertio sic. Phuns et Commentator dicit. 6. ethicorum quod sufficit ad rationem scientie quod principia eius sint nota inductione aliqualiter / nec oportet quod ex euidentia terminorum omnimoda sint accepta / quia alias nulla essent principia in scientiis propriis vel etiam subalternis vel non essent alia a principiis aliarum et sic multe scientioessent vna scientia / sed non minus sufficit ad rationem vere scientie vt videtur quod principia sint accepta ex assertione multorum fide dignorum ex vita et miraculis eorum / que sunt signa ita rationabilia de testimonioveritatis eorum sicut sunt aliqua sensibilia naturalia in quibus aliquis potest inducere sicut patet in theologia: ergo etc.

¶ Quarto sic. Si theologia non est scientia hoc est quia principia eius vel illa de quibus tractat nunquam in telliguntur nec possunt intelligi euidenter sed solum creduntur hoc non obstat quia hoc est falsum secundum beatum Augustinum. 83. q. 9. vbi dicit quod aliqua primo creduntur et postea intelliguntur qualia sunt ea de diuinis rebus que non patent intelligi nisi ab his qui mundo sunt corde. quod fit praeceptis seruatis quae de bene viuendo accipiuntur ergo etc.

¶ Ad hoc est auctoritas Augustini superius allegata et quadam alia ibidem vbi dicit de theologia huic inquit scientie tribuo ergo etc. Et apostolus I ad corin. 13. distinguit donum scientie a dono fidei sed hec scientia non videtur nisi theologia: ergo etc.

¶ Aliqui etiam. volentes vlterius saluare istam subalternationem et declarare eam dicunt quod aliqua scientia vel ars potest alterisubalternari tripliciter. Unoo quantum ad subiectum sicut per spectiua geometrie et musica arismctice. Alioo ex fine sicut frenefactiua equestri vel militari. Tertio modo ex modo cognoscendi idem diuersimode perfecte et imperfecte sicut naualis astronomie. Naualis enim cognoscit futuram tempestatem demonstratione: quia solum modo ex signis et frequenter expartus est: sed Astronomus cognoscit eam perfecte et propter quod quia per coniunctionem et habitudinem syderum adinuicem quaest causa illius tempestatis. Primoo dicunt theologia vie non subalternatur scientiae beatorum: quia sunt de eodem obiecto et sub eadem ratione nec 2oo quia sunt ad eundem finem. Tertio modo subalternatur quia illud idem quod ista cognoscit credendo et imperfecte illa cognoscit videndo et perfecte: quare etc. istam opinionem arguo sic. primo ex¬

¶ Contra dictis oppinantis scientia vera non stat cum fide de eodem obiecto sicut ipse dicit exprese in. ii. Ii. q I. sed theologia stat cum fide de eodem secundum omnes: ergo theologia non est vere scientia. Sed dicunt aliqui ad hoc quod scientia vere demonstratiua que est scientia propter quid euidens ex principiis per se notis euidenter per resolutionem immediatam in terminos notos via sensus non stat cum fide et ista est scientia subalternans vel saltem nunquam est subali ternata talis autem scientia non est theologia sicut dictum est: et ideo stat cum fide et sic intellexit oppinans vt dicunt.

¶ Contra primo quia dictum primum in se est falsum sicut ostensum est supra. talis enim scientia propter quid bene stat cum fide. Secundo quia non soluit argumentum Cum enim scientia non possit stare cum fide ( sicut dicit doctor) quia scientia est euidens et fides ineuidens / videtur quod sicut de ratione fidei est ineuidentia secundum eum: ita de ratione verefidei cuiuscumque sit euidentia: quia per hoc distinguntur et repuguant ita quod sicut non est dare fidem que non sit ineuidens ita non sit dare veram scientiam que non sit euidens non solum euidentia illationis: quia ista est inter falsa et impossibilia de quibus non potest esse veore scientia sed euidentia principiorum et rei vel obiecti Uel igitur theologia non est vere scientia et sic nec subalternans nec subalterna quod est contra positionem vel non stat cum fide quod est manifeste falsum

¶ Secundo sic subalternans et subalternata nunquam sunt de eisdem veritatibus. Primo hoc patet inducendo in omnibus in illo tertio modo subalternationis quem ponunt alii ex modo cognoscendi: quia naturalis non est de eisdem veritatibus. Primo cum astrologia: sed aliquas priores veritates habet astronomia veritatibus naturalis: quia conclusiones subalternantis sunt principia subalternati sed theologia nostra et beatorum sunt de eisdem veritatibus eque primo licet non eque perfecte / nec repugnat hoc quia sunt de eodem subiecto primo et sub eadem ratione. Hec enim minor confirmatur quia primi conceptus de deo formabiles noti sunt tam nobis quam beatis: et ideo vtraque est de his que de deo primo possunt scire quecunque sint il la quod nunquam reperitur in subalternante et subalterna. Patet iuducendo sicut dictum est supra: licet enim non sit de tot de quot est illa: sed istud non obstat nec facit subalternationem. Tunc enim scientia scientis quatuor conclusiones geometricas subal ternaretur scientie alicuius qui sciret decem quod nichil est dictum: quare etc.

¶ Tertio sic habens scientiam subalternatam potest simul habere vel acquirere scientiam subalternam vel econuerso / quia habens scientiam subalternatam potest simul cognoscere sua principia euidenter et propter quid sed habens theologiam nostram de qua intendunt non potest simul habere scientiam beatorum saltem secundum eos ergo etc. Minor probatur per eos / quia ista scientia stat cum fide visio non stat: ergo etc. Patet etiam quia cognitaenostra vie est enigmatica: visio autem clara: ergo non stant simul saltem secundum eos.

¶ Quarto sic. Illa principia non possunt esse euidentia in habente ipsam nec per resolutionem in terminos statim notos per sensum nec per inductionem requisitam ad scientiam et necessariam: nec per scientiam superiorem ita quod in nullo dependet a scientia superiori in habente / nec sicut al obiecto vel principio: nec sicut a potentia vel habituvel specie vel medio sicut est de theologia nostra respectu theologie beatorum: quia illa non potest haberi cum ista secundum eos. Unde dicere quod theologia propter hoc est scientia simile est ac sidiceretur aliquis scire geometriam: quia credit quod aliquis alius sciat eam vel per aliquem modum alium inquantum illius sunt / non potest dici scientia hoc patet quia scientia necessario dicit aliquam euidentiam: sed de ista theologia sic est quod principia eius non sunt nota ex euidentia terminorum sicut etiam dicunt alii / nec per inductionem sufficientem ad scientiam: quia inductio illa de qua dicit Commentator sexto ethicorum quae sufficit ad scientiam est species argumenti secundum quod ex multis particularibus vel singularibus infertur bonum vniuersale sed articuli fidei qui possunt esse principia per talem inductionem in singularibus haberi non possunt puta quod deus sit trinus et vnus / vel quod christus fuerit incarnatus per talem inductionem in singularibus haberi non possunt. Non enim possum inducere hic deus est trinus et vnus et hic deus est trinus et vnus: et sic de singulis: quia de ipso deo singulari est articulus nec per experientiam potest hoc haberi a theologo aliquo modo: quare etc. Dico igitur quod non est scientia subalternata scientie beatorum proprie loquendo de subalternatione sicut in aliis potest apparere solemnis opinio quod theologia no¬

¶ Alia el stra est scientia vel esse potest in quodam lumine superiori medio inter lumen patrievel glorie et inter lumen fidei. In quo lumine vt dicunt intelliguntur credibilia et ex ipsis conclusiones theologie euidenter deducuntur et scientifice.

¶ Ponunt enim tripltcem gradum noticie diuinorum quorum vnus est credere et est primus / et istum gradum habent simplices fideles. Alius est intelligere et iste est se cundus et hunc habent theologi illuminati et doctores et praesupponit fidem. Iuxta illud Isaie. 7. Niscredideritis non intelligetis. Et iste stat cum fide quantumcumque sit scientificus. Tertius est videre sicut beati vident in patria nude et clare et iste non stat cum fide sicut nec extremum cum extremo.

¶ Dicunt autem vbi supra quod in tali lumine cognoscuntur euidenter termini theologici quantum sufficit ad euidentiam principiorum et deductionem scientificam conclusionum et clarius quam possint cognosci in lumine naturali. Ponitur exemplum de credere sicut aliquis credit astronomo dicenti quod luna eclipsatur de intelligere situt astronomus sciens demonstrationem de eclipsi in absentia non videns eclipsim / de videre sicut ille qui videt eclipsim.

¶ Alio autem loco videntur dicere quod in predicto lumine non cognoscuntur trinum aliter quam in lumine naturali et tamen compleriones euidenter cognoscuntur et quantum ad princidia siue deductiones: et quantum ad conclusiones exdeductionibus. Et adducitur ratio possibilitatis puius ab vno quia quicquid potest deus mediante alio: vt causa efficiente potest sine eo et immediate sed deus mediante noticia terminorum: vt efficiente: potest causare noticiam complexionum pre dictarum: ergo etc. Imaginatur enim quod non sit intrinseca noticia terminorum euidens noticie euidem ti ipsius complexionis ita quod complexio aliunde potest esse euidens quam ex terminis: et quod tale lumen sit possibile potest videri sicut de lumine propheticoin quo prophete multa cognouerunt et quantum ad diuina et quantum ad contingentia que non pragsuerant videre in lumine fidei nec in lumine glorit quia non erant beati: nec in lumine nature. Patet ergo quod inaliquo tali lumine medio inter fidem et lumen glorie.

¶ Secundo probatur quod theologia sit scientia in tali lumine primo per illud Augustini de trinitate. 14. quod hac scientia non pollent plurimi fideles qui tamen pollent fide etc. Sed in lumine fidei non potest haberi scientia: quia et ita pollerent fideles quod est contra Augustinum. ergo in aliquo lumine superiori. Secundo per illud Augustini homelia prima super Ioan. et super illud Ioan. primo. et vita erat lux hominum Ioannes inquit de illis montibus erat de quibus scriptum est. Suscipiant montes pacem populo et colles iusticiam. Per pacem intelligit sapientiam / qua maiores illuminantur: per iusticiam fidem qua minores illustantur. igitur maiores praeter fidem habent sapientiam vel scientiam qua illuminantur puta doctores et superiores. Quod probant etiam per illud Augustini contra epistolam fundamenti. Ego catholicam fidem profiteor et per illam me ad perfectionem vel scientiam peruenire prae sumo / non iam hominibus sed deo intrinsecus mentem nostram illuminante atque firmante. Secundo per Richardum primo de trinitate. Erit itaque intentionis nostre in hoc opere non solum modo probabiles. verum etiam necessarias adducere rationes etc. Et per Anselmum de incarnatione verbi. Auctoritas ista est ca. viii. Si quis legere dignabitur duo parua opuscula meo mologio quae ad hoc facta sunt: vt quod fide tenemus de diuina natura et personis praeter incarnationem necessariis rationibus et auctoritatibus sacre scripture probari possunt.

¶ Ad hoc adducuntur alie rationes. Prima est ista scilicet quod theolo gia est vel potest esse scientia: quia illud scimus esse possibile ad quod scimus nullum sequi impossibile: sed ad articulum fidei quemlibet scimus vel scire possumus non sequi aliquod impossibile. ergo etc. Probatur minor: quia sillogismus per quem probatur sequi impossibile aut peccat in materia aut in forma aut in vtrobique. Si in materia aliqua propositionum est falsa / aut igitur est immediata / et sic ex terminis apparet falsa et possumus statim cognoscere ipsam esse falsam. Primum namque falsum possumus statim cognoscere / quia alias naturaliter erraret intellectus. Aut est falsa conclusa et mediata et hoc per sillogismum peccantem in materia vel in forma Si in materia tunc aliqua propositionum est falsa sicut prius / et est falsum immediatum vel conclusum et media tum sicut prius etc. et erit processus in infinitum vel denominaretur ad aliquem primo falsam quae statim apparet fal sa. Si autem argumentum vel ratio peccet in forma po test aliquis assignare fallaciam secundum artem elenchorum Aristotelis et videre quod non concludit. Potest igitur aliquis scire nullum credibile esse impossibile: ergo aliqua esse possibilia sed in perpetuis non differunt esse et posse: ergo et articulos que sunt de necessariis credibilibus.

¶ Item in lumine supradicto potest cognoscere termi nos cuiuscumque complexi necessarii / immo quod plus est in lumine naturali sicut deductum est superius in secunda questione / licet non secundum istos. ergo et complexiones eorum et mediatas et immediatas. ergo habere scientiam quaere etc. et hec est secunda opinio de lumine. Dicunt etiam quod predictum lumen non infundere in baptismo sed post longuam studii exercitationem super posita fide et disponentibus se ad lumen predictum suscipiendum et habendum. oppinantem Henricum quod ipse in sumContrum ma sua loquens de ista materia dicit quod ad intelligendum scilicet credita nullum lumen speciale requirit aliud a fide: et per consequens multo minus requiritur lumen speciale ad intelligendum sensum litteralem scriptu re et conclusiones theologicas ex illo deducere / et ita non requiritur tale lumen in quo habeatur scientia theologie stans cum fide.

¶ Contra istam opinionem arguunt aliqui primo sic quod non sit dare tale lumen: quia impossi¬ bile est nos habere nobilissimos habitus qui nos lateant sed nullus scit vel experitur in seipso tale lumen

¶ Secundo quia tale lumen nec est gratia gratum faciens: quia multi habent theologiam qui sunt peccatores et sunt perfectiores quam multi iusti / Nec est gratia gratis data quae sit de specialibus donis spiritus sancti de quibus dicitur I ad corin. 12. Alii per spiritum datur sermo sapientie etc. quia ista non dantur ad perfectionem hominis interiorem: sed etiam ad ecclesie edificationem et vtilitatem: quia vnicuique datur manifestatio spiritus ad vtilitatem etc. Sed per istud lumen non possunt alios docere conscientiam suam etiam secundum eos nec est etiam de illis. Isaie. 11. Requiescet super eum etc. quia ista non stant nisi cum gratia ergo est nichil. Tertio quia deus prouidet sufficienter in baptismo de omnibus necessariis ad scientiam fidei: vt videtur sicut et de fide prouidet sed de isto lumine non prouidet in baptismo etiam secundum eum: ergo non est ipsam dare.

¶ Secundo principaliter arguunt quod impossibile est theologiam esse scientiam veram in tali lumine. Tum quia vnusquisque fidelis quantumcumque fidelis et perfectus plus assentit mere theologicis propter auctoritatem dicentis quam propter aliquam ratione vel deductionem: ergo de ipsis non habet scientiam. Tum quia tale lumen et scientia in ipso necessario excluderet fidem propter sui euidentiam.

¶ Tertio quia nullus potest scientifice docere theologica. ergo nullus habet de eis scientiam: quia signum scientis est posse docere.

¶ Quarto quia ita sunt incompossibilia duo contradictoria sicut quatuor vel sicut mille / sed scientia et opinio non stant simul secundum eos: quia inter se dupliciter contradicunt sicut certum / et non certum euidens et non euidens. ergo similiter fides et scientia non stabunt: quia contradicunt vera contradictione sicut euidens et non euidens: sed hic habemus fidem: ergo non scientiam.

¶ Quinto sic. Fides non euacuatur nisi in patria: ergo simul hic habebimus fidem et illam scientiam quam tu ponis in illo lumine: ergo pari ratione de aliqua conclusione geome trica possumus habere simul scientiam geometrie et fidem de ipsa siue credulitatem quod est falsum.

¶ Sexto sic. Si vnus philosophus habens scientiam quod deus sit conuertatur et habeat fidem seu accipiat iam non habebit scientiam de scibili prius propter repugnantiam ha bituum: ergo similiter si habens fidem prius accipiat scientiam illam quam dicis de suo credibili iam non habebit fidem: ergo etc.

¶ Iste rationes contra lumen et istam scientiam nichil valent in se. Et ideo soluo eas et postea adduco alias contra predictam opinionem.

¶ Ad primum dico quod si argumentum est bonum sequitur quod nullus habet caritatem: quia omnem hominem latet caritas sua. Et dico quod istud non valet de habitibus infusis sed solum de habitibus naturalibus acquisitis / cuiusmodi non est tale lumen

¶ Ad secundum dico quod potest dici et est gratia gratis data / et non gratum faciens / et stat sine gratia et stare potest. Tu dicis non datur ad vtilitatem ecclesie dico quod imo quantum ex se est non solum ad perfectionem subiecti vnde et de erotheo dicit beatus Dionysius secundo capitulo de diuinis nominibus quod quasi passus et effectus didicit diuina. Et dicit ibi glosa quod hoc fuerit reuelatione diuina / et erudi tione ac si experimento dixisset. Unde diceretur quod multi sancti prophete et apostoli habuerunt tale lunen et aliqui discipuli quos instruxerunt apostoli. Si autem sit aliquis doctor modo qui ipsum habeat licet scientifice docere non possit nisi discipulus habeat tale lumen / vel diceretur quod non oportet quamlibet gratiam gratis datam dari pro communitate. Sicut etiam doctor quicumque non potest docere aliquem de naturalibus et istis inferioribus / nisi habeat lumen naturale tamen multo efficacius ceteris paribus exhortare et persuadere et monere potest quod non habens tale lumen saltem hoc potest adherentes tale lumen.

¶ Ad tertium dico quod deus prouidet in baptismo de his quae sunt simpliciter necessaria ad salutem: tale autem lumen non est simpliciter necessarium ad salutem: sed fides et caritas etc. sn contra scientiam in isto lumine: Ad priert dico quod illa maior est falsa. dato enim quod aliquis haberet tale lumen et scientia in ipso non adhereret firmius per scientiam quam per fidem: quia nichil est certius homin sua fide non loquendo de certitudine eui dentie: sed adhesionis. verum est enim quod plus adhereret habens fidem et scientiam: quia pluribus modis sed non intemsius per scientiam quam per fidem vel potest dici concedendo maorem ad minorem quod quicumque habet illud lumen plus adheret prae scientiam quam per fidem: quia adhesio quae sequitur euidentiam in tali lumine maior est quam adhesio sequens fidem ad testimonium alterius nec potes michi probare oppositum.

¶ Si enim aliqui non plus adherent quam per fidem. dico quod non habent illud lumen nec scientia in eo.

¶ Ad se cundum dico quod si ad hominem aliquem negantem simultatem fidei et scientiae argumentum / tamen cocludat sicut etiam de ducit et confirmat quarta ratio. Tamen non concludit comtra quemcunque volentem ponere tale lumen / quia diceretur quod fides et scientia stant simul valde bene / sicut dictum est supra.

¶ Ad tertium dico quod non potest dicere habens talem nisi discipulum dispositum etiam tali lumine vt dictum est supra.

¶ Ad quartum dico quod concludit contra opinantem. Ita enim est impossibile quod vna contradictio stet sicut quod centum milia. Et dico quod si opinio et scientia non stant simul propter illam duplicem contradictionem / nec etiam. fides et scientia stabunt propter illam vnicam. Sed argumen tum non est contra eos qui vellent dicere quod tam oppinio quam scientia quam fides de eodem stant simul quod reputo verum esse.

¶ Ad quintum dicendum est eodem modo.

¶ Ad sextum dico quod est contra opinantem. Unde concludo contra eum quod non necessario praesupponit tale lume ipsam fidem nec econuerso: sed vtraque absolute potest haberi sine al tero licet de facto habeatur non habeatur nisi concomitante fide vel praecedente.

¶ Septima ratio solet adduci quia omnis sciens inflectendo se super actum suum potest scire se scire: sed nullus experitur nec potest scire se scire diuina / ergo non est talis scientia. Diceretur etiam ad hoc quod illiqui habebant tale lumen sciebant se scire et intelligere diuina. licet forte possibile sit hoc siue forte quod aliquis sciat aliquid et nesciat se scire nisi habitualiter sed non actualiter. Scire enim qui est actus respectus et scire se scire qui est actus reflexus sunt duo actus distincti essentialiter quorum primus est scire ipse actus respectus. Quod autem primus actus sit sine secundo et posteriori nichil inconueniens. Et frequenter pa tet quod aliquis considerat scientifice de aliqua conclusione et nichil cogitat de seipso an ipse sciat vel nesciat ita quod actu scit conclusione: et tamen actu non considerat se scire: potest tamen hoc cognoscere nec ego nego istud et dico quod illi potuerunt hoc scire. Si autem aliqui non possint hoc scire diceretur quod non habent illud lumen nec actum sciendiin ipso. Et est ista solutio intelligenda de actu sciendi quod potest sciri vel aliter potest dici quod non oportet quod sciens sciat se scire vel possit scire se scire de omni scire sed solum de scire secundum habitum naturaliter adquisitum de scire autem predicto non oportet sicut aliquis potest credere secundum fidem et ex fide infusa et diligere ex caritate infusa: et tamen nunquam potest scire se diligere deum caritatiue nec credere eum ex fide infusa. Et ista solutio magis conuenit cum prima. ve predictam igitur opinionem videtur

¶ Ct et li tamen primo quod non sit impossibile tale lumen ponere sicut nec lumen propheticum quia nullam video repugnantiam in hoc nec ex parte subiecti nec ex parte agentis nec ex parte ipsius effectus nec ex parte status vie qua ambulamus per fidem.

¶ Secundo dico quod in tali lumine potest haberi scientia et noticia euidens de credibilibus et meris theologicis ab aliquo viatore: quia possunt intelligi termini theologici in tali lumine quantum sufficit ad noticiam euidentem et dedunctionem scientificam ex ipsis complexionibus immediatis formatis de ipsis citra visionem. Sed hic dicitur vnum bonum dubium scilicet quod in tali lumine possunt intelligi complexiones vel propositiones euidenter non cognitis terminis aliter quam modo. hoc enim videretur im possibile: quia impossibile est quod cognoscatur aliquid et non cognoscantur omnia intrinseca eius eo modo quo et ipsum cognoscitur: quia alias cognosceretur propositum et non cognosceretur: quia non intrinseca. Unde impossibile est cognoscere domum quin cognoseantur partes eius / sed propositio materialiter constituitur ex terminis sicut dicitur quin to metha. ita quod termini sunt partes intrinsece eius ergo impossibile est quod cognoscatur terminis igneratis vel non cognitis si euidenter.

¶ Item secundo complexio vel propositio importat habitudinem quandam vel relationem extremi ad extremum / hoc dicit complexio vel compositio / sed secundum eos relatio lon cognoscitur nisi per fundamentum cognitum / ergo ista complexio non potest cognosci nisi per terminos cognitos vel terminis cognitis / saltem euidenter sicut et complexio cognoscitur quare etc. Item conclusio scientifice cognoscitur nisi cognitis euidenter principiis vel maiore et minore / et illatione sua ex ipsis: ergo multominus complexio vel propositio cognoscitur nisi cognitis terminis: vt videtur. Quod autem dicunt quod noticia terminorum se habet sicut causa effectiua ad noticiam propositionum. Diceret aliquis quod hoc non est verum sicut nec termini ad propositionem sed sicut propositio materialiter constituitur ex terminis ita noticia propositionis in se continet noticias terminotum quasi partiales ita quod non se habet sicut efficiens ad propositionem: sed sicut materia potius vel quasi nateria seu partes: vel saltem sicut noticie fundamen torum respectu noticie relationum vel relationis / ita quod sicut etiam secundum eos impossibile est quacunque virtute quod cognoscatur relatio / et ignoretur fundamentum. Ita in proposito diceretur quare etc. sed istud sub dubio relinquatur.

¶ Nota hic de noticia terminorum et compositionis vel propositionis seu complexionis quod sicut estimo de terminis propositionis hapetur duplex noticia vna de ipsis seorsum et secundus saltem natura quam formetur propositio et ille naticie terminorum possunt dici causa effectiua noticie complexionis vel propositionis qua cognoscuntur non seorsum sed indistincte a propositione et puto quod secundum cursum naturalem oportet primas noticias terminorum cum ista manere. Alioquin non apparet ratio quare non posset formari vel cognosci complexio antequam haberentur sicut postea si non manerent vel ipsis non manentibus quicquid possit fieri de hoc vertute diuina / et ille noticie non sunt partes huius tertie que est complexionis sed sunt prime ad ipsam. Et credo quod vertute diuina potest haberi sine illis non tamen sequitur quod intelligatur complexio non intellectis terminis sicut patet vel saltem intelliguntur eadem intellectione qua complexio vt dictum est.

¶ Tertio videtur michi hoc quod istud lumen non sufficit ad habendum noticiam euidentem de terminis siue etiam de complexionibus theologicis. Et arguo sic. Lumen est in quo vel sub quo videtur aliud. Non enim est obiectum quod videtur saltem in proposito. Nec est illud per quod videtur quia non est potentia. Cum ergo non sit illud quod videtur vel intelligitur requiritur vltra lumen ipsum obiectum sufficienter presens nec presentet obiectum ad hoc vt talis noticia intellectiua / abstractiua habeatur: sed hoc non potest conuenire subiecto per seipsum vel in seipso: quia talis praesentia per accidens se habet ad noticiam abstractiuam sicut dictum est supra. ergo lumen non sufficit. Iterum sicut dixi oportet obiectum praesens representatiuo ad talem noticiam / sed lumen non representat obiectum nec est similitudo obiecti sicut nec lumen intellectus agentis representat obiectum: sed species impressa vel expressa ita hic sed ipsi non concedunt speciem impressam. Iterum etiam deus non habet speciem expressam in fantasmate distincte reprasentantem ipsum: ergo tale lumen non sufficit: quia nullo modo per tale lumen nisi ponatur aliud habetur sufficiens presentia obiecti ad noticiam euidentem abstractiuam terminorum nec etiam principiorum.

¶ Quarto dico quod licet impossibile sit inesse viatori aliquam theologiam euidentem in isto lumine cum aliis requisitis ad ipsam. quia impossibile est quod theologia nostra vie quam habent coniter doctores et ad quam potest homo deiuenire per exercitium studii adiutus fide possit esse euidens scientia nec aliquid eiusdem rationis cum ipsa. Et in hoc comtradico sibi: quia videtur dicere vel velle quod idem habitus qui acquisitus est per studium adiutum fide qui est ineuidens possit fieri scientia et habitus euidens superueniente illo lumine infuso a deo / licet enim eadem obiecta possint esse euidentia per vnam aliam theologiam possi bilem in illo lumine nunquam tamen idem habitus potest esse euidens qui prius fuerat ineuidens. Et hoc probabitur vbiostendetur quod theologia nostra nec est nec esse potest scientia proprie accipiendo scientiam sicut nec fides potest esse scientia et sicut opinio non potest esse scientia hec de primo articulo principali. particulus est videre quid

¶ Secundus est scientia prpter quid et prpriedicta sicut capitur ab Aristotele in primo posteriorum Dico igitur quod scientia formaliter accepta proprie loquendo de ea est noticia intellectualis certa et euidens alicu ius veri necessarii complexi euidenter deducti ex aliobus necessariis prius notis euidenter mediate vel mediate. Per hoc quod scientia dicitur esse cognitio differt ab omni actu vel habitu voluntatis vel cuiusmodi potentie que non est cognitiua per hoc quod dicitur intellectualis differt ab omni actu et quocumque pertinente ad potentias sensitiuas in quibus non est proprie scientia Per hoc quod dicitur certa differt a suspitione et opinione que vniuersaliter et necessario ex genere suo certitudi nem non habent sicut scientia. licet opinioni non repugnet certitudo. Per hoc quod dicitur euidens testimonio proprioscilicet differt a fide vel credulitate que non potest dici scientia eo quod non est sic euidens proprio testimonio: sed innititur testimonio alterius. Per hoc quod dicitur quod est veri¬ dicitur differre ab omni habitu vel actu erroris qui est certe falsus: quia scientie non potest subesie falsum: ita quod semper conformatur obiecto. Per hoc quod dicitur necessarii dicit esse a suspicione et opinione quae possunt esse de com tingentibus propter quod Aristoteles dicit quod de singularibus corruptibilibus non potest esse scientia: quia tunc contingeret quandoque scientiam non esse scientiam: quia contingeret ipsam falsificare per mutationem obiecti contingentis et possibilis aliter se habere ipsa manente ea dem in anima quae prius erat. hoc autem est impossibile. Perhoc quod dicitur complexi differt a simplici intelligentia terminorum quae non potest dici scientia nisi virtualiter. Per hoc quod dicitur euidenter deducti distinguitur ab ignorantia dispositionis aggrauat per paralogismum peccantem in forma cuius deductio non est euidens: sed peccat secundum aliquam fallaciam et ideo nullus paralogismus potest generare scientiam. Per hoc quod dicitur ex aliquibus necessariis differt ab omni noticia aggrauata per syllogismum falsigraphum pecccantem in materia et per syllogismum dyaleticum vel probabilem quorum prius procedit ex falsis et secundus ex probabilibus non necessariis propositionibus et si forte aliquando necessariis non tamen euidenter necessariis. Per hoc quod dicitur prius notis euidenter differt ab intellectum qui est principiorum immediatorum ergo sunt primo nota in genere complexorum que dicitur intellectus secundum Aristotelem primo posteriorum quia principio rum est intellectus scientia vero conclusionum: vt dicit ibidem. Intellectus enim est habentium euidentiam ex terminis simplicibus non ex veris prioribus: quia circa simplices terminos vel intelligentiam simplicem ipsorum non est veritas vel falsitas sicut dicitur tertio de anima et. 6metha. Et intellige quod non requiritur ad veram scientiam quod ista sint prius nota tempore vel duratione sed sufficit quod prius natura sicut ponit Aristoteles. 6. metaphi. quod principia vel maior et minor sunt priores natura ipsa conclusione. Per hoc quod dicitur mediate vel immediate datur intelligi quod non solum noticia conclusionis generata ex principiis immediatis est scientia: vtrum etiam illa que est ex principiis mediatis que possunt per alia mediata demonstrari sicut patet de principiis scientiarum subalternarum.

¶ Ista sunt per se ad scientiam pertinentia prout scientia non extenditur large ad fidem eo modo quo dicit August. 19. de trini. c. absit inquit: vt scientie nos negemus quae testimonio aliorum bidiscimus. Accipiendo etiam proprie scientiam non vt distinguitur contra sapientiam ab eodem Augustino. 12. de trinitate quod ad sapientiam pertinet eternarum rerum cognitio ab scientia vero humanarum rerum. Sed accipiendo scientiam et scientie prout accipit philosophus primo posteriorum vbi dicit quod scientie opinamur vnum quodque simpliciter et non solito modo quod est secundum accidens cum causam arbitramur cognoscere propter quam res est et quoniam illius est causa et non est comtingere hoc aliter se habere. Et hoc scire est per de monstrationem cognoscere: vt dicit. Et statim sublungit quod scientie est: vt diximus vel possumus necesse est demonstrationem scientiam esse ex veris et primis et immediatis causisque cognitionis notionibus et prioribus. Et loquitur hic de scientia in potissimo statu que est ex principiis immediatis licet etiam illa que procedit ex principiis mediatis sit scientia sicut dictum est supra. Et ista dispositio scientie se extendit tam ad scientiam habitum quam ad scientiam actum.

¶ Sunt alique enim conditiones quae conueniunt scientie alicui vel scientiis aliquibus non per se inquantum scientie sunt absolute: sed inquantum sunt de obiectis creatis vel in tali vel tali intellectu vel aliunde quocumque.

¶ Prima est quae tenm se exparte obiecti quod scientia aliqua est de vniuersali. Si enim hoc conueniret scire per se vnde scientia et ex suo genere numquam posset esse scientia de singulari aliquo: et sic nec dedeo quod falsum est. Sed dico quod omnis scentia de creatura tanquam de obiecto primario est de vniuersali. Quod probatur quia omnis scientia est alicuius passionis proprie de subiecto proprio et adequato sibi quem concludit demonstratio de illo subiecto: sed nullum singulare creatum potest habere propriam sibi passionem nec determinare sibi aliquem: non enim sortes determinat sibi risibilitatem absolute et in communi: quia tunc Plato non posset esse risibilis nec hanc risibilita tem quia cum ipse sit subiectum eiusdem rations cum platone et sua passio: puta hec risibilitas cum risibilitate platonis non potest sibi plus determinare hanc quam illam / nec passio hec potest plus esse determinata ad hoc subiectum quam ad illud. ergo de singulari creato non potest esse scientia: sed est de vniuersali. puta de specie vel natura specifica que sibi determinat passionem talem adequate et primo ex suis principiis: ita quod primo sibi inest et cuicumque per ipsam sicut dicitur in descriptione vniuersalis primo poste.

¶ Secunda conditio est quod scientia acquiratur per medium demonstrationis quod est diffinitio proprie sumpta vel quod quid est diffinitiuum: et hoc etiam prouenit ex parte obiecti creati quod est species: siue sit subiectum siue passio: cuius diffinitio accipitur pro medio. quia omne creatum quod est species limitatum est ad certum genus et certam differentiam sicut ad principia intrinseca sibi ex quibus inest quidditatiuo constituitur vel ad materiam vel et forma si sit compositum: et ideo oportet necessario quod demonstratio propter quid in creaturis procedat ex istis: sed in singulari illimitato quod est deus non oportet hoc: nec oportet quod proprie loquendo habeat principia intrinseca dato quod de ipso sit scientia et demonstratio etiam propter quid sicut nec oportet quod sit species vel aliquod vniuersale.

¶ Tertia conditio est etiam que prouenit ex parte subiecti vel obiecti creati quod nulla scientia vel demonstratio potest concludere nec concludit passionem aliquam essentialiter distinctam a subiecto actualiter inesse subiecto. Et hoc patet quia conclusio demonstrationis non potest esse falsa. Sed si aliqua aliqua scientia vel demonstratio concluderet passionem talem actu inesse subiecto posset esse falsa et falsificari quia talis passio posset non inesse actu eo quod deus omne prius essentialiter distinctum potest facere sine posteriori cuiusmodiest passio talis respectu subiecti ergo etc.

¶ Quanta conditio est: quod scientia procedat. ex causis subiecti vel passionis inesse: hoc prouenit scientie ex obiecto creato quia omne creatum necessario est creatum et nihil per se habet rationem priorum essentialiter distincti respectu alicuius cum sit causa eius vel reducta aliquo modo ad causam. Et ideo oportet quod scientia et demonstratio propter quid procedat ex causis hoc autem non oportet vniuersaliter de omni scientia puta de scientia de deo vel alicuius eiusdem sibi realiter quod non potest esse creatum: tamen de deo poasuns formari complexiones immediate ex quibus quasi prieoribus intellectu et quasi prius natura intellectis alie complexiones mediante propter quid et a priori de monstrantur ac si realiter distinguerentur ab ipso et in ipso vel ab ipso praedicta demonstrata causarentur.

¶ Quinta conditio est qua prouenit in scientia ex imperfectione subiecti puta quod procedat secundum discur sum silogisticum in quo prius natura et duratione principia cognoscuntur quam conclusiones ex potentialitate et imperfectione intellectus. De intelligentia etiam dicitur quod non discurrit: sed cognoscit conclusionem imprincipio nisi ex principio: nec post non curo de hoc In intellectu autem diuino perfecto non existente in potentia sed semper in actu impossibile est esse talem discursum secundum rem: quia nihil expectat de perfecton ne vel cognitione: nec per consequens potest vnam recipere post aliam: sed vno simplici intuitu que primo secundum rationem intelligendi cadit super terminos. quam super principia et prius super principia quam super conclusiones verissime sit omnia et perfectissime non discurrendo ab vno in aliud secundum moram durationis vel sud cessionis: sed solum secundum ordinem rationis. Hec de secundo articulo similiter et scientia in subiecto creato vere est creata non sic in deo sed magis causa. est respondere

¶ Tertius articulus ad questionem Utrum theologia sit scientia proprie dicta eo modo quo dictum est supra de scientia. Et dico breuiter quod distinguendo theologiam penes substantia. Theologia triplex est in genere / vna est dei / alia est btorum / et alia viatorum. Theologia dei est necessariorum et est contingentium. Et similiter alie suo modo.

¶ Modo dico de theologia dei quod prout cadit super necessaria complexa secundaria et mediata: quod ipsa est verissime scientia formaliter eo modo quo dictum est supra: quia in ipsa verissime saluantur omnes per se conditiones descriptiones scientie superius enarrate: sicut patet in singulis inducendo. Et potest probari quod vbique est dare plures perfectiones ordinem habentes ad primam et originaliter seu radicaliter contentas. In prima ibi potest fieri demonstratio talium perfectionum in inuicenita quod secunda potest demonstrari de prima per rationem prime vel saltem tertia de prima per secundam: quia dicunt aliqui quod in deo secunda perfectio non potest demonstrari propter quid de prima / eo quod prima simpliciter simplex est. et ideo non potest habere rationem notiorem seipsa respectu prime proprietatis: quia saltem ordinem habent in ter se et talem habitudinem quantum ad hoc ac si essent realiter distincte et per consequens ita possunt demonstrari: sed in diuinis est dare tales perfectiones plures essentialiter ordinatas quomodocumque distinguantur et in telligitur iste ordo: quia in ipsis non est possibilis processus in diffinitum. ergo etc.

¶ De theologia dei ipamet prout cadit super contingetia: dico quod licet sit noticia certa et euidens et infallibilis: tamen proprie loquendo non est scientia quia deficit sibi illa conditio quod non est veri necessarii: habet tamen aliquas conditiones scire.

¶ DeTheologia beatorum dico quod ipsa est duplex. vna necessariorium et vna contingentium. De theologia necessariorum scibilium etiam mediata et complexa quae conuenit beatis: vt beati sunt. Dico sicut dixi supra quo modo de theologia dei prout cadit super necessaria mediata complexa quod ipsa est scientia vere propter quid quantumcunque habeant vnum actum et vnicum simplicis intuitionis omnium in verbo suo modo sicut deus quiquidem actus primo secundum naturalem intelligendi ordinem cadit super terminos quam super principia et super principia quam super conclusiones. etc. sicut dictum est de deo suo modo. Nota quod in deo nec in beatis principium seu noticia principii sit ratio cognoscendi conclusionem et sit motiua ad noticiam conclusionis sicut in nobis sed magis diuina essentia est ratio intelligendi omnia ista ordine quodam: tamen ac si vnum ex alio cognosceretur: quia prius principium posterius conclusionem vtrum tamen in aliquo prius nota quod est essentia diuina. Unde non est semper necessarium quod deductio conclusi nis ex principio sit ratio cognoscendi conclusionem sicut patet in icientia dei et beatorum quam habent in verbo: et hoc facit ad intellectum descriptionis date superius de scientia.

¶ De theologia vero contingentium dico quod ipsa proprie loquendo non est scientia sicut dictum est supra de theologia dei respectu contingentium quia sibi deficit conditio et ratio per se obiecti scientie: est tamen certa cognitio et euidens predictorum contingentium per rationem primi obiecti theologici eo modo quo dictum est supra. Assimilatur enim intellectui principiorum aliquo modo / saltem thologia prime contingentis hoc intellige si ita sit: quod beati in verbo habeant noticiam aliquorum contingentium quod est dubium quia non accipit principium ex aliqua priori complexa sicut dictum est supra: et adducit vnus doctor.

¶ De theologia viatorum. dico quod vna est possibilis abstractiua euidens et demonstratiua respectu necessariorum mediatorum de deo: sicut probatum est in prima questione: et non curo modo vtrum in lumine supradicto in secunda opinione possit haberi vel non. Et illa est verissime scientia de deo quia habet omnes conditiones superius requisitas et positas in descriptione scientie. Et est vere scientio et potest aliquis esse vere sciens per eam euidenter et domodo stratiue viator existens nihil habens incompossibile statui vie nec actui sicut dictum est supra.

¶ De theologia autem contingentium sit possibile haberi per reuelationem abstractiuam et euidentem a viatore dico quod non est scientia proprie dicta nihilominus quam alie contingentium supradicte.

¶ Alia est theologia viatorum quam habent modo doctores exercitati in studio sacre scripture adiuti fide et lumine naturali concurrente qua sciunt scripturam exponere controuersias soluere fidem saluberrimam in catholicis nutrire contra hereticos et aduersarios defendere et roborare et dubia scripture declarare. Et rationibus aliqualibuilla que sunt mere theologica quae non possunt haberi ex puris naturalibus approbare: et sic de aliis esgo faciunt moderni theologi. Et dico quod ista duple / est et habet duas partes vna versatur circa contin gens et alia circa necessaria De illa que versatur circa contingentia puta circa aliquos articulos fidei de facto: puta quod verbum est incarnatum: et consequentia ad istum articulum: et sic de similibus. Dico quod non est scientia proprie dicta: quia deficit sibi conditio perse necessaria obiecti scientie proprie dicte quia obiectum debet esse necessarium: et ponitur contingens. vero nostra que est ne¬

¶ De theologia cesariorum que sunt mere theologica vel ex ipsis necessario consequitur et non ex aliis. Dico quod nec est nec potest esse scientia eadem manente specie vel numero: loquendo proprie de scientia modo quo dictum est supra: nec subalternans alquem: nec alicui subalternata: nec in lumine fidei: nec in lumine nature: nec in lumine illo medio: nec in lumine patrie si esset possibile eam ibi stare.

¶ Et arguo sic. impossibile est quod ille habitus sit scientia proprie accepta qui quando inest alicui non facit ipsum esse vere scientem in quocumque lumine insit: sicut impossibile est albedinem esse subiecto aliquo per informationem: et non faciat vel det esse album illi quandocumque inest et qumocumque: ex quo formaliter inest: sed habitus istius theologie multis theologis inest: et non facit eos esse vere et proprie scientes euidenter. eo modo quo descripta est scientia supra. ergo etc. Maior patet minor proba tur: quia nullus est habens hanc theologiam qui non magis assentiat cognito propter auctoritatem dicentis quam propter quancunque deductionem inquantum hanchabes theologiam: non dico modo de alia possibili ergo non facit ipsum scientem. ergo etc.

¶ Item impossibile est quod conditio sit magis certa quam principium quia propter quod vnum quodque tale: et illud magis primo posteriorum sed in quocumque processu theologie que est circa mere theologica principium est creditum tantum: et ei assentitur propter auctoritatem dicentis vel scripture ex testimonio alieno. ergo impossibile est quod conditio per istum habitum vnquam sit scita¬

¶ Item actus et habitus sciendi non videntur dependere nisi ex subiecto vel obiecto et potentia per se principiis: et lumine in quo possunt haberi talia principia: non autem a voluntate et assensu suo quandiu intellectus conuertitur ad talia obiecta non impediente voluntate aut retrahente vt si a voluntate non nisi vt a copulante aciem intelligentie cum obiecto: non vt a causante assensum in intellectu: sed iste habitus theologicus et actus eius necessario dependent ab istis: sed etiam ab assensu voluntatis hiis que sunt fidei: etiam secundum illos ponentes lumen: et secundum primos qui ponunt subalternationem: quia omnes necessario praesupponunt fidem: et nullus potest credere nisi volens ergo non est scientificus iste habitus.

¶ Preterea non video quare eadem ratione non posset dici aliqua opinio de aliqua necessario posse fieri et esse scientia in aliquo lumine superiori vel vertute diuina quod est impossibile sicut impossibile est quod fides sit scientia et quod sit vel fiat opinioin quocumque lumine: Dices quod immo quia deus posset facere eandem noticiam / quam facit mediante assensuvoluntatis immediate: et sine voluntate cooperante: et ita non dependent ab ea. Et posset dici scientia dico quod nihil valet. Si enim deus faceret immediate talem noticiam: non propter hoc esset alterius nature: nec esset scientia sicut nec prius. Ita enim dicerem tibi quod optnio posset esse scientia: quia posset causare eam immediate sine medio illo probabili. Eiusdem enim rationis est homo creatus et generatus vt patet: ideo non valet.

¶ Item si ista theologia est scientia aut hoc est propter certitudinem adhesionis que habetur de illis ex quibus procedit: aut propter certitudinem illationis illorum ad que procedit: aut propter lumen superueniens quia ipsum non immutat naturam eius nec propter certitudinem adhesionis: quia tunc fides posset dici scientia: nec propter euidentiam illa tionis: quia ista est inter falsa vt asinus est homo: asinus est risibilis et tamen non facit scientiam de rebus ipsis: nec de antecedente nec de consequente. quare etc.

¶ Item quero a te qui ponis istudm lumen in quo ista theologia potest esse scientia. Utrum lumine superueniente maneat ista in natura propria. An vtrum cor rumpatur et vna noua alia dicatur. Aut vtrum in aliantransmutetur: si manet non est scientia nec facit scientem: sicut nec prius si corrumpatur non est scientia immo nihil est / si in aliam transmutatur aut illa est eius¬ dem rationis cum ista et non est scientia sicut nec prima / aut alterius rationis: et sic nulla eiusdem rationism cum ista est scientia: quod est propositum. Tu dicis nullum istorum est si primo modo perficitur. Dico quod non valet quia si perficitur hoc non est nisi per aliquod additum eiusdem rationis quod non mutat naturam vel speciem eius. quare etc. vx breuiter quod nec est scien¬

¶ Dico igitu. est tia nec possibile est ipsa: esse propriam scientiam sicut impossibile est hominem esse asinum: in essentialiter enim ordinatis deficiente primo deficit et secundum: euidentie enim principii et conditiones sunt ordinate essentialiter in processu scientifico diffiniente. ergo euidentia in primo ex quo pro ceditur: et ex ipso solum procedi potest per talem habitum necessario deficit euidentia in conclusione: et per consequens scientia sic est in proposito. ergo etc.

¶ Sed tunc restat declarare qualem habitum habent theolo gi super fideles qui non habent de credibilibus nisi fidem. Dico hic quod theologus habet habitum declarandi scripturam et arguendi ex ipsa et soluendi repugnantiam: et hoc vel ex propriis sicut per vnum locunscripture exponitur alius: vel ex aliis scientiis etiam arguendo ad ostendendum aliquando possibilitatem eo rum quae sunt in theologia. Sed dico quod nullus istorum habituum pro quanto est theologicus est habitus scientialis nec euidens. Si enim ex vno loco scripture quia arguat vel probet vel declaret alium / planum est quod vtrumquod est creditum / et sicut creditur antecedenti vel declaranti: ita et consequenti vel declarato. Tu dicis immo Paulus demonstrat et scriptura in pluribus locis. Si christus resurrexit et nos resurgemus. Dico quod in mere theologicis in scriptura sacra nulla est demonstratio vnde quod simus resurrecturi hoc est creditio sicut etiam quod christus resurrexit: et ita creditum est consequens sicut et antecedens: et sic de aliis. Si vero huiusmodi declarans scripturam vtatur aliquibus comnmunibus aliis scientiis: et declaratis in ipsis ad declarandum aliquid theologicum: sicut frequenter modo faciunt doctores immiscentes phica theologie. Dico quod si in ipsis est euidentia quod hoc non est inquantum theologica sunt sed inquantum aliena et si adducuntur ad declarandum aliquod mere theologicum nunquam faciunt euidentiam scientialem de ipso: sed tantum probabilem: quia ad hoc non sufficiunt. Et frequenter talibus coassumuntur aliqua que sunt fidei: et monre credita ad declarandum aliquid mere theologicum / et tunc non est maior euidentia in conclusione quam in credito assumpto: nunquam enim est maior euidentia conclusionis quancuiuscumque praemissarum vnde et in mitionibus semper conclusio sequitur debiliorem praemissam. dico breuiter quod purus theo¬

¶ Sic exgo logus secundum quod huiusmodi et inquantum ad habitum et quantum ad obiectum / nullum habet habitum euidentem / qui vere et proprie posse dicit sed tantum largo modo posset appellari: sicut et Augustinus dicit nos scire improprie loquendo illud quod per fidem testimonio aliorum didiscimus et habitus quidem explicatiuus declaratiuus concordatiuus sacre scripture qui acquiritur per studium cum lumine naturali adiuta fide. Et potest dici fides quedam excepta. hec de tertio principali.

¶ Notahic quod fideles communiter habent fidem infusam dearticulis: et similiter acquisitam et de hiis que credenda eis proponuntur de sacra scriptura similiter et theo¬ logi talem habitum habent.

¶ Secundo theologihabent habitum declaratiuum sacre scripture: et sic expositiuum et concordatiuum repugnantiarum: quae videntur ibi esse: et hoc ex propriis sicut per vnum locumsacre scripture exponiur alius vel concordatur et talis aliquo modo theologia potest dici. primus magis dicitur fides licet etiam aliquo modo theologicus habitus vel theologia possit appellari.

¶ Alium habitum habent deductiuum conclusionum theologicarum ex articulis et creditis quasi ex principiis: et iste magis proprie dicitur theologia: quia magis assimilatur modo scientifico in aliis scientiis et noticia illarum conclusionum deductarum ex principiis vel articulis creditis: quorum est fides proprie dicitur theologia que habetur communiter per studium: que magis proprie dicitur theologicus quam alii precedentes

¶ Quartum habitum habent defensiuum vel probatiuum per rationes demonstratiuas vel probabiles philosophorum qui assumuntur in obsequium theologie: et talis habitus non est theologia sed potius philoso phia. Sed si fiat defensio ex propriis vel probatio talis pertinet ad praedictos habitus: scilicet secundum et tertium: et omnes isti possunt acquiri vel naturali ter et in naturali lumine excepta fide infusa vel sal tem in intellectum adiuto fide cum naturali lumine: sed est dare quintum habitum theologie abstractiuum possibile viatori de quo dictum est in prima que stione et iste non habetur communiter a fidelibus nec potest haberi vel acquiri virtute luminis naturalis etiam adiuti fide sed modo predicto in questione primalus est soluere ad

¶ Quartus artu lrationes aliorum

¶ Ad primum quod prima opinione quod theologia est scientia subalterna. Quando dicis quod scientia subalterna secundum quod huiusmodi est scientia / concedo. Cum dicis quod tantumodo habet fidem de suis principiis. Dico quod hoc est falsum: sed vel habet noticiam eorum ex sensu euidentem: sicut perspectiua ex sensu habet quod radius visibilis a speculo reflectitur ad oculum directe vel ex scientia superiore probante sua principiarita quod vel non est actu sciens: vel necessario habet euidentiam de suis principiis altero istorum duorum modorum vel aliunde: quia sicut perspectiua non esset scientia nec posset esse nisi sua principia possent esse euidentia istorum duorum modorum vel aliunde: ita non potest aliquis sciens perspectiuam nisi habeat eudentiam principiorum vel sciat ea reducere in sensum immediate vel in prima principia: que omni intellelectui stanti nota sunt ex terminis. Unde et si principia perfpectiue non possent cognosci euidenter nisi propter quod per geometriam. Dico quod aliquam scire perspectiuam et non geometriam est vnum nihidictu et ignorare vocem propriam. Quod dicitur de me dico inexparto dico quod non habet scientiam ex quo stat in sola credulitate principiorum. Tu queres quareergo magistratur dico quod idem quero a te quare magistrantur theologi. cum tamen maiores theologiet doctores qui vnquam fuerunt dixerunt quod theologia non sit proprie scientia. Responde mihi / et ego tandi. Similiter quare magistrantur decretiste et legiste vel potest dici quod scientia medicine potest haberi per experimentum et euidentiam suorum principiorum a nobis viatoribus non sic theologia nostra.

¶ Ad se cundum dico quod virtute diuina potest stare perspectiua siue geometria: immo virtute nature si principia perspectiue non solum sunt cognoscibilia propter quid per principia geometrie: sed per reductionem insensum et euidentiam sensus. Si autem deus possit facere eandem euidentiam de principiis eius immediati quam et mediantibus principiis geometrie et facit eam tunc stat prespectiua sine geometria: quod non habet locum in proposito in quo nulla est euidentia nec a deo nec aliunde. Si non et tunc nihil ad propositum

¶ Ad tertium dico quod de dicto commentatoris supra quod non est ad propositum: loquendo de principiis communibus scientiarum acceptis per inductionem in singularibus sensibus quod non habet locum in principiis vel articulis fidei.

¶ Ad quartum dico quod nunm quam mere theologica per theologiam nostram euidenter intelliguntur sed vel improprie accipitur intel ligere pro tali explicatione vel declaratione supra dicta et hoc est intelligendum in patria: vbi sunt per fecte mundi corde: et implentes praeceptum de diuina caritate: vel hoc est intelligendum non per theologiam nostram que habetur a doctoribus communiter sed perillam reuelatam abstractiuam possibilem de qua dictum est inprima questione: quam habuerunt: vel videtur mul tum probabile montes illi magni de quibus fuit Iohanes secundum dictum Augustini. Ad aliud Augustini dico quod accipit ibi scientia large: et absolute pro scientia fidei vel noticia certa quacumque que proprie non. est scientia.

¶ Ad aliud apostoli de dono scientie per idem potest responderi vel potest dici quod per illud intelligit scientiam illam possibilem abstractiuam quam ipsemet habuit vt videtur sed non de ista. ri alterius opinionis dico

¶ Ad primui it quod est Augustini huic scientie tribuo sicut dictum est ad aliam auctoritatem est large loquitur de scientia.

¶ Ad secundum de pacequa montes illuminantur dico quod ista pax non est theologia nostra sed est illa possibilis que fuit eis dataputa Iohanni et paulo: siue illo lumine quod tu ponis siue no: vel si intelligatur theologia nostra non oprpropter hoc quod sit scientia proprie dicta.

¶ Ad tertium de ricardo: dico bene quod ad probandum multa theologica possunt adduci rationes necessarie per theologiam illam aliam possibilem / et forte in illo lumine quod ego reputo possibile vel etiam a beatis in lumine glorie: licet non sit necessarium haberi ipsum si doctoribus: sed dico quod non per theologiam nostram: immo dico quod tales latent nos et industriam nostram.

¶ Ad aliud contra epistolam fundamenti dico quod Augustinus vel intelligit de scientia vera patrie ad quam ambulamus per fidem: et hoc videtur intendere perillud non iam hominibus sed deo intrinsecus men tem nostram illuminante et infirmante: vel etiam de ista theologia / quam vocat veram scientiam quia scientia virorum sed improprie dicta.

¶ Ad aliud Anselmi dico quod euidenter non assignat demonstrando: potest ad ipsum sicut ad praecedentia responderi et ad auctoritates similes que sonant theologiam esse scientiam. ti rationem eorum dico: et

¶ Ad priimai. et ad secundam: quod in lumine tali quod ipsiponunt per aliquam theologiam euidente possibilem que dicta est supra: vel forte sine talilumine possent cognosci demonstratiue mere theolo gica et sciri: sed dico quod nunquam per istam theologiam quocumque lumine superueniente. Et quando dicitur est illud scitur esse possibile de quo scitur quod ad ipsum nosequitur aliquod impossibile. Dico quod ista non est vera¬ absolute loquendo: quia ad vltimum impossibile si est ipsum dare nullum sequitur impossibile: ex parte illa qua est vltimum: et tamen non propter hoc scitur possibile. Preterea posset esse illud impossibile de primis impossibilibus ad quod nullum sequeretur maius impossibile ex cuius impossibilitate maiore vel magis euidente sequatur vel possit concludi illud fuisse impossibile. Ad minorem que dicit quod ad quemlibet ararticulum possumus scire non sequi aliquod impossibile. dico quod hoc est falsum. Nam sicut mere credoarticulum: ita mere credo ipsum non esse impossibilem vel ad ipsum non sequitur aliquod impossibilie. Dicit quod immo quia syllogismus per quem probatur sequi impossibile aut peccat in materia aut in forma: dico quod in vtroque potest peccare. Tu dicis si peccat in forma potest solui per artem elencorum. Ego dico quod non oportet qui scit artem elencorum in generali: sicut scitur a logicis et a nobis ( non loquor modo de deo nec de beatis ) quod propter hoc possit eam applicare et vti ea in omni materia: sed ars excedit intel lectum: sicut in particulari in qualibet materia applicanda nec ipse Aristoteles sciuisset soluere deci mam partem argumentorum peccantium in forma: que potuissent sibi fieri: sed fuisset ligatus in multis sicut vna capra.

¶ Secundo dico quod potest peccare in materia et altera propositio vel ambe erunt false: nec scianeuidenter ipsas esse falsas. Tu dicis aut erit prmum falsum non confusum sed mediatum falsum ex terminis: et sic statim patebit ex terminis esse falsum: dico quod non oportet quod sit mihi euidens falsum. Nota hic exemplum de Aristotele qui conclusit eternitatem mundi vel mundum esse eternum que est conclusio falsa et conclusa ex falso vel ex falsis: per consequens et tamen non potuit videre falsitatem istarum omnium nec sequitur quod necessario errauerunt: vel naturaliter quia debuit stare neuter. Apparentia enim vera licet non ducant naturaliter intellectum in nouitatem mundi non tamen ducunt in eternitatem mundi: et ideo nimis extendit apparentia et intellectum suum plusquam debuit et errauit: putans quod sicut videbat nunc moueri celum ita fuerit semper quod tamen non oportet nec sequitur quod recipiam illud pro vero ita quod errem naturaliter: sed stabo neuter ita quod nec sciam hoc nec illud per consequens: si sillogismus peccat vel non peccat et sic etiam nesciam si concludit vel non. Potest etiam falsum esse mediatum et tunc respondendum est eodem modo ad illam deductionem vlteriorem que deducit vel ad falsum immediatum vel ad pctantum in forma sicut iam responsum est. quare etc.

¶ Ali ter respondet vnus doctor quod licet scientia ad articulum no sequi impossibile pro tanto quia de omni pro positione accepta in contrarium possim scire ipsam non esse necessariam: tamen non scio hoc per istu modum quod omnem propositionem que falsa est in se acceptam in contrarium possim probare ipsam esse falsam: et ideo nescio simpliciter loquendo et euidenter nullum sequi impossibile et necessario. Et ponit exemplum: possum scire quod istud argumentum non valet contra trinitatem. Nulla essentia eadem subsistit in tribus personis: sed si esset trinitas eadem essentia in tribus subsisteret: ergo non est trinitas. Possum enim scirequod maior non est necessaria: nec vniuersaliter vera necessario. Quod si probatur per inductionem in aliis essen tiis creatis et limitatis fit fallacia consequentis: ita non est in istis. ergo nec in aliquo alio: tamen non possum scire ex hoc an sit trinitas vel non sit trinitas: quia non possum ostendere in proposito praedictam propositionem esse falsam / sicut qui probaret quod astra sunt pa ria quia sunt incorruptibilia. Dico quod bene posset responderi vel sciri quod ex incorruptibilitate eorum non sequitur paritas / et ita argumentum posset euidenter deficere: et possem ipsum soluere: sed ex hoc nescirem vtrum astra sint paria: vel vtrum sint imparia. ita in proposito non oportet dato quod sciamus soluere contraria articulis et credibilibus non tamen scimus ea.

¶ Ad secundum respondeo sicut dictum est supra in secunda questione ad vltimum argumentum pro positione philosophorum. pale de lumine su¬

¶ Ad primum principernaturali. Dico bene quod possibile est dare tale lumen in quo hab tur noticia aliqua que esset vera scientia. Sed dice retur quod istud non est lumen fidei nec esse potest: quia est imperfectum et insufficiens ad hoc: nec sufficit ad intelligenda illa diuina euidenter sicut lumen natura le: quod determinatum est faciendum euidentiam de isti inferioribus: sed solummodo sufficit per modum luminis respectu actus sui qui est credere.

¶ Ad secundum dico quod theologia nostra est quedam fides excepta acquisita per studium cum ingenio et lumine naturali addita fide qua habens eam sit facere opera praedicta: opera que nescit simplex ita quod nescit simplex ita quod ista non pollet: licet polleat fide quare etc. Alio modo potest dici quod improprie loquendo est scientia vel sapientia.

¶ Ad tertium dico quod quanuis demodstrari possit: quod deus non possit fallere nec falli cuis testimonio innititur scriptura doctrine sacre: et adhucertum sit cum hoc: non tamen euidenter quod deus dixit ista et sicut credenda possint que tamen non demonstratiue et euidenter proposuit sed tantum fide dico quod hoc non sus ficit ad scientiam quia non est hec euidentia ex testimonio proprio et obiecti vel rei in se: sed ex testimonio alterius: vnde licet bene habeatur certitudo adhesionis non tamen euidentie. ideo etc.

¶ Ad vltimum dico quod theologus secundum quod huiusmodi non est sciens proprie loquen do de scientia: nec hoc est vilificare theologos nec theologiam: quia nobilius et perfectius est cognoscire ista que cognoscit de deo / quam omnia alia inferiora de quibus tractant alie scientie. Nam secundum Aristotelem de animalibus Magis expedit scire vel cognoscerepauca et minus certitudinaliter de superioribus / quam multa: et magis certitudinaliter de istis inferioribus et minus nobilibus. Unde dico quod theologi inter omnes debent haberi in maxima reuerentia. Sic de isto.