Quaestio 6

¶ Questio sexta Prologalis / seu introductiua in primum sententiarum.

UTrum habitus theologie sit vnus indistinctus in Ise et de omnibus aliis scientiis possibilibus haberi naturaliter diId stinctus subalternans sibi alquam illarum: vel alicui illarum subalternatus.

¶ Et vlQ detur quod sit vnus habitus in se nia primum in vnoquoque genere et nobilissimum est maxime vnum decimo methaphi. sed theologia est prima et nobilissima scientia eo modo quo potest dici vel habitus scientificus. ergo etc.

¶ Secundo videtur quod non sit ab aliis habitibus et scientiis distinctus pre¬ cipue a methaphisica. Tum quia methaphisica quantum ad aliquam sui partem puta quantum ad duodecimum habet idem subiectum: et sub eadem ratione: puta deum nec potest dici quod non sed habet deum sub ratione entis: hoc enim est falsum: quia passiones ibidem inuestigate non conueniunt enti secundum quod ens: puta quod sit actus purus vita et intelligens et vnus princeps: sed deo ipsi et sol conueniunt. quare etc. Tum quia theologus non habet alias scientias terminorum suorum quam methaphisicus: ergo nec alium habitum vel scientiam vt vide tur scientia enim secundum aliquos non est nisi vnus cumulus specierum in intellectu.

¶ Tertio arguitur quod subalternetur alicui alteri puta methaphisice. Tum quia subiectum ipsius puta deus continetur sub subiecto illius puta sub ente. Tum quia videtur accipere aliqua pro principiis que sunt probata in methaphisica: etiam in phisica: puta quod deus est ens summum et purus act et primum mouens. ergo etc.

¶ Quarto arguitur quod omnes alias sibi subalternet. Tum quia reddit propter quid principiorum omnium scientiarum per rationem proprii subiecti virtualiter continentis alia subiecta. Tum quia prestituit finem omnibus aliis / et dirigit eas infinem sicut architectonica: nauifactiuam: et militaris: frenefactiuam. ergo etc. quod non sit vna quia considerat mul

¶ Contra tapertinentia ad diuersas potentias puta eternum et agibile quorum vnum spectat ad scientificam et aliud ad ratiocinatiuum. vt dicitur sexto ethicorum ita quod non habet vnum subiectum. Quod sit ab aliis distincta patet quia innititur lumini fidet quod est aliud a lumine naturali correspondente aliis Quod nullam aliam subalternet quia omnes alie sunt euidentes et ipsa ineuidens. Quod etiam mulli subalternetur quia principia ipsius per nullam aliarum possunt esse euidentia. etc.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo ponam opiniones de questione secundum aliqua membra eius.

¶ Secundo ostendam quom scientia potest dici vna et ab aliis distincta.

¶ Tertio responde bo ad questionem.

¶ Et quarto ad argumenta si qua sint contra me. opinio quantum ad pri

¶ Est igitur vnum mum menbrium quodnis que dicit quod theologia est simpliciter vna et vnus habitus in se indistinctus et per consequens a quocumque aliodistinctus.

¶ Prima ratio est ista. Illa scientia est vna que est de vno subiecto secundum vnam primam et formalem rationem hec patet primo posteriorum Etiam vna que est vnius subiecti: ista est huiusmodi sicu probatum est supra. ergo etc.

¶ Item si theologia non esset vna hoc maxime videretur propter multiplicita tem obiectorum consideratorum in ea: sed istud non impedit. Tum quia non est in ea nisi vnum obiectum primarium: a subiecto autem primario solum accipit scientiam vnitatem vel distinctionem: non a materia vel ab obiectis secundariis. Tum quia habitus non habens euidentiam ex obiecto non distinguitur ad distincdionem obiectorum vel consideratorum per eum: tumoam fides esset multi habitus / immo tot habitus quot credibilia. et ita non esset vna fides contra apostolum ad Ephe. quare etc.

¶ Tertio sic. In per se et essentialiter ordi natis necessario est status ad aliquid vnum in se quia multitudo omnis ordinata per se immo etiam ordinata per accidens tandem necessario reducuntur ad vnum: sed habitus cognitiui sunt essentialiter et per se adinui cem ordinati: quia in ipsis non est processus in infinitum: ergo in ipsis est vnus primus qui non est nisi theologia: quia si ponatur alius oportebit quod sit nobilior theologia. quod est falsum.

¶ Quarto quia immediatius oritur a diuina sapientia et scientia que est maxime vnasimpliciter contraria

¶ Alia est opinio que ponit quod heolo. gia non est simpliciter vnus habitus sed simpliciter plures: licet aliquo modo magis vnus quam plures scientie alie puta geometria et arismetica adinuicem secundum vnitatem comparate.

¶ Primum probatur primo sic Ille habitus non est simpliciter vnus: cuius sunt plura obiecta simpliciter et primo et non per attributionem vnius ad ad alterum. Ista patet per maiorem aliorum ex opposito eius: sed theologia est huiusmodi quia habet vnum obiectum eternum mere speculabile et aliud a gibile bonum mere practicabile. Et non de vnoper comparationem vel habitudinem ad alterum: sed distincte: equaliter enim vel plus debet aliquis theologus determinare de virtute et bono sicut philoso phus nec agitur in theologia de bono agibili propter speculationem theologie ipsius patet manifeste. Non enim est speculationis gratia: sed vt boni fiamus multo fortius quam negocium libri ethicorum. Tum quia tale bonum vt consideratur a theologo habet nobiliorem et perfectiorem finem quam vt a philosopho. Tum quia moralia theologica sunt perfectiora in se quam phisica et cum plures in propria et distincta scientia ab aliis tractat agibilia vel moralia vt patet de scientia libri ethicorum: que distincta est ab omni alia: ergo et theologus habet propam scientiam. Unde secundum istos non minus est prouisum theologo de scientia morali vel scientia agibilium vel speculabilium principaliter: quam sit prouisum philosopho et per consequens distincte sunt scientie istorum apud theologum sicut apud philosophunergo habitus theologicus non est simpliciter vnus

¶ Secundo sic non minus conueniunt omnia entia in ente quam in deo: quia deus quiditatiue et per se non conuenit omnibus sicut ens sed propter conuenientiam entium in ente et continentiam sub eo: non possunt scire de omnibus entibus esse vna scientia puta metaphisica. se ponunrur scientie distincte puta methaphisica / ethica / phisica / et sic de aliis. ergo similiter propter conuenientiam vel attributionem entium ad deum non dei bet poni nec est vna theologia de omnibus. ergo theologia de eternis et de agibilibus vel moralibus sunt simpliciter distincte.

¶ Item in methaphisica deter minatur de deo sub ratione finis / in cuius actu et speculatione posuit Aristeteles felicitatem humanam et finem omnium virtutum. et patet decimo ethicorum quia in actu sapientie: sapientia autem methaphisica est secundum eum primo methaphisice et tamen propter hoc non tractauit in ea de virtutibus quia non videbatur sibi necessarium. ergo similiter non obstantie quod in theolia tractem tur agibilia in ordine ad deum vt ad finem non oportet quod sit vnus habitus cum theologia que tractat de deo et de eternis sed erunt plures theologie simpliciter. peclarat quod theologia pos¬

¶ Secundo sit dici vna et dicunt quod est vnavnitate luminis: quia tota innititur lumini eidem supernaturali vnitate etiam aggregationis in causante sacre scripture vnitate etiam ordinis ad eundem finem: scilicet ad beatitudinem. sed ista non faciunt in ea vnitatem simpliciter quia sicut arguunt aliisi primuum sufficeret omnes scientie naturales possent dici vnascientia simpliciter hoc est falsum.

¶ Preterea etiam diuersitas luminis non diuersificat simpliciter scientiam / sicut nec visionem. Idem enim et visione eiudem rationis potest videri vt dicunt in lumine solis et in lumine candele vel ignis. Preterea lumen non facit obiectum idem vel diuersum nec per consequens habitum a immili vt videtur sed obiectum idem vel diuersum manifestat. Sic etiam habitum eundem vel diuersum illum strat. Nec etiam secundum quod omnes scire possent aggregari in vno volumine nec tertium quia omnes possunt ad finem eundem ordinari et ordinantur ad beatitudinem mediate vel immediate vt patet. menbro questionis dicitur

¶ De secundo quod est ab omnibus aliis distincta:

¶ Ratio huius assignatur ab aliquibus ista a quia illa scientia que habet subiectum distinctum a ab omnibus aliis et sub ratione distincta: est ab omnibus aliis distincta: sed ista est huiusmodi: quia habet deum sub ratione deitatis totalis et adequati et / primoformali subiecto. et nulla alia naturaliter acquiribilis vt patet. Si dicas quod immo methaphisica in duode cimo ad hoc dicetur infra. Et dicerent ipsi modo quod aliter consideratur deus in duodecimo methaphisi. Et arguitur in theologia vel quod duodecimus methap hice non facit vnam scientiam per se: sed est pars methaphisice cuius subiectum est ens non autem deus

¶ Aliter arguunt alii sic: Ille scientie quarum principia theologia sunt alia et alia sunt distincte sed princivia theologia sunt alia a principiis aliarum puta articuli fidei. ergo etc.

¶ Alii sic tertio. Ille scientie quae sunt euidentes distinguuntur ab illa que non est euidens: sed scientie phisice possunt esse et sunt ex meris naturalibus euidentes theologia vero non. ergo etc.

¶ Alii sic. Scientia quae habetur nisi presupposita fide distinguitur ab illis que pastsent haberi sine fide et hapentur ab infidelibus sed theologia et alie scientie sic se habent. ergo etc. membro dicunt aliqui quod sub¬

¶ De tertio alternat sibi omnes alias Ratio eorum est ad hoc quira illa scientia que dicit propter quid de principiis omnium aliarum subalternat sibi ¬ alias. Propter hoc enim dicitur perspectiua subalter / nari geometrie: sed ista est huiusmodi respectu omnium speculatiuorum: saltem quod alii scentes speculatiui semper resoluunt sua principia prima in noticiam sensitiuam experimentalem rallibilem et agnoscunt solummodo quia deus suis principiis: sed theologia resoluit in causam propter quid: puta in deum qui est omnium causa prima. ergo etc.

¶ Qtum etiam ad practicas ostem dunt quod subalternantur ei quia praestituit eis finem de bitum et ideo habent finem priorem et ordinat alias in finem: sed scientia cuiusfinis est sub fine alterius subalternatur sibi vt videtur sicut architectonica sibi subalternat manifactiuam. ergo etc.

¶ Ex hoc concludunt isti quantum ad quartum quod nulli alii subal ternantur quia subalternat: non est autem circulus in subalternationibus. ergo etc. totum contrarium quod ista

¶ Alii dicunt theologia nullum subalternat sibi hoc probant primo: quia ista theologia non dicit propter quid respectu principiorum aliarum scientiarum: sed quelibet scientia reso luit sua principia in per se rationem subiecti sui quia continet predicatum siue sit a deo siue non a quocumque sit nec per consequens depen¬ det principium nec conclusio in esse cognoscibili a deo vel a subiecto theologie posito enim per possibile vel impossibile / quod triangulus non sit a deo adhucex ratione sua continet hoc quod est habere tres angulos equales duobus rectis quia hoc est necessarium si cut triangulum esse triangulum. ideo etc. Quod enim homo sit homo non est causa licet sit causa aliqua quod homo sit.

¶ Tertio arguitur sic impossibile est scientiam euidentem subalternari scientie non euidenti: licet enim secundum aliquos possibile sit scientiam non euidentem subalternari scientie non euidenti: sicut theologiam scientie beatorum: tamen econuerso impossibile est: quia possibile est quod sit maior euidentia in subalternata quam in subalternante: sed theologia non est scientia eut dens sicut patet ergo non subalternat sibi scientias phisicas naturales que sunt euidentes. menbro dicunt aliqui quod nul¬

¶ De quario li scietie humane subalter latur theologia propter rationem praedictam in tertio menbro: quia ipsa subalternat sibi omnes vt dicitur ibidem.

¶ Alii assignant aliam rationem primo quia si sublternaretur alicui scientie hoc maxime videretur de metaphisica: sed non subalternatur methaphisice quia licet subiectum contineatur sub subiecto deus sub ente tamen non addit aliquid extra rationem entis: sicut linea visualis super lumen absolute. ergo etc.

¶ Iterum arguunt alii: quia theologia non accipit sua principia a methaphisica. ergo non subalternatur sibi. Antecedens patet quia principia eius sunt articuli: et dato quod essent alia tamen ex methaphisica nec ex ratione entis vnquam posset probare suas conclusiones vel passiones quas considerat de deo: nec principia ad probandum ipsas quia non continetur in ente puta quod deus sit trinus nec in aliquo probato in methaphisica. ergo non subalternatur alicui. Hoc de primo articulo. et ilus est videre quom Secundus articu aliqua scientia praedici vna. Et dico de hoc quod scientia dicitur vno modo virtualiter: et ista est simplex intelligentia alicuius sub iecti vel obiecti continentis in se virtualiter vel origi naliter seu intelligibiliter a priori: precipue propetatem aliquam vel aliquas proprietates demonstrabiles de ipso et proprie loquedo talis intelligentia simplex non est scientia. quia etiam isto modo intellectus principii posset dici scientia quia continet aliquo modo virtualiter conclusionem vel noticiam conclusio nis scibilis.

¶ Alio modo capitur scientia formaliter qui est habitus conclusionis demonstrate siue propter quid et a priori siue quia et a posteriori. Et extendendo nomen eius pro habitu cuiuslibet conclusionis deducte ex aliquibus certis siue sint euidentia siue credita eo modo quo dictum est supra theologiam esse scientiam. Et sicut scientia virtualiter que est actus intelligendi subiectum vel obiectum simplici intel ligentia vel habitus aliquis pro eo derelictus est circa obiectum simplex: ita dico quod iste habitus est formaliter scientia est primo obiecti complexi conclusi quod quidem est conclusio ipsa sicut etiam intellectus respectu principiorum. Si ponatur habitus distinctus a potentia primo est respectu principii vel complexi quod est principium non deductum.

¶ Ex quo statim concludo quod sicut actus simplicis intelligentie quae sunt circa obiecta simpliciter diuersa sunt simpliciter diuersi actus et distincti: quia non potest esse maior diuersitas in priori quam in posteriori essentialiter Ita dico ego quod sunt diuersi actus vel habitus quibus intelliguntur distincta principia et diuersa: et similiter distincti habitus scientiales vel distincte scientie quae sunt circa diuersas et plures questiones distinctas ab inuicem: et hoc dico vbique et quandocumque intellectus et scientia realiter distinguuntur a simplici intelligentia sicut postea apparebit.

¶ Ex quo statim vlterius apparet quod non est vera opinio dicentium quod omnium com plexorum deductorum reducibilium ad vnum simplex incomplexum: quod ponunt primum obiectum in scientia: sit vnascientia formaliter accepta et indistinctus et simplex habitus vnus vnitate speciei specialissime.

¶ Et probant per illud primi posteriorum Aristotelis dicentis quod vna scientia que est vnius generis subiecti partes et passiones eius considerans et per habitudinem obiecti primi ad potentiam. Sio enim se habet subiectum primum ad scientiam sicut obiectum ad potentiam: sed ex vnitate primi obiecti incomplexi potentia dicitur vna. ergo similiter scientia. etc. Non enim sicut dictum est supra per se primum obiectum nostre theologie formaliter accepteest illud incomplexum quod ponitur communiter sub iectum vel obiectum in scientiis sed magis aliquod complexum deductum secundum processum sillogisticum vel argumentum qui pertinet ad tertium actum intellectus quae compositio vel diuisio seu intellectio composit ionis vel diuisionis affirmationis negationis non est aliquod simplex quia tunc magis esset simplicium intelligentia et pertinent ad primum actum et ideo argumenta eorum et dicta eorum supponunt vnum falsum Quod istarum plurium conclusionum siue ordinatarum adiuicem: siue non sint plures habitus essentialiter et simpliciter distincti. Patet quia vnus potest haberi et acquiri sine alio saltem prior sine posteriori in habitibus conclusionum habentium ordinem sicut patet manifeste et vterque indifferenter sine altero in questionibus quarum vna non dependet ex alia nihil autem potest haberi sine seipso vel sine aliquo quod simpliciter et essentialiter est idem sibi: quia tunc idem esset et non esset quod est contradictio manifesta.

¶ Ad Aristotelem dico quod ipse non accipit ibi scientiam praecise fornaliter: sed accipit cum ea etiam simplicem intelligentiam subiecti vel obiecti: et non solum vnam scientiam formaliter sed etiam omnes scientias formaliter quarum conclusiones possunt reduci mediate vel immediate in illud simplex primo intellectum eo modo quo geometria dicitur communiter vna scientia: et arisme tica vna accipiendo pro toto quodam secundum ordinem quendam constituto ex istis / ita quod est hic vnitas ordinis in quoquidem intelligentia simplex illius obiecti simplicis incomplexi est prima que non est scientia formaliter postea noticia principii complexi quae dicitur intellectus: et tot sunt ibi intellectus quot principia: et postea noticia conclusionis deducte ex principio vel principiis que dicitur scientia et sunt sibi tot scientie specifice et simpliciter distincte quot conclusiones: constituunt tamen vnam scientiam totalem ordine quodam reductionis in principia et principiorum ad subiectum vnum: sicut omnes conclusiones geometrieconstituunt geometriam: et arismetice arismeticam. Et etiam ibi vnitas proximi inter istas scientias diuet sarum conclusionum sed non vnitas speciei specialissime.

¶ Ad aliud de potentia et obiecto dico quod si valeret argumentum quod omnes habitus pertinentes ad vnanmpotentiam essent vnus habitus et deberent habere vnum primum obiectum incomplexum sicut potentia ipsa a quo essent et dicerentur vnum.

¶ Ideo dico quod non est simile de potentia et habitu sicut dictum est supra in secunda questione. Potentia enim quia est magis illimitata / et ad plura se extendit potest manere vna et manet vna quantumcunque varietur actus et per consequens habitus: et ideo potest sibi assignari obie ctum vnum ex cuius vnitate dicatur vna quantumcunque se extendat ad omnia sic autem non est de actu et habitu.

¶ Preterea dico quod primum obiectum habit nostri vnius scientialis est vnum necessario et illud voco vnam conclusionem deductam cuius vnitas necessario requiritur ad vnitatem potentie: saltem in potentiis inferioribus et minus illimitatis et magis artatis. Quicquid sit de potentiis superioribus cuiusmodi sunt intellectus et voluntas quarum forte iacreaturis non est assignare aliquod vnum principium obiectum hoc tamen non assero nec oppositum. dico quod ad vnitatem scientie no¬

¶ Sic ergo stre necessario requiritur vnum tas conclusionis et per consequens vnitas subiecti quia ex subiecto non vno non potest fieri propositio vel conclusio sicut patet.

¶ Dico secundo quod vnitas subiecti vel conclusionis non sufficit ad vnitatem scientie licet necessario requiratur sed cum hoc requiritur vnitas me dii vel principii. Nam sicut dictum est supra de ea dem questione patsent esse scientie diuerse puta naturalis et mathematica eadem enim conclusio de rotunditate terre probatur naturalis per medium natura le puta per equalem tendentiam partium terre ad centrum: quia sunt partes grauis homogenei puta terreet methaphisicus / puta ast rologus per ortum vel occasum signorum vel astrorum. ergo etc.

¶ Item certum est quod aliqua conclusio eadem demonstrari potest propter quid et quia et per consequens sciri: sed non est eadem scientia propter quid et quia ergo ad vnitatem scientie non sufficit vnitas conclusionis vel obiecti seu subiecti.

¶ Item eadem conclusio penitus demonstratur per plures causas sicut per causam finalem solum vel per causam efficientem solum vel per formam solum: ergo et stat quod iste demonstrationes non sunt eedem nec per consequens scientie iste.

¶ Item de eodem obiecto est fides et visio et tamen non sunt vna noticia nec eiusdem rationis quia visio est noticia immediata facialis et fides habet auctoritatem pro medio: ergo a simili noticia quarum vna est mediata per istud medium et alia per aliud medium non sunt eiusdem rationis nec eadem scientia hoc patet etiam sexto methaphisice vbi Aristoteles propter diuersum modum diffiniendi idem et per consequens propter diuersas diffinitiones eiusdem quae diffinitiones dominiesse media diuersificat scientiam naturalem et methaphisicam: quia methaphisicus diffinit non concernendo materiam vt aquilum vel canum / naturalis vero et concernendo materiam vt symum. ergo etc. Tamen dico hic quod scientia propter quid perfecta et completa cuius me dium est diffinitio ex omnibus causis: vel cuius medium est omnes cause simul accepte non potest variari ex medoo: sed sicut est idem subiectum: ita idem medium quia impbssibile est diffinitionem completam perfectam eiusdem esse nisi vnam: quia sibi adequate correspondet quiditas illius diffiniti impossibile est enim esse plura media complectentia omnes causas quia tunc neutrum complecteretur omnes causas. Sed dico quod siue scientia propter quid imperfecta que solum habetur per alteram causarum. vel scientia propter quid: et quia vel scientiae quia de eadem conclusione possunt variari ex mediis stante idemptitate subiecti et conclusionis Ad vnitatem ergo scientie specificam loquendo de specie specialissima necessario requiritur vnitas non solum conclusionis et subiecti verum etiam vnitas me dii. Et nota hic quod in genere abstractiuarum non plurificantur specie tales scientie de eodem obie cto per idem medium perfectum licet bene in genere scientie absolute possint plurificari si vna sit intui tiua et alia abstractiua.

¶ Tertio dicunt aliqui quod etiam requiritur vnitas luminis / licet vnitas luins sine praedictis nunquam sufficiat sicut propbatum est supra. ita quod secundum ipsos si est diuersitas luminum quamquam sit eadem conclusio et idem medium: non tamen est scientia sicut probant de scientia beatorum: quam habent dealiqua conclusione eadem quam sit aliquis viator: putaquod triangulus habet tres in qua idem subiectum triamgulus scilicet et idem praedicatum et tamen scientia beati et scientia viatorum non sunt eiusdem rationis: quia si argueretur in infinitum infra propriam perfectionem nun quam posset esse ita perfecta stcut scientia beati et comprehensoris quam habet de eadem conclusione.

¶ Preterea effectus videntur diuersificari ex suis per se causis diuersificatis: sed lumen est per se causa scientie vel habitus et actus scientialis vt videtur Uidemus enim de lumine intellectus agentis quod est per se causa actus intelligendi quia est quo est per se omnia face re sicut possibilis quo est omnia fieri vt dicitur tertio de anima intellectus agens et ipsum lumen naturale inteectus idem sunt. ergo diuersificato lumine diuersificatur necessario actus et habitus scientialis. ergo ad vnitatem requiritur per se vnitas luminis. quare etc.

¶ Sed contra videretur alicui ex dictis aliquorum quia lumen non est per se causa habitus vel actus scientialis in aliquo genere cause non in genere cause materialis vel subiecti quia hec est causa intellectus possibilis nec etiam dispositionis subiecti: quia intellectus possibilis eoipso quod possibilis est dispositus immediate ad receptionem omnis actus et habitus mediante actu quocunque intelligatur mediacio illa vel ad habitum vel mediante ipso ad actum: quantum ad habitus infusos. Propter hoc enim negant aliqui speciem impressam in intellectu priorem naturaliter actu intelligendi: quia potentia habet ordinem immediatum ad actum.

¶ Iterum etiam quia pari ratione videtur esse immediate dispositus ad habitum vel actum sicut ad illud lumen: quia et ipsum lumen habitus vel actus quidem est et ita non oportet ponere lumen vt principium dispositiuum intellectus nec vt receptiuum actus vel habitus nec se habet etiam vt efficiens ad actum vel habitum. Tum secundum eos quia tale lumen est indistinctum et vnum subiecto cum intellectum possibili et ita impossibile est quod moueat ipsum ad actum. Tum quia etiam secundum eos intellectus agens qui est ipsum lumen naturale vel agit in fantasmatipus positiue sed tantum priuatiue vel segregatiue quam agendo per accidens et remouendo prohibens et impedimentum vt fantasmata possint mouere intellectum. Tum quia videmus in isto lumine corporali quod put distinguitur ab obiecto nec requiritur propter obie ctum nec propter visum sed propter medium disponendum ita quod ad per se causalitatem effectiuam actus videndi videretur sufficere obiectum vel saltem potentia cum obiecto. Nam etiam lumen se habet in ratione cause finalis respectu habitus vel actus. Patet nec enim est finis quo habitus / quia ponitur prius ipso habitu nec finis illius sed magis ipsum obie ctum est finis illius / et actus est finis quo ipsius habi tus nec se habet in ratione forme respectu habitur nec forma ex qua cum aliquo materiali fiat ipse habi tus quia accidentia non sunt composita ex materia nec forme informantis ipsum: quia est prius ipso habitu subiectum autem prius est ipsa forma vel accidente suo: ergo nullo modo ex diuersitate luminum debent diuersifica ri habitus nec ad vnitatem habitus requiritur vnitas liminis.

¶ Preterea ex illo non habet habitus vnitatem sicut ex aliquo necessario ad eius vnitatem cuius soli est manifestare obiectum vel talem vnitatem habitus: quia manifestare vnitatem non est causare vnitatem sed presupponit eam sed de ratione luminis non videtur esse nisi quid manifestatiuum sicut in quo vel sub quo: ergo non videtur quod sit causatiuum distinctionis vel vnitatis etc sed talia manifestat. Quid autem sit verius vtrum prima opinio vel secunda sub dubio ad praesens relinquatur. dicunt aliqui quod ad vnitatem spe¬

¶ Quarto cificam habitus vel actus scientifici requiritur vnitas specifica subiecti immediati et proximi. Ratio enim sufficiens diuersitatis effectus est diuersitas materie vel subiecti vt dicunt. Unde videmus quod idem agens in alia et alia materia facit effect alterius rationis. Sed istud non reputo verum. Non enim video quare plus ad vnitatem specificam habitus vel actus cognitiui requiratur vnitas specifica subiecti quam ad vnitatem habitus appetitiui et de illo planum est quod non requiritur. Unde eadem est caritas vel eiusdem spefice rationis in angelo et homine et beatitudo eiusdem rationis sicut in homine et homine vel angelo et angelo alias nunquam caritas homins posset equari caritati angeli si illa angeli esset alterius perfectioris rationis.

¶ Quod dicunt de diuersitate materie vel diuersitati dispositionis eius quae sufficit ad variationem effectus dico quod non est verum vniuersaliter praecipue in primis accidentibus consequentibus totum compositum secundum multos saltem sicut videmus quod in homine et asino quantum cumque sint substantia alterius specifice rationis et alterius tamen in eis recipitur quantitas eiusdem rationis. ita quod ad vnitatem specificam accidentis vel forme accidentalis non requiritur vnitas specifica subiecti sicut patet sed solum hoc oportet quando subiectum determinat sibi tale accidens per propriam rationem adequate veltale accidens determinat sibi tale subiectum adequate et precise sicut etiam diceretur de forma substantiali quacunque que secundum rationem propriam specificam vel quasi specificam determinat sibi proprimateriam sic vel sic dispositam in forma est. Sed sic non non est de habitibus et actibus intellectiuis: quia dico quod ipsa non respiciunt determinate in subiecto hanc ratinem specificam vel illam: quia tunc impossibile esset quod homo haberet aliquem ita nobilem habitum vel actum sicut angelus quod patet expresse falsum de anima christi: sed respcit in subiectis natura generis quasi rationem recipiendi in eis naturam videlicet intellectualem in comque est eiusdem rationis in omnibus: non tamen specifice

¶ Dico igitur quod ad vnitatem specificam actus vel habitus scientifici non necessario et vniuersaliter requiritur vnitas specifica subiecti: sed ad eius vnitatem necessaria est vnitas obiecti vel subiecti primi et vni tas medii quicquid si de lumine de quo ad presens sub dubio relinquatur Scientia diuina est vna realiter. Tum quia eadem cum essentia que est primum obiectum Tum quia infinita in sua ratione. Tum quia adequanobiectum primum. Tum quia simpliciter prima. hec de secundo articulo qumo scilicet et ex quibus dicat resse vnus. articulus est reipondere ad que

¶ Tertius stionem de theologia. Et primode vnitate eius. Et adhuc primo de vnitate theologie diuine qumo est vna postea de theologia beatorum et tandem de theologia viatorum.

¶ De primo igitur dico quod habitus divine theologie vnus est simpliciter et realiter infinitus et actus etiam ipsius qui est actus diuine intelligentie adequatus quo omnia simul perfectissime scit et intelligit imperfectionis est enim in potentia quod inipsa possint succedere vel succedant plures actus es bus attingat modo ad vnum obiectum modo ad aliud sicut in nobis experimur: immo etiam imperfectionis est in potentia quod in ipsa sint plures habitus et actus in tellectuales secundum rem vbi autem actus et habitus poni tur infinitus et respectu obiecti primi infiniti. virtualiter vel perfectionaliter vel intelligibiliter continentis omnia et totaliter comprehensi non est necessarium: im mo dico impossibile est ponere plures actus realiter distinctos vel habitus eidem potentie conuenientes quia vnicus adequat totum. Dices quod non differunt realiter sedt formaliter ex natura rei.

¶ Secundo dico quod hoc est impossibile: quia impossibile est ponere in deo distinctionem formalem absolutorum nisi illarum que secundum proprias rationes quidditatiuas dicunt perfectiones simpliciter Modo diceretur quod licet diuinum intelligendum absoli te acceptum dicat perfectionem simpliciter / non tamen tale vel tale intelligere: et similiter de habitu intellectua li inquantum intelligere infra seipsum distinguitur specifice vel quasi specifice. Sed isto modo magis dicunt ista limitationem et imperfectionem et ideo non potest poni in deo talis distinctio nec in ipso est nisi vnum intelligere formaliter sicut nec realiter. Sic autem non est in deo sed ibi est vnum intelligere formaliter infnitum et simpliciter ipsi potentie intellectiue adequatum quod est ipsi potentie idem realiter et etiam obiecto quomodocumque aliter distinguantur. Similiter etiam in deo est vna theologia et vnus habitus infinitus idem realiter cum potentia et obiecto et actu intelligendi. Tamen dico quod secundum rationem et modum nostrum intelligendi iste habitus realiter vnus et idem sicut et actus intelligendi distinguitur in deo secundum distinctionem obiectorum super que transit. Nam vt transit super quenlibet terminum incomplexum / et precipue super primum terminum vel obiectum quod est deus secundum rationem diuinitatis. Dicitur actus simplicis intelligentie et habitus sibi correspondens suo modo: secundum vero quod transit super principium complexum sicut dicitur habitus intellectus qui est principiorum et se cundum diuersitatem principiorum: vt sic dico quod secundum rationem diuersificatur. Secundum vero quod transit et cadit super conclusionem deductam per processum demonstratiuum quantum ad theologiam necessariorum saltem dicitur proprie et vore scientia. Et dico quod diuersificatur secundim rationem et plurificatur secundum distinctionem talium conclusionum.

¶ Et similiter theologia contingentium suo modo secundum diuersitatem vel distinctionem contingentium complexorum ex quibuscunque aliis deductorum. Ita quod licet deus omnia sciat et intelligat vnico simplici habitu et actu realiter propter suam infinitam actualitatem et perfectionem summam. Tamen secundum rationem et modum intelligendi nostrum qui consurgit ex his que experimur sicut distinguntur in eo actus et habitus et habent inter se similem ordinem rationis qualem ordinem realem habent vbi ista inueniuntur distincta realiter sicut in nobis. Unde et actus vt cadit super simplicem terminum prior est seipso se cundum rationem: vt cadit super principium et vt super principium quam vt cadit super conclusionem deductam ex principio etiam vt cadit super vnam conclusionem prior seipso secundum rationem: vt cadit super aliam secundum ordinem ipsarum conclusionum et etiam principiorum suo modo. Et sic patet de vnitate divine theologie in se.¬ g eius ab aliis dico

¶ De distinctioni sicut dictum est su pra quod quia theologia dei est sibi omnis scientia non includens imperfectionem hoc est dictum est sibi scientia perfectissima de omni scibili per rationem diuini tatis que est obiectum primi et impossibile est ponere in eo aliam scientiam accipiendo theologiam sicut supra accepi geometriam pro vno habitu secundum quendam ordinem complectentem et intelligentiam primi subiecti incomplexi et aliorum terminorum et principiorum ex terminis et conclusionum ex principiis qui sunt realiter distincti actus vel habitus in geometria: non tamen in theologia dei: sed solum secundum rationem et modum intelligendi. Dico consequenter quod iste habitus vel actus theologicus distinguitur ab omni alia scientia vel actu cognitiuosicut intrinseca diuina distinguntur a quocumque extrinseco et a quocumque non deo: quia ipsa complectitur omnem actum vel habitum dei cognitiuum et sibi intrinsecum vt dictum est et patet ex predictis is eius respe¬

¶ De subalternatione ctu aliari dico breuiter quod nec subalternat sibi aliam nec subalternatur alicui. Quod autem non subalternetur alicui patet: quia est simpliciter prima in genere scientiatum sicut deus in genere entium. Est etiam nobilisima et certissima quod nullam subalternat: que omnes conditiones impugnant scientie subalternate: vt pa tet.

¶ Quod autem non subalternet sibi aliquam aliam scientiam difficilius est videre: quia eo ipso quod est prima et suprema et certissima respectu omnium aliam videretur quod omnem aliam sibi subalternaret. Dico tamen quod nullam quia scientia subalternans et subalterna ta possunt haberi ab eodem intellectu. Ouicumque enim habens scientiam subalternatam cognoscens tantum modo: quia de suis principiis potest vt videtur scire propter quid de eisdem per subalternantem sed ista a nullo habente alias scientias formaliter potest haberi in eodem intellectu: ergo etc. vsu idem quasi. Habens

¶ Preterea et t t scientum subaternamtem potest habere subalternatam vt videtur: sed de hinus istam nullam aliam habere potest: ergo etc. Tu dices quod ipmo subalternat sibi alias. Tum quia ad ipsam resoluuntur principia aliarum. linea enim perfectius cognoscitur per rationem essentie diuine vise sicut cognoscit eam deus quam per propriam rationem sicut cognoscit eam geometria: et per consequens principium quodcumque de li nea cognoscitur perfectius per theologiam dei quam in geome tria. igitur ad ipsam stat vltimata resolutio principio rum omnium aliarum scientiarum et ipsa omnem aliam subalter¬ nat. Tum quia etiam omnibus aliis prestituit finem suum: sicut maxime architectonica quia omnium est artifex et magistra.

¶ Dico hic quod primum non concludit. licet enim principia aliarum et prima obiecta incomplexa et similiter termini et conclusiones aliarum clarius et perfectius cognoscantur per illam quam per istas. Tamen alie scientie ex seipsis vel ex aliis quibus subalternantur quantum ad ipsas habendas certitudinaliter et scientifice habent: vnde cognoscant sua principia et ex principiis concludant suas conclusiones proprias quibus pro modo et qualitate sua. Excepta theologia nostra vie quae sicut dictum est supra proprie loquendo non est scientia: et ideo nec ex seipsa nec ex aliqua cui subalternetur habet hoc quod scientifice cognoscat suas conclusiones / nec sua principia euidenter de qua etiam probatum est supra quod non subaltenatur scientie beatorum. Preterea etiam dato per scientiam diuinam cognoscantur omnia clarius et perfectius quam per alias habens tamen aliquam aliam nunquam potest sua principia decla rare per ipsam: quia nunquam potest habere istam. Iterum etiam si clarior et minus clara noticia eiusdem sufficeret ad subalternationem tunc scientia alicuius habentis aliquanscientiam puta geometriam minus clare et perfecte subal ternareter scientie habentis ipsam geometriam magis clare et perfecte eandem enim conclusionem et per idem medium scit vnus magis clare et perfecte quam alius dico quod ista scientia bene est

¶ Ad secundum principalis omnium et magistra sed non propter hoc sequitur quod proprie subalternet sibi alias: licet sit superior et certior et praestituat finem aliis quoquomodo sicut nec metaphisica licet sit nobilior et principalior aliis et omnibus superior et actus eius sit finis omnium aliarum quia ipsa sola libera est et propter se dens autem alie propter ipsam secundum Aristotelem sicut dicitur primo metaphisice non tamen sibi omnes alias subalternat. Sic igitur dico quod loquendo proprie de subalternatione theologia dei nec subalternat sibi aliquem nec alicui subalternatur de theologia beatorum. Et

¶ Sequitur primo de eius vnitate circa quam dico primo quod et si actus simplicis intelligentie rae obiecti diuini vel essentie diuine et omnium aliorum simplicium per eam vt per rationem cognoscendi et obiectum primo cognitum est vnus et idem actus beatifi cus secundum substantiam vel essentiam sicut videtur dico re. Augustinus quintodecimo de trinitate / tamen loquens sub dubio. Fortasse inquit ibi non erunt cogitationes volubiles sed totam scientiam nostram vnico intuitu vi debimus tamen iste actus variatur et plurificatur secundum rationem et modum intelligendi: secundum quod cadit super hoc vel illud obiectum / non min:s quam actus intelligendi diuinus / im non ratione fortiori. Si ergo de actu isto dicatur quod est vniqui etiam ipsa cognitio matutina verbi et aliorum imverbo simplicium terminorum hic quod sicut dictum est supra. Essentia

¶ ota diuina intuitiue vel abstractiue cognita euidenter est ratio intelligendi omnes quidditates terminorum et complexiones eorum necessarias / et ita vt videtur oportet dicere quod idem sit actus vel habitus beati quo cognoscit deum beatifice et omnes terminos per ipsum et omnes necessarias complexiones eorum sicut sunt principia siue conclusiones / ita quod scientia beatorum in verbo conformiter est vna simplex quantum ad actum sicut scientia dei et indistincta realiter: sed bene secundum rationem. vt cadit super incomplexum et complexum quod est principium et postea super comclusionem Unde theologia eorum est vnus actus habens pro primo obiecto deum / quod est obiectum infinitum et hoc sufficit Non enim oportet quod intelligentia principii vel conclusionis realite distinguantur ab intelligentia simplicis termini vbi actus / vel est idem potentie et primo obiecto et simpliciter infinitus sicut in deo vel vbi obiectum actus est infinitum clare et euidenter intellectum / sicut in proposito Sed vbi obiectum primum finitum est hoc est necessarium ita quod circa idem obiectum primum non potest esse ibi idem actus qui sit intel ligentia terminorum et principiorum et conclusionum.

¶ Et eodem modo dicas infra de scientia vis torum abstractiua possibili probata superius cuius obiectum primum est essentia diuina euidenter nota: licet non visiue sicut videtur in patria a beatis et hoc conformiter ad predicta. Si tamen non est necessarium quod sit ide in actus respectu omnium pre dictorum sed solum respectu essentie divine et simplicium terminorum sicut diceret aliquis. tunc dicendum esset sicut hic in corpore questionis est notatum.

¶ Et concordando hoc cum predictis dicere tur quod essentia diuina est qua cognoscuntur omnia predicta: sed non vnico actu sed pluribus ordinatis quorum prior potest aliquo modo dici ratio respectu posteriorum. Quia tunc non esset necessarium quod videns diuinam essentiam videret omnes terminos et complexiones necessarias eorum / euius oppositum dictum est supra. ideo teneo me cum predictis sicut et Augustinus videtur dicere decimoquintode trinitate capitulo decimoquarto. Fortasse non erunt ibi volubiles cogitationes sed totam scientiam nostram vno simul intuitu videbimus hoc est vneactu. Ita quod omnis scientia nostra in verbo erit vniactus simplex realiter indistinctus. Distinctus tamen secundum rationem eo modo et ordine quo de diuina scientia superius dicebatur licet respectucomplexorum et incomplexorum: principiorum et conclusionum. Nec intelligo quod habeant aliam theologiam abstractiuam non propter incompossibilitatem visionis et theologie abstractiue / sed quia non est necesse hoc ponere: quia cum venerit quod perfectum est euacuabitur quod imperfectum est. Habent enim perfectam theologiam in verbo et non indigent illa imperfecta.

¶ Tu dices quod beati habent alias scientias rerum in proprio genere sicut geome triam et arismeticam: ergo a simili non est inconueniens ponere in eis vnam theologiam abstractiuam preter illam visiuam quam habent in verbo. Dico quod licet sit possibile simpliciter non est tamen conueniens nec necessarium: nec est simile de aliis scientiis et theologia. Cum enim theologia habeat pro primo obiecto deum sufficienter: immo potissime habetur theologia in proprio genere quando habetnr in ipso deo viso. Unde inter theologiam visionis in verbo et in proprio genere potissimam non cadit distinctio pro prie licet bene sit distinctio inter visiuam et abstractiuam quas impossibile est easdem esse sicut dictum est supra. propositum etiam non ¶Quantum ad est simile: quia onnis noticia quam habent de rebus in verbo est theologia ipsorum vel pertinens ad ipsam et ideo in verbo solum habent theologiam et nullam aliam scientiam et ideo valde congruum est ponere in ipsis alias scientias rerum in proprio genere: et non proportet ponere lante eis aliam theologiam quam in verbo visiua est vt non abstractiua quare etc. Patet ergo quomodo est vnaet non vna.

¶ Ex his etiam patere potest quomodo quod est ab omnibus aliis distincta. Patet quod a theologia dei. Quod etiam a theologia quacunque abstractiua possibili: quia ipsa est intuitiua: et per consequens a theologia nostra et quacunque alia scientia naturaliter habita vel possibili habent et etiam a scientiis aliis beatorum in proprio genere sicut sunt ab stractiue vel intuitiue: quia obiectum primum eits est deus sub ratione deitatis sed obiecta prima alia rum sunt ipsi de quibus sunt sicut patet. s eius dico quod no

¶ De subalternatione nuli sub alternatur / nec aliquam subalternat: quia si alicui t subalternaretur illa esset theologia dei sed illa nul lam sibi subalternat sicut dictum est supra: ergo etc Iterum quia theologia dei et beatorum sunt de codem subiecto primo et de eisdem veritatibus primo ergo vna non subalternat aliam. Tu dicis: immo subalternatur metaphisice sicut subiectum eius vel ob iectum primum est sub ente scilicet deus dico quod non valet sicut dicetur infra in solutione argumentio

¶ Secundo dico quod nullam sibi subalternat primo quia si subalternaret sibi aliquam hoc maxime vide retur de theolongia nostra: sed hoc est falsum: quia fides non subalternatur scientie: sed scientia scientie sicut probatum est supra: ergo etc. Iterum scientia que non est eiusdem per se ordinis cum aliis non subalternat sibi alias: quia subelternans et subalternata sunt essentialiter ordinate sicut prior et posterior sed ista non. est eius ordinis cum aliis: quia ipsa est visiua et alie abstractiue. Abstractiua autem vel in tuitiua accidentaliter ordinantur ergo etc. Dico igintur quod nec aliquam subalternat nec alicui subalternafp theologie abstractiue via

¶ De onitie et torum que esset eis possibilis euidens et vere scientifice idem dicerem per omnia quantum ad conclusiones quod et de theologia visiua beatorum. Stum ad eius vnitatem vel distinctionem ab aliis omnibus.

¶ Stum vero ad eius subalternationem dico quod nulli subalternatur et propter idem. Dico etiam quod nullam subalternat: et hoc maxime videretur de theologia nostra sed hoc est falsum. Tum quia sunt eiusdem prbiecti primi et de eisdem veritatibus primis vna euidenter et alia non euidenter. Tum quia theologia nostra non est scientia proprie dicta nec potest esse quocund superueniente sicut dictum est supra: quare etc.

¶ Detheologia nostra que habetur a doctoribus modo dico primo praemittendo quomodo intellectio sui obiecti primi scilicet dei sit vna in nobis vtrum vno actu simplicoiet indiuisibili intelligamus ipsum vel non: sed magis conceptu aggregato ex multis intelligendo illa vel etiremouendo imperfectiones vel quomodocumque aliter: quia de hoc dicetur infra distinctione tertia de habituacquisito suorum principiorum vel quasi principiorum.

¶ Ex quibus deducit suas conclusiones quod non est ftmpliciter vnus et indiuisibilis sed multiplicatur et distinguitur secundum distinctionem ipsorum principiorum et talium complexorum et potest vnus acquiri sine alio per frequentem comsiderationem de vno et non de alio siue principia sint articuli fidei siue non et vnus instruit de vno et non de alio sicut dictum est supra de habitu principiorum in scientiis aliis. Ita dico hic et loquor de habitu acquisito. De habitu infuso qui est fides respectu articulorum fidei virum oporteat ipsum multiplicari vel non diceretur infra soluendo quod dam argumentum quod est contra me supra factum. Et isti sunt plures habitus sic ordinati suo modo / sicut prima obiecta ipsorum que sunt ipsa complexa que ponuntur in theologia quasi principia / ex quo bus deducuntur alia sicut conclusiones.

¶ Simili ter videtur michi dicendum quod theologia quam accipio pro habitu conclusionum deductarum ex predictis principiis non est vnus habitus simpliciter in distinctus et specie specialissima: sed est multi habitus vel aggregatus ex multis habitibus partibus specifice distinctis secundum pluralitatem et distinctionem conclusionum predictarum habentium aliquem ordinem inter se aliqualem. Et similiter habitus isti ordinantur ad constituendum vnum habitum totalem complectentem non solum tales habitus conclusionum deductarum sed etiam principiorum ex quibus deducuntur et ipsas noticias terminorum / inter quas noticia sui subiecti puta de est simpliciter prima inter noticias aliorum vt theologice cognitarum et respectu huius totalis habi tus positum est supra deum esse subiectum vel obiectum primum: quia simpliciter primum obiectum prime noticie incomplexe ad theologum secundum quia huiusmodi pertinentis quomodocumque illa noticia sit vna quod discurrendum ad presens relinquetur Ita quod theologia nostra non est vna nisi ordine quo dam sicut etiam geometria et acquiritur et potest a quiri et haberi habitus vel actus vnius conclusionis et ignorari alia prioris saltem conclusionis sine habitu posterioris.

¶ Ex quo sequitur necessarie quod non sunt vnus habitus simpliciter indistinctus et indiuisibilis nisi idem sine seipso habeatur vel etiam acquiratur. Et hoc de vnitate eius sufficiat. Quod au temsit ab omnibus aliis distincta patet. Tum quia ipsa est ineuidens et alie euidentes Tum quia nulla alia humanitus inuenta habet deum sub ratione deitatis pro subiecto sicut ostensum est supra. Tum quia ipsa et nulla alia humanitus possibilis est de soli deo naturaliter notis sicut ista. Tum quia omnes alie possunt habere certitudinem sibi debitam sine omni fide. Ista autem non: quare etc eius dico

¶ De subalternationem quod nili subalternatur breuiter nec scientie dei nec beatorum sicut probatum est supra nec illi abstractiue possibili sicut probatum est supra: quia illa nullam subalternat: nec etiam alicui scientie humane subalternatur: quia hoc maxime videretur de metaphisica non est autem hoc verum. Tum quia licet subiectum eius contineatur sub subiecto metaphisice sicut subquodam vniuersali scilicet sub ente tamen non addit aliquid extra rationem entis quia nihil effugirationem entis: quia de omnibus predicatur ens quicditatiue saltem secundum conclusionem et opinionem licet non asseram hoc: quia bene dubito de hoc subiectum atem subalternate addit aliquid extra rationem subiecti ipsius subalternantis sicut linea vi sibilis super lineam. Tum quia non accipit sua principia a metaphisica ad probandum suas conclusio nes potissimas: vt quod deus est trinus et vnus et huiusmodi: quia hoc non potest continere eis nec aliquod principium metaphisicum sicut dictum est su¬ pra. Tum quia ista non potest esse noticia euidens ex quocunque superueniente metaphisica autem euidens est: quare etc.

¶ Sic ergo patet ad questionem quomodo theologia est vnus habitus distinctus al aliis. Et si subalternat sibi aliquem alium vel alicui subalternatur. Et hec de tertio articulo prin cipaliquarto articulo

¶ Restat soluere in ad aliqua superius facta argumenta si qualia sunt contra dicta Ad primum prime opinionis de vnitate theologiedico quod non oportet quod theologia pro illo totali aggregato eo modo quo accipiuntur scientie quando est sermo de subiectis earum vel obiectis sit vnus habitus simplex et indiuisibilis: licet obiectum primum puta deus sit vnum et sub vna ratione: quia protanto dicitur esse obiectum primum totius theologie: quia est obiectum prime noticie theologice que est simplex apprehensio subiecti: sicut dictum est supra. Preterea ostensum est supra quod vnitas subiecti non sufficit. Ista autem totalis theologia continet multos habitus quorum quilibet habet proprium obiectum et primum sibi adequatum: et ideo non diuersificantur ex obiectis secundariis sicut imagina tur argumentum: sed ex primariis: ideo non valet.

¶ Ad confirmationem de habitu non habente euidentiam ex obiecto cuiusmodi est fides quam non oportet diuersificari ex obiecto vel obiectis et de theologia nostra. Diceretur quod quicquid sit de hapitu infuso cuiusmodi est fides / de habitu tamen ad quisito vel acquiribili hoc oportet: quia sicut dictum est supra talis habitus acquiri potest: et per consequens haberi de vno et non de alio et dependet ab actibus distinctis circa diuersa obiecta elicitis / et a distinctis obiectis causabilis sic autem non est de fide infusa: sed ista duo ibi deficiunt.

¶ Ad aliud dico quod dato quod habitus cognitiui sic ordinentur non oportet dicere theologiam esse vnam simplicem noticiam et habitum indistinctum: sed sufficit quod sit vnasecundum ordinem quendam et nobilior omnibus aliis accipiendo theologiam sicut accipitur geometria vel astronomia immo nec talis vnitas est possibilis in scientiis viatorum et illa est simpliciter prima et nulla alia accipiendo eas isto modo sed solum in scientia diuina et beatorum quam habent in verbo sicut dictum est. Ad illam diuinam scientiam summe vnam reducuntur omnes habitus cognitiui scientifici inmo etiam quicunque alii et in illa est stari sicut etiam in deo est status entium vniuersi et illa est simpliciter prima: vt iam dictum est.

¶ Ad tertium quando dicitur quod immediate oritur in genere scientiarum viatoria scientia diuina. Dico quod hoc dato non oportet quod sit vnus habitus indistinctus et simplex et indiuisibilis sicut supra dictum est sufficit illa vnitas quoe ponitur in aliis cum excellentia eiusdem scientie qua alias excellit in nobilitate obiecti /

¶ Alias rationes opposite opinionis pro quanto concludunt quod theologia non est simpliciter vnus habitus indiuisibilis et simplex et indistinctus concedo: sed quia minus concludunt Concludunt enim quod theologia eternorum necessariorum: et theologia agibilium vel contingentium non sunt plus vna theologia vel scientia quam Geometria et Arismetica vna scientia quod est falsum sicut dictum est supra.

¶ Ad primam dico quod theologia agibilium considerat de eis secundum ordinem et attributionem ad subiectum primum theologie quod est deus sub ratione deitatis / nec oportet quod a theologo tractentur ista in scientiis ita distinctis sicut sunt metaphisica et ethica Aristotel. Cum dicis vltra quod immo: quia theologica moralia habent nobiliorem finem quam moralia phisica dico quod si sit sermo de fine cuius extrinseco et simpliciter primo qui est deus eundem finem habent ista et illa. Si de fine immediato et fine cuius concedatur aliqualiter quia finis istorum immediatius et perfectius attingit finem cuius remotum puta beatitudo formalis supernaturalis perfectius attingit deum quam beatitudonaturalis: quod Aristoteles posuit finem moralium suorum. Sed ex hoc nichil sequitur ad propositum datoenim quod ista sint nobiliora et nobiliorem finem habeant qui est finis cuius non tamen oportet quod habeant ita distinctam scientiam a theologia necessariorum eternorum sicut sunt metaphisica et ethica: quia in metaphisica non determinatur de fine cuius agibilium vt de subiecto: sed potius de ente sed in theologia necessariorum determinatur de fine cuius agibilium theologicorum: vt de subiecto. Et ideo dico quod ad illam reducitur ista sicut agibile etiam consideratur ab ea inrelatione ad primum eternum quod est primum obiectum: et constituunt magis vnam scientiam quam metaphisica et ethica nec concludit argumentum / et cum hoc stat quod non minus perfecte et distincte determinat theologus de agibilibus quam philosophus: immo quod perfectius licet non in distincta scientia a theologia speculabilium modo predicto. Sed si dicta aliorum essent vera sequeretur quod theologia esset minus vnaquam ethica et metaphisica. Dicunt enim alibi quod ethica ordinatur ad metaphisicam sicut operatio ad felicitatem contemplatiuam. Modo planum est quod maior est connexio inter finem et id quod est ad finem quam inter duo disparata ad vnum tertium finem cuiusmodi sunt theologia speculabilium et agibilium secundum eos vel quo rum neuter est propter aliam sicut dicunt. Sed dico quod licet neuter sit propter aliam: quia inter eas non cadit talis distinctio sicut inter diuersas scientias ad theologum tamen pertinet consideratio et diuinorum seu necessariorum et operabilium sicut dictum est supra. Nec sequitur quod si theologus consideret agibilia quod consideret ea speculationis gratia: sed modo supradilicto quo vna scientia potest esse plurium.

¶ Ad secundum dico quod propter conuenientiam omnium entium in ente non potest dici quod metaphisica considerat velcomprehendat in se scientiam omnem de quocunque ente in vniuersali et in particulari: quia ius non est aliquod vnum reale ad quod possint illa reduci / nec ad quod habeant aliquam realem et veram habitudinem. Sed dico quod omnia que tractantur in theologia a primo obiecto suo reducuntur ad ipsum / sicut ad aliquid verissime vnum / ad quod habent realem et veram habitudinem et omnia ipsa continet virtualiter. Ita quod pri mo licet entia plus conueniant in ente secundum predicationem tamen plus conueniunt in deo secundum virtualem continentiam et reductionem in ipsum: ideo non valet.

¶ Ad tertium dico quod Aristoteles non potuit ponere metaphisicam et ethicam vnam scientiam eo modo quo dicimus quod theologia est vna: quia Aristoteles non determinauit de fine agibilium etiam de fine cuius / puta de deo immo nec de fine quo / pu¬ ta de felicitate / sicut de primo subiecto vel obiecto sed magis de ente ideo et cetera: sed theologus qui determinat de deo sub ratione diuinitatis qui est finis quorumcunque agibilium et per istam rationem mouetur in toto habitu suo et consideratione sua secundum quod huiusmodi potest habere vnam theologiam et de moralibus et de eternis vnam dico suo modo sicut dicimus quod geometria est vna que probant quod theolo¬

¶ Ad rationes gia subalternat sibi om nes alias.

¶ Ad primam dico quod non resoluuntur id ipsam nec reducuntur principia aliarum: quia ipsa est simpliciter ineuidenter omnibus aliis. Tu dicis quod ipsa reducit in causam propter quam terminos aliarum: et per consequens principia scilicet in deum. Dico quod licet consideret aliquo modo omnia quantum ad habitudinem effectus ad causam: non tamen euidenter ideo non valet.

¶ Ad secundam de practicis dico quod non subalternat practicas licet prestituat eis finem euidenter ita quod euidenter appareat quod iste finis quem prestituit eo modo quam prestituit ipsum vt obiectum beatificum vel actum beatificum sit finis aliarum practicarum sicut est euidens quod finis prestitutus ab architectonica est finis manufactiue ex natura rei.

¶ Alia argumentaque prorobant quod nulli subalternatur / concedo quanum ad conclusionem sed principium deficit: quia dicit quod omnem aliam sibi subalternat. Hoc enim est falsum: et ideo ratio non valet ad conclusionem. Alii sunt magis probabiles: ideo in sua pace dimittantur.

¶ Ad primum principale dictum est supra quomodo ex primitate et nobilitate theologie nostre non potest argui quod sit vnus habitus simplex et indistinctus: immo impossibile est hoc sicut superius est ostensum. verum est tamen quod theologia diuina est maxime vna: quia perfectissima et simpliciter prima inter habitus cognitionis: non sic theologia nostra que non est vna nisi in genere scientiarum nostrarum / quarum nulla potest esse simpliciter vnus habitus: eo modo quo dictum / est supra.

¶ Ad secundum diceretur quod deus licet sit subiectum alicuius partis metaphisice / pars tamen illa metaphisice cum aliis constituit vnam totalem scientiam puta metaphisicam que habet pro obiecto primo et adequato subiecto ipsum ens: et ideo impossibile est quod sit eadem pars illa: tamen theologia nostra que habet pro subiecto primo et adequato ipsum deum: ita quod nulla scientia humana totalis habet idem subiectum et sub eadem ratione: et per consequens impossibile est quod ista sit eadem cum aliqua alia vel cum aliqua parte eius. licet enim in metaphisica quantum ad aliquam sui partem determine tur de deo: non tamen vt de primo et adequato subiecto metaphisice: sed vt de causa partium subiecti puta aliorum entium et primo sub ente: et ita semper in reductione ad ens non sic in theologia. Preterea etiam non sufficit vnitas primi obiecetad vni tatem scientie.

¶ Ad tertium dico quod licet theologus habeat eos sensus de terminis aliarum sicut et alii tamen de eisdem terminis habet alias conclusiones vel complexiones vel aliter deductas quam alii / et ideo aliam scientiam. Nec ipsa scientia formaliter accepta est ille cumulus specie¬ tum simplicium terminorum sicut accipitur.

¶ Ad quattum dico quod non sufficit ad subalternationem quod subiectum contineatur sub subiecto sicut dictum est supra.

¶ Ad quintum dico quod licet accipiat aliqua declaram ta immediata et aliis scientiis aliquando Nunquam tame potest ea reducere euidenter inquantum theologia ad euidenter et per se nota vel saltem nunquam ad metaphisicam vel aliam scientiam: vt ad priorem reducit ea. Ad alia duo que probant quod subalternat alias responsum est supra. sic de isto