Quaestio 3

¶ Questio tertia Prologalis huius primi sententiarum.

Tertio quero utrum deus sit subiectum in theolo gia.

¶ Et videtur primo quod non quia secundum boetium de trini. Forma simplex subiectum esse non potest sed deus est forma simpliciter simplex ergo etc.

¶ Secundo sic. Materia et finis non coincidunt in idem Inumero secundo phisi. Sed deus et finis huius scientiae non ergo materia etiam est efficiens ergo non materia: quia ista non coincidunt.

¶ Tertio sic non habet principia quia est primum ens et principium aliorum nec pastes integrales: quia simplex nec subiectas: quia ex se est et singularis nec passiones quia in deo nihil est quod non sit essentia diuina. ergo non est subiectum in aliqua scientia:¬ consequentia tenet primo posteriorum.

¶ Quarto sic de subiecto scientiae vel demonstrationis oportet praesupponere quidenprimo posteriorum: sed deus non habet quod est secundum Auicennam quarto methaphisice. ergo etc. rAugustinus. 8. de ciui. dei ca I.

¶ Cont et a Theologia est forma vel ratio deu deo. ergo deus est sibi subiectum: quia a subiecto denomina tur scientia. Item deus est principium in entitate. ergo et in cognoscibilitate vel vniuersalitate ex secundo methaphisice. ergo per rationem eius pasnt alia cognosci in scientia: ergo potest esse subiectum huius scientie. In ista questione sic procedem

¶ Primo ostendam per se rationem primi subiecti in scientia et conditiones eius.

¶ Secundo ostendam quod deus est subiectum in theologia et qumo.

¶ Tertio ex hoc excludam multas opiniones aliorum circa hoc.

¶ Quarto sol uam rationes principales. Dico quod hec est ratio primi subieDe priimo cti in scientia quod sit primo notum in scintia ante omnia alia duplici praecognitione vel noticia si ergo et quid est per propriam rationem eius formalem et actualem.

¶ Tertiam partem probabo / scilicet quod subiectum sit primo notum in scientia quia in essentialiter ordinatis ore omnia reducere ad vnum primum in quo est status secundo methaphisice. saltem probabiliter loquendo. Sed omnia que sunt in scientia per se vna sunt ad inuicenessentialiter ordinata in cognoscibilitate. ergo reducuntur ad vnum primum notum simpliciter et non videtur nisi subiectum. quare etc.

¶ Item quia omnia quae cognoscuntur inscientia vel sunt principia vel conclusiones quantum ad complexa vel subiectu vel partes subiectiue vel passio vel causa vel aliquid habens per se habitudinem ad subiectum pro quanto consideratur in scientia: sed omnia ista etiam noticia eorum per se reducuntur ad noticiam subiecti. Pronoticia enim conclusionum reducetur ad noticiam princi piorum: noticia principiorum ad noticiam terminorum puta subiecti aut predicati: noticia autem praedicati reducetur ad noticiam subiecti si sit predicatum per se secundo modo. Si non predicatum principii sit per se primo modo tunc ad hoc dico quod subiectum adhudprius confuse necessario cognoscitur.

¶ Nam primum cognitum confuse est sensus specialissima sicut dicetur infra non autem diffinitio nec pars diffinitionis quam tumcunque sit conior diffinito et similiter per idem patet de omnibus supra. dictis patet quod noticia eorum ad subiectum primo notum confuse reducitur et sic patet prima conditio quod subiectum est primo notum et quod primo occurrit intellectus in scientia.

¶ Secunda conditio est quod duplici noticia praecognoscitur scilicet quid est quod dicitur per nomen et si est quiditatiuum non in re et in effectu. Sed an sit quiditas vel essentia aliqua cui non repugnet esse fore vel fuisse: ita quod non sit de nunmero impossibilium sicut figmenta quia de non ente non est scientia et hoc dicitur I poste. de passione non praecognoscitur quid est quod dicitur per nomen. sed de dignitatibus vel principiis quia sunt vera: et hoc de principiis immediatis ad intelligendum.

¶ Tertia conditio est quod sit notum et propter aliam rationem si enim per rationem alterius esset notum tunc non esset primo notum: sed magis illud per cuius rationem esset notum et ad id reduceretur sicut ad primum: et sic non esset subiectum Ex hoc notant aliqui quod relatio non potest esse subiectum alicuius scientiae quia non potest esse non primo quia nec per rationem propriam sed magis per rationem fundamenti cuius noticiam necessario presupponit noticia rationis. Si militer de negatione vel priuatione: hoc tamen dictum est ad aliorum difficultates quam propositum principale

¶ Quarta conditio est quod per rationem non solum propriaui sed cum hoc per formalem quia per materialem rationem nihil est primo notum.

¶ Quinta conditioquod per propriam rationem formalem non potentialem sed actuale quia potentiale secundum quod huiusmodi vel per rationem formalem seu potentie nihil potest esse primo notum. Actus termini est prior potentia in cognitione nec ens in potentia secundum quod cognoscitur nisi per ens inactu vt patet nono methaphisice.

¶ Ex predictis concludi potest quod subiectum notum aliquo modo virtualiter et effectiue vel obiectiue saltem continet noticiam omnium aliorum que cognoscuntur sicut printipium essentialiter ordinatis / ad cuius noticiam omnes alie resoluuntur et ipsam originaliter et rad caliter prout consideratur in scientia presupponunt. Ex hoc etiam patet quod primo continet quia ipsum in continendo vel esse cognito non dependet ab aliis sed alia ab ipso.

¶ Contra sicut se habet obiectum prime potentie ad potentiam: sic obiectum prime scien tie ad scientiam vel habitus ad habitum: sed obiectum primum causat. etc. Ex hiis patet quod quicquid potest esse primo notum duplici noticia predicta eo modo quo predicitur potest esse subiectum in aliqua scientia. pono conditiones subiecti in¬

¶ Secundo comparatione ad scientiam Et dicitur quod prima conditio eius est quod ipsum specificat scientiam sicut causa prima continens scientiam vel habitum et mensurans: sed hoc non est intelligendum quod specificet eam intrinsece sicut differentia vel forma intrinseca eius sed per modum cause extrinfece Secundo quod non est intelligendum quod specificet eam precise et adequate ita quod solum de vno subiecto ipse sit vnus habitus quia de eodem obiecto sicut dictum est supra possunt esse habitus et scientia diuersa et inadequate specificat sicut causa extrinseca equiuoca quocumque modo intelligatur illa causalitas.

¶ Secunda conditio sepuitur ex predicta subiectum dat scientie vnitatem et intelligendum eodem modo de vnitate sicut de spicificatione vt apparet primo posteriorum: est autem scientia vna. etc.

¶ Tertia conditio est quod subiectum primum dat dignitatem vel nobilitatem. hoc patet primo de natura bonorum honorabilium. etc. Et per Aristotelem alibi etiam qui dicit quod magis est cognoscere aliquid probati ue de nobilioribus obiectis cuiusmodi sunt substantie separate quam multum et demonstratiue de aliis minus nobilibus. Ex hoc patet quod subiectum dat scientie denominationem.

¶ Quarta conditio est quod ipsum subiectum scientie sic etiam subiectum principiorum scientie siue immediata fuit et per se primo mon fuit mediata et per se secundo modo: mediata enim reducuntur ad immediata immediate ad terminos quorum primus est ipsum subiectum.

¶ Secundo iuxta hoc pono conuenientiam et differentiam inter primum obiectum habitus vel scientie et inter primum obiectum potentie.

¶ Prima conuenientia est quod primum obiectum vtriusque scilicet potentie et scientiae termiminat actum eius.

¶ Secunda conuenientia est quod primum obiectum vtriusque est adequatum vtrique quia in nihil tendit potentia vel habitus per actum suum nisi in primum obiectum vel per rationem primi obiecti

¶ Tertia conuenientia est quod quando aliqua potentia vel scientia respicit aliqua plura obiecta quorum quodlibet potest terminare aliquem actum eius per naturam prepriam sicut quilibet color vel quodlibet lucidum actum visus: quodlibet tale obiectum potest esse obiectum prime potentie vel scientie primiate immediationis non tamen primitate adequationis. Sed aliquid conmune per predicationem dicetur obiectum primum adequatum potentie vel habitus sicut color vel lucidum ponitur obiectum adequatum intellectus et etiam methaphorice ab aliquibus. Sed vide tuxta istam conuenientiam quod talis habitus vel scientia non potest dici vna per se et essentialiter nisi forte vnagenere vel ordine quodam: quia dictum est supra in qualibet scientia per se vna et essentialiter non est nisi vnum subiectum primum vtraque primitate / et pri mitate adequationis et primitate immediationis: quia immediate occurrit ante omnia: ita quod inter obiectum potentie per se vnius et obiectum scientiae vnius per se non tenet ista conuenientia.

¶ Quarta conuenientia est quod quando potentia vel scientia respicit vnum solum per propriam illius propriam: et alia non nisi per illud non autem ipsum ens in communi.

¶ Quin ta conuenientia est quod quando alicui potentie vel habitui assignatur aliquod obiectum adequatum conmune per praedicationem non oportet quod ipsum ponatur adequatum in mouendo potentiam ad actum vel habitum nec in mensurando actum: sed solum in terminando actum vtriusque. ita quod licet quodlibet comtentum sub ipso possit terminare actum non tamen mouere ad actum nec mensurare ipsum. Unde et relatio secundum aliquos licet posset terminare actum intellectus vel actum alicuius scientie non tamen potest mouere ad ipsum nec ipsum mensurare quantumcunque contineatur sub ente quod ponitur obiectum adequatum intellectus et etiam methaphorice secundum eos.

¶ Alii tamen dicunt quod non potest primo terminare sicut nec mensurare vel mouere: potest tamen secundario terminare / licet non mensurare. Quando autem potentia vel scientia respicit vnum solum per rationem propriam et alia tantum per rationem entis. Dico quod id solum est adequatum in mouendo et mensurando vel quasi mouendo et quasi mensurando quod dico propter diuina que non mensurantur nec mouentur tamen alia bene possunt terminare actum secundario tamen non primo nunquam autem mouent vel monfurant actum. Est autem differentia inter obiectum primum et habitus et potentie in comparatione ad ipsas quia obiectum primum. Sed rationem motiui in comparatione ad potentiam vel quasi. Nota quid sit ob iectum causare vel mensurare saltem secundum illos qui ponunt quod obiectum mouet siue totaliter siue partialiter / non autem habet rationem motiui respectu habitus vel actus: sed magis causatiui vel mensuratiui vel quasi: non enim mouet habitum vel actum / sed causat vel mensurat accipiendo mensurare pro confirmare et mensurari pro confirmari obiecto. ponam iuxta hoc quomodo ad

¶ Quarto cipiuntur materia et sibiestum in aliqua scientia: et dicitur de hoc et rationabiliter quod quia ars mutatur / nam inquantum potest in arte vel in scientia accipiuntur ista sicut in natura alquo modo. In natura autem illud dicitur subiectum quod habet in se primum actum formalem qui est forma substantialis ita quod est in actu substandi vel in potentia ad accidens. Materia autem dicitur ens secundum se carens forma substantiali et existens iminediate in potentia ad formam substantialem et postea ad formam accidentalem terminatam saltem Ita dicunt ipsi quod subiectum in scientia dicitur illud quo deest et in se habet rationem formalem obiectiuam per quam potest mouere intellectum ad actum vel habitum scientiae vel saltem ipsum respicit scientia per propriam rationetius licet obiectum non moueat secundum alios ita quod inse habet actum primum per quem aspicitur a potentia et scientia et est in potentia ad noticiam que est qua si accidentalis sibi et accidens vel actus secundus non quidem in potentia transmutabili quia in ipso non recipitur scientia nec actus eius sed in potentia denominabili et obiectali vt denominetur extrinsece ab ipsa scientia sicut obiectum scitum vel cognitum. Materia dicitur illud quod in se habet primum actum nec rationem per quam aspiciatur a potentia vel scientia sed nec secundum se et per consequens aspicitur a potentia sed in habitudine ad subiectum ita quod oportet quod quasi subindua formam obiecti et rationem per aliquam habitudinem ad ipsum vt possit cadere sub actu secundo noticie et dici tur scitum denominatiue vel cognitum.

¶ Alio modo potest hoc exponi quod etiam obiectum primum scientie pro tanto dicitur subiectum quia sibi conuenit primus noticie scientialis. Iipsum est enim sicut dicitur supra. quod est precognitum duplici cognitione: scilicet si est et quid est et est in potentia accidentali ad vlteriorem noticiam de seipso habendam. Materia vero est omne illud quod non est secundum se praecognitum in scientia sed est in potentia et ad primam noticiam et ad secundam vlterio rem et totum in habitudine ad subiectum.

¶ Tertio modo dicitur quod subiectum in scientia dicitur methaphorice solum secundum imaginationem quia ad modunactuum transeuntium in materiam exteriorem dicitur actus scientie transire in obiectum et quasi recipiin obiecto licet secundum rei veritatem maneat in ania sicut in vero subiecto suo et ideo obiectum primum metaphisice dicitur subiectum et omne aliud ab ipso dicitur materia et ideo respectu potentie et scientie magis proprie dicitur aliquod obiectum quam subiectum. Hec de primo articulo vbi declarata est ratio subiecti primi scientie.

¶ Quantum ad secundum articulum dicunt aliqui quod deus non est subiectum in theologia / sed magis ens diuinum vel res diuina in communi accepta. Quod probant. Tum quia deus non continet sub se vniuersaliter omnia quae determinantur in theologia: sed magis ens diuinum quod videtur esse commune ad omnia de quibus agitur in theologia. Tum quia deus est subiectum in metaphisica secundum Comentatorem vltimo commento primi phisicorum. ergo non in theologia. Alias enim scientia non acciperet vnitatem ab obiecto vel theologia et methaphisica essent vna scientia.

¶ Tum quia sicut se habet potentia ad obiectum sic scientia ab subiectum: sed communiter potentus assignatur pro obiecto adequato communead sta cognoscibilia per eas sicut visui assignatur conloratum vel lucidum et intellectui significatur ens ergo isti scientie debet assignari tale subiectum puta ensdiuinum non autem deus vel aliquod virtualiter continens omnes veritates eius.

¶ Tum quia scientia presupponit suum subiectum et non demonstrat se cundum commentatorem in praedicto quinto vbi conce¬ dit hoc cum Auicenna sed in theologia probatur deus ergo etc.

¶ Alii arguunt aliter sicut se habet subiectum ad subiectum ita scientia ad scientiam proportionabiliter: sed ens est subiectum methaphisice si cut ponunt et ponit Auicenna primo Methaphisice sue et eapitulo tertio: et Aristoteles quarto methaphisice in principio. ergo etc. Si deus esset subiectum theologie / theologia subalternaretur methaphisice sicut deus continetur subente hoc est falsum quia tunc methaphica esset nobilior. quare etc.

¶ Iten quia deus non potest esse simpliciter primo notus quia non cognoscitur deus a viatore nisi deducti ue ex aliis primo notis puta ex effectibus. ergo non potest esse subiectum quia subiectum necessario in primo notum. istam opinionem arguendo ad ho¬

¶ Contra minem probando primo quod ens diuinum non est subiectum: quia ille qui posuit hanc opinionem in scripto suo primo dicit in summa quod deus est subiectum in theologia. ergo etc.

¶ Secundo quia quando ponitur aliquid commune per predicationem in scientia sicut ens in methaphisica: tale commune de bet conuenire formaliter et intrinsece cuilibet posi tiuo considerato in scientia vt sit passio vel huiusmodi si cut patet de ente: sed ens diuinum non sic conuenit cuilibet determinato vel considerato in theologia non enim creatura est ens diuinum formaliter et intrinsece: sed solus deus ergo etc.

¶ Tum quia enti diuino sic communiter accepto ad omnia determinate in theologia non conueniunt proprie passiones theologice sicut esse primum et vnum et sic de aliis.

¶ Tum quia nullum commune continet virtualiter nec intelligibiliter omnes veritates theologie non enim continet veritates proprias diuinas determinatas in theologia quia tunc tale commune contineret etiam eas et poneret in creatura vbi ipsum inuenitur.

¶ Tum quia istud diuinum non videtur nisi secundum nomen ab agente simpliciter accepto ita enim verificatur de omnibus sicut ens et conuertitur cum ipso secundum acceptionem eorum: ergo ens subiectum in theologia hoc est falsum quod ens diuinum accipien¬

¶ Dico igitur do sicut accipiunt ips: et improprie extendo ad omnia que possunt denominari a deo quoquomodo non est hic subiectum. Sed dico quod si proprie et formaliter accipiatur ens diuinum pro eo cui intrinsece et quiditatiue conuenit deitas dico quod ipsum est subiectum: hoc autem dico deum

¶ Declaro igitur pro secundo quod deus est subiectum in theologia. Ad cuius euidentiam primo distinguo de theologia primo quantum ad se totam Dico quod est quedam nobis viatoribus pro statu isto Theologiam in se voco illam siue sit in effectu siunon que nata est haberi de obiecto theologico secundum quod natum est manifestari apud intellectum sibi proportionatum vel dispositum et non impeditum secundum naturam et veritatem obiecti quam voco theologiam euidentem ex obiecto siue sit intuitiua quemadmodum habuit deus et beati siue sit abstractiua quam superius probaui possibilem viatori. Theologiam vero quoad nos vel nobis / voco theologiam quam habemus modo. et habent magistri et doctores communiter pro statu isto: et est Theologia illa que potest haberi de obiecto theologico apud intellectum nostrum pro statu isto.

¶ Secundo distingo de theologia quantum ad partes quia quelibet istarum habet vnam partem vel quasi pertem que est de necessariis et impossibilibus aliter se habere vt quod deus est trinus et vnus et huiusmodi et alia est pars de contingentibus simpliciter et possibilibus aliter se hre puta quod deus creauit et de aliis consimilibus qui simpliciter sunt contingentia et non necessaria. Prima distinctio ab vno doctore declaratur sic. Si aliquis intellectus non posset intelligere geometricalia euidenter tamen posset certitudinaliter assentire haberet geometriam que potest dici fides sibi non scientia sed illa que habetur ab intelligentibus modo geometricalia euidenter est scientia simpliciter et in se etiam si nullus esset intellectus geometricus quia obiectum geometrie natum est facere vel saltem de hoc quod de ipso habeatur talis noticia apud intellectum sibi proportionatum. Si talis intellectus poneretur nec est in telligendum quod ista theologia et illa sint eadem theologia vel sint eadem noticia. Tunc enim cum haberentur vna et alia et sic vna est euidens in se ita haberetur euidenter et alia cum sit ineuidens ex obiecto cto ineuidenter haberetur et ita idem intellectus per eandem noticiam cognosceret idem obiectum euidenter et ineuidenter quod est contradictio plana. Nec distinguitur etiam sic quod theologia in se non possit theologia alicui quoquomodo quia tunc impossibile esset eam haberi ab aliquo quod est falsum Albedo enim in se est albedo alicui habenti ipsam. Similiter etiam theologia nobis est theologia inse aliquo modo quia quod nichil est in se nichil est in alio sed sic distinguntur quia impossibile est que nata est haberi euidenter de obiecto apud intellectum proportionatum sit illa que potest haberi et habetur modo communiter pro statu communi et prime appropriatur nomen theologie in se. secunde vero nimen theologie nobis.

¶ Hoc premisso dico quod deus est subiectum in theologia in se quantum ad necessaria vel in theologia necessariorum que est in se scientia. Et probo hoc primo sic. Illud quod continet primo et adequate et nullum aliud intelligibiliter omnes veritates alicuius habitus est primum subiectum vel obiectum eius probabo statim quia obiectum primum habitus dat sic continere omnes veritates habitus sicut dictum est supra. Ex quo igitur nullum aliud continet veritates predictas oportet quod illud continens sit obiectum vel subiectum eius: sed deus continet virtualiter omnes veritates theologie necessariorum in se: vt patet et nichil aliud probabo quia aliud non vt causa siue ad quod habeant attributionem quia deus causam non habet nec se nec aliud a se nec etiam habet attributionem vel dependentiam ad aliud nec vt effectus continendo tales veritates per demonstrationem quia sicut dictum est supra effectus non ducunt in tales veritates vt quod deus sit trinus et vnus et vnde nullus effectus apud quem cunque intellectum demonstrat deum trinum et vnum qui tamen est veritas theologica ergo solus deus istas continet. et per consequens est subiectum.

¶ Secundo sic. Theologia ista de qua loquimur e est de his que sunt soli deo naturaliter nata et intel lectui ergo de obiecto solideo naturaliter noto sed solus deus est sibi naturaliter notus: ergo etc. Probatio prime: quia si sit de aliquibus aliis que sunt naturaliter nota creature oportet dare aliquam superiorem ista quae sit de solum naturaliter notis intelle¬ ctui diuino. Cum enim intellectus diuinus sit infinitus et excedat intellectum creatum improportio nabiliter oportet sibi assignare aliquid naturaliter notum et sibiipsi quod non potest esse naturaliter notum alicui intellectui creato. et per consequens de illo poterit esse scientia superior ista quod est falsum. Probatio alterius scilicet quod deus solus sibi soli est naturaliter notus: quia omnis essentia creata potest esse naturaliter nota alicui intellectui creato oportet et go si aliquid est soli deo naturaliter notum quod hoc sit ipsemet quare etc.

¶ Tertia ratio est ista: quia per et nullam scientiam habetur ita distincta et perfecta noticia de alio quod non est subiectum eius sed potius alterius scientie sicut de eo quod est primum subiectum: quia finis intrinsecus scientie est nosse primum subiectum eius sicut de subiecto. tunc etiam non esset ratio quare illud non esset subiectum eius ergo si deus non est subiectum in hac scientia potest distinctius et perfectius cognosci in aliqua alia et illaerit prior et superior ista quod est falsum saltem deintuitiua et etiam de abstractiua in suo genere.

¶ Quarta ratio. Illud est primum obiectum vel subiectum scientie quod primo respicit scientiam et per rationem eius omnia alia secundum quamlibet similitudinem vel attributionem ad ipsum sicut illud primum ob iectum potentie quod est huius respectu eius vt patet de colorato et lucido respectu visus. Sed deus in ista theologia simpliciter necessariorum est huiusmodi: quia ipse est ad quem cognoscens et habens hanc noticiam primo aspicit et non ad alia: nisi per ipsum et habitudinem per ipsum hoc patet de intut tiua cuius primarium obiectum est essentia et deus abstractiua similiter cuius representatiuum vel me dium primo representat essentiam: ergo et cetera.

¶ Quinta ratio. Quia nobilissima scientia est cit ca nobilissimum genus entis vt dicitur sexto metaphisice. Scientia enim nobilitatem sortitur ex obiecto praecipue sed ista est nobilissima in se: quare etc. Deus est nobilissimum genus entis seu ens nobilissimum. Si ista ratio concludat quod scilicet nobilisa sima scientia sit circa nobilissimum genus entis sicut circa primum subiectum et secundum Aristotelem et secundum Commentatorem metaphisica est nobilissima scientia possibilis acquiri oportet consequenter ponere sicut et ponit Commentator quod subiectum mediate quod est genus substantiarum separatarum est subiectum metaphisice. Si autem non sit vera illa propositio de subiecto sed de parte vel causa subiecti. tunc non oportet dicere quod genus illud substantiarum separatarum est subiectum metaphisice dato quod sit nobilissima scientia secundum Aristotelem. Sufficit enim quod versetur circa substantias separatas non sicut circa subiectum: sed sicut circa causas vel partes subiecti sui quod est ens. Sed quid de theologia dico quod ipsa simpliciter nobilissi ma vna queque in suo genere intuitiua in genere intuitiuarum et abstractiua in genere abstractiuarum. Et ideo dico quod oportet ipsum necessario versari circa nobilissimum sicut circa subiectum non sifficit autem quod sicut circa partem vel causam subiecti subiectum enim est simpliciter perfectius cuius tot tum subiectum primum est nobilissimum quam illa cum ius subiecti aliqua pars est imperfecta vel cuius subiectum est commune ad perfectum et imperfectum vt videtur et ideo dico quod metaphisica non est simpli¬ citer nobilissima licet sit forte nobilissima inter scientias possibiles acquiri ex puris naturalibus sine fide et noticia aliqua supernaturali nec oportet arguere ex sua nobilitate quod habeat nobilissimum subiectum primum sicut de ista cum nobilitas scientie simpliciter dependeat ex obiecto.

¶ Sexta ratio est illud obiectum primum in scientia cai soli conueniunt potissime proprietates immo omnes principaliter note in scientia vt patet inducendo per proprietates ergo et cetera. ergo de theologia simpliciter que est necessariorum. vero simpliciter que

¶ De theologia est contingentium dicitur quod nullum est subiectum vel obiectum primiex natura sua determinate continens tales veritates contingentes nec etiam vt notum noticiam ea rum quia omnia que sunt in deo indifferenter et contingenter se habent ad tales veritates vel opposita eorum quantum est ex se et secundum id quod sunt ex natura rei solum enim veritates necessarie de terminate continentur virtualiter seu intelligibili ter in aliquo obiecto quod quidem natum est vt tales veritates de ipso determinate et scibiliter ex se ipso habeantur.

¶ Et ideo dicitur vltra quod quia ilter veritates contingentes est ordo et aliqua est prima veritas contingens sicut suo modo est aliqua necessaria prima subiectum vel obiectum primum theologie contingentium debet assignari illud de quo primo et immediate dicitur predicatum prime vel ritatis contingentis quecunque sit illa: que quidem veritas prima contingens principium est aliarum quia prima in ordine ipsarum autem primum subiectum ve¬

¶ Dicitu et ritatis prime contingentis quod vt tale visum natum est primo videri coniungi cum predicato illius: quia primum verum notum est in contingentibus secundum ipsos non est nisi per in tuitione in extremorum.

¶ Primum ergo intuible proximum cui inest predicatum prime contingentis: vt contingentia sunt et de facto. Non enim loquimur modo de contingentibus pro possibilitate vel esse possibili ipsorum et sic sunt necessaria: hoc autem est intuibile primum est essentia diuina etian eodem modo accepta sicut quando dicebatur esse subiectum primum theologie necessariorum. Et ideo dicunt concludendo quod totius theologie simpliciter et in se siue vt in se consideratur siue vt in intellectu dei et beatorum est essentia diuina: vt hec est cuius visio a beatis non est formaliter scientia: sed intellectio simplex que est scientia virtualiter et pre cedens naturaliter ipsam scientiam sicut simplex intellectio entis et cuiuscunque alterius subiecti.

¶ Hic dicitur primo / quod nichil potest assignari in deo reale quod determinate contineat veritates cotingentes theologicas. Deus scit ab eterno complexio

¶ Conti qi nes determinate et veritates contingentes et multas etiam reuelauit prophetis Sid hoc non est nisi per aliquid determinate continens iffus veritates per illud enim quod determina te non continet aliquid non potest illud determinate sciri ergo oportet ibi dare aliquid quod determi nate eas contineat.

¶ Preterea beati determina te sciunt multas veritates immo omnes veritate: contingentes fidei et articulorum iam preteritas de facto sed hoc non potest esse nisi per aliquid in deo determinate continens eas saltem in esse intelligi bili cuiusmodi est essentia diuina facta determinatione de ipsis in voluntate que determinatio continet ea virtualiter et determinate et non per intui tionem extremorum in seipsis. Similiter quia extrema de se sunt indifferentia ad tales complexiones vt oppositas ipsarum: ergo et cetera.

¶ Secundo dicitur quod primum obiectum huius theologie debet assignari illud quod est immediatum quod est subiectum prime veritatis contingentis a qua dependent alie vel saltem que est prima in ordine contingentium et dicitur postea quod hoc est essentia eodem modo quo subiectum est in theologia necessariorum. Essentia secundum rationem hu¬

¶ Contra ius essentie vt prima voluntati et cuilibet determinationi eius de quocunque obie cto contingente est subiectum primum in theologia necessariorum: quia vt sic est in prima in ordine omnium diuinorum sed essentie vt sic non est natum immediate inesse predicatum alicuius veritatis contingentis. Tum quia ante determinationem diuine voluntatis nulla est contingentia. Uoluntas enim secundum ipsos alibi est prima causa contingentie in rebus. Tum quia predicatum contiugentis: et per consequens veritas contingens posset cognosci certitudinaliter per rationem essentie quod est impossibile et contra eos etiam alibi ergo essentia non est subiectum theologie contingentis sicut necessarie.

¶ Iterum impossibile est quod essentia in ratione essentie sibi determinet aliquod predicatum cuiuscunque complexionis contingentis: quia tunc mensurare naturaliter determinaret sibi ipsum et necessario: et per consequens tolleretur ipsa contingentia: ergo impossibile est quod ipsa videatur vt nata primo coniungi alicui tali predicato et immediate etiam secundum dicta eorum. et per consequens impossibile est quod sit subiectum primum et immediatum alicuius complexionis contingentis et predicati eius illud etiam quod dicitur quod pri¬

¶ Contra mum verum contingens non cognoscitur nisi per intuitionem extremorum: ita quod ipsum est solum et precise intuibile quia et licet hoc verum sit: vt comparatur ad theologiam beatorum et dei que est solum et precise intuitiua de primo contingente. hoc tamen non est vniuersaliter verum. Nam sicut dictum est supra quicquid potest cognosci intuitiue et abstractiue: sed primum contingens potest cognosci intuitiue: ergo saltem abstractiue a viatore. Nescio enim quare deus non posset reuelare primam complexionem contingentem: ita quod certitudinaliter cognosceret eam suo modo sicut et primam et necessariam. Et forte fuit facta paulopost visionem dei et in multis prophetis qui multacontingentia clare cognoscebant abstractiue: tamen non intuitiue vel visiue sicut deus et beati. Et idem non videtur michi bene dictum quantum ad theologiam contingentium videtur igitur michi dicendun sine preiudicio cum vno doctore et satis cum isto tamen alibi quod essentia diuina vt essentia est et primadeterminationi sue voluntatis intuitiue vel abstractiue cognita est ratio cognoscendi omnes quidditates et negationes omnium terminorum et com¬ plexiones necessarias eorumdem et negationes complexionum per accidens tamen de negationibus et sic est subiectum theologie simpliciter que est necesariorum sicut dictum est supra. Alio modo potest accipi: vt actu existens mediante voluntate sua subipsa determinatione sue voluntatis de contingentibus ipsis aliis ab ipsa determinatione et actu volendi vt cadit supra obiectum contingens quodcum que extrinsecum et sic dico quod est ratio sciendi id est cerctitudinaliter cognoscendi complexiones contingetes extrinsecas que cognoscuntur per theologian contingentium nec inter istas est aliquis ordo essen tialis sed tantum ordo accidentalis qui causatur ex ipsa determinatione vel actu volendi contingente cadente super talia volita prius et posterius. Sed de ipsa determinatione est difficultas cui primo inest. Et dico quod primo et immediate inest divine voluntati vt actus eius. Ita quod ista est prima et imme diata et contingens voluntas vult vel determinat aliquid contingens vel fiendum. Et dico istud quod istud predicatum non potest prius cognosci inessesubiecto quam insit: quia tunc et pro tunc subiectum est determinatum ad ipsum licet pro tunc quando est possit et intuitiue cognosci a deo a beatis si tunc fuisent beati et abstractiue a viatoribus.

¶ Ex quo statim concludo quod si primum subiectum vel obiectum theologie contingentium in se est voluntas diuina stans sub determinatione eiusdem voluntatis et vt sic stat sub ea determinate continet contingentia ipsa de quibus est ipsa theologia de qua est sermo. Tunc oportet quod obiectum primum theologie contingentium contineat determinate veritates. Si ar tem primum obiectum huius theologie cum ipsnon sit scientia non contineat determinate tales veritates tunc potest poni essentia etiam vt precedivoluntatem et determinationem eius esse primum obiectum talis theologie vel si ponatur essentia vt sequens quasi voluntatem quam representatiua deteminationis eius oportet ponere quod primum obiectum theologie contingentium non sit primo determinate contingens veritatem ipsorum sed secundario et repre sentatiue non primario et creature sicu voluntas. Et nota circa omnia ista quod licet contingentia vel veritates contingentes determinate contineantur et presententur et cognoscantur ipsi de nunquam tamen de ipsis est scientia proprie sumptaquia illa non est nisi de necessariis licet de ipsis sit scientia large accipiendo pro determinata et certacognitione. Tu dices si voluntas est obiectum primarium ergo in deo est duplex obiectum primarium scientie sue. et per consequens duplex noticia vel scientia et per consequens duo verba et sic habemus quatuor personas vel duos in diuinis filios. Et si militer in beatis est duplex actus scientialis intuitiuus quod est contra Augustinum decimoquintobetrinitate vbi dicit quod totam scientiam nostram vnico intuitu videbimus quare. Responsio dico quod obiectum primum noticie potest dici dupliciter. vnomodo ante quod nichil est cognitum vel cognoscibile vel ratio cognoscendi simpliciter et absolute lequendo et sic impossibile est quod in diuinis sit nisi vnum obiectum primum respectu cuiuscumque noticie tunc enim essent plures memorie et plures scientie et plura verba quod falsum est et impossibile alio modo obiectum dicitur obiectum primarium non simpliciter in toto ambitu diuinorum: sed secundum quid pro tanto quia illud quod primo determinate continet et non illud quod simpliciter est prius: et isto modo ponitur voluntas modo predicto esse primum id est immediatum et determinatum subiectum vobiectum istorum contingentium quia ante ipsam vt stante sub determinatione coassumendo determinationem respectu contingentium extrinsecorum et ante ipsam concomitantem determinationem nichil est: nichil est determinate continens vel habens ipsam habens determinationem immo nec ipsa vt prima est illi determinationi. Sic ergo apparet de subiecto primo theologie simpliciter et in seest necessario¬

¶ De theologia que tum. Dicituquod in noticia non euidente ex obiecto non oportet assignare obiectum quod virtualiter contineat veritates eiusdem noticie vel scientie nec etiam quod vt notum contineat euidentiam vel euidentem noticiam ipsam veritatum vt note sunt in tali scientia vel talem noticiam et intellectum habenti per ipsam Theologia autem nostra est quedam noticia non euidens ex obiecto quantumcumque sit de necessariis sicut nec illa que est de contingentibus et ideo non oportet sibi assignare obiectum primum quod vin tuali ter ex se contineat omnes veritates eius: nec etiam vt notum contineat euidentiam. eorum si esset notum et ita theologie nostre sufficit assignare pro primo obiecto vel subiecto primum notum dequo immediate cognoscitur prima veritas necessaria theologie nostre quod est ens infinitum conceptus enim entis infiniti est conceptus perfectissimus possibilis haberi a nobis de deo sicut dicunt et ens infinitum neutram contradictionem habet: quia nec continet virtualiter veritates theologie nostre nec vt notum continet euidentiam ipsarum per consequens si esset notum.

¶ Dicunt etiam vlterius quod quia theologia nostra est de eisdem veritatibus nostris de quibus est theologia simpliciter et in se: ideo assignatur. Sed idem subiectum a theologia illa prima quantum ad hoc quod est continere veritates istas puta deus. Sed quia illud non est euidens nec nobis notum non continet vt notum euidentiam istarum quia nec est nobis notum.

¶ Et si arguitur contra eos quod ex hoc sequitur quod non sit subiectum dicunt quod verum est quod non est dare cuidentiam: sed be ne est subiectum quantum ad aliam conditionem que est virtualiter continere huiusmodi veritates.

¶ Ista non intelligo esse vera. Quod dicitur primo quia in noticia non habente euidentiam ex obiecto non posset assignare obiectum quod contineat virtualiter veritates illius noticie se noticia non habens

¶ Contra fides elt euidentiam exoriecto quantum oportet sibi assignare deum pro obiecto que continet virtualiter seu intelligibiliter omnes veritates fidei necessarias saltem et vt nebis continet euidentiam causarum sicut patet. in prima ergo illud dictum non est vniuersaliter verum etsi non est verum de fide nec etiam de scientia fidei que est theologia nostra.

¶ Quod dicitur vltra quod sufficit sibi assignare pro obiecto ens infinitum. Exhoc concludo quod oportet sibi assignare deum: quia ens infinitum quantum ad illud positiuum quod dicit non est nisi deus. Infinitas enim in essentia diuina non dicit secundum eum alibi speciale attributum: sed gradum intrinsecum qui in nullo variat rationem. essentie ita quod illud est dicere ens infinitum eo modo quo conuenit deo et deum.

¶ Ex quo sequitur vltra quod sicut deus continet virtualiter veritates istas ita et continet euidentiam eorum vt notum sicontingeret ipsum esse notum sicut in patria. Preterea infinitum intensiue continet virtualiter omne illud quod potest efficere vel causare sed istas veritates et noticias carum potest efficere vel causare: quia omnipotens in intellectu causato et quam causare licet non proprie in intellectu diuino. Etiam est principium originale istarum veritatum eodem modo sicut deus quia idem sunt quare et cetera. Quod dicitur vltra quod conceptus entis infiniti est conceptus perfectior quam possimus habere de deo multum est dubium. videtur enim quod conceptus diuinitatis sit perfectiorvel non minus perfectus si ponantur distincti conceptus quia conceptus ille qui in eodem est incompossibilis alicui imperfectioni non est perfectior il lo qui incompossibilis est cuiuslibet imperfectioni quia nichil repugnat imperfectioni nisi propter per fectionem / sed conceptus entis vniuocus existens secundum eum deo et creature est compossibilis imperfectioni creature / quia in creatura inuenitur: et go non est perfectior conceptu diuinitatis.

¶ Dices licet conceptus entitatis vel entis sit compossibilis creature et imperfectioni eius / tamen conceptus entis infiniti non dico quod nichil valet: quia infinitas cum sit gradus intrinsecus talis conceptus non tollit a conceptu compossibilitatem cum aliquo cum quo erat secundum se compossibilis vt videtur nec ponit repugnantiam formalem conceptus viderentur cum illo: quia nec variat conceptum se cundum eos: quare et cetera. Istud tamen sicut dubium relinquatur Quod dicitur vere deus esse subiectum concedo quantum ad continentiam virtualem et quasi istarum veritatum. Et concedo quod non est scientia vel noticia habens euidentiam cum obiecto isto nec veritates eius: vt note sunt per eam possunt esse euidentes sicut nec ipsa eadem manens potest euidens esse / nec per consequens accipiendo pro prie scientiam sicut dicitur infra. Non tamen oportet propter hoc dicere illa que sunt improbata. Probo igitur quod in theologia nostra que est netessariorum deus est subiectum vel obiectum prinum.

¶ Primo sic. Eiusdem obiecti primi est files et scientia qua fides gignitur / nutritur / defensatur et roboratur sed theologia nostra est huius modi secundum Augustinum decimoquarto de trinitate capitulo primo. Sed primum obiectum fidei quantum ad necessaria saltem ponitur deus: immoquantum ad omnia patet inducendo in articulis fidei ergo et cetera.

¶ Secundo sic. Quia illa scientia que est perfectio superioris portionis est de sublesto primo eterno quod est deus vt videtur. Non enim poeffest esse de subiecto non eterno: quia cum ad non eternum non reducatur eternum nec attribuatur sibi impossibile est quod talis scientia sit de non eterno sicut de subiecto / primo quia tunc nullo modo esset de eternis quod est contra rationem superioris portionis et perfectionis eiusdem. In hoc enim distinguntur ab inferiori portione quod versatur circa eterna / sed theologia nostra precipue necessario tum est perfectio portionis superioris quo ad intellectum pro statu isto: vt videtur.

¶ Item tertio Augustinus decimoquarto de trinitate capitulo. primo dicit quod pro aliqua parte sui theologia notra est sapientia sed hec pars videtur praecipue theologia necessariorum: ergo est de aliquo eterno formaliter et primo / hec non est nisi deus quare etc.

¶ Quarto sic. Ista scientia est nobilior aliis in viased hoc non est / quia euidentior propter modum denonstrandi: ergo hoc est quia superioris et nobilio ris subiecti. hoc non videtur nisi deus / consequentia patet: quia secundum Aristotelem primo de anina duobus modis vna scientia est nobilior alia Aut quia certior. Aut quia melior et honorabilior quare et cetera.

¶ Quinto ad hoc potest adduci ratio superius posita de theologia simpliciter.

¶ Sexto patet hoc: quia illud est subiectum primum in scientia cui conueniunt passiones in scientia considerate: sed deo primo conueniunt passiones primo considerate theologice sicut esse trinum et vnum et huiusmodi: quare etc. respectu¬

¶ De theologia nostra continsem tium dico quod idem est obiectum eius primum sicut theologie in se et simpliciter respectu eorumdem contingentium eo modo quo dictum est supra. Tum quia est de eisdem contingentibus: licet non euidenter / sicut illa. Nec propter ineuidentiam sui oportet sibi aliud subiectum vel obiectum assignare / sicut nec nostre theologie de necessariis oportet aliud subiectum assignare a subiecto theologie simpliciter. Tum quia deus vt ponitur subiectum illius theologie simpliciter respectu contingentium / sic nec comtinet virtualiter nec determinate seu intelligibiliter omnes veritates huius partis theologie / sicut patet. quare et cetera.

¶ Dicit tamen vnus doctor quod idem est subiectum vel obiectum theologie necessarie et contingentis puta deus non est: tamen subiectum theologie contingentium: vt continens virtualiter et determinate veritates huius theologie / etiam si intuitiue viderentur sed sicut a nobis cognoscibile proximum illi cui intuitiue noto natum esse predicatum prime contingentis inesse eternocui natum est predicatum prime veritatis contingentis immediate inesse est diuina voluntas sicut piri supra. Primum autem intuitibile vel cognoscibile sibi id est diuine voluntati proximum est essentia diuina vel deus: ita quod essentia diuina vt concomitans voluntatem sub actu suo volendi poneretur hic subiectum / non autem sic absolute sicut in theologia necessariorum: vt dictum est supra: licet oppositum videatur dicere doctor iste. Qui videtur secundum eum sufficere ad rationem primi subiecti vel obiecti theologie contingentis quod sit primum intuibile vel cognoscibile proximum illi cui primo natum est inesse predicatum prime contingentis et immediate nec oportet quod tale subiectum etiam si esset visum faceret euidentiam illarum veitatum / nec quod virtualiter et determinate eas contineat: sed solum indeterminate et cum in diuina ad oppositas veritates et hoc. Tum quia noticia contingentium non potest dici proprie scientia: quia de contingentibus non est scientia. Tum quia non est euidens obiecto primo dato quod ex alio posset esse euidens. Unde et in visione beata veritates contingentes complexe non sunt euidentes ex ratione essentie vt essentia est precise ex visione determina tionis diuine voluntatis de ipsis quantum ad contin gentia extrinseca vel ex ipsamet determinatione vi sa in re quantum ad euidentiam veritatis de ipsa determinatione contingenter et libere deo conueniem te ita quod per nichil determinate cognoscitur illa veritas nisi quia videtur ista complexio in re huius praedicati contingentis quod est velle aliquid extrinsecum ad subiectum quod est voluntas. Si hoc sufficiat ad primum subiectum theologie contingentis non fuit necessarium etiam supra ponere aliud obiectum theologie simpliciter et in se tam respectu contingentium quam necessariorum: quia nec illa est euidens simpliciter exobiecto primo accipiendo obiectum primum isto modo: et sic forte potest opinio superius improbata sustineri et teneri de subiecto primo theologie cuiuscunque et apud quemcunque intellectum quod est deus absolute loquendo et secundum eandem rationem quecunque sit illa. Accipe modum dicendi quem volueris et hoc de isto sufficiat de subiecto theologie¬

¶ Ex predictis excludo primo vnam opnionem que dicit quod verbum est subiectum theologie quia impossibile est quod verbo conueniant omnes veritates sed aliqua necessaria sunt vera de patrealiqua de filio / aliqua de spiritu sancto / aliqua de tribus / ita etiam aliqua contingentia de singulis et de tribus / ita quod vnum non potest esse primum subiectum: quia ad ipsum non possunt reduci omnes veritates: sed tres persone sunt quasi tres partes ipsius subiecti: non tamen proprie partes sicut dicetur infra. patet quod per idem quod chriEx hoc etian: stus totus deus et hoc mo non potest esse primum subiectum theologie si cut ponunt aliqui quia tunc veritates necessarie de patre et spiritu sancto / puta quod pater generat / quod spi ritus sanctus procedit non essent theologice quia non possunt reduci ad totum christum / nec etiam veritates necessarie de tota trinitate / nec etiam alique veritates contingentes de patre et spiritu sancto et tota trinitate: quia ista non possunt attribui per se ipsi christo nec reduci ad ipsum vt subiectum cum christus ipse secundum quod ponitur subiectum ab aliis contineat in se intrinsece naturam humanam creatam: quia est essentialiter posterior patre et spiritu sancto: et tota trinitate quare etc.

¶ Ex predictis etiam patet quod credibile in communi acceptum ad omnia que tractantur in theologia non potest esse subiectum theologie sicut dicunt aliqui. Et hoc probatur quia tale commune non potest virtualiter continere passiones et theologicas veritates sicut dictum est supra de ente diuino in communi accepto. Nec breuiter aliquid nisi deus potest poni primum subiectum theologie quare etc. eorum que probant quod

¶ Ad rationes deus non est subiectum Ad primam dico quod ad rationem primi subiecti non oportet quod ipsum contineat vniuersaliter vniuersa litate predicationis: sed vniuersalitate continenti potius et virtualiter / eo modo quo possibile est om¬ nia continere immo impossibile est hoc in theologia icut probatum est supra.

¶ Ad secundam dico quod siue deus sit subiectum immediatum siue non quod tamen non puto adhuc dico quod non sequitur quin possit esse subiectum in theologia. Et hoc dico nisi aliud impediret: quia sicut dictum est supra de eodem obiecto sub eadem ratione possunt esse diuerse scientie et habitus. Tu dicis. Scientia tunc non sumit vnitatem ab obiecto dico quod non sicut tu imaginaris sed pro tanto habet vnitatem: quia si scientia sit vnaoportet quod obiectum sit vnum hoc tamen non sufficit et ideo non oportet quod de subiecto vno sit tantum vna scientia: quia aliunde potest diuersificari.

¶ Tamen vt plenus soluatur argumentum dico quod deus non est subiectum immediate et nego auerrovm in illo commento. Tum vero dicit auerroys quod mediata non probat deum esse et postea dicit auerroys quod metaphisica non probat deum esse sed phisica. Contra quod subiectum non probetur in aliqua scientia hoc est propter primitatem subiecti in scientia quia ante omnia praesupponitur sed maiorem primitatem habet aliquid ad scientiam posteriorem quam ad priorem / vel saltem non minorem. Cum ergo per te deus habeat primitatem indemonstrabilem per metaphisicam que tamen est simpliciter prior multo fortius talem primitatem habebit ad phisicam quod per ipsam non poterit demonstrari. Preterea si philosophica demonstrat subiectum mediante per consequens demonstrat primum principium metaphisice confectum ex illo subiecto ergo est simpliciter prior metaphisica et subalternat sibi eam quod est falsum. Item ex proprietate qualibet in effectu equaliter dependente a causa possumus concludere causam esse: sed motus non solum est proprietas in effectu dependens a causa: sed sunt multo alie cuiusmodi sunt proprietates metaphisice distincte quantum ad aliquas sui partes / que sonant imperfectiones in tantis necessario dependentibus a summo perfecto / ergo metaphisicus ita bene demonstrat deum sicut phisicus: immo potius vt videtur.

¶ Dico igitur quod vterque dicit falsum possibile enim est quod scientia demonstret subiectum esse a posteriori et quia est vt forte etiam propter quid non tamen loquendo de esse quidditatiuo secundum quod precognoscitur de eo si est secundum quod huiusmodi sed de esse in effectu et in re. Tamen teneo cum Auicenna quod deus non est subiectum in metaphisica nec in aliqua scientia naturali ter acquisita quia qualibet tali oportet quod subiectum primum possit esse statim notum per viam sensus sicut patet inducendo in aliis deus autem non est statim notus ex sensibus quantum ad illud quod primum et propriioccurrit de deo puta quod sit summum vel maximum eniSed si hoc cognoscitur hoc est ex comparatione ad entia et discursu quodam quare etc.

¶ Ad tertium dico quod non sicut se habet potentia ad obiectum et econuerto / ita se habet scientia ad subiectum et econuerso: quia sicut dictum est supra non mensurat potentiam nec continet ipsam virtualiter sicut subiectum scientiam. Sed subiectum vel obiectum comparatur ad potentiam vi mo tiuum ad mobile modo planum est quod eiusdem mobilis possunt esse plura motiua / et quodlibet per rationem propriam non ordinatam et ideo potentie sic mobili a pluribus non potest alteri illorum assignari pro pri mo per se obiecto adequato sed oportet quod communeomnibus. Eiusdem autem mensurabilis et causati non sic sunt plures cause et mensure in eodem genere non or¬ dinate et totales et ideo oportet quod obiectum scientio sit bonum quasi mensurans ipsum et continens virtus liter: quia non est maior vnitas in mensurato et causa to quam in mensura et causa. Non ergo oportet quod obictum primum scientie vnius per se sit aliud commune / sicut obiectum scientie: licet sit simile vtrobique inter potentiam et hoc obiectum et scientiam et subiectum quantum ad terminationem actus quia vterque terminat actum vtriusque. Tu dicis primo. In scientiis communiter as signantur obiecta communia secundum predicationem sicut in metaphisica ens et in philosophica naturali ens mobile vel corpus. Dico breuiter quod vel tales scientie non sunt vne simpliciter et secundum speciem: sed bene secundum genus et subiecto et ordine / et vel illa subiecta non habent conpletam rationem subiecti sed deficiunt eis due conditiones subiecti scilicet mensurare et virtualiter continere licet eis conueniat tertia scilicet terminare actum. Etiam potest dici quod potentia est maior ambitus quam scientia: ideo non oportet esse totam vnitatem in obiecto potentie sicut scientie.

¶ Ad quartam patet ex prie dictis. vno modo scientia probat suum subiectum et non est de dicto commentatoris in solutione argumen ti. Ad quintum de subalternatione dico quod istud ar gumentum est contra illam opinionem que ponit ens esse subiectum metaphisice que tamen communis est et veraEx hoc enim sequitur quod omnes scientie subalternantur metaphisice sicut et subiecta earum continentur sul ente: quod tamen est falsum. Et ideo dico quod ad subalterna tionem scientie non sufficit quod subiectum contineatur subsubiecto: sed requiritur quod scientia accipiat sua principia ab alia / sicut perspectiua a geometria quod non facit theologia a metaphisica sed procedit ex propriis ideo non subalternatur sibi.

¶ Ad sextum dico quod ipsum concludit quod deus non potest esse primum subiectum alicuius scientie naturaliter et ex meris possibilibus naturalibus habent sed bene scientie reuelete vel dependentes ex reuelatis cuiusmodi est theolo gia nostra vel theologia superior que non potest haberi in lumine naturali / et omnia naturaliter: quare etc. Quia de talibus non oportet quod subiectum sit primonotum et statim possit haberi ex sensibus vel dicendum est quod non oportet subiectum scientie esse primo notum simpliciter sed secundum quod est subiectum in tali scientia ita quod etiam potest accipi noticia eius ex alio obie cto cognito sicut etiam videmus quod substantia presupponit cognitionem accidentis: ideo non valet.

¶ Ad primum principale dico quod forma simpliciter simplex cuiusmodi est deus non potest esse subiectum respectiuum et perfectibile per aliud ad quod sit in potentia. tunc enim esset alteri componibile et non simpliciter simplex: sed bene potest esse esse subiectum circa quod vel de quo sit aliqua scientia: quia hoc nichil nouum receptum ponit in eo et stat cum omnimoda simplicitate.

¶ Ad secundum dico quod materia que est pars compositi et finis et efficiens non coincidunt sed materia circa quam per modum obictsbene coincidunt et idem numero huiusmodi autem materia est deus respectu huius scientie non distinguend modo inter materiam et subiectum.

¶ Ad tertium dico primo quod obiecto scientie accidit quod habeat principia ita quod accidit scientie et demonstrationi secundum quod huiusmodi / quod sit ex principiis vel ex causis / sed hoc si lum verum est et tenet in scientia de obiecto causato et principiato / sicut dicetur infra vel dic quod licet deus non habeat principia inesse et sit in principiatus tamen in se habet aliqua per que possunt aliqua demonstrari de eo / et de quibus possunt formari propositiones immediate ad concludendum metaphisicas / et a priori / et sic cuiuslibet entis quantumcunque primo possunt et se principia. De partibus etiam dico quod hoc accidit scientie absolute loquendo quod subiectum habeat partes siue integrales siue subiectiuas / et per consequens accidit sibi quod obiectum suum per se sit vniuersale et conuenit hoc scientie de scibilibus creatis. Uel potesdici quod quasi partes subiectiue ipsius dei sunt tres persone.

¶ Ad illud de passionibus dico quod diuina essentia habet multas perfectiones quasi passiones quomedocumque distinguantur abinuicem quae sufficiunt ad veram demonstrationem de ipsis.

¶ Ad vltimum dico quod deus non habet quid est diffinitiuum: quia tunc esset limitatus ad genus et differentiam quia omnis diffinitio stricte accepta est ex genere et differentia bene tamen habet quidditatem et conceptum quidditatiuum essentie sue et hoc sufficit ad demonstrationem et scientiam de isto habendam. Sic de isto.