Collatio

¶ Eximii Sacre Theologie professoris fratris Iohannis de Bassolis Minorite in quartum sententiarum prefatio. Cliorest finis orationis quam priecipium. Ecclesiastes 7. In principio sententiarum dicebatur quod magister in suo totali libro sententiari pertractat quattuor circa que consistit tota veritas theologica. Primum est dignitas diuini generis. Tractat enim inprimo libro de generatione filii a patre: et processione spiritus sancti ab vtroque. Secundum est nouitas diuini operis / quam tractat in secundo: in quo agit de productione creature. Tertium est vnitas vel charitas diuini federis: quod pepigit nobiscum insua incarnatione: de qua agitur principaliter in tertio. Quartum est bonitas diuini muneris: de qua agitur precipue in quarto. Munus enim diuinum est gratia sacramentalis in presenti: et gloria eternalis in futuro.

¶ Ad euidentiam ergo predicti thematis. Melior. etc. Notandum est. quod totalis liber sententiarum quasi oratio quedam est. id est orationum congeries: in qua predicta quattuor pertractantur. In qua oratione primus liber est quasi principium: secundus et tertius quasi medium: quartus liber ( quem habemus pre manibus ) est quasi vltimum: et est quasi finis. quia est liber finalis.

¶ In quo quidem libro. quia agitur de bonitate diuini muneris nobis impensi: licet materia primi sit dignior et excellentior: recte tamen de quarto dicitur quod est melior: quia vtilior. Utilior est enim liber quartus: quam primus quia et si in primo tractetur de materia nobiliori: puta de dignitate diuini generis: tamen in quarto tractatur de vtiliori nobis. puta de bonitate et largitate diuini muneris. et hoc est quod dicitur in verbis preassumptis. Melior est finis orationis quam principium. Melior audienti ad consulendum. Melior exequenti ad attingendum. Melior etiam legenti ad quiescendum. In quo quidem verbo describitur materia huius quarti: tanquam materia fructuosa celestium diuinorumque sacramentorum. Melior est. tanquam materia timore sa diuinorum iudiciorum: finis. tanquam materia gratiosa diuinorum officiorum: orationis. tanquam materia gaudiosa diuinorum solatiorum vel virtuosadiuinorum initiorum vel beatorum initiorum. tanquam princi¬ pium. Ista enim materia est diuinorum sacramen torum contentiua. Ideo melior. diuinorum iudiciorum ostensiua. Ideo finis / diuinorum officiorum expressiua. Ideo orationis / et diuinorum solatiorum. et premiorum inceptiua: ideo principium. Primum probat fructus remedii sacramentalis: quia melior est. Secundum probat status iudicii sententialis: quia finis. Tertium probat actus officii sacerdotalis: quia orationis. Quartum probat ortus solatii initialis: quia principium. primo quod ista materia quar¬

¶ Dico ergo ti est materia fruosa. quia est materia fructus sacramentalls. melior est. veremelior. Nam fructus sacramentalis gartie optimus est in via presenti. licet enim de vino corpora li dicatur. in Luca. quod vetus melius est: non tamen de gratia antiquorum sacramentorum sic potest dici. sed gratia sacramentorum noue legis melior est quia perfectior est / et maior. Unde et dominus Iesus Christus in signum huius seruauit bonum vinum vsque ad huc vltimo apponendum: propter quod potest dici lex noua. quantum ad fructum gratie sacramentalis iuxta illud Prouerbiorum. 8. Melior est fructus meus auro et lapide precioso: et genim na mea argento electo. Ubi describitur fructus gratie sacramentalis ( de quo tractatur in materia quarti ) tanquam melior propter quattuor. Primo proptter dulcorem delectantem: Melior est fructus meus. Secundo propter valorem excedentem auro et lapide precioso. Tertio propter vigorem operantem et exequentem vel prodeutem: quia dicitur genimina mea. Quarto propter nitorem refulgentem. vel decorem renitentem: quia argento electo comparatur.

¶ Primo igitur comparatur fructui meliori delectantis dulcoris. O quam dulcis est gratia sacramentalis gustui mentis bone et fideli primi enim et purissimi fructus eius / propter quod dicit anima fidelis. Canticorum. 2. de Christo sponso suo charissimo: qui nobis attulit fructum sacramentorum in arbore crucis sub vmbra ( inquit illius quam desideraueram: sedi. et fructus eius dulcis gut turi meo: sub vmbra Christi extensi in cruce. Invmbra enim alarum tuarum sperabo. etc. quam de sideraueram in patribus. in regibus. in prophetis sub vmbra ( inquam) illius sedi. quia ibi sedetur: et quiescitur quasi sub vmbra iuniperi. Et fructus eius fructus Christi / qui est fructus gratie sacramentalis. Nam de latere Christi mortui fluxerunt sa cramenta secundum Augustinum super Iohannem. Dulcis gntturi meo. Dulciora enim sunt sacramenta super mel et fauum. precipue illud altissimum sacramentum eucharistie. Est enim fructus ligni vite: de quo ligno dicitur quod est in medio pararadisi / afferens fructus duodecim per menses fingulos.

¶ Secundo comparatur fructus gratie sacramentalis auro et lapidi precioso. propter valorem excedentem. Aurum enim et lapides preciosi sunt excendentis valoris. sic recte gratia sacramen talis. Nam sacramenta sunt desiderabilia super aurum et lapidem preciosum multum. sicut dicitur in ipsalmo. Gratia enim sacramentalis est nummisma aureum: quo regnum celorum comparatur. et est operimentum lapideum vel ornamentum: quo mnia venustantur vel anima: omnis lapis preciosus operimentum tuum.

¶ Tertio comparatui genimini nam sicut planta sine genimine non fructificat: nec apparet nec virtus eius: sic nec anima sine gratia sacramentali. gratia enim sacramentalis ipsam viuificat: et ipsam sustentat: et ipsam fecundat ad fructum. propter quod petebat psalmista: multiplica genimina eius in stillicidiis eius letabitur germinans. Tunc enim genimina multiplicantur quando gratie sacramentales cumulantur. et tunc anima ex riuis diuine misericordie inebriatur et in stillicidiis diuine gratie iocundatur.

¶ Sed vltimo comparatur argento electo. propter nitorem refulgentem. gratia enim sacramentalis non solum refulget interius per puritatem: sed etiam exterius per honestatem. Est enim argentum igneexaminatum. probatum / purgatum / septuplum / procerto septuplum est: quia septem sunt sacramentam in quibus conferturgratia septiformis scilicet ba ptismus / confirmatio / eucharistia / penitentia / ordo matrimonium. extrema vnctio. et ista sunt recte se ptem spiritus dei missi in omnem terram. et sunt septem candelabra aurea quibus anima depuratur: quibus anima illustratur: quibus anima saturatum in quorum christus medio ambulat. et precipue insacramento eucharistie. et sunt septem panes ordea cei: et septem stelle in manu filii hominis. quibus anima quasi quoddam caelum: et quasi sedes dei adornatur. Igitur ( melior est dies vna ) gratie sacramen talis ( in atriis tuis ) domine iesu christe ( super miia ) legis scripte et antique preuiter: quod materia

¶ Secundo dico quarti est materia timorosa. quia est materia metus iudicialis. In hoc enim quarto agitur de finali et extremo iudicio: et ideo est materia finis vniuerse carnis. et iste finis venit. de hoc loquitur Apostolus Petrus. reddent finquit ) rationem ei qui paratus est iudicare viuos et mortuos et sequitur quod omnium finis appropinquabit. vbi describitur terribilitas iudicii ( quod tractat ista materia ) ex quatuor que concurrent in illo iudicio extremo et finali.

¶ Erit omnium iudicium inexcusabile. et prudentissimum et discretissimum vel integerrimum. Ibi enim nichil omittetur de contingentibus. Ibi nichil recipietur de falso sed meram rationem oportebit reddere / redde rationem villicationis tue. In iudiciis enim presentis mundi proceditur ex falso allegatis: ex falso pro batis: sed ibi non procedetur: nisi ex ratione et veris. reddent rationem. nichil enim omittetur: quia omnia nuda et aperta apud oculos iudicantis. non enim potest falli. ipse enim est: quem secreta conscientie non fallunt. vnde et Mathei. xii. dicitur quod de omni verbo ocioso reddent homines rationem in dieiudicii: si de omni verbo ocioso: quid de verbo contentioso inuidioso. quid de verbo malicioso. quid de verbo pernicioso.

¶ Secundo erit iudicium inobliquabile: et equalissimum: quia ei qui paratus est iudicare. Cui ei. ei certe qui est iudex iustus. qui est ipsa iusticia. qui tenet in manu sua libram iusticie: nec potest eam quantumcunque modicum declinare ei de quo scriptum est: parauit in iudicio thronum suum: et ipse iudicabit orbem terre in equitate. iudicabit populos in iusticia. Parauit enim thronum suum in mente sua: et ipse iudicabit. Iste est thronus in quo viginti quatuor seniores: et quatuor anima lia adorant viuentem in secula seculorum. Iste est thronus in quo antiquis dierum sedit: et libri aper ti sunt: et iudicati sunt mortui secundum ea quae scripta erant in libris. Iste est thronus dei in seculum seculi: et virga equitatis. virga regni sui. thronus sacerdotalis. thronus imperialis. et thronus iudicialis.

¶ Tertio erit iudicium inocultabile vel indeclina bile et communissimum. quia iudicabit viuos et mortuos. viuos ad premium / mortuos peccato ad super plicium / viuos ad vitam. mortuos ad mortem / viuos ad coronam / mortuos a penam. Nullus enim effugit istud iudicium. omnes oportet presentari aute tribunal Chisti: propter quod dicebat apostolus ad Thimotheum. 4. Testificor coram deo et christo iesu: qui iudicaturus est viuos et mortuos etc.

¶ Quarto erit iudicium irrefragabile. et velocissi mum et stabilissimumum vel solidissimum. siue certissimum. Nam finis omnium statim appropinquabit. statim enim data sententia demandabitur executioni. Non differetur pena vel premium: nec ad modicum: sed vnusquisque statim erit in vltimo statu suo: siue bono siue malo confirmatus. et ideo poterunt dicere iudicati illud Trenorum. 4. Appropinquauit finis noster. completi sunt dies nostri. quia venit finis noster. Hec de secundo memb:o principali. quod materia quarti libri est

¶ Tertio dico materia gratiosa. quia materia vel actus officii sacerdotalis est enim. materia orationis. si enim sunt aliqui in ecclesia: qui de bent vacare orationi: hoc precipue debent sacerdo tes et leuite. et ministri altaris: de quorum ministerio et distinctione graduum ipsorum. et ordinum eo rum et actuum determinat Magister in hoc quanto. Propter quod dicebat eis apostolus Petrus summus sacerdos in terra Christi vicarius prime petri quarto. Estote prudentes et vigilate in prationibus. Et satis cito vnusquique sicut accipit gratiam in alterutrum illam administrantes. vbi describitur officium sacerdotale et ministrorum ecclesie. sicut officium lucide vel limpide discretionis: ad dirigendum alios. Estote prudentes. Habent enim sacerdotes ecclesie aliis predicare. alios informare: et alios regulare. et ideo in ipsis requiritur prudentia legis / prudentia iuris / prudentia mentis. Estote prudentes sicut serpentes: et simplices sicut columbe. Mathei decimo capitulo. Alioquinenim ceci sunt et duces cecorum. et ambo in foueam cadunt. Necessaria est enim prudentia pastoribus ecclesie. Nam prudentia aspectus dirigit: et profe ctus porrigit.

¶ Secundo dico: quod est officium sapide deuotionis ad nutriendum. Uigilate in deud tionibus / vel ad exercendum: vigilare enim debent super gregem suum in orationibus. et officium ipsorum est orare pro populo: propter quod dicebat Christus primis sacerdotibus. Uigilate et orate: ne intretis in tentationem. Mathei: xx vi. Circuit enim dyabolus querens quem deuoret de gregevestro. Oratio enim debet esse scutum ministrorum Christi: et gladius pugne eorum. Exemplum habetur de Moyse: qui orando populum Israel defendit et aduersarios debellauit. propter quod dicitur vndecimo Machabeo I quod orationem faciebant omnes sacerdotes Ionatha inchoante: ceteris autem respondentibus. Ionatas enim filius columbe scilicet christus inchoauit orationem legis noue: quam do orauit patrem et ascendit in montem solus ors re: et alios docuit orare: et alii consequenter debent respondere. et orare.

¶ Tertio dico quod est officiun placide perfectionis ad complacendum ipsi deo quia vnusquisque ministrorum accepit gratiam. vngratiam accolatus. alius subd vconatus. alii dyaconatus. alii presbiteratus / et iste sunt gratie spiri tuales. quas acceperunt ministri ecclesie: et accipiant in sua ordinatione. propter quod dicebat apotolus ad Ephe. quarto. Unicuique nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi et Iohannis primo dicitur. quod de plenitudine eius omnes accepimus gratiam.

¶ Quarto dico: quod est officium fluide diffusionis. vel dilectionis mutue. in alterutrum. ( inquit ) illam administrantes. habent enim officium diffundendi gratiam. et administrandi aliis. mediantibus sacramentis. spiritualiter habent ministrare. et digne ministrare tanquam boni dispensatores multiformis gratie dei. Unde et petrus dicebat. Si quis ministrat tanquam ex virtute quam administrat deus: vt in omnibus honorificetur deus per Iesum christum dominum nostrum.

¶ Hoc de tertio principali: nisi quod iam bene queritur inter dispensatores vt fides quis inueniatur et non solum queritur: sed etiam vix inuenitur vnde et male diuinum officium exercetur. Quarto dico priucipaliter: quod materia quarti est materia gaudiosa. quia est matoria ortus imperialis. et principalis seu primordialis ortus enim iste rationanis creature vel intellatua lis est assecutio eterne beatitudinis. tunc enim creatura proprie oritur et liciatur deo. Materia quarti planum est quod continet et loquitur de beatitudine tanquam de fine et in finem. et ideo potest dici principium: vt simul dicatur quasi alpha eto. principium et finis. Apocali. primo. propter quod dicitur Hieremie. xxx. Erunt filii eius sicut a principio. et cetus eius coram me permanebit.

¶ Ubi describitur gloria eterne beatitudinis ( de qua tractat magister in fine quarti huius. tanquam status generose dignitatis. Erunt filii eius. Cuius eius: eius qui saluauit eos. dei et patris domini nostri Iesu christi. filii (/ inquam) gratie: filii glorie: filii patrie / filii regni / heredes quidem dei / coheredes autem ChristiIta possunt dicere / non sumus ancille filii: sed libere. scilicet Hierusalem superne: quae est mater nostra. qua libertate Christus nos liberauit.

¶ Secundo describitur sicut status gratiose nouitatis: sicut a principio / sicut enim in principio creationis fuit homo gratiosus: et multo amplius et fortius in statu beatitudinis. Immo multomagis quam in statuinnocentie. A principio namque in statu illo fuit peccabilis / fuit mortalis / fuit passibilis. Licet aliquemodo fuerit immortalis. impassibilis. et impeccabi lis / durante illo statu sed in statu glorie simpliciter erit impassibilis immortalis et impeccabilis et ideobenedixit dominus nouissimis Iob magis quam principio. Iob enim magnus interpretatur. et bene magnus est: qui ad beatam nouitatem instaura tur.

¶ Tertio describitur tanquam status amorose simultatis. et cetus ius. In patria enim beata est simultas et societas amorosa. Alligantur enim vinculo charitatis in summa vnitate. que est deus: vt sint vnius mentis vnius vocis. vnius laudis / vnius confessionis: vnius professionis. et vnius affectionis. Unde omnes vnanimes vno ore benedicunt deum et patrem domini nostri Iesu Christi. Iste est cetus ille: de quo dicitur Danielis. xiii. quod exclamauit omnis cetus voce magna: et benedixerunt deum. qui saluos facit sperantes in se. vere exclamat iste cetus: quia non cessat elamare sanctus sanctus sanctus dominus deus sabaoth. hoc et enim opus eorum laudare et benedicere deum.

¶ Quar to et vltimo est status virtuose firmitatis permane bit coram me. coram me ( inquam ) quia mei habebunt visionem clarissimam. quia mei habebunt fruitionem dulcissimam. quia mei habebunt possessionem plenissimam. permanebit ergo iste cetus: quia de isto cetu sunt illi: quibus dixit christus Luce. xxii. vos estis: qui permansistis mecum in tentationibus meis. et ego dispono vobis: sicut disponit mihi pater regnum: vt edatis et bibatis etc. Sed coram tedomine iesu christe quia sicut dicitur ysaie nono. letabuntur coram te: sicut qui letantur in messe sicut exultant victores capta preda quando diuidunt spelia. Et leuiti. xxiii. dicitur beatis in figura. Letabimini coram domino deo vestro: et celebratis solemnitates eius septem diebus. septem vero diebus vni uersitas temporis comprehenditur secundum Gregorium et potest haberi per hoc perpetuitas huius glorio se solennitatis. Ad quam nos perducat dominus lesus christus per sua sacramenta: que instituit. quia cum deo patre et spiritu sancto viuit et regnat in secula seculorum. Amen. Finit Prefatio.