Quaestio 1

¶ Distin. xlvi. Questio Unica.

CIrca distinctionem quadragesimamsextam quaero. vtrumdeus velit mala fieri.

¶ Uidetur quod sic. Deus non nouit futura coningentia nisi quia determinat ea fore et vult ea fore / ergo deus non nouit mala fieri nisi quia vult ea fore. Sed planum est quod ipse nouit futura mala / ergo vult ea fore.

¶ Secundo sic. Deus vult fieri illa quae permittit: sed deus permittit mala fieri cum posset ea impedire: ergo etc. Maior patet: quia permittere est aliquis actus voluntatis puta velle / vel est negatio actus puta non velle respectu mali: sed non est non velle vel nolle: quia tunc malum non esset: ergo est velle.

¶ Tertio sic. Agens quod vult aliquid ad quod de necessitate sequitur malum fieri vel esse vult malum fteri vel esse. Patet. Si deus vult omne positiuum quod est aliquando in re et in effectu sicut per se causa eius. Et planum est quod ad aliqua positi ua de necessitate sequitur malum fieri vel esse / sicut in actione negandi deum positiuum necessario sequitur malum. Et similiter ad actum odiendi ipsum: ergo etc.

¶ Quarto sic. Si deus non vult malum fieri sequitur quod malum non fit: quia quod non fit a causa essentialiter prima non fit a causa secunda Si autem deus non vult malum fieri sequitur quod malum non fit ab ipso: sed consequens est falsum multa enim mala fiunt ergo etc. Si dicas quod per accidens fit malum a deo: ita dicam tibi quod a causa secunda fit per accidens.

¶ Contra. Agens quod vult malum fieri est malum: habet enim voluntatem auersam et bono: sed deus non est nec potest esse malus: ergo etc. Primo inquiram

¶ In ista quaestione auid est malum et distinguam de malo.

¶ Secundo inquiram vtrum deus possit velle malum fieri: et permittere malum.

¶ Tertio vtrum possit precipere malum.

¶ Quarto vtrum deus velit malala fieri.

¶ Ultimo ad rationes principales. dicitur quod ma¬

¶ Quantum ad primum ide opponum pono aliquomodo accipiendo bonum et malum quantum ad suas rationes formales. Bonum autem et perfectum idem et bonitas et perfectio idem: bonum etiam dicit ordinem affectiui ad appetitum vel appetibilis: vel dicit negationem alicuius perfectionis debite inesse creature. Unde et vnumquodque dicitur perfectum ex eo quod nichil deest sibi de dis quae debet habere: et hoc dico de bono pro quanto addit aliquid super ens. Unde non puto sicut dixi alias quod bonum addat super ens nisi vel negationem illam / vel respectum rationis qui est respectus affectiui ad appetitum vel respectus appetibilis.

¶ Ex hoc statim patet quid sit malum formaliter acceptum vel non est nisi carentia perfectionis debite inesse vel non nisi negatio appetibilis in aliquo / et hoc per se: quia sicut diceret aliquis impossibile est et implicat contradictionem quod malum per se appetatur: sicut quod non ens per se intelligatur: et quod color au diatur: sed bonum per se appetitur. Unde et bonum omnia appetere videntur dicitur primo ethicorum. Circa quod est aduertendum quod iuxta primum dictum dicitur quod malum est cacarentia perfectionis: quia carentia alicuius quod non est perfectionis in aliquo: nec conueniens nature sue non est malum in ipso. Similiter etiam dicitur quod perfectio sit debita in esse: quia si non est nata vel debita inesse non est malum. Sic enim omnia essent mala etiam deus: quia multe per fectiones non insunt sibi formaliter sicut perfectio lapidis vel asini. Siliter etiam per hoc patet quod nulla nega tio vnius substantie de alia est malum: sicut negatio hoc minis de asino non est malum: quia homo non est natus esse asinus nec econuerso: nec etiam negatio qualitatis de alia in abstracto: sed etiam de subiecto: vt negatio albedinis de musica / vel albedinis in abstracto: quia nunquam sic potest verificari de ipso nec conuenire quod verificetur de ipso in abstracto: licet enim hec possit esse vel ra. Musicum est album: nun tamen ista musica est alba. Si militer ista posset esse vera: homo est albus / nunquam tamen ista homo est albedo. Secundum hoc igitur malum et vt consequens accipitur non est nisi negatio boni vel perfe ctionis secunde in aliqua per fectione prima cui nata est inesse / et cuius negatio est sibi disconueniens: vel negatio appetens fundata super talem carentiam.

¶ Aliter ri dicitur ab vno et reddit in idem quod malum potest accipi quantum ad illud quod formaliter et principaliter significat et istud est malicia in abstracto: sicut album quod est comcretum principaliter significat albedinem / et sic malum priuationem puram perfectionis alicuius debite inetse. Hoc autem probat tripliciter. Primo quia malumsic acceptum non dicit nisi carentiam alicuius: sed carentia non est nisi priuatio: ergo etc. Secundo quia malicia opponitur bonitati / et malum bono: sed non contradictorie: quia alterum contradictorium verificatur de quo libet: ideo sic bonitas vel malicia: vel bonum et malum vt patet de chimera / nec contrarie quia contraria sunt determinati generis et eiusdem generis proximi: ergo priuatiue: ergo malicia est priuatio alicuius. Tertio quia malicia distinguitur rationibus oppositis ad rationes quibus bonum distinguitur per vtile honestum / et delectabile: igitur etc.

¶ Aliter potest accipi malum non solum pro eo quod principaliter significat: sed etiam procognomento malicie: vt importatur per nomen mali et sic non dicit puram priuationem sed cum hoc subiectum dicit cognoscendo quod subiectum denominatur ab ipsa malicia et dicitur malum.

¶ Sic ergo patet quod importatur per malum tunc distinguo malum et distinguitur communiter in malum nature: in malum pene: et in malum culpe. Malum nature dicitur in aliquo carentia perfectionis naturalis vel conuenientis nature sue: et nate sibi in esse secundum cursum et ordinem causarum naturalium: sicut claudicatio in tibia: et cecitas in oculo et talia. Aliquando etiam extenditur malum nature et ad carentiam perfectionis nate inesse et conuenientis nature: licet non possit haberi virtute causarum vel agentium naturalium: sed solum virtute prime cause supernaturalis: sicut carentia glorie vel gratie dicitur malum nature: sicut etiam aliquo modo gratia et gloria sunt perfectiones: et bona quedam nature intellectualis. Malum pene proprie habet locum in cognoscentibus: et est carentia perfectionis debite inesse: vel nate inesse illi cui inest inflicta vel assumpta et cognita inesse: et proprie et stricte accipiendo penam carentia est demerita ad culpam et pro aliqua cui pa: si etiam extendatur nomen mali pene ad carentiam perfectionis nate inesse apprehense a substinente penam habente ipsam: licet non demeritam istomodo etiam extenditur ad bruta: et accipitur frequenter pro labore quem concomitatur carentia dispositionis debite vel conuenien tis nature. Tertio modo dicitur malum culpe et dicit voluntariam carentiam perfectionis debite inesse: et sic est perfectus: vel non est actus: et isto modo culpa omissionis dicit carentiam et priuat actum debitum inesse vel circumstantiam quaactus dicitur carere: et sic est culpa commissionis quae non priuat actum sed circumstantiam debitam sibi inesse / et habet malum culpetantummodo locum in voluntariis sicut patet. Hec de primo articulo quod sit malum et quo distinguatur quantum ad propositum licet alioo possit distingui sed non est vis

¶ Quantum ad secundum articulum scilicet an deus possit vel debeat permittere mala fieri. Uidendum est primo quid vocatur permittere. Ad hoc diceretur quod permittere in deo est nolle quoddam remissum de malo quod non placet: immo displicet. sic tamen non effica citer displicet vt prohibeatur poni in effectu. Et ide est nolle remissum: ita quod permittere dicatur nolle malum sic tamen est scienter quod non impediatur: licet posset impediri et hoc persuaderi videtur quod sicut est velle simplicis conplacentie quod non est efficax nec ponit rem in effectu: se est velle remissum. Et signum huius velle est praeceptum a firmatiuum vel consilium: vel suasio / et hoc respectu bon. Ita videtur quod sit nolle quoddam diuinum remissum non efficax quo sic malum displicet et scienter: quod tamen non impeditur fieri / licet possit impediri. Et signum talis nolle dicitur permissio vel dissuasio vel praeceptum negatiuum. Ista sententia non placet aliis: quia sicut dicunt nolle alquid quod tamen euenit et fit et hoc scienter non est sine tristicia et imperfectione voluntatis quae non est ponenda in deo Et ideo consequenter non est ponendum quod permittere diuinum sit nolle aliquod respectu mali: quia tunc deus trista retur: quia illud sciente deo non eueniret: et illud tamen esset volitum et sic voluntas non efficax nec perfecta vel ipsi tristaretur. Sed faciliter responderent alii quantum ad hoc quod si efficaciter nollet et bene fieret: tunc diuina volutas esset imperfecta: et deus tristaretur: non sic autem noll est efficax sicut etiam est velle quoddam supra dictum simplicis complacentie multorum quae non ponuntur in effectu: nec tamen diuinum velle imperfectum est nec diuina voluntas tristatur.

¶ Contra hoc tamen posset dici quod velle simplicis complacentie non est nisi respectu complexionum aliquarum puta respectu huius quod fiat bonum: vel fiataliquid et disponatur fore: sed tantum respectu simplicium quidditatum aliorum entium a deo: et ideo non oportet quod fiant qua sunt volita velle simplicis complacentie: quia nec fieri ipsorum vel ipsa fieri vel fore in actu volitum est licet ipsa sint volita. Similiter forte est nolle quod dam simplicis displicentie mali quodquidem non argui malum fore vel non fore: sed quantumcumque sit volitum sic tamen fiet et fit: nec tamen diuinum nolle imperfectum: nec divina voluntas tristatur sicut immediate argutum est et hoc vocarent alii permittere.

¶ Sed dico quod istud non valet: quia permittere non est malorum quantum ad simplices rationes terminorum: sed quantum ad fieri ipsorum sicut patet / et ideo permittere est respectu completionis quae est malum esse sed fieri propter quod non valet ad propositum istud velle simplicis coplacentie respectu simplicium quidditatum ipsorum bonorum: quia breuiter omne velle: vel velle de al qua complexione circa bonum et malum pertinens est ad voluntatem consequentem ad quam pertinet permittere sicut dico tur infra: puta quod bonum fiat / et malum non fiat / est velle vel velle efficax et oportet quod volitum fiat et nolitum non fiat: vel si non sit sequitur quod divina voluntas est imperfe cta et impotens / et quod ipsa tristatur ipso deo sciente quod malum fit.

¶ Dicitur ergo aliter quod permittere malum fieri indeo nec est velle malum fieri nec velle malum fieri directo et actu recto sed est scienter non velle: nec velle sic tamen quod placet permittenti non velle / nec velle / ita quod non est aliquis actus siue respectus positus circa malum fieri: quia si esset velle fieret et deus esset malus: si nolle non fieret malus: sed nolle non fieret: sed est actus voluntatis reflexus super nec velle nec nolle malum fieri praecipue quam tum ad malum culpe vt malum est et ita permissio non est signum voluntatis recte sed reflexe vt dictum est.

¶ Sed adhuc contra hoc est arduadifficultas: quia secundum hoc non videtur determinate quod sciat mala futura contingentia precipue mala culpe: quia cum hoc quod vult permittere non volendo / nec volendo ea fieri: sed placet sibi quod hoc non velit nec nolit stat quod malum ita possit non fieri sicut fieri: et ita numquam determinate sciet alterius partem. Non enim potest eam scire vt videtur nisi ex determinatione voluntatis sue quae velit hoc fieri vel non fieri. Preterea etiam cum istud non velle ad non nolle non sit nisi negatio quaedam alicuius actus: et actus reflexus non cadat nisi super actum rectum qumo velle diuinum reflexum potest cadere super non velle et non velle.

¶ Ad ista posset dici sustinendo viam praedictam quod nouit determinate mala culpe futura fieri: sed non voluit nec nolit ea fieri directe: sed volet do nec velle nec nolle de ipsis per hoc quod quaecunque vult se velle fieri fieret: quacunque se nolle fieri non fieret: quae cumque etiam placet sibi non velle nec nolle fieri fieret quia placet sibi permittere ea fieri: ita quod permittere fier est quoddam velle respectu fieri: non tamen directe et immediate: quia tunc esset malum respectu ipsius mali culpe: sed reflexum modo sub praedicto. Aliter potest dici sicut dictum est distin. xxx viii. in fine soluendo. Ad idem argumen tum quod deus determinat mala culpe fieri non per se nec directe: sed per se et directe determinando bona substracta fieri: et volendo non influere ad perfectionem vel circumstantiam debitam a peccante: quia non tenetur ad hoc licet peccans teneatur et sic in culpa: quia non facit et hoc libere vt dictum est ibi: et ista determinatio per accidens de malo non est permixtio: sed differt a permixtione et secundum hoc diceretur ex actu permixtio secundum quod huiusmodi nouit deus mala fieri. Ad illam dici potest quod non solum super actum positiuum rectum cadit vel cadere potest actus reflexus: sed etiam sut ponit negationem talis actus licet sit hoc videre difficile: quia actus reflexus positiuus est quodammodo: ergo hab per se negatiuum super quod cadit per se / quia nulla negatio vit detur per se obiectum alicuius actus positiui: dico quod malum est per se obiectum vel esse potest respectu actus nolendi et primum etiam obiectum in voluntate creata: per se autem ( non primum ) respectu voluntatis divine: et ideo dico quod sicut actus positiuus rectus potest esse respectu mali vt malum est: cum tamen vt sic non sit aliquidipositiuus per se: vt dictum est supra. Sic actus reslexus potest esse circa negationem actus positiui de malo sicut est in proposito permittere. Sic ergo apparet quod est permitterevidere vtrum deus debeat vel pos¬

¶ Restat sit permittere mala esse vel fieriprimo de malo nature. Secundo de malo pene. Tertio de malo culpe.

¶ De malo nature et penedicitur quod deus potest velle et vult ea fieri eo mod quo ipsorum est fieri: per accidens tamen quia mlorum per se non est fieri sicut nec facere. Unde malivt malum est non est causa effectiua sed defectiua: quia malum vt malum est non est nisi negatiuum: non autem aliquid positiuum. Permissio ergo secundum istos non est proprie respectu mali pene vel nature: sed magisculpe.

¶ Hoc probatur: quia illud est a deo volitum quod pertinet ad ordinem vniuersi et decorem et perfectionem: sed malum nature et pene faciunt ad vniuersi decorem et perfectionem sicut patet: quia ex hoc manifestant tur diuersi gradus perfectionum qui pertinent ad decorem vniuersi. Similiter quod sint mala pene pertinent ad decorem iusticie ne relinquatur malum impunitum: ergo etc.

¶ Secundo sic. Illud potest deus velle circa creaturam vel in creatura sua quod est rationabile sibiinesse: sed rationabile est quod aliquod ens careat aliqua perfectione mali in esse aliquomodo ex impedimen to aliquo occurrente: quia talis natura impedibilis est a sua perfectione et quod peccator puniatur pro culpe modo: ergo etc.

¶ Tertio sic. Non minus vult vel potesdeus malum nature vel pene alicui infligere: quam aliquis iustus iudex malum pene: quod etiam includit malum nature: sed iustus iudex hoc debet / velle debet enim malum puniendum: ergo etc.

¶ Quarto sic. Potest et debet velle illud quod facit ad bonum vniuersi secundum suas partes: sed talia sunt mala nature et pene. Patet: quia corruptio vnius quod est malum nature est generatio alterius quod est etiam bonum secundum ordinem et cursum rerum institutum a deo secundum successionem ipsarum: ergo etc. Sic igitur deus vult per accidens ( licet tamen actu recto ) malum nature et pene quodlibet quod est in vniuerso: et non proprie permittit: quia permittere sicut dictum est supra est actus reflexus secundum illud non est malum inquouitate quod non faciat deus. Et ego dominus creans malumPreterea etiam vltimo nulla contradictio implica. in hoc: nec ex parte dei nec ex parte voliti: ergo etc. scivult deus ista mala vel potest velle.

¶ Sed de malo culpe dicitur quod deus actu recto non vult ipsum: sed vult ipsum nec velle nec nolle: et ita permittit et vult ipsum indirecte: et actu reflexo qui vocatur permissio quod autem debeat vel possit iuste permittere mala cul pe. probatur primo sic. Deus potest administrare res sic quod eas proprios motus agere sinat: sed proprius motus liberi arbitrii creati est quod possit peccare quantum est ex se: quia non est sua rectitudo nec necessario recta: ergo iuste potest permittere ipsum peccare.

¶ Secundo sic. Deus potest iuste permittere id quod iuste potest punire: sed deus iuste potest punire malum culpe: ergo etc

¶ Tertio sic. Deus potest iuste permittere quod iuste potest scienter non impedire: sed deus potest scienter iuste non impedire malum culpe: quia non tenetur ad aliquid exdebito circa creaturam nisi quod praelacet sibi: ergo etc. Si igitur deus potest permittere mala fieri / etiam culpe stante omnimoda sua iusticia et hoc dicit beatus Gregorius et omnes doctores. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum vtrum deus possit precipere mala fieri: et praecipue mala culpe quia de malo nature et pene iam satis dictum est supra quod potest ea precipere sicut velle.

¶ Uideretur alicui quod sic: immo quod praecepit de facto mala culpe. Pr mo quia praecepit Abrahe interficere filium suum Isaac quem sciebat innocentem: sed hoc est malum culpe: ergo etc.

¶ Secundo sic: quia Osee praecepit accipere mulierem fornicariam et commisceri cum ea: sed hoc est malum culpe: ergo etc Si dicas quod non fuit facta sine diuino praecepto. Con tra: quia tunc filii non fuissent filii fornicationis sed legitimi fuissent: et tamen dominus praecepit sibi facere filios forni¬ cationis.

¶ Tertio quia deus praecepit Hebreis accipere furtiue res egyptiorum: et portare ipsis inuitis: sed hoc est malum culpe: ergo etc.

¶ Quarto sic. Qua ratione potest permittere malum culpe eadem ratione et praecipere. Probatio: quia permittere est scienter non impediremalum: cum tamen posset impedire: et hoc videtur ita iniustum sicut precipere quia agentes et consentientes dignisunt morte. Ad Romanos secundo. Cum igitur possit permittere: ergo et precipere et implere. dicendum est cum aliis quod deus non praece¬

¶ Sed pit nec praecipere potest malum culpeCirca quod est aduertendum quod sunt actus quidam quibus necessario conuoluitur malum culpe / sicut odire deum vel blasphemare / vel mentiri / vel huiusmodi / et talia nunquam possunt bene fieri / et tales actus non potest deus precipere fieri: quia quotienscumque fiunt sunt mali et deformes actus et culpabiles actus: ita quod respectu talium non est praeceptum diuinum sed repugnat hoc ex paste talium que non sunt materia praecepti: sed potius pro hibitionis / et talia sunt peccata quae opponuntur actibus et circumstantiis cadentibus sub praeceptis prime / tabule. In quibus non potest deus dispensare quantum ad substantiam talium preceptorum: sic videlicet quod opposta eorum possint bene et licite et iuste fieri: licet possit sic dispensare quod non obliget ad ea adimplenda nec velit punire transgredientes vel facientes opposita sicut dicetur in tertio. Aliqui vero sunt actus qui non sunt necessario conuoluti malo culpe: cuiusmodi est occidere hominem: vel accipere rem aliquam: vel commisceri cum aliqua: sed possunt bene fieri et huiusmo di sunt actus multi pertinentes ad hominem in ordine ad proximum / et istos actus deus potest praecipere: sed diuino praecepto cadente super tales actus iam non sunt culpabiles vel mali: sed sunt liciti: et sunt actus per tinentes ad praecepta secunde tabule: in quorum pluribus deus potest dispensare aliquomodo et vt sic substantia actuum oppositorum iuste fiat: et sic dico quod deus potest precipere id quod alias esset malum nisi preciperet: quod tamen non manet malum postquam preceptum est. Quod autem hoc possit deus patet: quia nec aliqua est repugnantia ex parte talis actus: quia non est necessario malus: sed stat cum debito ordine ad deum et ad proximum et etiam non potest argui aliqua iniusticia in deo: ergo etc. rensam aliorum dico quod deus potuit il¬

¶ Ad priii eur lud praecipere. Tu dicis erat i malum culpe dico quod non erat quia Abraham accepit ptatem a deo ex ipso praecepto. Tu dicis Isaac erat innotens dico quod erat obnoxius mortis ex pena pctia originalis. Et dato quod non esset obnoxius mortis non erat malum culpe ex quo volitum a deo nec erat in iusticis ex parte ipsius dei et hoc praecepit propter maius bonum aliquod consequendum ad impletionem praecepti vel ad promptitudinem obedientie Abrahe.

¶ Ad secundum de Osee dico quod cognoscere non suam ex libidine semper est peccatum: nec potest ben fieri: seddico quod illa fornicaria prius fuit facta sua ex divino praecepto. Tu dicis ergo filii fuert legitimi concedo: tamen dicuntur filii fornicationis propter hoc quod mater prius fuit fornicaria. Aliter dicit vnum doctor quod cognoscere non suam absolute non est malum culpe: nisi quia prohibitum a deo: licet cognoscere non suam ex libidine sit peccatum et deordinatio quedam: prohibitio autem amota fuit per diuinum praeceptum de isto actu et non cognouit eam ex libidine. Patet / et sic saluat filios fornicationis: quia non de sua: non tamen ex libidine.

¶ Ad tertium dico quod res egyptiorum facte fuerunt sub¬ dominio hebreorum ex voluntate dei praecipientis propter demirita egyptiorum: et quia bent tantum lucrati fuerant pro labore quae seruierant egyptiis: et ita hebrei acceperunt que sua erant et non que aliena / nec commiserunt furtum. Furtum enim de se et secundum se malum est nec potest bene fieri

¶ Ad quartum dico quod deus iuste potest permitere malum culpe / licet non praecipre. Tu dicis quod consentit ita bene permitendo scienter cum posset impedire sicut precipiendo / sed sic permittit quod ex alia parte prohibet et sub pena quam intendit infligere et qua intendet punire peccantes / et mala facientes / et ita non consentit.

¶ Ex predictis patet quantum ad quartum articulum vtrum deus velit mala fieri de malis enim nature et pene patet quod vult ea fieri per accidens tamen / et actu recto. Sed de culpe patet quod non vult ea fieri actu recto sed permittit quod quidem est actus reflexus et modo superius enarrato. Sic ad questiones.

¶ Ad primum principale sicut dictum est in corpore questionis.

¶ Ad secundum de permitte re. etc. sicut dictum est.

¶ Ad tertium dico quod non oportet quod deus velit malum vel carentiam illam que sequitur ad actum positiuum / ita quod maior est falsa.

¶ Ad quartum dico quod non oportet quod malum sit causa prima simpliciter effectiua / sed tantum a causa defectiua et ita dato quod deus non velit malum culpe tamen fit a causa defectiua secunda / nec ad hoc requiritur aliqua influentia cause prime / qua malum vt malum est non est positiuum / nec ipsum causare est efficere sed deficere