Quaestio 1

¶ Distinctionis. xl viii. Questio Unica.

CIrca distinctionem el viii. quero vtrum in iudicio vel circa cessabit motus celiseu corporum celestium.

¶ Uide ur quod non. Primo sic. tunc non erit vniuersum imperfectius quam sit modo. sed si motus celi cessalret: vniuersum esset imperfectius quam sit modo. quia celum esset imperfectius. Motus enim magis pertinet ad perfectionem celi quam quies cum non sit nisi quedam priuatio motus. ergo etc.

¶ Secundo sic. nulluum perpetuum est violentum primos /. de celo. sed quies celi est violenta. quia motus celi est naturalis secundum commentatorem secundo phisicorum ergo non cessabit motus celi ex tunc et deinceps in perpetuum.

¶ Tertio sic. 1x. Metha. dicit phuns quod non est metuendum: ne celum et sol et astra aliquando stent. et probat quia nullus motus aliquando cessat: cuius motor non fatigatur nec laborat. sed motor celi non fatigatur: nec laborat in mouendo: sicut dicit ibi. ergo etc. magister in litiera. Et probat

¶ Contra per illud d acharie. xiiii. erit diesvna nota domino. non dies etc. et Abacuth. II sol et luna steterunt in habitaculo suo. Et hoc idem dicit ysidorus: et ponitur in littera.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum motus eorporum celestium aliquand possit cessare. et ostendam quod aliquando potest cessaretum et cessabit de facto.

¶ Secundo vtrum motus celi des beat cessare in eodem puncto vel situ corporum celestium: in quo fuerunt creata.

¶ Tertio vtrum cessatio motus corporum celestium: erit sufficiens causa cessandi alterationem vel mutationem seu generationem. et corruptionem vel motum quorumcunque aliorum.

¶ Ultimo ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum artitulum fuit opinio philosophorum quod motus corporum celestium nec potest cessare: nec vnquam de factio cessa bit.

¶ Ad hoc autem probandum adducuntur rationes que videntur esse de mente eorum. Prima est ista qua ratione impossibile est motum celi incepisse: et opresse perpetuum a parte ante: eadem ratione impossibile est ipsum terminari: et oportet ipsum esse perpetuun a parte post. sed sicut probat philosophus et commentor. viii. phisicorum. ex in tentione impossibile est motum celi incepisse vel non esse perpetuum a parte ante. ergo etc.

¶ Secundo sic. In sempiternis non est potentia contradictionis secundum philosophum. i1x. Metha. sed caelum est sempiternum igitur in ipso non est potentia contradictionis ad moueri et non moueri. igitur non potest non moueri: nec per consequens motus eius potest cessare.

¶ Tertio sic. Impossibile est quod intelligentia mouens aliquando careat fine suo et propria operatione tunc enim esset frustra. sed mouere celum secundum philoso phum est finis et propria operatio intelligentie mouentis effectiue. Prima enim mouet in ratione amati et desiderati. vnde causare latronem videtur esse optimum intelligentie motricis: vt dicit. xii. Methaphisice: et per consequens finis. et si non sit finis perfectiuus in telligentie. quia est operatio transiens in celum: tamen finisest cosequens ex perfectione et plenitudine perfectionis intelligentie: puta ex amare et desiderare intelligentie secunde respectu prime. ergo etc.

¶ Quarto sic. omne monuens sempiternum ad quodcumque aliud permanens et sempiternum necessario semper habet eandem vel consimilem habitudinem. hoc patet. quia habitudo aliqua variari non potest inter extrema nisi ex variatione ex tremorum. Extrema autem hic sunt sempiterna et inuaria bilia. ergo etc. sed intelligentia mouens et caelum vtrumque permanens est et sempiternum: vt patet secundum philosophos igitur vtrumque semper habet et necessario eandem habitudinem in mouendo vel in moueri ad alterum. et perconsequens motus celi cessare non potest.

¶ Quintosic. in sempiternis non est error nec aliquid a casu. Nec vt in paucioribus. quia ista sunt imperfectio¬ nis: et repugnant entibus perfectis et sempiternis. et per consequens nec vt in pluribus est ibi aliquid. Tunc enim aliquando contingeret oppositum: et esset ibi aliquid vt in paucioribus. igitur quicquid est in sempiier: nis est necessarium. et per consequens motus celi: quia est sempiternum: est necessarius. sed necessarium non potest non esse. v. Metha. ergo etc.

¶ Sexto et vltimo sic. si celum posset quiescere: nullum sequeretur impossibile: si aliquando quiesceret quia possibili posito in esse nullum sequitur impossibile primo priorum et. ix. Metha. sed posito quod motus celi aliquando cesset: sequutur impossibilia multa. primo quod quilibet alius motus cessat. eo quod essentialiter est primus. viii. Phisicorum: et quod generatio et corruptio cessent per cosequens: et quod vniuersum relinquatur imperfectum in speciebus. quia species corruptibilium perpetuari non possunt nisi per generationem et corruptionem: sicut patet. II de anima. sequitur etiam vlterius: cum caelum non agat immediate: quod caelum in aliqua inferiora non agat nec influat: quia non agit: nec influit nisi mediante motu. Similiter etiam quod tempus cessabit. quia ipsus est passio motus celi: vt dicitur. Iiii. Phisicorum. Que omnia sunt im possibilia. ergo etc.

¶ Sic igitur dixissent breuiter omnes philosophi quod impossibile est cessare motum celiet per consequens quod nunquam de facto cessabit. sed motus celi perpetuus est et externus: licet ab alio: sicut ponit commentator. xii. Metha. quod scilicet motus celi est ens ex se possibile: tamen perpetuatur ab alio. Et necessario perpetuatur non necessitate sui: sed intelligentie mouentis. hoc autem est possibile quod aliquid ex se possibile perpetuetur: et sit necessarium ab alio in successiuis: cum iusmodi est motus: licet non sit possibile in substantiis nec in permanentibus: nisi natura possibilis transmutaretur in necessariam: sicut dicit ibidem. ro loquendo quantum ad pre¬

¶ Sed absolutt sentem articulum dicen dum est primo quod motus corporum celestium potesi cessare: et potest celum quiescere.

¶ Hoc autem probatur primo sic ex parte mouentium vel mouentis. Agens liberum in libertate contradictionis sicut moueret ita absolute loquendo potest non mouere: et ita suum mobile non moueri. sed intelligentia sic libere mouet celum. quia per voluntatem sic liberam sicut dictum est in secundo. igitur absolute laquendo potest non mouere vel non continuare motum. ergo etc.

¶ Secundo sic ex parte mobilis ille motus cessare potest in mobili qui non est mobili naturalis. Patet quia moius celi non est sibi naturalis: nec violentus etiam quod non sit naiuralis patet quia non habet inclinationem determinatam ex natura sua ad talem motum vel sic moueri. probatur. Tum quia omnis motus naturalis respicit aliquid pro perse termino: quo habito et adepto cessat motus naturaliter sicut motus grauis respicit vbi deorsum: et motus leuis vbi sursum. Et mobile naturaliter quiescens sub tali termino: violenter recedit ab eo: sic cut patet. Et ita sequeretur quod celum frequenter quiesceret naturaliter. et frequenter moueretur violenter quod est inconueniens. Tum quia plus sequeretur quod si simul et semel moueretur naturaliter et violenter. Nam in suo motu circulari simul accederet ad terminun naturalem sui motus: puta ad aliquem situm. et simul ab eodem recederet. Nam in motu circulari simul acceditur ad idem: et receditur ab eodem: licet non in motu recto. sed illud est impossibile. ergo etc. Non est motus celi naturalis: nec est etiam violentus. quia non est contra inclinationem suam naturalem. Si militer etiam quia tunc recessus a termino esset naturalis. Et tunc sicut prius sequitur quod simul naturaliter moueretur et violenter: sed est in ipso secundum potentiam neutram et per consequens celunquantum est ex se indifferens est ad motum vel oppositum eius: sicut superficies ad albedinem vel negationem eius et ita sibi non repugnat quiescere: vt vdetur potest ergo motus eius cessare.

¶ Tertio sic Motus celi absolute loquendo potuit incipere: licet non sit demonstratum quod incepit. Nam sicut quel bet pars eius de nouo incipit: ita et totum potuit ino pere. sed qua ratione potuit incipere: potest terminari vel cessare et caelum quiescere. ergo. etc.

¶ Quarto sic cuiuscunque motus finis ad quem habendum ordinatur talis motus potest haberi: talis motus terminari potest et cessare: quia habitibus vel finibus presentibus cessat motus. sed finis ad quem ordinatur motus celi est continua generatio et corruptio electorum et reproborum et aliorum etiam generabilium et corruptibilium pro quanto ad hominem ordinan tur. sumus enim quodammodo finis omniumsecundo phsicorum. Cum ergo numerus hominum a deo praestitutus possit haberi in actu: videtur quod possit cessare motus celi a voluntate et imperio sibi talem fineprestituente.

¶ Iste tamen rationes quia procedunt ex aliquibus: que sunt fidei: et non concederentur s philosophis: ab ipsis faciliter soluerentur. et ideo propositum non demonstrant: sicut etiam nec rationes philosophorum demonstrant oppsitum vt patebit in soluendo.

¶ Secundo dicendum est: quod motus celi aliquando cessabitde facto in iudicio f nali vel ante. Et non solum motus celi: verumetiim omnium corporum celestium: et per consequens tenpus: quod est passio primi motus iuxta iuramentum angeli apocalipsis. x. quod tempus amplius non erit licet forte posset hoc exponi. Ethoc tenetur magiex scriptura et auctoritatibus sanctorum quam ex ratine efficaci. quia efficaciter per rationem non poteshoc probari. Cum enim motus celi semper possit in perpetuum continuari a deo et ab intelligentia monuente sine fatigatione et labore mouente ex amore prime intelligentie que mouet vt amata et desidera ta: nec inueniatur aliqua repugnantia ex parte celquare non possit perpetuo moueri: efficaciter pro bari non potest per rationem. quod aliquando cessabit motus celi.

¶ Adducitur tamen vna congruentia quia aliquando complebitur numerus electorum ad quorum generationem ordinatur a deo motus celi. Et ita congruum est quod aliquando cesset motus celi. Cessabit autem non naturaliter vel a causa niturali: sicut etiam nec mouetur naturaliter seu a causa naturali sed a causa libera ex imperio dei vel christi: qui est verusdeus. Et intelligentia mouens ilhoc obediet deo: vt cesset mouere: sicut ante mouebat ex imperio dei vel prime intelligentie: sine cu ius influentia non posset mouere¬

¶ Ad primum philosopborum dico quod licet de mente aristo. et commentatoris fuerit motum nunquam incepisse: nec posse incepisse: hoc tamen est falsum. quia et potuit incipore de nouo: et de facto et pari ratione terminari potest et cessare.

¶ Ad secundum dico quod non video quare in celo non possit esse potentia contradictionis ad totum motum sicut ad partem motus. Et ideo dico quod bene in perpetuis est potentia contradictionis et contingenter reduci bilis ad actum vel potens carere actu. Quando dicis de philosopho: potest exponi quod in eis non est potentia contradictionis ad formam substantialem: vel priuationem eius. tunc enm essent corruptibilis esed quin ad formam accidentalem: puta ad motum vel ad lumen ratio non concludit. Si dicas vltraque in perpetuis non differt esse et posse: sicut dicitur tertio phisicorum. Dico quod esse substantiale in perpetuis non differt vel distat a posse esse. Non enim secundum ipsum prius potest esse aliqua substantia sempiterna: quam sit in actu. Non autem verum est nec de intentione eius quantum ad formam aliquam accidentalem: puta motum vel huiusmodi. Uel si est de intentione eius falsum dicit. non curro quod intendat.

¶ Ad tertium dico quod mouere celum non est finis perfectiuus intelligentie: nec necessario consequens finem perfectiuum eius: puta re amare primum: sed contingenter et libere ex imperio voluntatis ad vlteriorem finem: puta generationem electorum: quo habito cessabit talis motus: et tale mouere ex parte intelligentie secunde: nec relinquitur ex hoc imperfecta: sicut nec aliquod mouens aliud ex eo quod non mouet: nisi dicatur imperfecium illud quod caret omni positiuo possibili sibi inesse: et subest opposite negationi. Et sic quodlibet creatum diceretur imperfectum. Finis ergo beatificus formalis quo intelligentie non est mouere: sed videre deum et amare. Nec per consequens est frusira vel erit frustra quando non mouebit. vnde et multi angeli vel multe intelligentie ponuntur a iheologis non motrices.

¶ Ad quarium dico quod maior proposisitio dubia est. quantuncunque enim mouens et mobile sint sempiterna: non oportet semper esse eandem habitudinem inter ea: licet forte semper eadem vel vniformis possit esse et precipue verum. est de habitudine extrinsecus adueniente cuiusmodi est mouere ex parte mouentis et motus vel motio passiua ex parte moti: que non ponitur necessario positis ex tremis. Nec requirit variationem extremorum aliam vel preuiam ad variationem eius. vel diceretur: quod intelligentia debeat cessare mouere suum et motus celi prius aliquomodo variatur. quia prius natura desinit velle mouere quam non moueat. et ideo non valet.

¶ Ad quintum dico quod in celo vel corporibus celestibus potest contingere aliquid vt in paucioribus vt patet de lune ecl ypsi saltem naturali: et siliter de eclypsi solis non nanli quae fuit in passione domini seAugusti. III. de ciuitate capitulo. xiiii. Sic potescontingere: quod aliquod positiuum in eis potest cessare. nec repugnat hoc perfectioni eorum. sunt enim entia mutabilia. que non oportet vniuersaliter et simpliciter esse perfecta: qualibet imperfectione carentia.

¶ Ad sextum dico: quod ad cessationem mots celi non sequuntur aliqua impossibilia: quando dicis de imperfectione vniuersi quantum ad species cor ruptibilium diceretur quod sicut vniuersum non est necesse esse: ita nec aliqua species eius est necessariaim eo quin absolute loquendo possit non esse vel deficere et remanere alie sine ipsa in vniuerso. Et si hoc dicatur vniuersum esse imperfectum: concedo: quod vni uersum est imperfectum etiam de facto: quia secundum me et multos theologos deus posset creare multas species alias in vniuerso: quas non fecit. Dico autem vltra quod cessante motu celi et adueniente iudicio finali vel mundo innouato cessabunt: et desinent omnes species vegetabilium et brutorum: et remanebunt tantum in vniuerso partes principales eius: putaangelus qui est creatura mere spiritualis incorruptibilis: celum quod est creatura mere corporalis incorruptibilis: homines qui sunt creature incorruptibiles secundum suam formam substantialem que est anima vel secundum partem: et elementa que sunt prima copora simplicia: ex quibus constituitur mixtum quoquomodo. Et hec sufficient ad perfectionem vnim uersi pro statu illo. Nam alia non sunt necessaria ad eius perfectionem nisi pro statu corporali et mortali ipsius hominis: ad quem finaliter ordinantur. Et ita dico vltra quod simpliciter cessabit generatio siueelementorum: siue mixtorum quorumcunque. Non tamen oportebit quemcunque motum alium cessare cessante motu celi: sed poterit beatus mouere se. Et similiter damnati realiter alterabuntur ab igne: sicut probabiliter potest dici. non solum intentionaliter Qnde dicis quod est primus essentialiter. Dico quod non est verum: sic quod ab ipso essentialiter dependeat quilibet alius motus. Non enim est necessarius motus celi propter alterationem influentiarum secundum diuersos aspectus et situs corporum celestium ad ista inferiora. quiquidem situs vel aspectus diuersi habentur et acquiruntur per motus ipsorum corporum celestium nec oportet quod ipso cessante cesset quilibet alius: sicut magis dicetur infra in tertio arti.

¶ Ad illud de tempore dico quod ponendo tantum vnum tempus: quod est passio primi motus quando celum cessabit moueri cessabit similiter tempus: sicut etiam incepit tenpus: quando incepit ille motus. nec est hoc impossibile. ponendo vero plura tempora sic quod quilibet motus habeat proprium tempus: sic non oportet quod cessam te tempore communi quod est passio primi motus cessent alia tempora: sicut nec cessant alii motus cessam te primo motu illo. sed manebunt talia tempora muta: quot et motus: et hoc non videtur inconueniens.

¶ Ad illud vero dictum commentatoris in. xii. me tha. quod motus celi licet sit ex se possibilis: potest tamen perpetuari in esse: et esse necessarius ab alio: non autem substantia aliqua nec aliquod permanens. quia perpetuatio motus est ab alio et permanentia. substantie est ex se. dico quod istud dictum nihil valet. Nam secundum ipsmmet substantia est ab alio. Dependet enim celum a motore largiente sibi non solum motum sed substantiam: sicut ipse dicit in de substantia orbis igitur substantia celi est ab alio effectiue. et per consequens est ex se possibilis: sicut et omne causatum effectiue ab alio et dependens essentialiter ab eo. et tamen perpetuatur in esse ab alio non obst ante quod sit permanens. Non enim apparet ratio quare substantia que est ab alio et ex se est possibilis non possit perpetuari vel perpetuo conseruari ab alio: sicut et motus ab alio potest perpetuari secundum successionem. Nec oportet plus quod permanentia substantie sit ex se causaliter quam per petuatio motus: sed vtrumque indifferenter potest esse ab alio. Unde dico quod ratio commentatoris de motuest contra eum de substantia: et sibiipsi contradicit in xii. metha. et ita de substantia orbis.

¶ Quod etiam. dicit vltra: quod motus licet ex se sit possibilis: et in celo sit potentia ad quiescere: est tamen motus neces¬ sarius ab alio puta mouente: quod necessario mouet: et ideo nnuquam cessabit motus celi nec est timendum celum aliquando quiescere: sicut ipse allegat dictum Aristotelis: dico quod motus nec ex se nec ex alio est necessarius sed contingens. quia et mouens libere mouet per voluntatem: sic quod potest non mouere. et mobile est in potentia passiua et contradictionis ad motum. quare etc. Utrum autem stent ista duo simul: scilicet quod aliquid sit ex se possibile et ab alio necessarium non inquiro modo. hoc enim magis patuit in prima questione secundi libri. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum dicitur primo: quod cessante motu celi sol et luna stabunt in eodem situ: in quo creati sunt comparando eos adinuicem. quia sol in oriente et lunain occidente. Hoc dicit expresse Isidorus in glosa super illud Isavie. lx. Non occidet vltra sol tuus. Et magister ponit in littera sol ( inquit ) sui laboris mercedem recipiet. et non veniet ad occasum: nec sol nec luna: sed in ordine quo creata sunt: stabunt quod autem fuerint creati in predicto situ puta sol in priente et luna in occidente: probabile videtur eo quod situs orientalis conuenit ex ordio rerum. Et etiam congruebat quod luna crearetur plena. et per consequens in occidente si sol in oriente. quare etc. Et hoc erit etiam rationabile vt vtrumque emisperium possint illuminare: et precipue emisperium nostrum: quod concessum est habitationi humane.

¶ Secundo dicitur quod sol et luna non stabunt in illo situ: in quo creati sunt per comparationem vel habitudinem ad alia corpora celestia. Non enim omnia corpora celestia stabunt in eodem situ et dispositione: in quibus creata sunt. hoc probatur de octaua spera: que non mouetur in 3odiaco in centum annis nisi vno gradu secundum Ptholomeum. Cum igitur in 3odiaco sint trincem ti. lxvi. gradus. quia in ipso sunt. xii. signa. quorum quodlibet habet. xxx. gradus in longitudine: mulciplicando vero. xxx. per. xii. habentur trecenta. lx vi vt patet motus octaue spere quo oporteret eam reuerti ad eundem situm in quo creata fuit: non terminaretur ante xxx vi. milia annorum a sua creatione. quia in centum annis non mouetur nisi vno gradu: modo non est probabile quod mundus tantum debeat durare cum iam simus in fine seculorum. secundum apostolum et in tporibus nouissi mis: et sic prope dies iudicum et dies vltionis vt videtur sonare scriptura. quare etc.

¶ Terctio dicitur quod nec alia corpora celestia multa erunt in eodem situ in quo creata sunt. quia necessarius erit alius situs ad bonum regimen vniuersi pro statu illo quam pro statu creationis rerum saltem quantum ad alia corpora multa a sole et luna. Sed mihi non videtur cogens dictum quod octaua spera non reducatur ad eundem situm: in quo creata fuit. Et licet non per motum suum: secundum quem mouetur incentum annis vno eradu: sed vertute diuina mutatione quadam instantanea posset dici quod reduceretur ad eundm situm in quo creata fuit. Et similiter de aliis corperibus vniuersis celestibus. Nec apparet ratio multum cogens quare alius situs ipsorum requiratur quam in productione vel in procreatione rerum. sicut nec de sole et luna: quae non minus influunt in res ipsas quam animalia celestia corpora. et tamen de sole et luna tenetur quod stabunt in eodem puncto et situ: in quo fuerunt creati sol scilicet in oriente et luna in occidente.

¶ Si autem instetur quod non. primo quia sole appropinquante plus generatur de elementis su¬ perioribus: et plus corrumpitur de inferioribus et econuerso sole recedente si sol staret perpetuo super aliquam partem emisperii in illa parte immoderati generaretur plus de igne: et corrumperetur de aqua et terra. et ita in illa parte vel regione non staret distinctus ordo sperarum elementarium. Similite nec in parte opposita. quia ibi esset oppositus modus generationis et corruptionis.

¶ Secundo quia si sol semper staret in opposita parte terre: semper esset tenebra. quia terra cum sit corpus opacum: necesseest quod obiecta luminari faciat vltra se pyramidem vmbrosam. hoc autem videtur inconueniens. quare etc.

¶ Ad primum dicitur quod non plus concluditur im moderata generatio vel corruptio elementorum celo cessante quam celo moto. Nam impedimenta talis immoderate generationis possunt poni celo quiescerte sicut celo moto. Motus enim nihil facit ad hoc sicut forma actiua. nec tollit impedimenta talis monderate generationis vel immoderate. siue illa sint resistentia actiuorum et passiuorum proximorum siue connexio et armonia vniuersi et corporum eius. que non sinit immoderatam generationem et corruptonnem elementorum. Et si non possit hoc saluari per causas naturales. saltem potest hoc saluari per diuinam voluntatem suspendentem immoderatam actionem et generationem vel corruptionem elementorum: licet sol et luna semper stent in eodem punctio vel situ post ludicium.

¶ Ad secundum dico: quod non est inconueniens de illa piramide vmbrosa respectucorporis solis. nec valet illa imaginatio: quod sol ste super vnam parem determinate: ne damnati videant lumen solis. quia dato quod circulariter moueretur sol sicut modo. adhuc non viderent lumen solis Non enim sunt sub terra: sicut imaginantur antipodes in superficie opposita nostro hemisperio: sed in medio terre vel in corde. Et ideo quantum ad hoc non valet auctoritas Isidori quam adducit Magiter in littera. licet autem sit perpetua illa pyramis vmbrosa respectu solis: erit tamen ibi aliquod lumen ex aliis corporibus celestibus puta ex luna vel stellis. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum an scilicet cessatio motus corporum celestium vel celi sit sufficiens causa cessandi omnem aliunmotum vel mutationem in istis inferioribus dixissent philosophi quod sic.

¶ Tum quia motus celi est essentialiter primus omni alio motu vel mutatione inistis inferioribus tanquam per se mensura aliorum motuum. quia regularior et velocior. Mensuratum vero a mensura dependet et sine ipsa esse non potest. Tum quia motus solis in obliquo circulo est causa genrationis et corruptionis istorum inferiorum secundum ad cessum eius vel recessum ad ista inferiora. igitur cessante tali motu non potest esse generatio vel corruptio istorum inferiorum. antecedens habetur secunde de generatione.

¶ Tum quia in causis essentialiter ordinatis prima causa non causante secunda cam non potest causare. patet. Celum vero et corpus actu uum. inferius possunt dici talis cause respectu alicuius alterationis vel mutationis istorum inferio rum: sicut etiam dicitur secundo phisicorum: quod homo generat hominem et sol. sed celum non agit nec causat aliquid nisi per motum. ergo et.

¶ Tum quia nulla videtur alia causa quare elementa non agant et patiantur ad inuicem post cessationem motus celi sicut ante. Ita enim habet suas formas vel qualitates actiuas et passiuas sicut ante. Similiter etiam de corporibus aliis puta damnatorum non videtur alia causa incorruptionis eorum. Non enim sunt incorruptibilia per dotem impassibilitatis: sicut beati. quare etc sitio est falsa. et arguo con¬

¶ Sed ista potra eam primo posito actiuo perfecto et passiuo disposito sufficienter approximato non impeditis potest sequi actio vt videtused ista potest poni respectu multorum motuum vel mutationum in istis inferioribus cessante motu celi. Motus enim celi cum non sit forma actiua: sed passio quedam de genere passionis recepta in celoab intelligentia mouente: non requiritur etiam nunc de facto ad aliquem motum vel mutationem istorum inferiorum sicut principium per se motus vel mutationis: sed ad alterationem influentiarum corporum celestium in ista inferiora secundum diuersos situs et aspectus eorum ad ista. Habita vero vel facta approximatione vel situ seu tali aspectu ad actionem nihil facit motus. et ideo si habeatur talis situs vel talis aspectus quemcumque cessante motu: sicut et habebitur post iudicium aliqualis situs et aspetus corporum celestium ad ita inferiora: poterit haberi actiovel alteratio seu mutatio istorum inferiorum. Manet enim virtus actiua corporum celestium: et virtutes passiue vel receptiue electorum et in determinatio situ vel aspectu ad agendum vel influendum licet non sic alterentur influentie sicut prius per motum.

¶ Secundo sic. non minus habet ignis virtutem calefaciendi perfectam aliquod calefactibile pro protionatum sibi et dispositum: quam habeat intellecti virtutem intelligendi: posito quod intellectus etiam possibilis sit actiuus. sed cessante motu celi intelle ctus potest intelligere. quia intelligere per se a motu celi non dependet. ergo etc.

¶ Tertio quia positio vel opinio predicta est contra scripturam. Iosue quinto. Ubi habetur quod ad preces Iosue sol stetit et luna non est mota. et per consequens etiam probabile prgo quod tota machina cestis steterit: et non sit mota. Alioquin enim tota fuisset deordinata in motibus suis postea. et tamen planum est quod Iosue et populus israel contra inimicos dimicauit et non cessauerunt actiones vel passiones elementorum seu istorum inferiorum. quaere etc. Etiam sol ita illuminauit ista inferiora: sicut quando prius moubatur.

¶ Quarto quia hoc est contra August: xi: de ciui. dei vbi dicit. quae cessante motu celi adhuc rota figuli a figulo moueretur. et ita posset esse motus hic in ferius: nec impediret cessatio motus celi.

¶ Quinto quia illa positio est contra articulum domini Stephani parisius exconicatum: qui dicit quod est error dicere: quod cessante motu celi ignis non posset agere vel non ageret in stupanquia nec deus esset. Dico igitur quod cessatio motus celiseu corporum celestium non est causa cessationis motuum vel mutationum istorum inferiorum nec generationis vel corruptionis elementorum. Sed dico quod possent ista haberi cessante tali motu nisi deus influentiam suam suspenderet ne vnum ageret in aliud corrumpendo. Et dico quod ipsa subtraheret iudicium: ne vnum sic agat in aliud: vel corrum pat aliud. Et similiter de corperibus damnatorum in inferno. Nec potest assignari alius modus dicendi: qui non patiali multas calumnias. Et ideo iste modus teneatur: quem tamen philosoph non viderunt: sicut nec viderunt cessationem motus celi¬

¶ Ad primum phisicorum dico quod motus celi non est essentialiter sic primus: quin possint esse alii montus sine ipso vel cessante ipso. Et similiter non est mensura necessaria in essendo: licet sit vniformiorvel velocior: et habeat aliquo modo rationem men sure. Sicut et iam vlna respectu panni: qui tamen nodependet ab alia in essendo: vt patet. Non est enim mensura quelibet talis vt ab ipsa essentialiter dependeat mensuratum: sed mensura prima: que est deus bene est talis. Unde dico: quod magis acciden taliter et contingenter debet dici primus vel prior quam essentialiter. quare etc.

¶ Ad secundum dico de motu solis in obliquo circulo: quod necessarius est ad alternationem influentiarum solis: que habentur modo in ista inferiora ad generationem vel corruptionem ipsorum. Sed ad actionem vel generationem simpliciter seu motum vel mutationem non est necessarius.

¶ Ad tertium dico: quod celum non est causa essentialiter prima et necessaria ad actionem vemotum seu mutationem istorum inferiorum: sed accidentaliter vt dictum est: ante dicis vltra quod celum non agit per motum. Dico quod celum non agit per motum suum: sicut per principium actiuum: sed per aliquam formam et virtutem absolutem: et ita beneageret in passum sibi subiectum: si non moueretur per suam virtutem vel formam absolutam manentem dato quod celum quiesceret. Et quod per suum motum nichil agat: patet. quia motus suus quedam passio est de genere passionis et quidam respectus extrinsecus in ipso receptus et causatus ab intelligentia mouente.

¶ Ad quartum dico: quod illa non est causa incorruptionis corporum damnatorum: sed alia puta suspensio diuine influentie generalis ad talem actionem vel passionem seu corruptionem vel generationem:. sicut dictum est supra. Hec de tertio articulo principali.

¶ Ad primum principale argumentum dico: quod vniuersum non erit imperfectum quantum ad species: que remanebunt in ipso: quam esset prius immo perfectius. Sed si vocetur imperfectiocarentia vel negatio cuiuscunque positiui quod erat prius: vel posset esse in vniuerso: sic quantum ad hoc dico: quod tam vniuersum quam caelum erit imperfectius postquam ante. quia celum carebit motu suo: qui posset sibi inesse: et prius sibi infuit. Sed ex hoc non debet dici absolute loquendo imperfectius: sicut nec homo dicitur imperfectior: quando quiescit: quam quando mouetur vt patet precipue quia modus se habendi concomitans quietem puta vniformiter se habere videtur esse nobilior quam motus se habendi difformiter concomitans motum vt patet. Et celum similiter ex alia parte perficitur. sua enim claritas vel lux et alio rum corporum celestium augebitur. iuxta illud Isa ie. xxx. Erit lux lune sicut lux solis: et lux solis septempliciter. Et hoc erit multo maioris perfectionis in corporibus celestibus quam motus.

¶ Ad si cundum dico: quod illa propositio habet instantiam de perpetuo violento: sicut dictum est alias. Tamen dico vltra ad minorem: quod cessatio motus celi non erit violenta. quia motus celi non est natura lis: eo modo quo naturale opponitur violento: sicut dictum est supra licet etiam possit dici aliquo modo naturalis quia non est violentus: sed non complete naturalis.

¶ Ad tertium dico: quod Aristote¬ les nihil sciuit de finem mundi. et putauit intelligentiam de necessitate mouere celum et non continger ter et libere. Et quia vlterius intelligentia non fatigatur: nec laborat immouendo: non timuit celum aliquando quiescere: sed non sic est: sicut putauit vt patet ex predictis