Quaestio 1

¶ Distinctionis. xlv. Questio Prima.

CIrca distinctionem Quadragesimamquintam quero Primo vtrum in deo sit voluntas ex natura rei / qua velit se psum.

¶ Uidetur quod non: quia in quocumque est voluntas potest voluntate velle. Sed deus non potest ali¬

¶ Uquid velle: quia tunc pari ratione posset non velle. Potentie enim rationales sunt ad op posita. 1x. metaphisice et secundo perihermenias: et tunc sua voluntas esset mutabilis quod est falsum: ergo etc.

¶ Secundo sic. Nichil indeterminatum ex se determi nabile ab alio est in deo: quia hoc est imperfectionis sed voluntas est determinabilis a ratione et indetermina ta ex se: quia non potest nisi incognitum: ergo etc.

¶ Tertio. Obiectum voluntatis primum est finis eius: sed deus nec aliquid quod sit in deo habet finem: ergo etc. Minor patet quia finis est melior eo quod est ad finem.

¶ Quarto sic Potentia pure passiua non potest poni in deo nec actiua et passiua: quia vtrumque dicit imperfectionem: sed volun¬ tas vel est potentia pure passiua secundum aliquos: vel actiua et passiua mouens et non mota secundum aliquos: vel actiua et passiua mouens et mota secundum alios: ergo etc.

¶ Contra Ad Romanos. ix. voluntati eius quis resistet et a multa alia in scriptura Primo ostendam quod In ista quaestione in deo ex natura reformaliter est voluntas.

¶ Secundo ostendam quod deus vult seipsum: et omnia sua intrinseca.

¶ Tertio inquiram vtrum libere velit seipsum: et qumo.

¶ Ultimo vtrum in deo sit aliqua tertia potentia excessiua posterior voluntate.

¶ Quantum ad primum dico quod in deo est voluntas ex natura rei formaliter et distincte non sicut effectus in causa: nec sicut forma in portentia materie: nec sicut elementa in mixto: sed fort maliter et actu et mere vel pure sic quod per ipsam voluntatem deus dicitur veraciter et denominatione intrinseca volitiuus: sicut suo modo paries per albedinem dicitur albus: licet non distinguatur voluntas realiter: nec essentialiter de ipsa essentia: sicut albedo a corpore eo modo quo dictum fuit de perfectionibus attributalibus distin. xxii.

¶ Quod autem in deo sit voluntas ex natura rei probo primo sic. In ente perfecto simpliciter ex natura rei omni perfectione possibili in aliquo ente vno est voluntas ex natura rei: quia voluntas est perfectiosimpliciter secundum regulam Anselmi: quia est melior in quolibet ipsa quam non ipsa: sed deus est tale ens: ergo etc.

¶ Secundo sic. In eo qui est formaliter beatus ex natura resest voluntas formaliter ex natura rei: quia beatitudo vel principaliter vel saltem partialiter vel quasi consistit in actu voluntatis sicut ergo etc.

¶ Tertio sic. Cuius est vita voluptuosissima eius est voluntas ex natura rei: quia voluptas summa ad appetitum sensitiuum pertinere non potest: sed ad voluntatem pertinet: sed vita primi est voluptuosissima. xii metha. ergo etc.

¶ Quarto sic. In sum in mo imperatore et principe vniuersi oportet ponere potentiam ad quam precipue pertinet imperium et dominium: sed hec est voluntas et appetitus intellectualis secundum Conmentatorem et philosophum. 1x. metha. vbi dicit commentator quod quia appetitus pro heresis determinat: ideo est vere dominus ergo cum deus sit summus et vnicus princeps vniuersi. xii. metha. sequitur quod in ipso est volutas.

¶ Quinto sic. Arguunt aliqui oportet potentiam cuius obiectum est eternum esse eternam in aliquo suo singulari saltem. Sed obiectum voluntatis aliquod est eternum scilicet diuina bonitas ergo est dare aliquam voluntatem eternam: sed illa non est nisi in deo: quia nichil aliud a deo est eternum: ergo etc. Maiorem istius rationis negaret Aristoteles si accipiatur vera vniuersaliter in omnibus. Caelum enim est aliquod vnum vi sibile eternum / vel sol / et tamen non oportet ponere aliquem vnum particularem vel singularem visum eternum: vt patet: le bnen visus in specie sua sit eternus secundum Aristotelem et falsitatem: ideo etc. Accipiatur ista ratio et valeat quantum valere prtet Non curo modo discutere eam. sic igitur in deo est voluntas probo quod deus ista voluntate vult se

¶ Secundo ipsum et omnia intrinseca sua ex natura rei. Primo sic. Uoluntas quae est rectitudo sua non potenst non velle optimum et supremum volibile: nec aliquid quod est essentialiter idem cum ipso: quia si posset non velle posset esse non recta et peccare: et tunc non esset sua rectitudo: sed voluntas diuina est sua rectitudo et essentia sua et summum et supremum diligibile: ergo vult et diligit necessario essentiam suam et omne intrinsecum illi ex natura rei / et per omne quod est sibi essentialiter idem.

¶ Se cundo sic. Uoluntas necessario beata necessario diligit essentiam diuinam et omnia intrinseca sibi ex natura rei: quia in diuina essentia beatificatur obiectiue. Sed diuina voluntas est necessario beata: nec potest non esse beata sicut nec misera: ergo etc.

¶ Tertio sic. Uoluntas perfectissima perfectissime vult et diligit obiectum perfectissimum diligibile: sed voluntas diuina est perfecti sima. Patet: et essentia est quid perfectissimum / et quod libet sibi intrinsecum cum ex natura rei saltem quae tertia dicitu dicit perfectionem simpliciter: et alia saltem realiter: ergo perfectissime et per consequens necessario diligit essentiam suam et omnia sibi intrinseca sua.

¶ Quarto sic. Dilectio quae est amoroptimi obiecti est perfectio simpiciter: sicut intellectio: sed omnis perfectio simpliciter necessario est in deo: ergo deus necessario diligit optimum obiectum quod est ipse.

¶ Sic igitur dico quod deus diligit essentiam suam sub ratione essen tie tanquam per se primum obiectum voluntatis sue quod est si bi ratio amandi et diligendi omnia sua intrinseca: et omnia alia que diligit et vult. Et seipsum necessario diligit et omnia intrinseca sua / quia est summe diligibilis et voluntas sua non potest non esse recta nec imperfecta quo rum alterum oporteret dare si necessario non diligeret se inquirendum est vtrum libere deus veTertio lit seipsum et intrinseca sua. Et de hoc dicunt aliqui quod non sed mere naturaliter. Ad hoc sunt rationes alique. Prima est ista. Necessitas et lipertas eiusdem potentie et circa idem obiectum sunt incempossibiles: et repugnant sicut necessitas et contingentia Libertas enim contingentia est: sed deus necessario vult et diligit seipsum: ergo non libere.

¶ Secundo sic. Uoluntas comparata ad finem se habet vt naturam. Tunc sic illud quod diligit et vult ipsa voluntas naturaliter non vult libere: sed voluntas vult deum vt finem naturaliter: quia vinatura: ergo non libere.

¶ Tertio sic. Omnis necessitasnon violenta videtur esse naturalis. Patet inducendo inomnibus creaturis. Ignis enim necessario fertur sursum et non violenter: ideo dicimus quod naturaliter et non libere: quia sic est determinatus ad hoc quod non potest in oppostum: sed deus diligit seipsum non necessitate violentie vt patet ergo necessitate nanli: non ergo libere.

¶ Quarto sic. In voluntate nostra non stat libertas cum necessitate respectueiusdem obiecti: ergo nec in voluntate diuina vt videtur opinio est falsa iudicio meo et ideo probo Iit E quod deus libere quantumcumque necessari uod vult et diligit seipsum et non naturaliter. Primo sic Quia aut diligit seipsum violenter aut naturaliter / aulibere. Non violenter patet: quia tunc esset miser: nec naturaliter probatur. Impossibile est quod principia ex opposito distincta et primo diuersa concurrant in idem principium ilaliquo agente: sicut quod aliqua contenta sub differentiis oppositis concurrant in aliquo vno contento sub genere cuius sunt ille differentie. Patet de rationali et irrationali quae impossibile est et implicat contradictionem quod concurrant in vno animali. Sed voluntas et natura sunt huiusmodi patet. 2. phisicorum: per sanctos / et per doctores quod scilicet primedistinctiua principii actiui: ergo impossibile est quod sint idem principium et quod actus voluntatis sit actus nature seu naturalis ex suo principio. Non ergo deus vult nec diligiseipsum naturaliter nec violenter vt dictum est supra: ergo libere quantumcumque necessario.

¶ Secundo sic. Sicut se habet intellectus in intelligendo per modum nature sic voluntas in diligendo libere: quia secundum Augustinum in enchiridio. Aut voluntas non est / aut creatio libera est Sed intellectus quicquid intelligit intelligit per modum nature et nichil libere intelligit: ergo et voluntas quicquid vult libere vult et nihil naturaliter. Minor patet siue illud intellectum sit principium siue conclusio siue quodcumque aliud.

¶ Tertio sic. Una potentia per se non haba nisi vnicum modum agendi sibi proprium et intrinsecum et conuertibilem. Patet inducendo in omnes. Sed voluntas diuina est vna potentia: ergo non habet nisi vnum modum operandi comnem et conuertibilem: sed planum est quod vult aliqua libere puta illa quae sunt ad finem: ergo omnia vult libere lequendo de libertate absolute et in communi: ergo etc.

¶ Quatto sic. Non plus videntur repugnare necessitas et libertas respectu eiusdem obiecti et actus quasi necessitas et contingentia: sed necessitas naturalis et contingintia simpliciter stant simul in agentibus naturalibus. Dicit mus enim quod ignis non impeditus de necessitate nature calefacit lignum sibi approximatum: dicitur tamen contingenter: quia absolute loquendo potest impediri et non caleface re aliquod calefactibile quantumcumque approximatum: ergo sinnecessitas et mere libertas stant simul ita quod licet deus necessario velit seipsum tamen libere.

¶ Ad hoc adduxt aliquas rationes supra distin. x. in illa quaestione vtrum velluntas sit principium producendi spiritum sanctum: imagino: ergo quod libertas intrinseca est voluntati respectu cuiuscumque actus sui et obiecti: nec potest esse aliquis actus voluntatis elicitus vel quasi elicitus ab ipsa qui non sit formaliter liber. Et ideo dico quod deus liberrime diligit seipsum: non tamen libertate contradictionis: sed libertate quae est spontaneitas et spontanea necessitas. Qua voluntas diuina ex seipsa sponte et tamen necessario determinata est ad diligendum essentiam diuinam: sic quod ipsam non potest non diligere et hoc propter perfectionem potentie et talis obiecti primi quod est perfectissimum et actu infinitum: et per consequens etiam accidens diligit quicquid est idem essentialiter et ex natura rei cum tali obiecto cuiusmodi sunt omnia intrinseca distincta aliquoo ab essentia divina: vt obiecta secundaria. Unde dico quod sicut necessitas naturalis et contingentia simpliciter non repugnant: sed compatium tur se: nec sunt differentie per se vel incompossibiles principii actiui: quia idem principium actiuum: et agit de necessitate naturali / et tamen absolute contingenter: sic necessitas simpliciter et libertas non sunt differentie per se oppositaprincipii actiui: sed compatiuntur se a divina voluntate eo modo quo dictum est supra respectu eiusdem obiecti / Unde sicut principio naturali in communi non repugnat necessario agere et contingenter: ita nec principio libere cuiusmodi est voluntas repugnat velle aliquid necessario et aliquid contingenter: tamen omnia libere sicut et illud naturaliter. Undo enim voluntas est perfectissima et obiectum perfectissimum voluntas necessario vult ipsum / et quicquid necessario participat bonitatem eius secundum quod huiusmodi / et determinatur ad tale obiectum ex sua formali ratione: nec potest ipsum non velle: sicut nec potest non esse voluntas quantumcumque libere velit ipsum. Qande autem voluntas est per fectissima: sed obiectum imperfectum nec necessario participans diuinam bonitatem: voluntas contingenter determi nat se ad tale obiectum secundum quod huiusmodi sicut voluntas diuina ad creaturas acceptas non in esse possibili: sed quantum ad esse fuisse vel fore secundum esse actuale. Quando autem voluntas est imperfecta sicut quecumque voluntas creata siue obiectum sit perfectum siue imperfectum dico quod voluntas determinat se contingenter ad quod libet obiectum. Unde dico quod contingenter vult finem et simpliciter ea que sunt ad finem. aliorum patet ex praedictis quod ne

¶ Ad primum cessitas et libertas non repugnant loquendo de libertate absolute. Tu dicis quod ne quo¬ cessitas et contingentia repugnant: dico quod verum est de necessitate simpliciter: non de necessitate nalis determinationis qualis potest accipi in puris naturalibus. Sed dico quod non quelibet libertas arguit contingentiam: sed tamim libertas contradictionis quae non est in deo respecti sui nec alicuius sibi intrinseci.

¶ Ad secundum dico quod illud assumptum est falsum ad nichil enim voluntas comparatur vt natura. Unde dico quod hoc dicere est ponere voluntatem non esse vnam potentiam: sed duas quod est falsum et fictum: sicut enim voluntas siue respectu finis siue respectu eius quod est ad finem est voluntas: et comparatur vivoluntas: ita etiam vt libera: quia aut voluntas non est / aut omnino libera est. Et ideo quod deus non diligit natura liter se per modum nature sicut ipsi concipiunt: sed libere et spotntanee. Uerum est tamen quod non minus necessario quam siex vi principii naturalis non liberi et ista stant simul valde bene.

¶ Ad tertium dico quod non omnis necessitas que est non violenta est naturalis: sed est quedam voluntaria et voluntatis sicut dictum est. Unde diuisio illa est insufficiens sicut ex praedictis patet: nec probatur sufficienter per inductionem in naturalibus.

¶ Ad quartum dico quod non est simile de voluntate nostra vel de volutate creata: et de voluntate diuina. Illa enim quia est perfectissima necessitatur ad volendum obiectum perfectissimum sicut necessario est beata / et tamen libere et maxime spotiotanee vel voluntarie: non sic de voluntate creata imperfecta quae contingenter vult quicquid vult. praterea etiam dico quod ipsdebent dicere quod necessitas et libertas stant simul in voluntate nostra respectu finis quem vult necessario sicut dicunt: quia aut cum hoc libere aut non est voluntas secundum Augustinum: ideo etc. Et hec de tertio articulo. articulo est vna opinio quod

¶ De quario in deo est tertia potentia alia ab intellectu et voluntate quae est executiua eorum quae imperantur a voluntate: ita quod non solum in deo sunt due potentie / scilicet intellectus et voluntas / sed etiam tertia est ibi: cuius actus est posterior actu voluntatis: sicut im peratus actus potentie nostre motiue est posterior actu nostre voluntatis elicito imparatiuo illius actus.

¶ Ad hoc adducuntur quatuor rationes. Prima est ista. Per actum intellectus et voluntatis non producitur aliquid nisi ad intra: sunt enim actus immanentes sicut dicitur. ix. metha. et I. ethicorum: sed planum est quod deus aliquid producit ad extra: ergo non per intelligere et velle / nec per actum intellectus et voluntatis: ergo per actum transeuntem tertie potentie quae est executiua.

¶ Secundo sic. Si creare est velle et non sit ibi aliqua tertia potentia cuius actus sit creare: sequitur quod sicut velle diuinum est ete num: ergo creatum est eternum: sed hoc est falsum: ergo etc.

¶ Ten tio sic. Uelle sicut dictum est supra non est actus productiuus sed operatiuus magis et perfectio volentis: sed creare est actus productiuus creature: ergo creare non est vellem nec est etiam ipsum spirare vt patet: ergo cum non sint plures actus voluntatis oportet quod creare non sit actus voluntati elicitus: sed illius tertie potentie executiue.

¶ Quartosic. in natura intellectuali creata ( sicut in angelo vel in anima nostra) distinguitur potentia motiua a volitiva et econuerso: ergo similiter in deo vt videtur. Dicunt ergo isti quod in deo est illa tertia potentia productiua ad extra et executiva si quens tamen imperium et determinationem voluntatis imperantis I licet ista opinio sit probabilis non vide

¶ Seb tur michi vera nec necessarium mihi videtur ponere talem potentiam tertiam executiuam vel motiuam sed sufficit actiuitas perfecta divine voluntatis. Adduco aliquas rationes. Prima est ista. Sicut se habet diuinus intellectus ad potentias cognitiuas: sic diuina voluntas ad omnes potentias actiuas productiuas vel motiuas vt videtur: nam sicut intellectus perfectus est in genere cognitiuarum: sic voluntas est in genere motiuarum vel actiuarum. Sed intellectus diuinus est ita perfectus in genere cognitiuarum quod nullam aliam cognitiuam compatitur secunin deo: quia in se perfectionaliter includit omnem cognitiuam: ergo iliter voluntas divina ex sua perfectione nullam aliam motiua secum compatitur: sed perfectionaliter includit quancumque aliam motiuam vt videtur: ergo non est ibi alia tertia potentia executiua: sed. sufficit actiuitas divine voluntatis.

¶ Secunda ratio. si est ibi illa tertia potentia sequitur quod deus sit mutabilis: sed hoc est impossibile et falsum: ergo etc. Probao consequentie: quia illa tertia potentia non est semper in actu suo et ab eterno: sicut nec deus aliquid causat vel producit ab eterno: ergo est ibi potentia distans ab actu et incompleta vel imperfecta: et secundum quam deus de nouo potest exi re ab ocio in actum / et ita mutari: et sic deus est mutabitur Dices quod non sequitur ipsum esse mutabilem: quia creao actioquae est actus talis potentie vel huiusmodi est actus transiens: nec est in ipso deo: sed in creatura: sicut actus transiens non est in agente: et ideo secundum ipsam deus non mutatur sed creatura Contra hoc est argumentum supra distin. xxxi. vbi est ostensum quod creatio actio non est in creatura sed in creante per multas rationes. Et similiter quod dicitur de actione transeunte quod ipsa non est formaliter in agente oppositum dictum est superius et probatum. Et ideo soluos ista supponit duo fal sa. Dices iterum quod si creare sit actus voluntatis: ita ben sequitur quod deus sit mutabilis: quia creare non est eternum si cut nec creatura: et ita est dei potentia distans ab actu et imperfecta perfectibilis per actu de nouo: et cui non repugnat de nouo exire in actum. Dico quod non sequitur quia dicere quod creare non est aliud quam velle rem esse pro talitipse vel instanti: et istud velle eternum est: et per consequens creare dicitur tantum creare deus de nouo propter tempus vel instans seu nouitatem comnotatam ex parte creature volite vt in esfectu ponitur vel ponenda est. Sic autem non posset dici vt creare poneretur actus illius tertie potentie executiae vt videtur: quia oporteret necessario quod actus ille esset respectiuus ad creaturam sicut generare vel mouere: et per conequens non posset esse in re sine creatura: et esset nouus si cut creatura. Uel si dicas quod eternus: tunc diceretur tibiquod creatura est eterna sicut tu arguis supra de actu voluntatis.

¶ Tertia ratio est ista. Ominis potentia quae est perfectio simpliciter habet aliquem actum vel habere potest circa obiectum perfectissimum: quia potest habere aliquem actum qui est perfectio simpliciter in deo quia ipsa est infinita formaliter eo quod quantum est ex parte sua potest in infinita et actu infinitum sicut dictum est supra de diuina potentia: ergo habet aliquem actum circa obiectum perfectissimum quod est diuina essentia. Sed hoc est impossibile et falsum. Primo quia actus talis potentie non est nisi ad extra secundum ponentes ipsam Secundo quia non est dare talem actum. Non enim ille actus est intelligere vel velle vt patet: nec producere vel creare: seu mouere vt patet: ergo etc.

¶ Quarta ratio. in deo quod agit solo imperio voluntatis ad extra non oportet ponere aliam potentiam executiuam: quia in omni tali voluntas est efficax et omnipotens secundum se: sed deus est tale agens solo imperio voluntatis dixit et facta sunt manda uit et creata sunt. Et accipitur ibi dicere pro imperare:m dic tantum verbo et sanabitur puer meus. Et vbicumque operadei attribuuntur divine voluntati: ergo etc.

¶ Dico igitur quod in deo non est tertia potentia executiua: sed tantum sunt in ipso due potentie: intellectus scilicet et voluntas. Et dico quod sua voluntas est omnipotentia sua et econuerso: nec distinguitur in ipso ex natura rei: sed tantum secundum rationnem: quia voluntas absolute dicitur: sed ipsa dicitur potentia vel omnipotentia: vt connotat respectum rationis ad extra: et ad ipsum possibile non necessarium. Iste enimdue potentie sufficiunt in natura intellectuali perfectissima vt videtur: dato quod voluntas et potentia motiua distinguantur in natura creata intellectuali: quod tamen secundum alquos non est verum. Quia que in creaturis dispersa sunt in deo possunt esse vnita. Et ita licet motiua et volitiua sint due potentie in creaturis. In deo tamen non oportet quod sint due: sed vnica quae est voluntas ipsa: cum nus actus primus est velle: qui est perfectio simpliciter: et cadit super obiectum perfectum simpliciter quod est essentia Secundus vero est spirare spiritum sanctum. Tertius est creare et est ipsum velle prout cadit fuper obiectum quod est creatura: et quantum ad hoc non dicit perfectionem simpliciter multominus quam spirare spiritum sanctum aliorum dico quod intelligere et

¶ Ad primum velle sic absolute acceptanem sunt actus productiui de genere actionis: quia sunt al soluta et fines: nec per ipsos sicut per actiones de genere actionis aliquid producitur nec ad extra: nec ad intra. Sed dico quod velle est actus quidam quo aliquid ad extra producitur: non autem ad intra in diuinis. Et dicitur ereatio quasi actio non quod vere sit actio: neo actus respectiuus sicut actio de genere actionis: sed secundum rationem tantum: vt connotat creaturam pro terminecreato. Tu dicis velle est actus immanens: dico quod verum est absolute sic accipiendo ipsum vt velle est Sed hoc non obstante dico quod velle est actus productiuus non de genere actionis: et respectiuus ex natura rei: et in hoc est hoc inter productionem dei ad extra et productionem vel actionem creature: quia illa quam tum est ex natura rei dicit aliquid absolutum. Preter ea etiam dico quod ista ratio est contra eos: quia dicunt quod voluntas per suum velle mouet ipsam potentiam executiuam imperando sibi ipsam regulando: ergo per velle agit voluntas in extrinsecam potentiam. Et pari ratione dicausa quod agit aliquid ad extra.

¶ Ad secundum dico quod velle est creare modo supradicto: nec oportet quod creatura sit eterna: sed quod sit de nouo pro illo tempore vel in stanti pro quo est volita esse.

¶ Ad tertium dico quod patet per illud quod dictum est ad primum de velle quomode est actus productiuus et quomodo non.

¶ Ad quattum dico quod dubium est an in natura intellectuali sit illa tertia potentia motiua distincta ab intellectu et voluntate: nec videtur. Aristoteles hoc ponere. Sed videtur ponere appetitiuam potentiam et motiuam esse eandem tertio de anima: saltem si diuersificentur in corporalibus potentiis et organicis: non oportet quod in spiritualibs naturis sicut in angelis vel in anima secundum se. Et datoetiam quod diuersificarentur in angelo et anima non oportet quod in deo vt dictum est. Et ratio etiam dicta est. Dices pari ratione dicam quod non oportet intellectum et volunte tem distingui sicut distinguuntur in anima et in angelo. Dico quod non est simile de intellectu et voluntate et deus voluntate et potentia motiua vel executiua: quia ille duosunt alterius generis primo sicut appetitiua et cognitiua et quelibet ipsarum secundum quod huiusmodi dicit perfectionem simpliciter: non sic autem est voluntas et potentia motiua: quia et ipsa voluntas est primo et principaliter motiua sicut regulatiua mouendo et imperando vt dicunt alii: et ideo magis possunt concurrere in idem quam intellectus et voluntas. Hec de quarto articulo

¶ Si dicatur hic quod posito actu productiuo totali et perfecto in aliquo: illud est actu producens per talem actum: et si est actu oportet quod sit ita productum: quia causa in actu et effectus in actu simul sunt secundo phisico rum. Ita quod causa in actu non est sine effectu saltem.

¶ Dico ad hoc quod secundum omnem opinionem siue ponentem illam vltimam potentiam siue non oportet ponere actum diuinum productiuum qui est vera res se tenens ex parte dei esse vel posse sine termino producibili qui est creatura: quia oportet ponere illum actum eternum et creaturam nouam et posse esse nouam. Et patet hoc etiam de motu qui saltem secundum suas partes est nouus: licat a deo actu suo volendi eterno causatus. Et dato quod ab alia intelligentia et non a deo sicut ponerent aliquiphilosophi: tamen non ponerent in intelligentia causante aliquem actum causatiuum vel productiuum motus. Unde si poneret actum productiuum vel causatiuum motus esse formaliter in intelligentia: quod dico quia forte non ponerent hoc: sed ponerent ipsum in celo moto sicut actionem in passo. Tamen si illud ponerent dico quod ipsi ponerent actum productiuum noue partis motus praefuis se illi parti: et ita fuisse sine illa. Ad philosophum ergo secundo phisicorum et quinto metaphisice quod causa inactu est simul cum effectu. Dico quod verum est de necessaria non quantum ad substantiam cause: nec quantum ad actum productiuum: sed quantum ad realem respectum quem habet causa ad effectum: quia respectus realis non potest esse sine termino. Similiter et in causa quae non habet respectum realem ad effectum: sed rationis tantum sicut deus oportet quod si ponatur in actu ille respectus rationis quod effe ctus st in actu non in re: sed in intellectu sine termino.

¶ Potest ergo dici quod licet velle sit actus productiuus in deo ad extra non ad intra: quia in omnibus personis esset productio realis ad intra sicut velle in omnibus personis formaliter: non oportet tamen quod productum cum creatura scilicet cum sit contingens et possibile non esse sit simul cum tali actu productiuo: sicut oportet: sed pro ductum esset necesse esse sicut est in diuinis ad intratunc enim actus productius et productum necessario essent simul non ex ratione actus productiui. Unde productiuus est: licet bene relatiuus sicut in deo ad intra: sed ex necessitate essendi vtriusque: vel diceretur quod Aristoteles putauit forte quod actu antiquo nichil nouum produceretur saltem immediate. hoc autem fal sum est: vel diceretur quod verbum Aristotelis verum est in causis naturalibus et actibus productiuis ipsorum decommuni lege: quicquid sit possibile virtute diuinam quia credo quod virtute divina est possibile quod sit actus productiuus in creatura et non sit in re aliquid productum per illum: vt quod sit calefactio actiua vel passiua: et non sit calor productus. Uel diceretur adhuc ad philosophum quod causa et effectus simul sunt non quidem quod ista simultas sit ex parte cause: sed magis ex parte effectus: quia si effectus ponitur in actu oportet quod causa sit in actu: quia non ponitur nisi a causa. A non ente autem nichil ponitur in actu: sed non oportet quod econuerso si cau sa est in actu etiam sub actu productiuo quod effectus sit in actu: quia vtrumque potest esse prius non solum natura sed solum ratione: praecipue quando actus productiuus est actus vel voluntatis cui non repugnat cadere super futurum

¶ Ad primum principale Dico quod deus si vult seipsum quod non potest leipsum non velle Quomodo autem possit non velle alia a se apparebit in sequenti questione. Qundo dicis quod potentie rationales sunt ad opposita: dico quod non est verum hoc de quacumque potentia ad quodcumque obiectum comparata / sed dico quod fallit in potentia quae est sua rectitudo per comperationem ad obiectum perfectissimum / quod quidem non potest non velle nec nolle. Unde et Aristoteles dixisset quod talis potentia de necessitate vult quicquid vult / et non potest ipsum non velle nec extendit suam propaitionem loquendo de oppositis contradictorie ad diuinam voluntatem: sed ad voluntatem nostram tantum.

¶ Ad secundum dico quod nichil indeterminatum secundum aliquam durationem et postea determinabile per actum alicuius superuenientis est in deo. Tu dicis voluntas est potentia indeterminata determinabilis per actum rationis vel intellectus. Dico quod voluntas diuina nulo modo est determinata ad actum suum: sed est idem quod actus suus / nec etiam ad obiectum quod est ipse deus liciex se non sit determinate ad obiectum creatum secundum esse fuisse vel fore nisi contingenter / sed hoc non ponit aliquam imperfectionem in diuina voluntate / ab eterno enim determinata est ad quodcumque obiectum / licet ad vnum necessario et ad se. Ad aliud vero contingenter et non ad actum suum et ita nullo modo in aliqua duratione expectat determinationem nec expectare potest quatprius duratione indeterminata existens. Tu dicis voluntas determinatur a ratione vel intellectu dico quod falsum est et in nobis et in deo. Tu dicis non vult nisi cognitum dico quod isto posito non sequitur / sed stant ista simul quod cognitio sit prior ratione et voluntas seipsamn determinet. Tamen sicut dictum fuit supra voluntas diuima prius vult aliquid fore quam intellectus suus detere minate cognoscat futurum fore.

¶ Ad tertium dico quod voluntas diuina alliquid non respicit sicut finem sused sicut finem alicuius effectus sui. Unde dico quod voluntas diuina habet pro obiecto primo essentiam diuinam quae est vltimus finis omnium causatorum / nec sequitur ex hoc quod sit ad finem nec aliquid finibile.

¶ Ad quattum dico quod voluntas diuina ( quicquid sit de voluntate creata ) nec est actiua nec passiua respectu sui actus quia est ad ipsum quod actus suus / et ideo nec causat veleligit realitere actum suum nec etiam recipit ipsum / sicut contingit in voluntate creata quae est actiua et passiua Actiua quia elicit effectiue actum suum. Passiua quia recipit subiectiue actum suum. Uoluntas autem diuina licet non sit actiua / quia effectiua actus sui: est tamen actiuerespectu obiecti extrinseci per actum suum quem potest causa re per suum velle sicut dictum est supra / et hoc nullam ponit imperfectionem in ipsa / nec potentialitatem receptiuam alicuius actus superuenientis vt patet: sed necessario poneret imperfectionem si esset actiua actus sui / quia conquenter esset receptiua et passiua / et non esset purus actus.