Quaestio 2

¶ Distinctionis secunde. Questio secunda

SEcundo quaero utrum ens primum simpliciter in vniuerso sit infinitum actu in tensiue in perfectione et vigore.

¶ Uidetur quod non: quia vnum contrarium si esset actu infinitum non relinqueret aliquid de suo contrario in vniuerso / sicut si esset calor infinitus nichil relinqueret de frigore: et hoc loquendo siue de contrario formaliter / siue de contrario virtualiter. Unde si sol haberet virtutem calefaciendi infinitam nihil relinqueret de frigore: licet sol modo sit calidus formaliter sed tantum virtualiter: sed bonum contrariatur malo / et multa sunt mala in vniuerso: ergo non est aliquod bonum vel ens infinitum in vniuerso. Secundo sic quod est hic et non alibi est finitum secundum logicum / ergo quod est hoc et non aliud est finitum in esse: sed deus ita est hoc ens quod non aliud / vt patet ergo etc.

¶ Tertio sic. Si est virtus infinita in aliquo mouebit in non tempore. 8. phisicorum. de infinitavirtute in magnitudine / et pari ratione non in magnitudine: quia non est minor / et similiter septimo Phisicorum per regulam illam. Si tanta virtus in tanto tempore. etc. Sed mouere in non tempore est impossibile: quia motus cum essentialiter sit successiuus non potest esse in instanti. ergo non est aliquod ens infinite virtuto

¶ Quarto sic. Infinitum dicit imperfectionem: et non conuenit nisi quantitati / vel materie / vel numeris / et huiusmodi. Ex tertio phisicorum: sed in primo ente cum sit actus purus nulla est implicatio. ergo etc. Illud est infinitum cuius magis

¶ Contra non est numerus nec finis: hoc est primum ens quod dicitur deus sicut dicitur in psalmo ergo etc. In ista questione sic procedam

¶ Primo distinguam de infinito et describam ipsum.

¶ Secundo ponam vnam opinionem quod deus est finitus: et arguam contra eam probando quod non sit finitus

¶ Terrio adducam rationes ad probandum quod sit infinitus.

¶ Quarto soluam ad eas / et ad illas que probant finitatem eius: quia non video quod demonstrent.

¶ Ultimo ad rationes principales. dico quod infinitum dic¬

¶ Circa primum tur quantum ad propositum duobus modis Uno modo priuatiue / alio modo negatiue. Sicut inuisum dicitur duobus modis infinitum.

¶ Priuatiue dicitur quod non est actu finitum tamen finabile per aliud: et hoc vel in actu secundum esse vel ecundum actum in fieri. Isto modo dicimus quod materia aliqua infinita est: comparando ad formam in subenenndo successiue formis ipsis: licet sit ex se et in se infinita quantum ad proprium suum esse quia ex se non est finitaper formam: sed in potentia ad ipsam. Tamen potest finiri per formam id est determinari ad aliquod esse vt sit actu pars talis esse determinati: puta esse determinati compositi huius vel illius. Et infinitum isto modo acceptum dicit imperfectionem et poten tialitatem / et partialitatem sicut patet. Isto modo etiam diuisio continui dicitur infinita: quia extra quam libet diuisionem est dare aliam. Et diuidendo semper restat aliquid accipere de infinito: diuidendo secundum partes eiusdem proportionis: non eiusdem quantitatis et ita quelibet diuisio habet rationem partis / et non est dare totalem diuisionem continui in actu: quia tunc diuisio esset finita et perfecta: et finita secundum quod finitum opponitur isti infinito. Et similiter additio in nuneris est infinita: quia extra quamlibet additionem datam et perfectam: semper est dare aliam possibilem: finitum autem prout opponitur isti infinito potest dici omne perfectum totum / extra quod nihil est accipere de ipso siue sit limitatum siue illimitatum et infinitum: eo modo quo dicitur statim de infinito.

¶ Alio modo dicitur infinitum negatiue quod nec est finitum: nec finibile per alterum: et sic est idem quod perfectum: et tale infinitum dicitur existere in actu simpliciter: nec repugnare enti simpliciter perfecto / immo maxime conuenit sibi: et loquendo isto modo de infinito simpliciter nihil est infinitum nisi habens omnem perfectionem simpliciter possibilem: et intelligibilem / non solum perfectionem huius nature / vel illius: sed omnem perfectionem siue formaliter siue eminenter: eo modo quo est possibile omnia haberi in aliquo vno / et ita finitum simpliciter vt opponitur isti infinito est omne illud quod caret aliqua perfectione possibil vel intelligibili: sic quod non habet eam nec formaliter nec eminenter: ita quod finitum istud potest coincidere cum infinito primo modo / sicut etiam finitum oppositum infinito primo coincidit cum infinito secunda. s do accepto.

¶ Tunc describo infinitum primod modo / et dico quod infinitum et eius quantitatem vel naturam accipientibus semper restat aliquid accipiendum / sicut in materia accidentali naturam materie vel potius successionem formarum in materia vel materia / secundum quod in ea succedunt forme vel possunt succedere¬ restat accipere formam ad quam est in potentia: quia dese non includit eam / et potest recipere aliam et ita est forma extra ipsam: sicut etiam de continuo in quamtum subest diuisioni / vel in diuisione ipsa accipienti quancumque diuisionem. Restat accipere aliam possibilem extra ipsam et preter eam. Et similiter in additionenumeri vel in numero: vt stat sub additione infinitum est cui nihil est de entitate: eo modo quo possibile est eam haberi perfecte in aliquo vno. etc. Si essent posibiles entitates contente procedere in infinitum secundum maiorem et minorem perfectionem alterius rationis. Hoc dico pro tanto quod ad hoc quod aliquid sit actu in finitum simpliciter / non oportet quod habeat in scipso omnem entitatem possibilem: vel intelligibilem formalitesicut entitatem asini vel equi: quia tales entitates non sunt possibiles haberi in aliquo vno formaliter: sed eminenter bene sicut in deo.

¶ Alio modo describitur infinitum isto modo quod infinitum est ens quod excedit omne finitum / siue limitatum siue extensiue al alio / secundum quancunque proportionem datam intelligibilem ita quod nulla proportio determinata potest esse inter ipsum: et quodcumque finitum: quia dato quod aliqua possit esse proportio determinata: inter ipsa non est finitum quia finiti ad infinitum isto modo nulla est propotio. Et dixi quod tale ens est infinitum simpliciter. In finitum tame secundum quid / et in aliqua ratione entis potest esse in actu sicut puto: potest enim esse infinitaquantitas actu: vel infinitus calor actu: vel infinitus numerus actu / vel potius multitudo: de quo non oportet quod excedat omne finitum in perfectione et entitate: sed solum oportet hoc de illo finito: quod est eiusdem rationis finitum / sicut si esset linea infinitaactu / non excederet in perfectione hominem: sed beneimproportionabiliter excederet quamque lineam finitam. ergo etc.

¶ Sed quo modo potest poni infinitum in actu dico quod secus est de primo infinito et desecundo. Primum enim infinitum quod est infinitum in potentia: est tale quod in ipso vel de ipso semper est aliquid extra accipere / sicut patet tertio phisicorum: ideo non est ponibile in actu: sed sibi repugnat ex propria et formali ratione sicut negationi repugnat al firmatio. Infinitum autem secundo modo est totum et perfectum: totum quia nihil est extra quod non sit in ipso vel formaliter vel eminenter: et hic vel simpliciter quantum ad totum ens totum secundum quid se cundum aliquam determinatam rationem entis / perfe ctum: quia nihil deest sibi / et ideo ex sua formali rationihabet quod sit in actu / si sit infinitum simpliciter vel saltem sibi non repugnat / si sit infinitum secundum quid vt linea infinita.

¶ Est autem aduertendum quod sicut finitum et infinitum in quantitate dicunt modum magis intrinsecum: quam quecumque proprietas vel passio accipiendo infinitum et finitum vltimo sibi oppostum / sicut finitum et infinitum in perfectione vel quantitate virtutis dicunt modum intrinsecum illius cu ius sunt / ita quod circumscripta quacunque passione vel quasi passione / adhuc manet finitas vel infinitas cuiuscumque / quantum ad id positiuum quod ista dicunt Exepplum habeo circumscripta quacumque passione vel proprtentate sua adhuc manet in natura sua / et ex ipsa met finitus est vel infinitus / et hoc nullo modo circumscribi potest a sua natura vel a sua quantitate hec de primo articulo.

¶ Secudus articulus est po¬ nere opinionem quorumdam volentium artare et limitare deum dicentium quod deus probabiliter loquendo potest dici finitus. Et hoc videntur probare sic. Tum quia actus et forma est causa finitatis sicut materia est causa infinitatis: sed deus maxime est actus / et maxime recedit a potentia et materia. ergo etc. Tum quia omne perfectum est finitum: quia nullum non habens finem est perfectum vt dicitur. 3o. Phisicorum. Finis autem terminus est. 6. Methaphisi. Omne igitur perfectum finitum est et terminatum: sed deus est summe perfectus. Tum quia deus habet vltimum in actu sue nature / quia si non haberet non esset perfectus: quia sibi deficeret aliquid. ergo etc. Tum quia omne quod comprehenditur a quocumque est finitum / vt ait Augustinus. 12. de ciui. dei. cap. I8 de magnis: quia attim gitur secundum vltimum: sed deus comprehenditur a seipso perfecte.

¶ Nec valet dicere quod licet deus sisimpliciter et realiter infinitus: tamen sue intelligen tie est finitus: ita quod non est inconueniens infinitum conprehendi a seipso / sed non sequitur ergo est simpliciter finitum sed huic tantum. Contra quia omne intellectum a seipso nihil diminuit de ratione dei: immo est idem quod deum esse / quia sua intellectio est sua essentia / et id quod est: ergo habet fieri deus comprehensus est infinitus suo intellectu: ergo simpliciter res enim habent illud ens vorisimile quod habent apud intellectum diuinum cui non potest esse falsum. ergo etc. Tum quia tertio phisicorum philosophus improbat diffinitionem / quam quidam dabant de infinito dicentes quod infinitum est cuius nihil est extra quia infinitum est cuius est aliquid semper extra sed dei nihil est extra. Ergo secundum Aristotelem non est infinitus / vel Aristoteles male reprehendit alios et dixisset falsum: quod dicit quod non est illa ratio infiniti. Si dicatur etiam quod ipse loquitur ibi de infinito primo modo / nec vult negare infinitum secundo modo: et propter hoc reprobat illam descriptionem: tunc loquitur in equiuoco de infinito non distinguendo que non sunt sibi imponenda: ergo quicquid sit de hoc non videtur saltem de intentione Aristotelis quod sit aliquid actu infinitum. Deus gitur potest dici finitus sicut dicunt et non potest dici infinitus / nec sequitur ex hoc quod habeat aliquam proportionem determinatam ad creaturam sicut nec linea ad punctum: dato quod vtrumque sit finitum. Nec spiritus ad corpus. Unde quando dicitur Domin laudabilis nimis: etiam verum est quia creatura non potest laudare ipsum digne quantum debet: quando enim dicitur incomprehensibilis verum est a creatura. Quod dicitur immensus verum est quia est prima mensura omnium: et ideo non est mensurabilis secundum Commentatorem quarto methaphisice. Hec est positioistam positionem premitto primo /

¶ Contra quod sicut dictum est supra. Finitum vno modo accipitur prout opponitur infinito. dicto primo: et sic finitum nihil aliud est quam ens aliquod: cui non conuenit infinitas primo modo dicta / et isto modo accipiendo finitum dico quod potest concurrere cum infinito dicto secundo modo in eodem enteet tunc patet quod habito deum esse finitum isto modo quod non est finitus in potentia: sicut materia vel diuisio continui vel augmentum numeri: non propter hoc habetur quin sit infinitus in actu licet stent ista duosimul. Sed accipiendo finitum pro numero infinito dicto secundo modo: quod non est actu infinitum et per consequens est ens limitatum simpliciter in omni¬ ratione et perfectione entis.

¶ Dico quod impossibile est dicere et inconueniens quod deus sit finitus. Hoc ego probo sic. Primo impossibile est quod summum et primum perfectum habeat in se aliquamimperfectionem: quia da oppositum: iam non est perfectum. Maius enim est et prius: quod nullam habet imperfectionem quam ad aliquam habet imperfectionem: et ad perfectum semper reducitur im perfectum: sed esse limitatum et finitum imperfectionem dicit / sicut patet: quia dieit negationem perfectionis simpliciter et absolute / et artat ad perfectionem. ergo et cetera.

¶ Secundo sic. Omnefinitum et limitatum necessario est limitatum ad genus aliquod: quia hec est prima limitatio possibilis / sicut patet discurrendo per limitationes ad speciem ad indiuiduum ad locum: et sic de aliis. Sed deus non est limitatus ad aliquod genus: quia tunc necessario esset compositus ex genere et differentia: que quidem compositio negatur ab omnibus in deo: ergo et cetera.

¶ Item impossibile est quod substantia limitata sit realiter sapientia et suum intelligere: quia substantia finita limitata est ad rationem substantie: et non est a substantia / tunc enim limitata non esset: sed illimita: et suos limites excederet. Sed substantia diuina est suum intelligere et velle secundum omnes sanctos: et philosophos: ergo non est limitata vel finita.

¶ Item quarto Substantia limitata vel finita non potest simul in tribus suppositis formaliter et naturaliter: quia sicut est finita / et limitata ad substantiam: ita et ad subsistentiam: et ad hanc subsistentiam. Sed diuina substantia secundum omnes sanctos et fidei veritatem simul et naturaliter subsistit in tribus suppositis: ergo et cetera.

¶ Item nullum simpliciter simplex est finitum: quia omne tale est non componibile alteri. Omne finitum componibile est a teri. Probatio / quia natum est cum aliquo additofacere maius: sed deus est simpliciter simplex et purus actus. ergo et cetera. Dico igitur quia licet de. monstrari non possit sicut dicam infra / quod deus sit simpliciter infinitus: nec iste rationes adducte hoc demonstrant: licet sint multo probabiliores quam alio rum rationes: quibus probant quod sit finitus. Et si militer multe rationes inferius valde probabiles pro infinitate adducuntur que non demonstrant: tamen dici non debet nec potest quod ipse sit finitus: nisi primo modo sub isto sensu: quia non est infinitus sicut materiale et sicut diuisio continui. Et ideo dico quod absolute loquendo non debet dici finitus sed simpliciter loquendo: oportet magis dici infinitus / quod est nobilius et perfectius in ipso. Omnes autem rationes aliorum nihil probant contra hoc sicut inferius apparebit. Hec de secundo articulo.

¶ Tertius articulus est adducere rationes quibus deus probatur infinitus. Ostenditur autem hoc ex parte infiniti in se. Secundo ex parte diuine nature: et eminentie. Tertio ex diuina causalitate. Quarto ex negatione a causalitatis: quia scilicet deus non est causatus. i¬ Quinto ex parte intelligentie.

¶ Ex parte infini¬ ti in se. Tum quia infinitum non repugnat enti: statim enim intellectus cognosceret repugnantiam. Sicut etiam sensus sentit disconueniens obiecto suo: sicut discordiam in cantu percipit auditus: et sic de aliis. Tum quia non repugnat infinitas quamtitati: ergo nec enti. Tum quia finitum non est quidditas entisi nec propria passio: ergo infinitum non repugnat entii tum quia quantitati molis non repugnat infinitas in accipiendo: ergo nec enti repugnat infinitas in simul existendo: ergo nec quantitati virtutis et perfectionis repugnat hoc: ergo est possibile: et si est possibile est actu. Oportet ergo ponere actualem infinitatem in aliquo ente: non nisi in deo. Confirinatur quia infinitatem in potentia oportet reducere ad infinitatem in actu sicut entitatem in potentia ad entitatem in actu ergo et cetera.

¶ Ex parte nature diuine argui tur sic Tum quia non est limitata ad genus et speciemique est prima limitatio: ergo est infinita. Tum quia deus est ens et non est limitatus vel terminatus aliquio termino entis contrahente ipsum a parte entis: quia tunc esset in genere. Prima enim et immediata contrahentia entis sunt decem generaet per consequens est infinitum ens: quia totum ens habens vnitiue omnem perfectionem entis. Tum quia est suum intelligere et nolle et actus purus Tum quia deus secundum Anselmum Prosologion. Deus est quo nihil maius excogitari potest modo quocunque finito potest cogitari maius: sine implicatione contradictionis: ergo deus est infinitus. Tum quia natura diuina subsistit in tribus suppositis naturaliter: quod non est possibile de natura limitata ex parte causalitatis efficientie Tum quia deus potest reducere ad actum distantiam finitam inter ens / vel non / vel nichil: quia potest causare. Si dicatur quod distantia non est infinita sed finita: sicut terminus positiuus saltem nullaest proportio inter terminum et terminum: et per consequens reductio de termino ad terminum arguit potentiam infinitam: sicut minor proportioarguit maiorem virtutem: et difficiliorem transfinitum. Tum quia deus potest mouere per tempus infinitum: et in virtute propria. Tum quia deus quantum est ex se potest in infinita quocunque modo: licet sit repugnantia effectuum in existendo eo modo ipso: quo est primum efficiens. Nec propter istam repugnantiam in existendo ex parte effectuum tollitur infinitas ex parte dei. Confirmatur quia posse etiam in infinitas species est perfectionis simpliciter: quia melius ipsum quam non ipsum. Alioquin non poterit probari de aliquo quod sit perfectio simpliciter: sed omnis perfectio simpliciter probari potest efficaciter in esse deo: et conuonit sibi. ergo etc. Tum quia cause secunde nichil addunt ad causalitatem dei in perfectione: quod patet ex intentione philosophorum / qui non ponunt causas secundas concurrere cum prima ad causalitatem effectuum: propter indigentiam et imperfectionem prime cause: sed magis propter effectimperferctionem. Confirmatur vel hoc quia causatio dei respectu creature est nobilior quam productioalicuius infiniti: puta filii vel spiritus sancti: quia illa est volitio et aliquid absolutum ipse respectus e ipsa natura liter non dicunt infinitatem dei: imsto fortius quam faceret illa si esset naturaliter nota / quare etc. Patet etiam ratione quia tunc effectus ad quod concurrunt et requiruntur plures cause esset nobilior et perfectiorquam ille ad quem pauciores cause. Et sic musca esset nobilior augelo vel intelligentia quacunque: quod est falsum. Confirmatur per Commentatorem duodecimo Methaphisice et primo celi et mundi qui propter finitatem motus posuit secundam intelligentiam Tum etiam quia causa prima nobilius et perfectius habet in seipsa causalitatem et virtutem cuiuscun que alterius cause quam habeat illa causa / quia est causa equiuoca respectu omnium causarum aliarum et causabilium. quare etc.

¶ Ex causalitate finalitatis arguitur sic. Tum quia deus est talis finis quod inipso potest quietari voluntas. Uoluntas autem quietari non potest nisi in bono infinito / quia quocunque pono finito dato voluntas potest velle maius Tum quia mediate mouet vel non potest moueread efficiendum infinita si essent ponibilia et compossibilia.

¶ Ex parte carentie causationis cuiussibet quia scilicet non habet causam intrinsecam quia non habet materiam / forma autem sumitur per materiam et materia per formam. Et ideo deus est infinitum esse et purum esse forme. quare etc.

¶ Ex parte sue intelligentie probatur hoc. Tum quia intelligit infinita actu distincte et perfecte: sicut enim sunt possibilia infinita successiue in accipiendo sic sunt infinita actu accepta in diuina intelligentia / ergo est infinita: quia intelligere plura et distincte maioris est perfectionis quam pauciora ergo intelligere infinita distincte et perfecte est perfectionis infinite Tum quia alia obiecta ab obiecto primo diuine intelligentie nihil addunt sibi in intelligibilitate / nec sui intelligentia potest aliquid addi in intelligibilitate / quia tunc perfectius cognosceret presentia et existentia quam futura et non existentia: quod falsum est: ergo deus est infinitus. Tum quia posset existere toti infinito si esset in actu: ergo etiam et vtrumque istorum ex se iste sunt rationes valde probabiles quantum ad aliquas quibus secundum aliquos ostenditur deus / vel primum ens actu existens in vniuerso esse actu infinitum intensiue in perfectione et vigore: quarum aliquas multi reputant demonstrationes. Hec de tertio articulo.

¶ Quartus articulus est in quo videtur mihi dicendum quod licet deus sit infinitus secundum scripturam et sanctos. Quia magnus dominus et laudabilis nimis: et magnitudinis eius non est finis. Et sapientie eius non est numerus. Tamen non videtur michi hoc demonstratum ex apparen tibus demonstratione cogente intellectum ex euidentia rei / sic quod necessarium sit intellectum tali demonstrationi vel tali rationi proposite assentire. Sed dico bene cum hoc quod adhoc habentur alique rationes ad oppositum et facilius potest hoc sustinepi quam ad oppositum. Et idcirco ad omnes rationesenrespondendum in isto articulo. Et primoad aliquas que probant deum esse finitum quia mimus euidenter et probabiliter concludunt quam alie et cum hoc falsum concludunt. dico quod actus et forma im¬

¶ Ad primam formansmateriam est cau¬ sa finitationis: id est determinationis materie ad d tale esse: sed nihil obstat quin actus purus non infor¬ n mans sit ratio et causa infinitatis intensiue in actu que non est infinitas materialis vel potentialis.

¶ Ad secundam dico quod non omne perfectum finitum est. Tu probas quod nullum perfectum est non habens finem. Dico quod verum est si natum est habere finem et finiri. Sic autem non est de deo. Deus enim necessario habet quicquid potest habere: et est finis alio rum non habens caput: nec caudam / nec primum / nec vltimum. Et argumentum currit contra falsam imaginatinnem de vno sicut de vno corpare.

¶ Ad quartam dico quod deus apprehendit seipsum et tamen non est finitus: nec sibi: neclalicui: sed est simpliciter infinitus sicut et suus intellectus est infinitus et sua intellectio. Tu dicis. Quicquid comprehenditur scientis comprehensione finitur secundum Augustinum. 83. q. 7. et in questione quindecima arguit sic. Intellectus intelligit se. ergo apprehendit se et sibi est finitus. Dico quod non accipit ibi finiri proprie sed accipit finiri pro totaliter intelligi / ita quod nichil lateat de comprehenso: sicut extra finem reinichil est.

¶ Ad quintam dico quod philosophus im probat diffinitionem de infinito datam vel quia solum intentio sua fuit in tertio phisicorum de infinito in corporalibus: et de infinito priuatiue / sicut videtur etiam quando diffinit infinitum. Quod infinitum est cuius quantitatem accipientibus semper est aliquid extra accipere vltra illud quod actu acceptum est de illo: vel quod ista descriptio cuius nihil est extra / data fuit ab eis de infinito in communi non distincto prius de infinito. Et ideo deberet conueni re cuilibet infinito / quod non est verum: quod licet alicui conueniat non tamen omni / et ideo non est bona. Uel si vis omnino contendere quod de intentione Aristotelis fuit quod nullum est infinitum nisi infinitum priuatiue et in potentia. Ego dico quod ipse dicit falsum et male redarguit Platonem quantum ad rationem infinitatis / licet ratione separationis a singularibus bene si sic intellexit Plato / quia etiam ipse reperit tale infinitum ex parte forme quam posuit Plato ydeam: ita quod in ipsa ydea reprobat infinitatem tertio Phisicorum. Quod dicit contra seipsum. Et in octauo phisicorum: et in duodecimo me thaphisice. Ubi ponit principium motorum infinitum: et probat in extensione: et certum est quod in illa infinitate priuatiua et principali: quia tunc esset cor pus vel virtus in corpore cuius oppositum ipse probat octauo Phisicorum ex intentione. Et dico tunc quod ipse sufficienter processit de infinito sicut et ipsi non distinguendo de infinito sicut nec ipsi. Si dicas quod ista non sunt sibi imponenda / dico quod maiora inconuenientia vel equalia imponuntur sibi ¬ vel saltem multa nec habeo pro incouenienti. Quod dicitur vltra quod deus licet sit finitus / tamen nullam determinatam proportionem habet ad creaturam nec econuerso: etiam si creature procederent in infinitum in sursum: secundum perfectiones alterius rationis sicut nec linea ad punctum. Dico quod istud non valet: quia si creature essent possibiles et producibiles ab ipso tales necessario sequeretur deum esse infinitum et si illud primum esset demonstratum et istde sicut dicunt coniter omnes etc. Cuiuslibet finiti ad alterum finitum est aliqua proportio deterinata secundum aliquam prerfectionem. et licet non secundum quecunque Unde et si puncti ad lineam nulla sit proportio inquatitate: quia punctus non est quantus. Tamen in perfectione entitatis est proportio determinata aliqua: quia linea non est ens infinitum. Similiter ergo inter deum et creaturam hoc est falsum: quia deus secundum quamcunque perfectionem datam in proportionibus est creature. Similiter exenplum de puncto et linea / non est ad propositum quia punctus non potest augeri nec ponitur augeri sed infra suam perfectionem / que semper est eiusdem rationis: et ideo nunquam potest attingere ad perfectionem linee quantumcunque finite: sed si poneretur augeri secundum perfectiones alterius et alterius rationis in infinitum: sic ponitur creatura ponibilis Dico quod punctus excederet lineam: et posset excedere in perfectione nisi linea esset infinite perfectionis. Uel etiam si poneretur augeri in infinitum in aliqua ratione vel intellectione aliqua / poneretur conuenire cum linea vt in entitate planum est quod excederet lineam aliquando in illa communi ratione: licet semper secundum quod priam rationem qua distinguitur a linea maneret infra line am / nec ad eam attingeret cum igitur deus excedat quodlibet datum in infinitum / etiam si possent dari infinita specie differentia semper digniora et nobiliora / quod non repugnat de primario intellectu: quia finitum non pertinet ad rationem quidditatiuam entis creati: et ita potest poni sine implicatione incompossibilium quod probabile videtur quod deus sit in perfectione infinitus nisi aliter dicatur. Sed dico in proposito de vnitate creature respectu dei non de vniuoca creatura quae est modo ideo non valet. probantes infinitatem. Ad

¶ A rationes primam diceretur quod non est demonstratum quia infinitum actu non repugnet enti: et per consequens cuilibet enti. Cum dicitur quod intellectus statim apprehenderet disconuenientiam infiniti ad suum obiectum quod est ens: diceretur quod verum est de intellectu perfecte intelligente res: sicut sunt in se intelligibiles: non autem de nostro intellectu intelligente imperfecte qui non intelligeret ita perfecte sicut auditus sensit solum sonum.

¶ Ad secundum diceretur quod non est demonstratum quininfinitum sit modus intrinsecus vel passio omnis entis.

¶ Ad tertium dicitur quod licet quantitati et per consequens enti non repugnat infinitas in accipiendo. Tamen non propter hoc sequitur quod non repugnet nobilior et maior infinitas: que est infinitas actualis intensiua nec est demonstratum.

¶ Ad quartum quod est primum ex parte nature dicendi quod non est demonstratum quin deus sit in genere aliquo / puta in genere. substantie: vel quod aliquod ens finitum / vel saltem quod non infinitum possit esse vel sit non in genere. Ideo diceretur quod prima limitatio non est ad genus vel speciem: sed ad hanc naturam. Ad illud quod additur quod deus est totum ens falsuest. Qnde dicis quod non limitatur ad genus verum est sed tamen est hoc ens et singulare et determinatum ens / nec est omne ens alioquin nihil esset praeter ipsum et sio esset asinus et equus et omnia. Et dato quod esset omne ens non est probatum quod sit infinita entia nec quod sit infinitus. Quando dicis non est limitatus et terminatus ergo infinitus: potest dici quod verum est negatiue non positiue sicut si esset linea bipedalis sine punctis. quare etc.

¶ Ad quintum diceretur quod non est demonstratum aliquod ens cuius substantia sit vnum intelligere: quia sicut in priori questione dicebatur non est demonstratum aliquod ens esse in causatum: vel aliter quod quantumcunque sit suum intelligere: non tamen est propter hoc infinitus simplised non est finitus illa infinitatione vel consimili substantia: que non est suum intelligere ponitur finita / ita quod non oportet quod vniuersaliter loquendo substantia finitanon sit suum intelligere sed ben verum est de aliqua / sed de omni non est demonstrata. ergo etc. Tu dicis exiret limites suos / dico quod non sed bene exiret limites inferiorum et imperfectionis substantie quae non est suum intelligere. Quod additur de actu puro. dico quod non valet quia etiam relatio in diuinis est actus purus: et tamen non est formaliter infinita sicut probabitur infra.

¶ Ad sextum diceretur quod maius omni finitenon potest excogitari sine contradictione: sed talis cogitatio esset ficticia sicut cogitatio et ita stat quod deus non sit finitus: et tamen sit summum cogitabile.

¶ Ad septimum diceretur quod non est demonstratum quod natura diuina non substat in tribus suppositis naturaliter et ideo non est demonstratum quod sit infinita sed credita. Aliter quod dato quod natura diuina subsistat in tripus suppositis quod tamen non est euidens nec demodo stratum ex hoc: demonstratiue non potest probari quod sit infinita: sed tamen quod est alterius rationis ab aliis substantiis vel naturis licet ista ratio sit multum proba bilis: et ille procedentes pro infinitate sicut adducte sunt supra alique contra finitatem dei.

¶ Nota hic quod sicut ex hoc quod natura diuina subsistit in pluribus suppositis non ponitur magis imperfecta quam hec tantusubsisteret in vno: ita quod non plus potest demonstrari infinitas eius ex hoc quod subsistit in tribus quam non ex hoc quod in vno licet sit illud probabile argumentum: quia non videtur hoc nec tenetur de aliis substantiis finis quod aliqua earum vna numero sit in tribus suppositis.

¶ Ad octauum quod erat primum ex sufficientia dicitur quod ista ratio parum valet quia inter nihil et ens causatum non est infinita distantia: sed tanta distantia priuatiua quantum est extremum positiuum quod non est infinitum Ad illud quod dicitur saltem inter terminos causationis nulla est proportio. Ego concedo sed dico quod se quitur ex hoc virtus infinita in causante quia illaimproportio vel non proportio non est annexa alicui resistentie vel impedimento positiuo / quod debeat tollere sicut pportet quando ex maiori vel minori proportione aut alio: vel minor virtus in causante et transitus difficilior vnde si esset talis improportio quod esset infinita resistentia passi vel contrarii anexa bene argueretur sed non sic Nota hic quod etiam inter esse et non esse forme compositi nulla est proportio et tamen habentur per generationem ab agente finito.

¶ Ad nonum dicitur quod a multis et bene quod ratio Aristotelis illa nichil valet. Datoenim quod possit mouere tempore infinito et habeat effectum infinitum successiuum in virtute sua et omnia producibilia per ipsum successiue non est infinitum Dato etiam quod hoc habeat a se quia ad hoc sufficit virtus finita durans perpetuo a seipsa / ita quod ratioilla nihil concludit nec valet Quod addunt aliquiad iustificandum eam quod virtuti diuine nullum resistens resistit sed mouet in infinitum mobilia resistentia motui / sicut corpora animalium que refftunt notibus motorum vel mouentium propriorum: quia grauia sunt et ideo resistunt mouentibus ea progressiuo motu. quare et cetera. Dico enim quod siue mobile resistat motui vel non / non oportet quod mouens ipsum perpetuo sit virtus infinita: sed sur¬ ficit quod sit virtus perpetua infatigabilis / sicut qualibet in telligentia quantumcunque sit infinita ideo non valet.

¶ Ad decimum diceretur quod non est demonstratum deum ex parte sua posse producere actu infinita simul. It quod non solum est impossibilitas huius ex parte effectuum sed etiam hoc deus non potest ex pate sui: nec est inconueniens propter hoc si non potest impossibile / saltem hoc non est demonstratum dato quod sit primum effectum quod sit potentie infinite.

¶ Ad vndecimum diceretur quod cause alie licet nihil addant in perfectione causalitati prime cause: tamen ex hoc non sequitur quod sit infinita quia siue ipsa per se siue cum alia vel aliis nullum effectum patsesnt actu infinitum et immediate potest effectum perfectiorem quam cum aliis: quia alie sicut dixerunt philosophi requiruntur propter imperfectionem effectus. Preterea etiam dato quod respectu alicuius effectus qui potest esse immediate a causa prima / causa secunda nihil addat perfectio. nis ad causalitatem prime cause. Tamen respectu alicuius alterius effectus aliquid necessitatis addit quia non potest produci sine illa et hoc ex imperfectione istius effectus Ita quod ex dicto philosophorum sequitur quod effe ctus ad quem concurrunt plures cause est imperfectiorcuius oppositum assumitur in argumento.

¶ Ad aliud duodecimum dico quod non est demonstratum quod causa prima sufficienter ad agendum omnes actus continea omnes virtutes omnium secundorum agentium. Tu dicis est caus quiuoca omnium. Dico quod verum est et ideo est nobiliorqualibet alia. Sed dico quod non causa omnium immediata et sufficiens: sed mediantibus aliis ita quod non est causa talis et sufficens omnium: sed alie requiruntur et sic continet virtutes ipsorum sicut possunt contineri sed non applicabuntur ad effectum nisi mediantibus illis / vel diceretur quod licet virtualiter et sufficienter contineat virtutes omnium causarum secundarum non tamen ex hoc sequitur infinitas quia nec ille sunt infinite nec possunt esse / vediceretur adhuc quod non est demonstratum quod sit causa dim effectuum nec mediata nec immediata.

¶ Ad tertium decimum quod fuit primum ex fine Dico quod non est de monstratum quin voluntas cum sit finita possit quietari in bono finito et si vnluntas appetit infinitum illa est voluntas impossibilium vel impossibilis.

¶ Ad quartumdecimum diceretur quod non potest mouere monthaphisice ad efficiendum infinita / nisi sicut agens potest proprie mouere ad causandum infinita. De quo dictum est supra.

¶ Ad quintumdecimum diceretur quod inipsa non est materia. Dico quod nihil valet: sicut iacent verba / et sicut intendit ille qui posuit eam: quia tunc esset angelus infinitus: potest tamen colorari de actu puro non receptibili nec receptiuo alterius de quo non sequitur demonstratiue quod sit infinitus: de quo dictum / est supra. Et dicitur etiam ibi quod materia finitur per formam Dico quod ben verum est sicut et eo modo quo dictum est supra sed non oportet propter hoc quin habeat aliam infinitatem sut proprii esse quam habet ex se intrinsece: etiam si esset sine omniforma.

¶ Ad sextundecimum quod deus licet intelligat infinita actu et distincte non tamen oportet quod sit infinitus quia anima christi vel verbum uidet infinita et tamen non est actu infinita. Tu dicis intelligere plura distincte est maioris perfectionis quam pauciora. Dico non est verum quia enedem perfectionis est in deo quia intelligit vnum sic quod infinita vel pauciora. Et similiter arguam tibi in anima christi qui videt infinita in verbo / et tamen non est infinitanec infinite perfectionis. Unde non est maioris perfectionis indeo quod intelligat multa quam vnum solum putaseipsum. Uel posset dici quod deus non intelligit infini¬ ta distincte alterius et alterius rationis / sed earundem rationum vel saltem quod hoc non est demonstratum: sicut etiam nec demonstratum est quod intelligat aliquid extra sesicut probabiliter diceretur: et hoc non arguit infinitatem simpliciter sicut nec obiectum est simpliciter infinitum et hoc non plus arguitur infinitas quod ex multitudine causabilium sicut dictum est supra.

¶ Ad deci munseptimum dico quod obiecta extrinseca ab obiecto primo divine intelligentie nihil addunt in perfectione intelligentis: nec perfectius cognoscit praesentia quam futura: sed eodem modo tamen ex hoc non sequitur ipsum esse actu infinitum quia nec alia sunt infinita obiecta extrinseca vel dicendum est quod forte non est demonstratum deum cognoscere non entia et futura: sicut etiam ponit commentator duodecimo methaphi. Uel notademonstratum quod futura sint infinita: vel diceretur forte quod immo extrinseca obiecta addunt aliquid in intelligente non: tamen sequitur quod deus perfectius intelligat ea presentia quam futura quia vniformiter est eadem intellectione intelligit ipse.

¶ Ad decimumoctauum dice retur quod non est demonstratum quod posset esse locus actu infinitus: de tpare certum est quod non potest actu dari infinitum quia successiuum est. Et dato quod possent dari: non demonstratum est quod deus posset eis coexisteretempori infinito quicquid sit de loconon oportet ipsum esse infinitum: nec sicut subiectum ipsius temporis

¶ Ad primum principale diceretur quod ens infinitum simpliciter ageret necessario et non contingenter nec libere: eo modo quo ponunt theologi ipsum agere scilicet libere non dimitteret malum in vniuerso. Sed dico quod agit contingenter et libere: et potest dicere quod placet sibi permittere.

¶ Ad secundum dico quod si ly hic demonstraret vnum locum infinitum antecedens esset falsum: quia posito quod esset hic et non alibi adhuc esse infinitum secundum locum sic est in proposito deus est hoc ens et non aliud: quia ly hoc demonstrat eis infinitum ideo non valet. Dices quod si esset corpus infinitum non compateretur secum aliud corpus nec finitum nec infinitum quia tunc duo corpora erunt simul in eodem loco: ergo similiter si est ens infinitum non compatitur secum aliud ens nec finitum nec infinitum. Dico quod si esset corpus infinitum non compateretur secum in occupando locum aliud corpus naturaliter loquendo: licet absolute loquendo de potentia dei posset ipsum compati. Sed dico quod non est simile de corporibus respectu eiusdem loci et deus entibus in vniuerso: et sic entitates non repugnant sicut dimensiones siibi repugnant et ab eodem loco mutuo se expellunt.

¶ Ad tertium dico quod Aristoteles dicit quod si est virtus infinita in magnitudine corperis quod sequitur quod moueat in non tpore: quia est virtus infinita. Ego dico quod scitur quod moueat in tempore. Tum propter resistentiam mobilis secundum aliquos ita quod ad illud antecedens sequitur contradictoria et quod moueat in non tpare quod infinita et agens de necessitate nature: sicut quelibet virtus extensa et per consequens secundum vltimum sue potentie. Uel dictum Aristo. nihil valet de virtute in magnitudine quod magis credo: non enim video quaere plus vertus infinita in magnitudine quam ex possit mouere. Ita enim verificantur ille regule septimi phisi. in vno sicut in alio. Ad illam ergo regulam de septimo phisicorum dico quod non concludent plus nisi quod posset quantum est exparte sua mouere in instanti. Sed dico quod hoc repugnat motui respectu cuiuscumque virtutis siue in magnitudine siue extra / et quod in tempore: quia in magni¬ tudine nunc autem virtus primi motoris non est virtus extensa: nec virtus in magnitudine quia tunc sequeretur vtrumque illorum / vel non plus in magnitudine quam extra valet dictum Aristotelis. Et ideo dico quod potest causare in non tempore. Non dico mouere et potest mouere in tempore: sed dico quod sua causatio non est motus ideo etc.

¶ Ad vltimum dico quod deus non est infinitus eo modo quo materia vel aliquid corporale sed sicut dictum est supra.