Quaestio 1

¶ Distinctionis Uigesimequarte. Questio Prima

CIrca distinctionem. xxiiii. quero de ordine vtrum ordo vel potius ordinatio nt satramentum noue legis.

¶ Uide tur quod non. primo sic. si ordo esset sacramentum cum. vii. sint ordiines plura essent sacramenta specie differentia quam. vii. sed hoc est falsum. ergo etc.

¶ Secundo sic. ordo vel est relatio ordinati vel potestatis. sed nihil tale est sacramentum. ergo etc.

¶ Tertio sic sacramentum est quid sensibile et materiale elementum. sed ordo non est aliquid tale. immo magis est aliquid spirituale ergo non est sacramentum. magister in litera. Et arguitur. quia

¶ Contra alias non essent sacramenta septennisiordo computaretur inter ea. ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo ostendam de ordine: et ostendam quomodo debet accipi in sacramento et quomodo non.

¶ Secundo ponam rationem ordinis prout est sacramentum: et declarabo eam.

¶ Tertio inquiram quot sunt ordines in ecclesia.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum arti. dico quod ordo vno modo accipitur sicut Augusti. accipit. ix. de ciuitate pro congrua dispositione parium dispariumque rerum vnicuique suum locum tribuente. Dicit enim quod ordo est parium dispariumque rerum vnicuique sua oca tribuens. Isto modo accipitur ordo in vniuerso. xii. Methaphi. ad Aristo. loquente ibi de ordine vniuersi quantum ad suas partes inter se ordinatas. Isto modo accipitur ordo in aliqua policia ordinata et disposita. et similiter in exercitu. Isto modo etiam accipitur ordo in tota ecclesia dei quae est ordinata secundum parem vel disparem dignitatem personarum menbrorum suorum: sicut etiam vnum corpus suo modo.

¶ Alio modo accipitur ordo pro gradu eminente in policia vel comnitate aliqua. et hoc modo non conuenit in communitate tantum. sicut dicimus de personis notabi libus in persona vel communitate seu congregatione: quod quaelibet est ibi vel sedet iuxta ordinem suum vel in ordine sine in gradu suo. Et hoc modo etiam dico in ecclesia quod ad cipitur ordo pro gradu eminente in ipsa ecclesia conueniem te alicui persone in ordine ad aliquem actum excellentem et specialiter ad actum sacramentalem exercendum. Et sic dicuntur ordinati in ecclesia non quicumque de ecclesia: sed tantum habentes aliquem gradum eminentem vel preeminentem imipsa ad actum excellentem sacramentalem exercendum: ita quod infimi in ecclesia et infimum gradum tenentes non dicuntur ordinati isto modo licet sint ordinati loquendo de ordine primo modo. sicut partes totius corperis ecclesie ordinate

¶ Tertio modo accipitur ordo: licet minus proprie ipsa ordinatione actiue vel passiue dicta: quae eit causatiua vel collatiua ordinis. Et hoc modo dicitur ordo in ecclesia ipsa ordinatio ordinatorum in ecclesia et collatio ordi¬ nis vel ordinum precipue secundo modo accepti facta inquam an hierarcha ecclesiastico potente ponere aliquem in gradu eminente ad aliquem actum sacramentalem digne exequendum in ecclesia: cuius hierarcha dicitur esse epsus. Et dico quod ordo non significat ista vniuoce sed potius equiuoce.

¶ Hoc premisso ad proppsitum dico quod nunc est sermo in praesenti tractatu de ordine acceptoprimo modo. sed de ordine secundo modo et tertio.

¶ Et dico quod ordo secundo modo non est sacramentum. sed magis potestas vel gradus exequendi: vel digne exeaquendi aliquem actum sacramentalem in ecclesia ipsa. Et isto modo sacedotium vel dy achonatus ordines dicuntur et sic de aliis ordinibus. Et est ordo aliquid spirituale et non aliquid sensibile: et per consequens non est sacramentum proprie: sed magis est res sacramenti alicuius.

¶ Tertio autem modo accipitur ordo quando est sermo de sacramento ordinis faciendo constructionem intransitiuam et de sacramento quod est ordo vel ordinatio ipsa: qua quasi effectiue et causaliter per modum tamen sacramenti constituitur. aliquis in gradueminenti vel in potestate ad digne exequendum aliquem actum inacramentalem in ecclesia. Et ista ordinatio est aliquid sensibile consistens in verbis et rebus seu actionibus vel passionibus sensibilibus. sicut manifeste patet quando clerici ab epsis ordinantur quando fiunt ordines: vel conferuntur.

¶ Et potest dici de isto sacramento: quod est possibile et fuit deo possibile instituere aliquod signum sensibile significans efficaciter aliquem institui in gradu eminenti in ecclesia ad actum sacramentalem. potest enim deus aliquem in tali gradu constituere: et ad hoc signum sensibile efficax adhibere. quod signum etiam de facto exhibuit vel instituit exhiberi instituendo sacramentum ordinationis. Unde et ipse apostolos in sacerdotes ordinauit in cena: quando dicit eis: hoc facite in meam commemorationem: et hoc quantum ad potestatem conficiendi. Et post resurrectionem. Io. xx. quando dixit: accipite spiritum sctantum: quorum remiseritis etc. quantum ad potestatem absoluendi. Et magister dicit in litera: quod christus omnem actum cum uslibet ordinis in seipsum exercuit. Et patet quod congruum fuit sic ordinari vel institui: vt haberentur ministri ecclesie ad ministrandum et dispensandum sacramenta habendo actus aliquos ad sacramenta ordinatos: qui pertinent ad ipsos ordinatos in ecclesia: quibus ordines conferuntur. Sic igitur de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum artipono descriptionem ordinis huius sacramenti in communi prout est aliquid generale vel commune ad ordinaiones speciales: que omnes vnitate ordinis et completiue integritatis dicuntur concurrere: et pro vno sacramen to inter septem sacramenta computari. Et potest dici sic: quod ordinatio vel ordo est sacramentum institutionis alicuius in gradu praeminente in ecclesia cui conuenit aliquod ministerium circa sacramenta et precipue circa eucharistiam facte ministro idoneo certa verba simul cum intentione debita proferente ministerium gradus illius aliquo signo sensibili representans ex institutione diuina efficaciter significans gratiam preeminem tem que ordinatus aliquod ministerium exequatur.

¶ Et ecundum istam vniuersalem rationem ordinis possunt proportio naliter accipi rationes speciales cuiuslibet ordinis vel ordinationis: vt ordinationis alicuius in sacerdote vel diaconum vel in subdyaconum.

¶ Declarando autem pescriptionem. dico quod non est impossibilis nec in se falsa. Nulla enim pars eius alteri repugnat. quod patet po¬ nitur enim ibi primo quod est sacramentum institutionis alicuius in gradu preeminente ad actum aliquem sacramentalem vel ministerium circa aliquod sacramen tum exhibendum. Et iam hoc patet ex predictis. Nam dus preeminens ad exequendum aliquem actum sacraordo ipse qui confertur: sicut dictum est supra: est gramentum ordinationis est sacramentum institutionis mentalem vel ministerium sacramentale. Et ita sacra ipsius ordinati in tali gradu preeminenti.

¶ Secundo dicitur quod hoc est precipue circa eucharistiam vel propter eucharistiam. quia vel solum actus ordinum ver sanvel saltem actus principalioris ordinis.

¶ Sed tertur circa eucharistiam eo modo quo dicetur infra: tio dicitur quod ista institutio debet fieri a ministro ido neo. Et dico quantum ad sacros ordines conferendos et institutionem faciendam in ipsis est eipsus. Unde nullus potest conferre eos nisi episcopus. Quantum ad alios vero non sacros dico quod aliqui non episcopipossunt esse ministri idonei non solum episcopiUnde aliqui abbates priuilegiati et cardinales non episcopi possunt tales ordines conferre.

¶ Quarto dicitur quod a ministro idoneo proferente verba certa: et hoc quantum ad formam vel formas ordinationum seu institutionum in variis ordinibus: que sunt plures et diuerse in diuersis ordinibus sicut in libris dinatione sacerdotis completa et perfecta specialiepiscoporum rite ordinantium inuenitur. sed de orter videtur quod ibi sit duplex forma. vna quando sbi conferturcaracter et potestas conficiendi corpus christi: que dicitur cum traditur sibi calix cum vino et pate na cum hostia quod est signum sensibile sui ministe rii: et dicitur sibi accipe potestatem celebrandi etc. Secunda vero forma quando imponitur sacerdoti postea manus ab episcopo. et dicitur. accipe spiritum sanctum: quorum remiseris peccata etc. Et tunc datur sibi potestas clauium in foro penitentiali. Et quelibet forma habet sibi coniunctam materiam propriam scilicet signum sensibile representatiuum ministerii alicu ius sacerdotalis. Prima est traditio calicis. Secunda est impositio manuum episcopi et concurrunt vel potius sibi succeduut ad perfectam et completam ordina tionem sacerdotalem.

¶ Quinto dicitur quam ab idoneo ministro representate aliquo signo sensibili ministerium illius gradus in quo instituitur ordinatus. hoc iam patet in ordinatione sacerdotis posset etiam imaliis declarari: sicut in ordinatione lectoris traditur sibi liber prophetarum. in ordinatione hostiarii tradun tur sibi claues. in ordinatione exorciste traditur sibi liber exorcismorum. In ordinatione accoliti tradum tur sibi candelabra cum cereo et similiter vrseolo. subdyacono traditur calix vacuus. et dyacono autem liber euangeliorum.

¶ Sed dicitur vltimo ex institutione diuina efficaciter significat ista ordinatio gratiam ad minstrandum vel digne ministrandum et hec tam de gratia gratis data: que est caractet quia quilibet ordo habet proprium caracterem saltem loquendo de septem: et sunt caracteres alterius rationis sicut et ordinis et ordinationes sacramentales quam etiam de gratia gratum faciente. quia istud sacramen tum confert gratiam non quidem primam sicut baptismus vel penitentia: sed secundam I augmentum gratie. vndesupponit primam gratiam in suscipiente ipsum digne. hec de secundo articulo principali. dico quod commu¬

¶ Quantum ad tertum niter ponuu¬ tur. vii. ordines. iii. sacri qui dicuntur maiores: et. iiiis non sacri qui dicuntur minores: quorum sufficient tia sic accipitur. Nam sicut superius dicebatur ordo est potestas vel gradus preeminens in ecclesia disponens ad actum sacramentalem circa eucharistiam precipue. Aut igitur ordo disponit ad actum sacramentalem circa eucharistiam directe de propinquo. Aut a remotis et non sic directe sed magis quantum ad suscipientes. Primo modo accipiuntur lii. ordines sacri. Secundo modo. iiii. non sacri primo tripliciter. Aut enim ordo disponit ad actum sacramentalem circa eucharistiam directe ipsam eucharistiam conficiendo: et sic est ordo sacerdotum: cuius principalis actus est conficere corpus christisecundarius vero absoluere vel ligare. Aut dispersando eucharistiam et tractando eam in vasis: et sio accipitur ordo dyaconatus vel dyaconi: cuius principalis est actus dispensare eucharistiam. vel tractare non immediate: sed mediantibus vasis in qui bus continetur vt mediante calice vel pixide vel hiiusmodi. Ex quo patet quod legere euangelium non est principalis actus dyaconi: sed secundarius et minus principalis. Aut accipitur talis ordo in ordine ad actum ministrandi materiam eucharistio et sic est ordo subdyaconi: cuius principalis actus est materiam eucharistie ministrare: scilibet panem et vinum. Legere autem epistolam est actus secunda rius et minus principalis. Et dicuntur isti tres ordines sacri. quia directe et de propinquo circa eu ristiam. Et patet quod inter eos sacerdotium est ordo nobilior sicut et actus eius postea dyaconatus: et vtimo subdyaconatus.

¶ Alii sunt ordines qui ad cipiuntur respectu actuum remote se habentium ad eucharistiam. vel ergo disponunt ad conuenienten dispositionem in populo ad eucharistiam suscipiendam: vel amotionem impedimentorum vel vt arceantur mali: ne appropinquent. Primo modo dupliciter. nam dispositio conueniens in populo ad et charistiam duplex est. vna est inferior deuotionis pertinens ad effectum. et ad talem disponit acolitus portando cereum accensum in candelabro. secunde pertinet ad intellectum: et est eruditio vel instructio mentis incredibilibus et agibilibus. Et ad hancdisponit lector legendo prophetias. Secundo modo etiam dupliciter. quia aut ordo est ad mouendum impedimentum arcendo malos homines eiectos ab ecclesia: et sic. est ordo hostiarii. aut arcendo demones: et sic est ordo exorciste: qui habet fugare demones exorcisando. vel legendo librum exorcismorum. non tamen sicut dicunt aliqui sic quod exorciste vel vel bis eius imprimatur vel conferatur aliqua vis supernaturalis qua possit effectiue demones cogerevel fugare. quia hoc nihil est: sed virtute diuina arcentur demones vel fugantur ad actum exorciste. et hoc ex pacto diuino: sicut in sacramentis infuuditur gratia suo modo: vt puto. Sic ergo sunt septem ordines sicut tenetur communiter. Et secundum ista episco patus non esset ordo vt videtur igitur videndum est

¶ De episcopatum an sit oido. Et o cunt aliqui quod non. Primo quia si esset ordo distinctus a sacerdotio: tunc esset ordo superior et nobiliorisacerdotio. hoc autem est falsum. Sacerdotium enim habet nobilissimum actum. et ita nobilissimus ordo.

¶ Secundo quia vnus ordo in conferende¬ non de necessitate dependet ab alio. patet de promo to per saltum: in quo non est reiterandus ordo ille: sed caute supplendum est quod ferat omissum. episcopatus vero de necessitate facti de pendet ex sacerdotio. Unde si aliquis non sacerdos consecrare tur in episcopum: nihil fieret.

¶ Tertio. quia episco patus simpliciter potest tolli: per depositionem vel degradationem. et per consequens non imprimitur caracter in ordinatione episcopi: nec episcopatus est ordo.

¶ Quarto quia tunc essent plures ordines quam septem. quod non tenetur. tenent sicut et canoniste quod episcopatus

¶ Alii est ordo et per consequens quod consecratio episcopi est sacramentum. Primo quia episcopatus est gradus quidam preeminens in ecclesia et potestas quedam ad actus sacramentales: qui nullo modo conueniunt aliis ordinibus: sicut ad actus ordinandi sacerdotes dyaconos et subdyaconos. Similiter ad actum confirmandi. Et ita non solum restringunt isti ordinem ad actus sacramentales cit ca eucharistiam: sicut primi sed ad omnem actum sacramentalem extendunt.

¶ Secundo quia non minus videtur sumi in ecclenia aliquis ordo respectu actuum sacramentalium per se et magis nobilium sine comparatione: quam respectu sacramentalium per accidens et indirecte et minus nobilium. sed planum est: quod actus illi ad quos disponit gradus episcopi vel episcopatus sunt per se sacramentales et directe et nobiles actus et excellentes multum: sicut confirmare sicut ordinare sacerdotes et alios. Actus autem illi ad quos disponunt omnes alii ordines a sacerdotio: sunt minus nobiles et excellentes et aliqui indirecte sacramentales: sicut actus subdyaconi et quattuor minorum ordinum ergo etc.

¶ Tertio quia hoc vult dionysius quinto ecclesiastice hierarchie: vbi dicit: quod tres sunt ordines scilibet epincopatus sacerdotium et dyaconatus. Non quia non sint alii ordines. scilicet subdyaconatus et quattuor minores: sed quia pluribus in primitiua ecclesia non vtebantur propter paucitatem credentium vel fide lium. Et ita pauci ministri sufficiebant. Similiter etiam isydorus ethimologiarum libro septimo capitulo duodecimo. ponit episcopatum ordinem. Hoc idem habetur in canone distinctione. xxi. cacleros.

¶ Uidetur ergo: quod episcopatus sit ordo. Et etiam vltra consequenter videtur quod in episcopatu imprimatur caracter indelebilis sicut in aliis ordinibus et alterius rationis cuius etiam signum est quia ordinatio alicuius in episcopum vel consecratio est irreiterabilis. Unde et perpetuo aliquis consecratus in episcopum manet episcopus: quantum cunque deponatur vel degradetur: sicut etiam et sacerdos: licet possit ab eo tolli iurisdictio super populum: sicut et sacerdoti. primorum potest respon¬

¶ Ad rationes deri. Ad primam quod secundum vnum modum dicendi episcopatus est nobilior ordo quam sacerdotium. quia episcopatus includit sacet dotium: et sibi competit vniuersalitas actuum sacramentalium. Et ita quia episcopatus sacerdotium includit: et cum hoc superaddit: est aliquid nobilius sacerdotio et dignius. Nec est inconueniens licet non sit nobilior accipiendo precise et tantum illud quod superaddit comparando ad sacerdotium: sed sicut totum vel includens nobilius est parte vel iucluso: licet non respectu alterius partis. Aliter quod posito quod episcopatus sit ordo simpliciter distinctus a sacerdotio non includens ipsum: licet presupponens: sicut sacerdotium dyaconatum praesupponit: non oporte ret quod episcopatus esset nobilior ordo quam sacerdotium: licet posterior: licet ita sit in aliis ordinibus sacris quod posterior sit nobilior. sacerdotium enim videtur nobilissimus ordo ex nobilitate actus sui: qui est nobilior aliis omnibus vt videtur. Si autem diceretur quod sicut episcopatus est superior et posterior ordo: ita et aliquo modo nobilior: nullum inconueniens videretur. Unde et sacerdotium exepiscopatu dependet. quia nullus in sacerdotem nisi ab episcopo ordinatur. Et ita actus sacerdotii virtua liter continetur in actu episcopatus et sacerdotium in episcopatu. quare. etc.

¶ Ad secundum diceretur secundum primam viam: quod quia episcopo conuenit vniuersalitas actuum sacramentalium: et per consequens episcopatus includit sacerdotium: de necessitate praesupponit sacet dotium: sicut totum et includens presupponit partem et inclusum. non sic oportet de aliis. Uel aliter diceretur quod non plus de necessitate facti episcopatus includit sacerdotium vel praesupponit quam sacerdotium includat dyaconatum: vel dyaconatus subdyaconatum: licet secundum ordinem iuris et modum obseruandi presupponat ipsum.

¶ Ad tertium diceretur quod episcopatus est indelebilis: nec potest tolli aliquo modo sed semper manet episcopus: licet tolli possit iurisditio quecumque: sicut in sacerdote.

¶ Ad quartum de septem ordinibus diceretur quod simpliciter et absolu te loquendo plures sunt ordines. quia octo. verumtamen sermo fit communiter de ordinibus ad eucharistiam disponentibus: et qui sunt in communi vsu actuum suorum. et illi sunt septem: qui nominantur communiter et dicuntur.

¶ Ad primum principale argumentum dico quod ordo est sacramentum eo modo quo dictum est supra sed non est vnum vnitate indiuisibili et specifica: sed vnitate generias ad plures: vel ordines seu ordinationes speciales. et similiter ordine quodam et integritate perfectionis ad ministrandum. vndedico quod sacramentum non distinguitur vel descendit in ordinem sicut in speciem specialissimam. sed sicut in genus subalternum continens sub se plu resspecies: et illud vnum genus in septenario sacramen torum distinguitur contra alia sex: et accipitur quasi vnum.

¶ Ad secundum dico quod ordo accipiendo ipsum pro spiritualiptante vel etiam pro respectu vel habitudine partium ecclesie ad inuicem non est sacramentum. sed accipiendo pro signo vel sensibi signaculo ordinationis: quia vocat magister sacramenti signaculum: isto modo est sacramentum. quia est sensibile et efficax signum respectu gratie non solum gratis date: sed gratum facientis.

¶ Ad tertium patet per idem quid dicendum. Ex predictis etiam patet quod nec benedictiones abbatum vel episcoporum: quas tamen conferunt populo: nec tontiones clericorum: quando tonsurantur: sunt sacyamenta. quia in eis gratia ex vitalium non confertur. sed bene in consecratione episcopi si episcopatus sit ordo: sicut probabiliter videretur. et sicut supra secundum opinionem aliquorum dice batur.