Quaestio 1

¶ Distinctionis trigesimeseptime. ¶ Questio Unica.

CIrca istam distinctionem quero. Utrum deus causet effectiue actum voluntatis substractum deformitati culpe vel peccati.

¶ Uidetur quod non deus causat volendo quicquid causat: et ita omne causatum a deo est volitum ab ipso. Sed actus talis non est volitus ab ipso: immo est prohibitus quia malus: ergo etc.

¶ Secundo sic. Deus non causat actum pro quo ipse punit et cuius est vltor: quia tunc deberet punire seipsum et imputare¬ sibiipsi. Sed deus est vltor talis actus et punit pro ipso: ergo etc.

¶ Tertio sic. Quicquid est causa anitecedentis est causa consequentis necessario ad ipsum Sed ad multos actus positiuos de necessitate sequitur peccatum sicut ad blasphemare deum et non potest bono modo fieri sicut nec mentiri. Sed statim sunt conuoluta malo: ergo etc. Si enim deus causat tales actus scienter sequitur quod sit causa peccati et peccator.

¶ Quarto sic. Aliquis est actus qui non est malus nec peccatum nisi quia prohibitus. Sed siest prohibitus est nolitus. Sed quod est nolitum a deo non est causatum ab ipso: quia non causat nisi volendo: ergo etc. In vno quoque genere primum est

¶ Contra causa aliorum: ergo in genere en tium positiuorum oportet quod primum sit causa omnium aliorum. Sed deus est primum et iste actus est aliquid positiuum: ergo etc. Et confirmatur quia deus est causa effectiua termini producti per actum peccati. Puta prolis generate per actum fornicationis: ergo causa effectiua talis actus

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum deus possit esse totalis causa effectiua actus voluntatis in ipsa non coagente voluntate.

¶ Secundo vtrum deus sit causa effectiua actus voluntatis coagente ipsa voluntate.

¶ Tertio dato quod sic vtrum deus sit causa pecca. ti vel possit esse.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum est vna opinio quod deus non potest causare actum voluntatis in ipsa non coagente voluntate vel cooperante. Sed oportet necessario quod voluntas se habeat actiue efficiendo quemcunque actum voluntatis receptum in ipsa.

¶ Ad hoc adducuntur multe rationes.

¶ Prima est ista. Impossibile est et implicat contradictionem quod actio immanens sit totaliter a principio actiuo extrinseco probatio quia impossibile est quod sit actio transiens. Sed ipsa esset transiens si esset totaliter a principio extrinseco. Sed velle vel actus voluntatis est operatio vel actus immanens nono metaphisice.

¶ Secundo sic. Impossibile est et implicat contradictionem quod actus vel operatio transiens sit totaliter a principio intrinseco et a nul lo extrinseco: quia tunc esset immanens: ergo similiter impossibile est et implicat contradictionem quod operatio immanens sit totaliter a principio actiuo extrinseco et non ab intrinseco. Sed hoc esset si deus posset causare talem actum immediate non cooperam te voluntate: ergo etc.

¶ Tertio sic. Impossibile est et implicat contradictionem quod voluntas creata se habeat ad suam actionem liberam pure passiue. sicut probatum est distinctione vigesimaquinta. Sed velle est actio libera voluntatis vel operatio: ergo etc.

¶ Quarto sic. Impossibile est et implicat contradictionem quod voluntarium sit violentum. Sed velle est voluntarium: esset autem violentum si esset totaliter ab extrinseco: puta a deo non conferente aliquam vim actiuam tali passo puta voluntati respectu talis actus: ergo etc.

¶ Quinto sic. Illud de cuius essentia est respectus ad voluntatem creatam si cut ad causam effectiuam vel cui est essentialis tal respectnon potest fieri a deo nisi coagente voluntate. Patet quia tunc fieret sine eo quod est sibi essentiale. Sed actui volendi¬ est essentialis talis respectus ad voluntatem non minus quam ad obiectum: quia non minus dependet a voluntate quod ab obiecto: ergo etc.

¶ Sexto et vltimo sic. Impossibile est et implicat contradictionem quod velle meritorium voluntatis create non sit ab ipsa effectiue: quia impossibile est quod aliquis mereatur vel demereatur inhoc quod pure patitur. Sed simile videtur de isto vel le et de aliis: ergo etc.

¶ Additur vna ratio quia actiuum et passiuum voluntatis respectu sui actus sunt idem ergo sicut voluntas se habet passiue: ita et actiue et impossibile est quod a deo suppleatur actiuum sicut etiam de passiuo: immo etiam actio et passio necessario sunt idem: quia non possunt distinguiex fundamento nec ex termino nec alio modo vt videtur: ergo etc. Et statim respondent quod non est idem actio et passio et distingumtur formaliter seipsis: licet non ex fundamento vel termino sicut inter calidum producens et calidum productum est similitudo et relatio de secundo modo producentis ad productum que non distinguntur inter se nec ex fundamentis nec ex terminis. Patet quando dicis quod actiuum et passiuum sunt idem. Concedo et dico quod deus licet non possit supplere hoc actiuum in essendo sicut nec potest esse passiuus: potest tamen supplere actinum in agendo: non tamen in patiendo. Agere enim et pati non sunt vnum et idem scilicet agere aliquo diuine perfectioni non repugnat sicut pati: quare etc.

¶ Dicunt ergo isti quod deus non potest immediate causare actum voluntatis qui est velle vel nolle in ipsa voluntate non cooperante voluntate. Et hoc non est propter impotentiam aliquam ex parte sui: sed magis propter repugnantiam effectus et implicationem contradictionis manifestam.

¶ Sed omnino videtur nichi dicendum quod deus potest facere quemcunque actum volendi vel nolendi positiuum in voluntate immediate sicut causa totalis effectiua non coagente voluntate nec etiam obiecto ipso sed solo deo. Se cundo videtur michi dicendum quod voluntas respectu talis actus non esset libera nec mereretur aliquid vel demereretur. Tertio quod nichilominus secundum talem actum diceretur formaliter volens vel nolens aliquod obiectum.

¶ Primum probo primo sic. Quodcunque absolutum positiuum deus potest causare et fectiue mediante causa effectiua secunda concausante potest etiam immediate illa non concausante Probatio quia omne tale pertinet perfectissime in virtute sua actiua. Nec continetur aliquid tale invirtute actiua dei et in virtute cause create quam in virtute dei tantum. Sed deus potest causare actum voluntatis voluntate ipsa concausante sicut dicetur in sequenti articulo: ergo potest ipsam causare in voluntate non concausante ipsa. Actus enim voluntatis est aliquid absolutum positiuum de genere qua litatis sicut suppono ad presens et poterit videri imquarto de beatitudine.

¶ Secunda ratio est ista. Agens omnipotens per suum velle potest in omneillud quod est volibile ab ipso. Sed volitionem causa ri in voluntate non coagente voluntate est volibile aliquod non implicans contradictionem sicut pate bit soluendo ad rationes aliorum cum ergo deus sit tale agens potest hoc.

¶ Tertia ratio est ista que est probabilis. Est dare actum voluntatis et intellectus qui non sunt a voluntate effectiue: sed a solodeo inactu: ergo istud est possibile. Probatio antecedentis quia actus visionis et fruitionis beatifice sunt a deo immediate: quia per creationem multo fortius quam gratia que non est ita nobilis forma sicut iste: et ter consequens multo minus videtur voluntas posse attingere ad suam fruitionem beatificam quam ad causandum gratiam: ergo etc. Et si ista essent veratunc esset dicendum quod voluntas non possit suspendere talem actum fruitionis.

¶ Quarta ratio est ista. Si aliquid obstaret aut hoc esset: quia actus volitionis est immanens. Aut quod voluntas respectu tais actus est libera. Aut quia habet necessarium et essentialem respectum ad voluntatem talis actus. Ista enim sunt precipua motiua aliorum. Sed ista non impediunt. Dico enim quod ista non conueniunt volitioni respectu voluntatis nisi quando producttur ab ipsa secundum legem communem. Nec habent locum in comparatione ad diuinam potentiam Unde et respectus ille non est actui volendi essentialis: sed accidentalis. Patet quia actus volendiest de predicamento qualitatis et respectus ille de quarto genere de predicamento relationis: quare etc.

¶ Secundum probo quod scilicet voluntas secundum talem actum non mereretur aliquid nec esset libera. Primo quia nullus meretur secundum aliquemactum qui non est in sua potestate sicut dictum est supra. Nec est liber respectu talis actus. Sed talis actus non esset in potestate voluntatis: quia tantum se haberet passiue respectu eius: ergo etc.

¶ Secundo quia omnem actum respectu cuius voluntas est libera et potest aliquid mereri vel demereri secundum ipsum voluntas potest non ponere pro instanti pro quo ponitur in esse. Sed talem actum voluntas posset non ponere sicut nec tantum passiuum non potest non pati ipso disposito et presente actiuo sufficienti et perfecto non impedito: ergo etc.

¶ Tertium probo quod tamen voluntas diceretur formaliter volens vel nolens secundum talem actum. Primo quia impossibile est quod sit volitio formaliter in aliquo et illud non sit volens sicut quod sit albedo formaliter et illud non sit album. Sed actus ille esset formaliter volitio: quia esset quicquid est modo quando efficitur a voluntate: ergo cum esset formaliter in voluntate ipsa: esset formaliter volens.

¶ Secundo quia sicut dictum est supra voluntas non dicitur formaliter volens: quia elicit vel causat actum actu ue: sed magis volificans dicitur. Sed dicitur volens magis inquantum recipiens et passiuum talis actus. Alioquin efficiens quodlibet volitionis posset dici volens supposito quod causet actum cum ipsa voluntate quod est falsum: igitur circunscripto quod voluntas non efficiat actum dum tamen recipiat: nichilominus dicitur volens.

¶ Addo quartum dictum quod impossibile est quod aliquod agens creatum sit causa totalis alicuius volitionis in voluntate non coagente vel cooperante ipsa voluntate: et hoc pono ad sal uandum libertatem omnimodam voluntatis etiam quantum ad actum respectu cuiuscumque agentis creati quod non sic continet eminenter et illimitate totam vir tutem voluntatis sicut deus: nec est idem quod ipsa. Si autem esset illud possibile quod negatur. Dico quod in tali actu nec mereretur nec demereretur: sicut etiam nec in actu qui esset totaliter et immediate a deo. Si dicas quod secundum Augustinum non est in potestate nostra quibus visis tangamur. Potest dici quod verum est quantum ad intellectum qui in actu precedente omnem actum voluntatis naturale mouetur abobiacto vel alseipso. vel si intelligitur de voluntate pro tan¬ to non est in potestate. Non quia sit nobis impossibile effugere aliquam voluntatem quancunque. Et quia obiectum siue in re siue in intellectu necessario moueat voluntatem. Sed quia difficile est vitare quin occur rens visum sit aliquo modo volitum quia diffile est quod voluntas sistat ante deliberationem sicut post et per consequens quin aliquo modo velit illud quod occurrit sibi.

¶ Ex praedictis concludo esse falsum dictum aliquorum dicentium quod si deus sic causaret actum voluntatis no cooperante ipsa talis actus non deberet dici volitio nec voluntas votens quia illud absolutum non habet rationem volitionis nisi quia est a voluntate effectiue. Hoc enim est falsum quia cum volitio dicat perfectionem simpliciter saltem secundum eos impossibile est quod vt sic includat quod sit a voluntate quia tunc includeret respectum ad voluntatem quod est impossibile de aliqua perfectione simpliciter Nullla enim includit respectum et similiter de intellectione.

¶ Ad primum aliorum dico quod vniuersaliter non oportet quod velle sit operatio immanens agenti sed benvt in pluribus et secundum communem modum et cursum rerum quia voluntas vt coniter secundum ordinem institutum causat suum actum et ille immanet sibi sed qui velle possit esse aliquando operatio non immanens agenti si virtute diuina immediate causetur a deo non video inconueniens et tunc non erit immanens sed transiens.

¶ Ad secundum quando dicit quod impossibile est opererationem transeuntem ese a principio actiuo intrinseco totaliter. Dico quod ista est dubia aliquid enim mouet seipsum localiter sicut pluries dictum est supra et tamen mouere dicitur esse operatio transiens. Sed quicquid sit de hoc dico quod operatio immanens talis manens illud a principio actiuo intrinseco habenti. Et ideo dico quod si esset aliquid velle immediate productum a deo illud non esset operatio immanens. Ex quo statim apparet quod immanere vel non immanere sicut transire non distingunt operationem vel operationes essentialiter sed tantum accidentaliter Nam idem velle numero et potest immanere si voluntas ipsum velit. Aliter forte posset dici de actu consequenti licet causetur a deo immediate posset causari a voluntate cooperante quod est actio immanens actiuo principio. Non quia illud principium actu causet sed quia natum est causare et sic etiam ad priora consimilia.

¶ De actu veroqui solum potest esse a deo et nullo mo a voluntate sicut est actus beatificus diceretur quod non est actio immanens principio actiuo secundum esse sed tantum secundum rationem pro tanto quia denominat receptiuum per modum agentis. Unde et voluntas dicitur volens obiectum vero vel effectiuum denominat per modum passiui vnde et obiectum dicitur volitum.

¶ Ad tertium dico quod impossibile est quod voluntas sit libera et libere velit per aliquem actum qui non est ab ipso effectiue vel respectu talis. Unde dico quod non esset libera respectu talis actus nec vellet aliquid libere secundum ipsum licet vellet. Unde non oportet quod respectu omnis actus volendi recepti in ipsa sit libera.

¶ Ad quartum dico quod voluntarium actiue et passiue ab eadem voluntate non potest esse violentum quia tunc inest a principio intrinseco. Sed de voluntario tantum a voluntate dicto vt a principio passiuo tantum vel receptiuo tunc non est ita clarum. Et videtur posse dici quod voluntas non violentatur e deo causante in ipso talem actum non cooperante ipsa. quia est in plena potentia obedientiali respectu dei vt fiat a deo in ipsa quicquid non implicat contradictionem fieri in ipsa. Ita quod talis actus fit in ipsa secundum inclinatio nem naturalem vel saltem non contra incliuatio nem naturalem sed supra vel preter et ita non violen tatur voluntas sicut nec violentatur quando creatur gratia in voluntate non cooparante ipsa voluntae.

¶ Tamen contra hoc posset obiici quod deus posset mouere grauesursum pari rationne non violenter quia graue est in potentia obedientiali respectu dei ita bene sicut et voluntas. Potest dici aliter quod si violentum vocatur omne illud quod est a principio totaliter extrinseco passo vim non conferente I non habente naturalem inclinatio nem ad hoc: sed magis ad oppositum sicut patet deus motu grauis sursum. Modo dico quod voluntas habet inclinationem naturalem ad quemcumque actum volendi positiuum secundum quod potentia naturalis diciturin comparatione ad formam receptam. Et ita dico quod a quo cunque agente sit talis forma vel talis numquam violentatur voluntas sicut nec materia prima violentatur quia est in potentia naturali ad quamcunquam formam. Dico igitur quod voluntas non violentatur vllo modo a deo nec potest violentari licet necessitetur et possit necessitari ad volendum vel nolendum aliquod obiectum vel etiam non volendum.

¶ Ad quintum dico quod nullus rectus actus voluntatis ad voluntatem vt actiuam immo nec ad ipsam vt passiuam vel receptiuam est essentialis ipsi actui volendi. Sed quilibet talis est accidenta lis et potest absolute fieri et esse in re sine quocunque tali respectu. Unde deus posset facere vel etiam conseruare actum vnum volendi qui non esset a voluntale creata nec in ipsa sicut in subiecto sed esset separatus ab omni voluntate. Et quod tales actus siue respectus sint accidentales. Patet quia vnus est de quarto genere et alius de aliquo sex principiorum tanquam rectus extrinsecus.

¶ Quando dicis de respectu ad obiectum. Dico quod ad obiectum creatum quoque actus uolendi nullum habet respectum essentialem. Sed si habet aliquem ille est accidentalis de quarto genere. pertinens ad secundum modum relatiuorum si obiectum sit causa effectiua actus volendi. Uel ad tertium modum mensurati ad mensuram et non est talis respectrealis existens in actu nisi obiecto existente in actum licet non oporteat quod obiecto existente et actu semper sit talis respectus quia deus potest immediate causare talem actum vel conseruare non concausante obiecto quamtumcumque obiectum sit volitum.

¶ Ad sextum dico quod illud velle quod esset a deo sicut a causa totali immediata non coagente vel cooperante voluntate non esset voluntati meritorium vel demeritorium sicut dictum est supra licet idem velle vel nolle quod esset meritorium vel demeritorium voluntati si esset ab ipsa posset esse a deo immediate non coperante uoluntate. Et ita patet quod contra propositum non concludit. Hec de primoarticulo.

¶ Quantum ad secundum articulum An scilicet deus sit causa actus voluntatis effectiua cum ipsa voluntate coagente. Est vna opinio quod deus potest intelligi esse causa totalis ipsius actus attingens ad ipsum actum in se causando ipsum imseipso cum ipsa voluntate. ita quod ambo ista attingant eundem actum causando ipsum. Deus tamen sicut causaprima et principalis et voluntas sicut causa secundam et minus principalis. Alio modo potest intelligi esse causa mediata et prima pro tanto quia est causa voluntatis creando et conseruando ipsam et ipsa voluntas causa est talis actus attingens effectiue ad actum ipsum non sic autem deus.

¶ Primo modo dicunt quod impossibile est deum esse causam effectiuam alicu ius actus eliciti a voluntate.

¶ Secundo modo dicunt quod est necessarium deum esse causam actus voluntatis cooperante voluntate. Primum probatur multipliciter. Primo sic. Impossibile est duas causas totales in eodem genere cause concurrere ad vnum effectum simplicem quia cum vtraque causa sufficienter effectum in sua virtute videtur quod virtus alterius istarum causarum superflueret vel quod idem effectus simplex bis causaretur. Sed si dicas esset causa actus voluntatis primo modo coagente voluntate. Sequeretur quod tam deus quam voluntas esset causa per se totalis effectiua huius actus simplicis.

¶ Quod vtraque talis patet quia deus non potest poni causa partialis alicuius effectus quia causa partialis est imperfecta igitur nec voluntas concurrens cum ipso potest esse causa partialis supponen do saltem quod nihil creatum efficiat actum voluntatis nisi voluntas ipsa. ergo.

¶ Secunda ratio est ista Si deus esset causa talis effectiua actus voluntatis. Sequeretur quod voluntas in volendo et causando actum suum non esset libera nec per consequens posset aliquid mereri vel demereri. Sed hoc est falsum et inconueniens. ergo etc. Probatur consequentia quia voluntas in sua potestate non haberet actum suum quia nec habet in sua potestate virtutem diuinam causatiuam et productiuam talis actus. ergo etc.

¶ Confirmatur quia cum deus sit prima causa prius natura causaret talem actum quam voluntas ipsa. Aut igitur poneret deus in illo priori rectitudinem debitam in tali actu et conseruaret consequntr et sic voluntas numquam peccaret. Aut non poneret rectitudinem debitam et tunc voluntas postea non posset eam ponere quia nihilpotest ponere vel causare quod non causetur prius a deo vt prima causa: et sic iterato non esset sibi imputanda carentia illius rectitudinis quare etc.

¶ Tertia ratio est ista. Si deus est causa totalis ipsius actus voluntatis eliciti a voluntate. Sequitur quod voluntas necessario elicit et causat talem actum et non contingenter. Sed hoc est falsum quia tollitur libertas contradictionis per hoc. ergo etc. Probatur consequens. Nullus effectus euenit contingenter propter illam causam que sequitur necessario determinationem alterius cause. Sicut patet quod continentia in actu scribendi non est propter manum scribentis que sequitur necessario determinationem voluntatis sed magis est ex ipsa voluntate talis contingentia. Sed si voluntas diuina est causa talis totalis actus voluntatis et prima oportet quod voluntas creata sequatur determinationem eius. Nec potest esse econuerso quia causa secunda est et minus principalis et totum est determinatum ab eterno a diuina voluntate quicquid facit. ergo etc.

¶ Quarta ratio est ista. Illud est impossibile ex quo sequitur impossile Sed ex hoc sequitur impossibile scilicet quod deus simul et efficaciter vellet comtradictoria quia vult malum nonfieri et per consequens nec illud ad quod de necessitate sequitur malum vel concomitatur et tamen cum fiat vellet ipsum fieri. ergo pro eodem instanti vellet talem actum fieri et non fieri. Nec valet si dicas quod vult talem actum positiuum fieri voluntate beneplaciti consequente que est impletio vel operatio quantum ad positiuum. Non vult autem ipsum fieri voluntate signi quia prohibet ipsum fieri.

¶ Contra quia impossibile est primo quod diuinum beneplacitum cadat super actum malum culpe praecipue quia tunc deus esset malus ex quo sibi placeret malum culpe.

¶ Secundo quia tunc non solum permitteret sed efficaciter vellet talem actum sicut et ignem vult comburere quod videtur inconueniens. Tunc enim esset malus sicut voluntas nostra. quare etc.

¶ Ad hoc videntur esse auctoritates. Prima est. Ecle. 19. Deus ab initio constituit hominem regum et reliquit eum in manu conum lii sui. Adiecit mandata et precepta sua. Et ibidem. Si volueris seruare mandata seruabit te. Et infra Apposuit tibi aquam et ignem ad quod volueris porrigere manum tuam. Et similiter etiam ante hominem vita et mors bonum et malum quod placuerit ei dabitur illi.

¶ Ad hoc est auctoritas August. xi. de ciuitate ca. 28. Sic deus res quas condidit administrat vieas motus proprios agere signat. ergo non causat nec efficit motus creaturarum attingendo immediate et sicut causa totalis operationes earum et mouendo voluntatem ad actum suum.

¶ Tertia auctoritas est Commentatoris. 9. metaphi. commento. 7. Moder ni ponunt vnum agens omnia entia sine medio. scilibet deum et contingit istis vt nullum ens habeat actionem propriam naturaliter et cum entia non habuerunt actiones proprias non habebunt essentias proprias. Actiones enim diuersificantur nisi per diuersas essenttas et ista opinio est valde extranea homini et qui recipiunt huiusmolnon habent cerebrum habile naturaliter ad bonum

¶ Et videtur posse colorari auctoritas Commentatoris in proposito quia circumscripto deo et voluntate mamente in esse adhuc voluntas posset in actum volendi. et sic de aliis. Alias enim non posset aliquid nec esset potentia. ergo deus non est sic causa efficiens actus volendi.

¶ Secundo dicunt isti quod quia dare vnum ens simpliciter primum quod sit causa omnium mediata vel im mediata quod deus est causa mediata actus volendi pro tanto quia creat et conseruat voluntatem causantem talem actum

¶ Sed ista positio videtur michi falsa et periculosa et ideo dico quod deus est causa totalis cuiuslibet positiui in creatura quicquid sit illud

¶ Secundo dico quod aliquorum est causa immediata tantum sicut omnium illorum que non habentur per creationem ad que causanda nec attingit nec attingere potest sed oportet quod immediate et solum fuit a deo effectiue.

¶ Tertio quod aliquorum aliorum est causa immediata et mediata per istum modum quia causa effectiua ipsorum attingendo per se et immediate ad causationem. ipsorum non solum quia causet et conseruet agentia: sed attingit ad effectum ipsum causando ipsum effectiue nullo effectu alio interueniente: et isto modo dico quod mouet voluntatem ad omnem actum suum sed media te pro tanto quia agens creatum sibi ordinatum sicut agens secundum subordinatur primo cooperando sibicausando eundem effectum et secundum eandem causationem passiuam non actiuam et ita dico quod est causa omnium eorum que per creaturam creantur de potentia materie vel subiecti cuiuscunque. ipse sit causa actus

¶ Quod autem deus voluntatis ellciti et causati ab ipsa modo predicto. Probatur primo sic per rationes. secundo per auctoritates.

¶ Prima ratio est ista. Sicut impossibile est esse duo prima in essendo quorum vnum non reducitur ad aliud secundum esse causatum ab illo. Itaimpossibile est esse duo prima in agendo sic quod actio vnius non sit ab alio effectiue quia secundum quecumque impossibile est ponere duo prima in vniuerso. Sed si voluntas sic efficeret suam actionem quod non deus sed tantum efficeret ipsam voluntatem esset ponere duo prima in agendo licet non imessendo quia voluntas esset simpliciter prima tam effectiue attingens suum velle nec actio sua esset ab aliquo priori licet ipsa bene. igitur etc.

¶ Unde videtur mihi quod illa propositio siue positio prior non potest sauare ordinem essentialem agentium vt agentia sunt licet saluet ordinem essentialem ipsorum vt entia sunt. Non enim video quod deus possit dici agens volitionem pro tanto quia creat voluntatem et conseruat quia voluntas creatur et conseruatur et est frequentissime sine omni volitione.

¶ Et ex hoc potest formari secunda ratio sic. Si deus non est causa effecti ua actus volendi nisi quia creat et conseruat voluntatem sequitur quod non aliter est causa volitionis existentis quam non existentis quia ita creat et conseruat voluntatem volitione non existente sicut ipsa existente. Se volitionis non existentis non est causa. ergo nec existentis ergo est dare plures causas in causando per se primas quod est falsum. igitur etc.

¶ Tertia ratio est ista. Agens omnipotens per suum velle causat quicquid vult esse pro illo tempore vel pro quo vult ipsum esse quia alias suum velle non esset efficax vndeet creare vel causare agentis omnipotentis non est nisi velle suum quo vult rem esse pro tali instanti vel tenpore. Sed deus est agens omnipotens sicut tenemus ex fide vt dictum est in primo et ipse actum voluntatis elicitum fore vel esse a voluntate quia non fit ipso non volente vel nolente. ergo causat ipsum per suum velle. Unde oportet necessario quod omne positiuum volitum esse a deo sit ab ipso effectiue in seipso non solum in suo principio creato.

¶ Quarta ratio. Si deus esgt causa effectiua totalis cuiuslibet positiui possibilis quicquid sit illud nec esse potest. Sequitur quod sua potentia vel omnipotentia non equipoleat vel magissuperemineat vel supereminenter contineat potentias inferiorum agentium siue voluntatis siue cuiuscumque alterius quia da quod sic omnium potest esse causa a quocumque sint. Sed hoc est falsum sicut dictum est in primo. ergo etc.

¶ Quinta ratio est ista. Eiusdem est conseruare effectiue et causare effectiue quia ipsa conseruatio passiua et causatio sunt idem sicut dictum est in isto secundo Sed deus non solum conseruat voluntatem sed etiam. actum eius quandiu manet. Ita quod manente conseruatione voluntatis si deus substraheret suam influentiam et manutenentiam ab actu statim actus cessaretur et desineret esse secundum Augustinum super Genesim adlitteram. ergo etc.

¶ Sexta ratio est ista. Illud quo non causante actum licet conseruante principium non agit nec agere potest causat actum si causetur vt patet. Sed deo non operante vel non causante actum creature: li conseruante creaturam creatura non agit. Nec habere potest actum suum sicut patuit de igne in camino Babilonis. ergo videtur quod non solum deus sit causa actus volendi et actus creature quia creat et conseruat creaturam: sed quia causat actum et est causa totalis: et suprema ipsius in mente attingens ad ipsum modo superius dicto.

¶ Septima ratio. Si deus non est causaeffectiua totalis et immediata actus volendi sequitur quod deus ab eterno nescit rectitudinaliter futura contingentia. Sed hoc est impossibile et falsum. ergo etc. Probatio consequentie quia tunc sic est in potestate voluntatis ponere istum quod etiam non ponere et deus super hoc nullam habet potestatem vt ponatur vel non ponatur et ita determinare non potest quod talis actus po¬ netur vel frustra determinaret et per consequens non potest deus terminare scire vtrum ponetur vel non ponetur quia impossibile est sicut dictum est in primo quod aliter sciat hoc determinate nisi ex deterinatione sue voluntatis qua determinat hoc efficaciter fore. ergo etc.

¶ Octaua ratio est quia causa primaria plus influit in effectum quam secunda et sic est etiam in aliis causis essentialiter ordinatis quod prima causa essentialiter cum necessario concurrat in causando cum secunda sicut dictum est in primo attinget effectum cause secunde in seipso. Patet de sole et homine generando hominem eo modo quo potest hoc vel debet intelligi. Sed deus est causa precipua et prima ergo plus influit et magis causat effectiue effectum cuiuslibet cause secundequam causa secunda. ctoritates plures.

¶ Ad hoc sunt au Prima est Io prio Omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil sole negationes per se non sunt causate a deo vel priuationes. Sed omne ens positiuum est a deo effectum. Similiter hoc clamat tota scriptura qua si. Et August. super praes. Non est substantia non est aliquid nisi a deo nec oportet in hoc niti

¶ Dico ergo quod sicut telligi potest esse plures causas eiusdem effectus totales et immediatas et alio et in alio genere cause et alio ordine sicut de quattuor causis quarum quelibet totalis in ordine et genere suo et immediata. Ita potest in telligi eiusdem effectus alicuius simplicis esse plures causas totales et immediatas modo supradicto in eodem genere cause sicut est in proposito de deo et voluntate si voluntas ponatur causa totalis actus volendi vel coassumendo obiectum ipsi voluntati pro vnacausa totali quasi voluntas igitur elicit actum suum inseipsa et deus etiam causando eundem actum et elitio nem eandem ipsius actus quam causat voluntas siue actiuam siue passiuam sed differenter quia deus sicut causa principalis et primaria que posset in eandem. substantiam actus et elitionem passiuam eius de potentia voluntatis siue voluntate cooperante id est dato quod voluntas non cooperaretur actiue et posset in eandem substantiam actus siue voluntate quod simpliciter et absolute quia posset ipsum creare et conseruare non in voluntate subiectiue. Et dato quod voluntas non esset non tamen tunc posset facere illam electionem passiuam quampotest voluntas quia illa est rectus de genere passionis qui fundatur in voluntate et ita non potest esse nisi veluntate existente et in voluntate.

¶ De elitione veroactiua voluntatis que est actio de genere actionis videtur difficile quod ipsam potest elicere vel causare non cooperante voluntate tamen dico quod potest non tamen nisi in voluntate. Ita quod voluntas pure recepti ue se haberet ad actum et elitionem actus siue actiuam siue passiuam et tamen diceretur elicere actum quia inipsa esset formaliter et subiectiue elitio actiua talis actus. Deus ergo talis causa est prncipalis totalis et immediata. Sed voluntas dato quod sit totalis in ordine suo et immediata tamen secundaria et subprincipalis quae nihil potest breuiter nisi concausante causa prima que est deus.

¶ Ad primum aliorum dico quod quicquid sit de causis totalibus non ordinatis quarum vtraque poneretur effectus causa totalis de quibus non in tromitto me modo quod non est impossibile quod eiusdem effectus simplicis sint due cause totales effectiue quarum vna subordinatur alteri sicut in proposito de deo et voluntate si ponatur voluntas causa totalis effectiua sui actus.

¶ Quando dicis quod quaelibet continet perfecte effectum in sua virtute. Dico quod nulla causa subordinata est sic essentialiter quantumcunque sit causa totalis talis effectus quia imperfecta est in cau salitate et virtute.

¶ Ex quo patet quod deus non superfluit cum voluntate. Similiter etiam non voluntas super fluit cum deo nec est frustra quia licet deus posset im mediate non cooperante voluntate efficere talem actum conicat tamen deus voluntati quod causet ipsum et attingat actiue. Ita quod non frustra causat voluntas tales actum et voluntas alio modo causat quam deus scilicet ad demerendum vel merendum etiam aliquem alium finem que est manifestatio diuine bonitatis. Tu dicis idem bis causaretur.

¶ Dico quod non est verum quia eadem causatione pass ua causatur ab vtraque causa et ita non bis sed semel causatur. Alter diceretur ad minorem quod voluntas non est causa totalis sui actus sed partialis cum obiecto non cum deo cum deus sit causa compartialis voluntati sed simpliciter causa totalis. Sed de ista solutione non curo quia non euadit difficultatem argumenti que est eadem de multis causis causatis que sunt cause totales effectiue suorum actuum non solum partiales sicut voluntas ponitur causa partialis in ista solutione. Similiter etiam eadem est difficultas quantum ad superflui tatem partialis cause cum totali sicut totalis cum totali ideo soluendum est primo modo.

¶ Ad secundum dico quod illo non obstante voluntas creata eliciem do actum suum remanet libera libertate que potest conuenire cause secunde create consequenter potest aliquid mereri vel demereri secundum talem actum.

¶ Quando dicis quod non habet suum actum in sua potestate sicut nec ignis quia non habet in sua potestate virtutem causa tiuam talis actus per modum cause totalis. Dico quod licet non habeat talem diuinam virtutem in sua ptante tamen actum habet quia absolute loquendo inquantum voluntas talis est potest velle vel non velle sicut etiam diuina voluntas potest velle vel non velle vel causa re vel non causare talem actum quantumcunque obiecto prae sentato sic non ignis de ratione sua inquantum ignis combustibili presentato. Nec obstat quod voluntas non habet voluntatem vel virtutem diuinam in sua potestate simpliciter loquendo: sed in potestate causantis tantum que tamen est causa actus habet enim sic in sua potestate quod conformiter iste due voluntates absolute loquendo possunt velle lib ere vel non velle licet non quacumque suppositione facta.

¶ Ad confirmationem de merito vel demerito. Dico quod non est ymaginandum quod deus causet talem actum prius natura quam voluntas sic quod ex parte effectus sit accipere duo in stantia inquorum vno sit a deo et in alio posteriori a voluntate Sed in eodem instanti nature vel durationis causa tur iste actus ambabus causis et vno semel indiuisbili: tamen deus prima causa dicitur et prior quia superior et principalis causa sine qua concausante alia nihil potest. Exemplum est ad hoc. Nam quattuor cause. Puta materia forma et finis causant suum effectum simul et non prius vna quam alia. Ita quod effecius simul causatur ab omnibus ex parte sui licet vna cau sa sit prior alia puta finis efficiente et forma. etc. Sic in proposito suo modo quantum ad hoc saltem. Simul ergo actus est a deo et voluntate habens deformitatem culpe a voluntate si habet ipsam et non a deo sicut dicetur in sequenti articulo vel habens conformitatem ad regulam suam et sic bonitatem et a deo et a volun¬ tate.

¶ Ad tertium dico quod non sequitur quod voluntas absolute loquendo de necessitate eliciat suum actum quem elicit dato quod deus causet ipsum sed contingenter ipsum elicit absolute loquendo sicut et deus contingenteripsum causat absolute loquendo inquantum talis voluntas est posset non elicere presentato obiecto quo cunquam. Quando dicis vltra quod contingentia non prouenit in actione ex causa que necessitate sequitur determinationem alterius sicut est de voluntate nostra respectu voluntatis diuine.

¶ Dico quod si causa illa cu ius determinationem sequitur alia determinet se contingenter ad talem actum causandum et causa secunda est talis quod quantum est ex se et absolute loquendo etiam contingenter se habet ad actum et oppositum actus omnibus necessariis ad actum positis preter illam causam primam que est ex vtaque causa est contingentia in actione tamen ex prima primo et principaliter et ex secunda minus principaliter. Sic est autem in proposito de diuina et nostra voluntate.

¶ Ad exemplum de manu in scribendo. Pantet quod non est simile quia non est tale agens secundum sicut voluntas vt predictum est de voluntate.

¶ Qande dicis vltra quod diuina voluntas deteterminauit ab eterno quicquid erat factura. Dico quod verum est. Et cum dicis quod voluntas necessario sequitur determinationem talem. Dico quod non absolute loquendo sed absolute loquendo totum est comtingens licet ex suppositione bene sequatur quod diuina voluntas frustrari non potest cum sit omnipotens. Nec istud tollit vtingentiam voluntatis vel libertaten sui actus. Eodem modo enim tolleret secundum viam aliorum Nam ponamus quod deus non sit causa effectiua talis actus non minus determinate scit ipsum quam sit causa saltem oportet hoc dicere secundum eos. Sed impossibile est quod determinate sciat talem actum fore nisi determinet quod voluntas talem actum causabit ergo pari ratione tollitur contingentia et libertas sicut prius et ideo non concludit.

¶ Ad quartum dico quod non sequitur deum velle efficaciter contradictoria: sed voluntate beneplaciti adimplente vel operante vult positiuum talis actus fieri et voluntate antecedente signum quod esgo prohibitio vult ipsum non fieri et ista non contradicunt precipue quia voluntas beneplaciti actu positiuo non cadit nisi super positiuum ipsius actus. Sed voluntas antecedens signi prohibitionis cadit super maliciam ipsam et ista non contradicunt. Permittit etiam tale malum fieri voluntate consequente signi quod est permissio quae dicit nec velle nec nolle efficaciter.

¶ Ad illud quod obiicitur contra istam solutionem. Dico ad primum quod voluntas beneplaciti nunquam cadit supermalum culpe vt malum est sicut dictum est sed benesuper positiuum substractum quo modo autem hoc sit possibile magis apparebit in sequenti articulo

¶ Ad Secundum tunc non solum permitteret. Dico quod positiuum ipsum substractum non permit tit immo operatur et adimplet. Sed malum ipsum vt sic permittit et tamen prohibet et istud est possibile valde bene sicut dictum est in primo. Ad primam di¬

¶ Ad auctoritate d coque scriptura ni lo modo contradicit predictis quia homo ad quodcunque placet sibi porrigit manum et relinquit in manit consilii sui. Non obstante quod deus cooperetur sibiad omnem actum positiuum.

¶ Ad secundam dico quod Augustinus non est contra me. Deus enim sic administrat res vt eas motus proprios agere sinat. Nec hoc tollitur per hoc quod cooperatur ipsis. Nam ita bene sinit eas agere motus proprios cooperando eis sicut faceret non cooperando.

¶ Ad tertiam arctoritatem de commentatore alias respondi quod si intendat negare illa que dicta sunt supra ipse non habuit bonum cerebrum sed falsum dicit. Si autem intendat quod primum non est causa immediata omnium sic quod secunda agentia nihil agant nec coagant sibi sicut videtur sentire. Dico quod verum intendit et ego sum cum ipso.

¶ Ad illud quod adducitur. Ultimo dico quod implicatio est contradictionis circumscribere deum et voluntatem remanere sicut patet. Et ex hoc sequitur vtraque pars contradictionis vel nihil.

¶ praterea Dico quod si esset hoc possi bile quod adhuc voluntas non posset causare actum volendi nec est potentia perfecta et sufficiens per seipsam ad ponendum aliquid in actu. Hoc de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum videndum est vtrum deus sit vel esse potest causa peccati. Et primo ostendo quantum ad hoc quod deus est impeccabilis in seipso et quod peccare non potest. Secundo quod non potest esse causa peccati in alio.

¶ Primum satis patet quia voluntas que non potest auerti a summo quin summe diligat ipsum actu et omnia propter ipsum peccare non potest. hoc patet. Sed voluntas diuina non potest auerti a summo bono quin summe diligat ipsum in actu et quodlibet diligibile vt sic propter illud. Non enim potest auerti ab amore sue essentie quae est summum bonum quia amor sue essentie cum sit perfectiosimpliciter in ipso est necesse esse et aliquid impossi bile non esse. ergo etc.

¶ Secunda ratio est ista. Nullum ens immutabile simpliciter est peccabile quia omne quod potest peccare mutabile est ad actum vel negationem eius vel ad circumstantiam et negationem eius. Sed deus est simpliciter immutabilis vt patet ex primo libro. igitur etc.

¶ Tertia ratio est ista. Omnis voluntas que est peccabilis subdita est alicui legi a cuius rectitudine peccando diuertit. Sed voluntas diuina nulli legi est subiecta. ergo etc.

¶ Quarto sic. Uoluntas que est prima regula agibilium deficere et peccare non potest quia si posset deficere non esset primaregula. Nam a seipsa non deficeret sed ab alia regula per quam esset dirigibilis et illa esset prior. Sed voluntas diuina est prima regula agibilium. ergo etc.

¶ Dico ergo quod deus peccare non potest in seipso.

¶ De secundo vero utrum potest esse causa peccati in alio dicendum est breuiter quod non.

¶ Et ad hoc adducuntur alique rationes que possunt impugnari et impugnationes possunt solui.

¶ Prima ratio est August. 83. q. q. 3. Nullo sapiente homine fit homo deterior. Sed deus est sapientior. ergo ipso agente non fit aliquis deterior. ergo etc.

¶ Secunda ratio est August. Eodem libro quadione xxiiiii. vbi arguit sic. Quod est causa omnis entis non est causa non entis. Sed deus est causa omnis entis. Peccatum autem est non ens. ergo deus non est caipeccati.

¶ Tertia ratio est ista Anselmi de libero arbitrio. ca. 8. vbi arguit sic. Si deus est causa peccati. Aut est peccati causa nolens vel volens. Non potest dici quod nolens quia nolens non est causa alicuius. Nec volens quia si volens tunc vult voluntatem non velle quod ipse vult et ita vult rectitudinem non inesse voluntati et cum hoc vult voluntatem velle rectitudinem inesse. et hoc est impossibile. ergo deus non potest esse causa peccatio rationes instatur

¶ Sed contra istas c contra primam quia sapiente homine non fit alius deteriori: quia sapiens homo tenetur diligere alium sicut seipsum ex precepto diuino de caritate cui obligatur et ita non potest velle secundum sapientiam subuertere caritatem in alio vel alium deteriorare sicut nec seipsum Sed deus licet sit sapientissimus non tenetur aliquancreaturam sic diligere quia non est alicui legi vel mandato astrictus. quare etc. Uidetur igitur quod possit esse causa peccati in alio. Nec oportet quod ita sit de deo sicut de homine.

¶ Contra secundam rationem sic. quia licet causa necessaria et naturalis entis vel entitatis non sit causa non entis quia determinata est ad vnum tamen causa contingens et libera entis bene est et potest esse causa non entis vel non entitatis. Talis autem causa est deus. Unde et adnihilatio alicuius entis non potest reduci nisi in deum sicut nec terinatio.

¶ Et confirmatur quia deus potest esse causa priua tionis ipsius gratie adnihilando ipsam. ergo multofortius potest esse rectitudinis naturalis debiteinesse et per consequens peccati sicut etiam potest esse causa mali pene quod quidem formaliter acceptum non est plus aliquid positiuum quam sit malum pene.

¶ Contra tertiam rationem instatur quia per ipam sequere tur quod homo non posset peccare quia aut hoc peccat diei nolente et hoc est impossibile quia tunc deus non posset hominem preseruare a pcto faciendo ipsum impeccabilem in beatitudine. Aut deo volente et sic vult et sic vult ipsum velle illud quod vult ipsum non velle vel non velle illud quod vult ipsum velle. quare etc.

¶ Preterea etiam quia deus potest auferre rectitudinem naturalem debite circumstantie ab actu ergo quia libere agit circa creaturam et conseruat quicquid agit. Sed hoc non posset per illam rationem: quia aut volens aut nolens. etc. tiones ad proban¬

¶ Adduco alias in cdum quod deus non potest esse causa peccati et culpe vt culpa est: et postea soluam ad instantias contra primas rotiones.

¶ Prima ratio est ista: Causa que semper prompta est ad ponendum rectitudinem debitam in actu si voluntas quo obligatur ad ipsum velit eam ponere non potest esse causa culpe vt culpa est et peccatum. Sed voluntas pronpta est quantum est ex se ad cooperandum rectitudinem debitam a voluntate cooperante voluntate que debet eam ponere et non ipsa voluntas creata que est debitrix talis rectitudinis obmittat eam ponere. ergo etc.

¶ Secunda ratio est ista causa que perfecta est et potest cooperari voluntati solum ad illud quod est positiuum in actu ordinando ipsum in finem debitum non potest esse causa peccati vel culpe. Sed voluntas diuina perfecta et ex perfectiane sua potest cooperari solum ad positiuum illud quod est in culpa et cui inesdefectus ordinando ipsum in finem debitum inquantum est positiuum in actu quia in seipsum igitur etc.

¶ Tertia ratio est voluntas illa que si esset aliquo modo causa per se vel per accidens deformitatis vel carentie rectitudinis non exigente demerito aliquo voluntatis illa carentia non esset culpa non potest esse causa peccati vel culpe vt culpa. Sed si voluntas diuina esset causa alicuius carentie rectitudinis alicuius in actu non exigente demerito voluntatis create ille defectus vel illa carentia non esset culpa: quia voluntas creata non teneretur ad talem rectitudinem quam deus non vellet dare nullo demerito voluntatis exigente. ergo etc.

¶ Quarto sic. Ab illa voluntate impossibile est esse culpa que nihil tenetur ponere in re nisi quod ipsa ponit. Sed voluntas diuina nichil omnino tenetur ponere in re nisi quod ipsa ponit quia nulli legi subdita est. ergo etc.

¶ Dico ergo quod impossibile est quod deus sit causa peccati vel culpe vt culpa est. Sed tota culpabilitas actus voluntati debet imputarisicut cause imperfecte que non ponit circumstantiam deus bitam in re vel rectitudinem. Et consequenter dico quod nullo modo potest deo imputari culpa non obstante quod sit causa effectiua per se actus positiui substracti et modus quo modo potest hoc intelligi apparet plane ex rationibus praedictis Uerum est quod.

¶ Ad hoc adduci tur vna ratio mgtralis que nihil valet. Ron est talis Peccatum opponitur bono creature siue sit bonum creatum siue increatum. Repugnat enim bono diuino quia per pctantum transgreditur quis voluntatemdiunam et quia deus est summe bonus. Sed deus non potest esse causa eius quod repugnat sibi. ergo etc.

¶ Sed ista ratio impeditur quia peccatum non opponitur formaliter bono diuino quasi incompossibile sibi. Tumd enim non esset nec esse posset pctantum in vniuerso quia bonum diuinum est necesse esse et infinitum actu intensiue quod non potest tolli aliquo pcto vel malo. Posset tamen exponi aliquo modo quod peccatum vel culpa pro tanto opponitur bono diuino quia fit contra voluntatem eius antecedentem prohibentem. Et quia deus non potest esse causa alicuius talis. Ideo posset aliquo modo ratio sustineri. quod deus nullo mo¬

¶ Sic igitur dico do est causa pecati vel culpe vt est culpa. Non obstante quod sit causaactus positiui substracti. Deus enim quantum est in sepromptus est dare rectitudinem actualem consequentem sicut dedit eam antecedenter creando voluntatem et causat nisi omittat voluntas causare ipsam vt dictum est supra defectuositas tota culpe est a voluntate creata. Ponitur exemplum. Si sint duo trahentes nauen quorum vnus sit debilis et alius fortis et perfecte vit tutis. Tarditas in tractu nauis non reducitur ad illum qui est perfecte virtutis quia quantum est ex se nauis velociter traheretur. Sed in illum qui est debilis vit tutis licet tractus sit ab vtroque. Sic in proposito de actu substracto et culpa respectu di et create voluntat

¶ Ad instantiam contra primam rationem August. Dico quod ratio Augustini est bona et sustinere potest quia sapiens non solum quia ex precepto tenetur non deteriorare proximum non potest esse quo agente fit proximus deterior. Sed quia ex perfectione sapientis quod manens sapiens non potest esse prima ratio vel prima causa deficiendi. Et quia deus praestantior omni homine sapiente quia est necessario sapiens et plenitudinem habet sapientie. igitur etc.

¶ Ad instantiam contra tertiam rationem dico quod deus est causa omnis entis libera et contingens et potesi adnihilare quodcumque ens: sed non potest esse causa non entis cuius oppositam entitatem teneatur ponere in effectum et inxe: et non potest esse causa non entis quod sit peccatum vel culpa que reducatur in ipsam sicut in causam et imputetur sibi vel debeat imputari. Unde adnihilatio vel priuatio gratie non potest sibi impu¬ tari nec esse ab ipso vt culpa. Nec est culpa nec priuatio etiam gratie est culpa sed magis demeritum ipsum voluntatis praecedens adnihilationem vel priuationem gratie et illud demeritum vt culpa vel peccatum non est a deo. Adnihilatio vero gratie est a deo non agente vel non influente et suam influentiam substrahente.

¶ Ad confirmationem de pena. Dico quod pena illa que non est culpa quantum ad positiuum quod pcernit potest esse a deo sicut et actus substractus per peccatum agendo aliquid positiue. Sed quantum ad carentiam boni debiti inesse potest esse a deo non agendo positiue sed potius non agendo sed deserendo. et sic etiam de pena que est culpa non tamen vt culpa est sicut dictum est in questione precedenti. Nec est simile de culpa secundum quod huiusmodi et de penaAd primam instan anselni. Dico quod homo peccat deo nolente voluntate antecedente quia contra praeceptum facit non tamen deo nolente voluntate consequente quia hoc est impossibile. Et quando dicis quod deo volente. Dico quod non deo volente nec nolente: sed secundum signum quod est permissio quantum ad malum culpe. Sed volente deo voluntate beneplaciti consequente quantum ad positiuum quod est in peccato.

¶ Qundo dicis ergo deus vult ipsum velle illud quod vult ipsum non velle vel econuerso. Dico quod deus vult voluntate consequente ipsum velle illud quod non vult immo prohibet ipsum velle voluntate antecedente vel econuerso quia vult ipsum velle actum positiuum quem ponit qui est tamen prohibitus voluntate antecedente vel econuerso et hec non contradicunt.

¶ Hec est solutio vnius que non placet mihi quia non puto quod deus illud positiuum quod ipse vult voluntate consequente prohibeat voluntatelan tecedente.

¶ Et ideo dico quod deus vult hominem habere actum positiuum illum qui vt sic numquam est prohibitus nec permissus quia ista non cadunt super bonum nec est volitus non inesse immo simpliciter est voitus inesse et nulla sequitur contradictio omnio quantum veroad maliciam culpe annexam positiuo sic dico quod deus vult voluntate antecedente actum non inesse et voluntatem non velle nunquam tamen voluntate consequente velvult ipsum non inesse vel inesse. Neutraliter enim se habet permittendo ipsum non volendo nec nolendo et ita nulla est contradictio omnino. stantiam. Dico quod lo¬

¶ Ad secundam iluquendo de potentia sua absoluta deus posset auferre rectitudinem vel non dare et etiam gratiam ab aliquo nullo demerito hoc exigente. Sed tunc priuatio talis rectitudinis non esset peccatum vel culpa. Nec etiam priuatio talis rectitudinis non esset peccatum vel culpa. Nec etiam priuatio gratie sicut nec est in rei veritate licet bene concomitetur culpam. Sed de potentia ordinata hoc non potest quia non potest non dare rectitudinem vepriuare aliquam gratiam nisi propter aliquod demeritum secundum leges ab ipso ordinatas et tunc quando non dat debitam rectitudinem actui licet sit bene cul pa vel peccatum voluntati que potest se tollere ab hoc inconuenienti penitendo de demerito et conuertendo se ad deum et ita ponendo rectitudinem debitam et consequendo gratiam non tamen est culpa dei nec deus est causa huius vt culpa: sed tantum vt pene deserendo non efficiendo. hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale di¬ co quod deus vult et causat actum positiuum substracto malo culpe: sed non maliciam ipam et ipse actus positiuus bonus est bonitate sua naturali et in finem de bitam ordinatus: licet non inquantum malus quia vt sic est prohibitus voluntate antecedente et permissus voluntate consequente.

¶ Ad secundum dico quod deus non punit pro actu positiuo vt sic et inquantum est ab ipse sed pro deformitate cuius non est causa vt dictum est supra.

¶ Ad tertium dico quod non de necessitate consequitur talem actum deformitas culpe sicut nec talis actus de necessate ponitur. Ita quod totum est comtingens voluntas enim ponit ipsum et debet non ponere et tunc etiam deus nunquam ponet positiuum ipsius actus quod si voluntas ponat ipsum cum non possit bene fiera voluntate subdita legi culpa imputatur sibi quia ponet actum quem non potest bene circumstantionare cum tamen omnem actum suum teneatur bene circumstantionare. Deo autem non imputatur nec est causa culpevel peccati sed solum illius positiui: quia ad aliquid vltra ponendum non tenetur preter illud quod ponit et vult positiuum non volendo deformitatem.

¶ Ad quartum dico quod actus quantum ad suum positiuum est a deo volitus nec prohibitus: sed quantum ad maliciam culpe quia secundum illam non est a deo nec potest in ipsureduci sicut in causam vt dictum est in corpore questionis.

¶ Dices talis actus non est malus nisi quia prohibitus ergo cum deus sit causa prohibens vel prohibitionis sequitur quod sit causa malicie et pectimt in actu. Dico quod actum esse prohibitum non est actum esse culpo vel malum simpliciter et absolute et formaliter et in trinsece: sed in transgrediente praeceptum cuius trant gressionis quantum ad deformitatem est ipsa voluntas causata causa. Unde ipsa prohibitio actus non est malicia actus sicut enim vt malum et transgredieti trangressio qua erumpit in actum prohibitum. Ita bonum est obedienti abstinere ab actu prohibito. ita quod bene vel male potest se habere circa actum prohitum obediendo vel transgrediendo cuius trangressio nis quantum ad suum formale quod est malicia ipsa de non est causa licet bene sit causa obiecti eius. Putaactus prohibiti vel prohibitionis actus respectu cui obiectiue dicitur esse transgressio. etc.