Quaestio 1

¶ Distinctionis Decimetertie. Questio Unica.

CIrca distinctionem Decimamtertiam quero. Utrum in anima Christi sit vel fuerit aliqua gratia habitualis creata informans ipsum.

¶ Uidetur quod non. In christo non est ponendum aliquid frustra. Sed illa ¬ gratia fuisset frustra. Nam deus non indiget tali gratia ad hoc vt sit gratus. christus autem erat deus: ergo etc.

¶ Secundo sic. Si in Christo poneretur aliqua talis gratia illa esset summa que posset poni in creatura. Sed hoc est falsum et impossibile: quia anima Christi non est summum gratifi cabile. Angelus nobilioris est nature: et per consequens maioris capacitatis vt videtur: ergo etc.

¶ Ter tio sic. Si in Christo esset talis gratia sequitur quod ipse gratificaret seipsum causando illam gratiam in anima sua. Sed hoc est impossibile: quia non est idem monuens et motum. Unde nichil idem supposito vel sub iecto mouet seipsum: ergo etc. Io I. Uidimus eum plenum gra¬

¶ Contra tie et veritatis.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram. An in anima Christi fuerit gratia predicta habitualis.

¶ Secundo inquiram. An illa fuerit summa gratia possibilis: et per consequens an finita vel infinita.

¶ Tertio. An sine illa gratia potuerit habere anima Christi summum actum fruitionis

¶ Quarto. An illa gratia sit gratia capitis.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum fuit antiqua opinio quod in anima Christi non fuit nec est aliqua gratia habitualis creata sibi inherens et ipsam grati ficans sed diuinitas existens per vnionem ipsius anime ad verbum supplebat quicquid ponitur facere gratia in aliis. Ita quod frustra fuisset ibi gratia aliqua talis habitualis qualis ponitur in aliis sanctis creatis.

¶ Ad hoc sunt alique rationes. Prima est. Gratia ponitur in anima ad hoc vt deus inhabitet ipsam et sit templum eius. Sed per vnionem ad verbum deus perfectissime et intime inhabitabat animam Christi: ergo non erat ibi gratia necessaria

¶ Secunda ratio. Gratia ponitur ad hoc vt persona sit in gratia et acceptetur a deo. Sed per gratiam vnionis Christus erat deo amantissimus et accceptissimus tanquam filius hic est inquit filius meus dilectus etiam circumscripta tali gratia habituali: ergo etc.

¶ Tertia ratio. Christus ratione vnionis nature humane ad verbum erat in bono confirmatus et beatus exvi talis vnionis. Sed talis non indiget aliqua alia habituali gratia vt videtur: ergo etc.

¶ Quarta ratio. Nichil vnum et idem supposito est virtualiter tale et formaliter tale: quia tunc haberet vnum et idem bis et nobiliori modo et innobiliori. Sed Christus virtua liter habuit gratiam potens effectiue causare ipsam. per modum cause equiuoce: ergo non habuit eam formaliter vt videtur.

¶ Ista opinio modo pro nulla et tanquam erronea refutatur. cum omnibus modernis

¶ Dico igitur quod in anima Christi fuigratia habitualis predicta sicut ponitur etiam in aliis animabus vel sanctis creaturis informans ipsam animam et sibi inherens tanquam aliquid positiuum reale absolutum.

¶ Ad hoc adduco rationes.

¶ Prima est. S vnio ad gratiam increatam que est deus tolleret gratiam habitualem creatam pari ratione vnio ad sapien tiam increatam tolleret a christo et excluderet sapien tiam creatam. Sed hoc est falsum. Habuit enim anima Christi noticiam et sapientiam creatam multiplicem sicut patebit infra: ergo etc.

¶ Secunda ratioIn illo qui meruit vel meretur aliquid de condignooportet ponere gratiam secundum statutum divine pruden tie: licet non sit hoc necessarium absolute sicut dictum est in primo de caritate que est eadem cum gratia ip sa sicut etiam dictum est ibi. Sed Christus meruit aliquid et meritum eius fuit summum: ergo etc.

¶ Tertia ratio. Si in Christo non ponitur gratia habitualis hoc non est nisi propter presentiam diuinitatis exvnione anime ad verbum. Sed planum est quod presentia cause non tollit nec excludit effectum: immo magis fortificat et perficit: ergo etc.

¶ Quarta ratio. Quia anima Christi fuit beata ab instanti conceptionis sue et beatitudine eiusdem rationis. Sed beatitudo aliorum non est sine gratia habituali: ergo nec in Christo fuit beatitudo creata sine tali gratia. Si dicas quod immo: quia gratia increata supplebat. Ita dice tur tibi de beatitudine creata quod non fuit in anima Christi: quia beatitudo increata supplebat: et hoc est nichil dictu. quod in anima christi fuit et est gratia ilDico ergo la habitualis creata gratum fe ciens sicut ponitur in aliis et eiusdem rationis.

¶ Ad primum aliorum dico quod licet deus inhabitaret christum per vnionem tamen requirebatur et erat conueniens alia inhabitatio per gratiam sicut probatum est. Sicut etiam suo modo licet deus inhabitet animam per essentiam presentiam et potentiam tamen alio modo pergratiam.

¶ Ad secundum dico quod Christus erat ad ceptus et amabilis deo per vnum modum per gratio vnionis vel vnionem ipsam. Sed dico quod illa non sufficiebat ad premium vite eterne vel meritum aliquod de condigno sine gratia habituali et hoc secundum legen divine sapientie circa hoc institutam.

¶ Ad tertium dico quod licet Christus fuerit beatus et impeccabilis modo predicto ab instanti sue conceptionis prius tamen secundum rationem vel naturam habuit gratiam quam gloriam sicut et alii et eisdem de causis ponenda est in ipso sicut in aliis beatis vt videtur.

¶ Ad vltimum dico quod si illud argumentum est bonum sequitur quod Chrisi non habuerit in se aliquid creatum formaliter nec humanitatem nec aliquid aliud sicut patet deducenti et ideo dico quod maior propositio falsa est simpliciter Aliquid enim idem et secundum idem potest esse virtualiter tale et formaliter tale. Tamen in proposito patet quod Christus non secundum idem habuit gratiam virtualiter et formaliter. Sed secundum diuinitatem habuit virtualiter et secundum humanitatem formaliter. Hec de primo articulo

¶ Quantum ad secundum articulum. Est vna opinio que ponit quod summa gratipossibilis inesse alicui creature potuit dari: et per consequens data est anime christi. Nam licet anima chrsti secundum se non sit nobilior nec capacior aliquo angelotamen ratione vnionis ad verbum excedit supremum anigelum et in nobilitate et in capacitate gratie: et ideo capax est summe gratie.

¶ Et dicunt vltra quod ista gratia aliquo modo est infinita et hoc dupliciter ponitur. Uno modo secundum aliquos pro tanto quia habet infinitos gradus gratie eiusdem rationis in aia Chrsti actu infinita existens intensiue. Nam secundum istos gratie non repugnat augeri in infinitum: quia est participa tio quedam diuine nature: et tunc quia in summo reperit in Christo oportet quod sit ibi infinita capacitas etiam anime Christi est infinita. Capit enim verbum ipsum quod est actu infinitum: quare etc.

¶ Aliter saluatur quod aliquo modo sit infinita quia licet in se sit infinita est tamen in tanto gradu quod nunquam posset attingi a gratia alicuius creature etiam si augeretur semper et semper et in infinitum sicut nec caritas viatoris vnquam posset augeri caritati comprehensoris non obstante quod vtraque sit finita et eiusdem rationis. Et quod caritas christi sit aliquo modo infinita. Probant per illud Io. 3. quia non est ei datus spiritus ad mensuram gratia: ergo sua non est mensurata sed infinita vt videtur. simpliciter est impossi

¶ Alii ponunt quod bile gratiam ese actuinfinitam vel augeri posse in infinitum. Et dicunt vltra quod gratia anime Christi finita est simpliciter: et tamen summa est pro tanto: quia non potest esse aliqua maior vllo modo licet possit esse aliqua equalis.

¶ Quod autem anima Christi sit capax summe gratio Hoc probatur primo. Subiectum non determinans sibi aliquem gradum alicuius accidentis sibi conuenien tis potest illud accidens recipere in quocumque graduquantum est ex parte sua. Patet per oppositum. Nam ideo aliquod subiectum non potest recipere aliquod accidens in quocumque gradu vel quia accidens non est conueniens sed disconueniens sicut calor ipsi aque vel quia sub determinato gradu sibi determinat ipsum sicut aer calorem. Sed anima est huiusmodi respectu gratie Gratia enim est accidens sibi conueniens et cum sit in potentia neutra nullum gradum sibi determinat nec aliquis sibi repugnat. Non enim est accidens inexit stens ex propriis principiis anime vel voluntatis: sed est accidens ab extrinseco: ergo etc.

¶ Secunda ratio. Quando est aliqua proportio inter aliqua conmunia est etiam inter quecumque habentia rationem illo rum communium. Ubicumque enim sunt extrema communia alicuius proportionis ibidem et alia proportioinuenitur inter illa sicut inter agens et patiens interduplum et dimidium. et huiusmodi. Sed gratia in communi et voluntas creata in communi sunt proportionata ad inuicem sicut perfectum et perfectibile: ergo quecumque gratia et quecumque voluntas creata sunt proportionate ad inuicem. Ita quod quecumque gratia et quentumcumque recipi potest in qualibet voluntate vt videtur: igitur in anima christi vel sua voluntate potest recipi maxi ma gratia. Exemplum est ad hoc de superficie et albedine quia superficies quantum est ex se et vnde superficies potest recipere albedinem in quocunque gradulicet non vnde superficies talis corporis vel talis nature.

¶ Tertia ratio. Quando duo receptiua comparantur secundum eandem rationem ad aliquam formam vnius rationis secundum quem gradum potest illa forma inesse vniet alteri vt patet. Sed equus et lapis secundum eandem rationem sunt susceptiua albedinis. Albedo potest in esse vtrique secundum equalem gradum. Sed omnes voluntates create comparantur ad gratiam secundum vnam rationem receptiuam. Puta secundum quod sunt appetitus intellectuales creati in communi non secundum quod tales vel tales in speciali: quia tunc non posset eis inesse gratia vnius rationis nec se habere in ratione excedentis et excessi in gratia: ergo cum voluntas angeli sit capax summe gratie. Alioquin summa gratia creabilis non esset receptibilis in subiecto. Uidetur etiam quod anima Christi. aliqua gratia qua

¶ Dicunt ergo quod non potest ese aliqua maior quia gratia non potest crescere in infinitum. Potuit conferri anime Christi et de facto prebabile est dicere quod collata fuit et sibi tantum licet aliquibus aliis: immo breuiter cuilibet voluntati create potuerit tanta gratia conferri. Non enim fuit decens quod alii creature tanta gratia conferretur nec fuit hoc possibile secundum potentiam dei ordinatam licet secundum potentiam dei absolutam. omnes istas opiniones habeo ali¬

¶ Conti. q qua. Contra primam quantum ad primum dictum suum videtur michi falsa. Aima enim Christi cum sit ex suis naturalibus vel substantia et ratione sua imperfectior quam angelus. Quod patet ex ordine entium et quidditatum vniuersi non potest et se nobilior in entitate quam angelus sicut patet. Nec valet quod ex vnione habet illam nobilitatem: quia illa vnio¬ non est nisi aliquis respectus accidentalis qui non potest esse sibi ratio tante nobilitatis patet. Nichil enim adquiritur absolutum anime Christi intrinsecum formaliter ex ista vnione.

¶ Preterea etiam anima Christi quantumcunque vnita est eiusdem rationis substantialis cum animabus aliorum hominum. Alio quin Christus non fuisset vniuoce homo cum aliis hominibus sed sicut dictum est in secundo. Substantia eiusdem rationis non suscipit magis et minus nec ineodem nec in diuersis. Cum ergo anime aliorum non sint nobiliores angelis nec etiam anima Christi.

¶ Preterea etiam quia species cuiuslibet angeliest simpliciter nobilior specie humana ergo quodlibet indiuiduum angelicum simpliciter est nobilius qualibet natura humana: et per consequens qualibet anima. Hoc patet per psalmistam vbi dicit de christo Minuisti eum paulominus ab angelis. Sicut exponit etiam apostolus de Christo ad hebreos. Et planum est quod hoc fiat secundum naturam assumptam que est simpliciter innobilior in sua substantia quam angelica natura que facta est prope deum secundum Augustinum. 11 de ciuitate dei. 7. et secundum Gregorium. 19. moralium.

¶ Contra aliud dictum de capacitate quod ipsa ampliatur ratione vnionis ad verbum vel per vnum habitum supernaturalem infusum sicut dicunt alii Patet falsum: quia capacitas gratie in anima Christi non est nisi sua voluntas gratie receptiua et planum est quod sua voluntas per talem vnionem vel habitum non augetur. Item eadem est capacitas ad talem habitum et ad gratiam: ita quod presupponit totam capacitatem sicut et gratia.

¶ Iterum etiam istud dictum destruit seipsum: quia cum maior sit capacitas naturalis angeli et angelus possit assumi a verbo sicut anima Christi est assumpta vel habitus supernaturalis sibi infundi de facto videtur quod angelo possit conferri maior gratia quam anime christi: quare etc primum modum ponendi gratiam

¶ Conti a christi infinitam scilicet ifinitam in actu ntensiue. Arguo. Capacitas anime christi est simpliciter infinita: quia creata est finita secundum se et non augetur per aliquid superueniens et concedis hoc. Se impossibile est quod capacitas perfectibilis finite sit perfectio actu infinita: ergo etc.

¶ Secundo sic. Omnis perfectionis habitualis potest esse aliquis actus sibi adequatus vt videtur. Si igitur anima christi habet gratiam vel caritatem actu infinitam intensiue sequitur quod potest habere actum vnicum intensi ue infinitum et cum ipsa possit esse causatiua illius actus sequitur quod sit voluntas infinita intensiue inactu.

¶ Preterea inter perfectionem et perfectibile est proportio. Sed finiti ad infinitum nulla est proportio: igitur impossibile est voluntatem esse finitam sicut oportet ponere et gratiam infinitam.

¶ Contra alium modum ponendi infinitatem pro tanto: quia licet sit in se finita: tamen non potest attingiab aliqua quantumcunque augeretur in infinitum. Primo sic. Impossibile est procedere in infinitum secundum partes eiusdem quantitatis attingendum aliquid finitum. Sed caritas vel gratia in aliis posset augeri secundum partes eiusdem quantitatis: igitur aliquam do attingeret gratiam Christi si esset finita.

¶ Preterea sicut in perfectionibus alterius rationis nunquam poneretur processus in infinitum nisi respectu alicuius infiniti vt in creaturis respectu dei. Ita in partibus eiusdem rationis et quantitatis vel secundum eas nunquam ponendus est processus in infinitum nisi respectu infiniti vt videtur.

¶ Preterea. Quantum est dare de potentia in tali processu tantum est dare in actu: et sic infinitum in actu: ergo aliquid excedens non solum attingens.

¶ Contra vltimam opinionem videtur michi primo quod gratia in seipsa potest augeri in infinitum et esse actu infinita. Non tamen inaliquo subiecto et hoc probaui in primo de caritate que est idem cum gratia secundum me. Dico tamen quod in aliquo subiecto non potest esse infinita intensiue sicut etiam dictum est ibidem. Et ideo dico quod anima Christi cum sit finite capacitatis non est capax summe gratie possibilis fieri vel creari abso lute loquendo. Sed bene dico quod est capax summe gratie possibilis inesse alicui subiecto vel volunta ti create et quantum ad hoc concludunt rationes illius opinionis et non concludunt de gratia infinita sicut patet per singulas discurrendo.

¶ Dico igitur aliter quantum ad istum articulum quod summa gratia possibilis in esse alicui subiecto potuit conferri et collata est de facto voluntati vel anime Christi. Nam ipsa anima Christi capax est ex natura sua tante gratie eoipso quod est nature intellectualis et esse capax gratie sibi et aliis conuenit per istam rationem communem sicut dictum est alias.

¶ Dico secundo quod summa gratia possibilis in se non potuit communicari nec dari anime christi nec alicui creature vnice demonstrate quia talis potest esse infinita in actu intensiue et subiectum aliquod vel voluntas creata non potest esse infinita: et ideo non est tante gratie receptiua nec est sibi proportionata.

¶ Tertio dico quod de facto summa gratia possibilis inesse subiecto communicata est et data anime Christi: ita quod impossibile est et implicat contradictionem quod possit esse maior vel perfectior in creatura. Et quod ita sit patet. Tum quia hoc decuit quod scilicet vnigenitus dei haberet summam gratiam. Tum quia etiam hoc dicit Magister in litera. Et confirmatur per Io. euangelistam. Uldimus inquit gloriam eu quasi vnigeniti a patre plenum gratie et veritatis. Et Io. 3. Datus est ei spiritus non ad mensuram id est quantum potuit perfectius dari.

¶ Dico vltimo quod non est sibi data gratia infinita sed finita et quod nullum inconueniens est quod alicui alteri possit etiam tan ta dari siue anime alteri assumpte sicut posset lassumi siue etiam non assumpte. Tamen congruum fuit quod nulli alteri tanta conferretur gratia sicut christotanquam dei filio vnigenito. Unde dico nulla creatura alia ab anima christi habet tantam gratiam

¶ Contra hoc tamen sunt alique instantie.

¶ Prima est ista. Si angelus capax est tante gratie quante etiam anima Christi et similiter quelibet anima et creatura beatificabilis sequitur quod nulla creatura est beata nisi habeat tantam gratiam Probatio: quia alioquin capacitas creature beatificabilis non est repleta nec terminata quia nondum habet suam perfectionem supremam sibi possibilem et conuenientem. Sed planum est quod multe sunt creature beate praeter animam christ igitur multe sunt gratie et glorie tante quanta est sua.

¶ Secundo sic. Aliqua creatura non beatificatur nisi perfecte quietetur in fine sicut sigraue esset beatificabile non beatificaretur nisi perfecte quietaretur in centro. Sed hoc non potest esse sine summa gratia et et gloria: ergo etc.

¶ Tertio sic. Suprema creatura beatificabilis non est facta nec creata quia conuenit procedere sursum in infinitum in perfectionibus creaturarum sicut dictum est in primo. Sed gratia et creatura rationalis vel intellectualis sibi mutuo correspondent et proportionantur sicut perfectio. et perfectibile: igitur summa gratia non est factaetiam loquendo de gratia finita possibili inesse subiecto.

¶ Quarto quia angelus potest velle recte habere tantam gratiam quante est capax conformiter volendo actu licito ad appetitum naturalem respectu gratie Sed eundum August. 13. de trinitate. Beatus est qui habet quicquid vult et nichil male vult: ergo angelus beatus habet tantam gratiam quante est capax et sic equalem gratiam cum anima christi istorum dico quod angelus et

¶ Ad primum alie creature beate non habent tantam gratiam sicut anima Christi et dico quod capacitates earum quietantur et terminantur et replentur sed non ita perfecte sicut anima christi. Poten tia enim vel capacitas gratie receptiua licet sit naturalis per comparationem ad talem vel talem gradum gratie et sufficit sibi quilibet gradus sicut etiam superficies est in potentia neutra ad tantum vel tantum gradum albedinis nec determinat sibi tantum gradum sicut ignis determinat sibi tantum gradum caloris.

¶ Ad secundum dico per idem. Non oportet quod creatura ad hoc quod beatificetur summe et perfectissime quietetur sed sufficit quod sic quietetur quod in nullo inquietetur et dico quod hoc stat cum minori gratia vel maiori ratione praedicta in solutione precedenti.

¶ Ad tertium patet quod non est exemplum ad propositum deus graui quod determinat sibi certum terminum et locum im vniuerso. Puta centrum et ita non potest perfecte quietari nisi in centro. Non sic autem de summa gratia in proposito. Uel dic quod sicut lapis non quietatur perfecte seu vltimate nisi in centro ita nec creatura deatificabilis nisi in deo qui est quasi centrum omnium spirituum in quem tendunt et in quo quietan tur et in hoc est simile.

¶ Ad quartum dico quod angelus non potest recte velle actu elicito maiorem gratiam vel gloriam quam habeat et quam deus velit ipsum habere: tunc enim voluntas sua difformis esset diuine voluntati. Est igitur beatus quia gloriam quam vult habere et bene vel et rite ipsam habet et ita licet sit capax maioris: non tamen rite potest velle habere maiorem quam habeat ipsam non habet ex natura sed exmeritis. Tu dicis appetitus naturalis est respectus quia est a deo. Dico quod licet appetitus sit naturalis ad gratiam vel gloriam tamen neuter est ad tantum vel tantum gradum et ita simpliciter et absolute non est ad summum gradum et dato quod ad summum gradum tamen non oportet quod voluntas actu elicito possit rite sequi ipsum: quia subest legi diuine que non vult ipsam appetere summam gloriam sed secundum merita et beneplacitum diuine voluntatis

¶ Nota hic quod appetitus eletiuus sequens naturalem no semper est respectus Nam aliquando deus vult ipsum esse difformen a naturali appetitu sicut patet: quia deus voluit martires eligere mori in penis martiriorum et tamen appetitus naturalis appetebat contrarium et refugiebat illud. Sic in proposito suo modo potest dici quod non oportet appetitum beatitudinis electiuum conformari appetitui naturali: immo si conformaretur in aliis a christo non esset respectus supposito quod appetitus naturalis feratur in quolibet ad perfectissimum gradum beatitudinis possibilem haberi ab ipso. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum. An scilicet anime Christi possit conuenire summa fruitio siue summa gratia nichil dico: quia dicam de hoc infra in sequenti distinctione vbi loquar de visione an ad ipsam sit necessarius habitus aliquis et est idem de fruitione.

¶ De quarto igitur articulo An scilicet christo conueniat gratia capitis. Dico quod sic. Christus enim est caput ecclesie secundum apostolum ad Colocenses I et secundum Augustinum super Io. Est enim caput ecclesie uosque menbra eius mediator dei et hominum homo christus iesus. Et hoc patet si attendamus aliquas proprietates capitis.

¶ Prima est quod caput ceteris membris eminet: et est dignius Sic etiam Christus menbris ecclesie preeminet secundum gratiam et gloriam etiam angelis.

¶ Secunda conditio est quod est eiusdem nature cum membris: et sic etiam Christus est eiusdem nature cum aliis hominibus qui sunt menbra eius vel corporis eius quod est ecclesia.

¶ Tertia conditio est quod in capite sunt omnes sensus cognitionis et sic etiam in Christo est omnis sensus cognitionis et veritatis qua est plenus

¶ Quarta conditio est quod a capite diriuantur sensus et motus in membra et fluunt a capite: quia secundum medicos omnes nerui radicantur in capite et exinde ad membra. Et sic dico quod a Christo capite diriuantur sensus et motus in membra corporis ecclesie sensus inquam fidei et motus caritatiue dilectionis et hec precipue sibi conuenit ratione qua deus.

¶ Quinta conditio est quod caput dirigit alia membra et regit in suos fines et in suas operationes. Sic etiam Christus homines qui sunt menbra corporis equat. christus ergo caput est et habet gratiam habitualem summam que est gratia capitis que quidem non est eadem cum gratia vnionis vel cum vnione ipsa. nature humane ad verbum in ipso sicut nec absolu tum et respectus: sed bene concurrunt in ipso iste due gratie. Sic etiam quod gratia vnionis prior est secundum rationem sicut dictum est supra. Hec de quarto articulo.

¶ Ad primum principale dico quod Christus secundum quod deus non indiguit illa gratia habituali sed bene secundum quod homo sicut probatum est supra.

¶ Ad secundum dico quod habet summam gratiam et habuit ab instanti sue conceptionis. Unde in illa non proficiebat nisi apparenter secundum ostensianem exteriorem ad homines. Tu dicis anima Christi non fuit summum gratificabile. Dico quod verum est tamen fuit summe gratificabilis sicut ostensum est supra.

¶ Ad tertium dico quod illa propositio est falsa. Non enim est inconueniens quod chritus secundum quod deus gratificet seipsum inquantum pomo.