Quaestio 1

¶ Distinctionum. xx vi. xx vii. et. xx viii. ¶ Questio Unica.

CIrca istas distinctiones quero de gratia vnam questionem scilicet Utrum gratia gratum faciens sit in essentia anime vel in potentia sicut in subiecto per se in mediato.

Uide tur quod in essentia primo et immediate.

¶ Primo sic. quia secundum Augustinum de gratia et libero arbitrio gratia pre¬ uenit bonam voluntatem et sperat eam. Sed si gratia non esses in essentia anime sicut in subiecto non preueniret voluntatem: sed magis sequeretur ipsam sicut ac cidens suum subiectum. Si autem ponatur in essentia anime: tunc preuenit ipsam voluntatem et est prior sicut essentia prior est quam potentia: ergo etc.

¶ Secnndo sit. Habitus gratuitus non videtur necessarius nisi propter distinctionem illius in quo ponitur ad talem actum. Sed essentia est maxime indeterminata et indigens determinatione: ergo gratia ponenda est in ea.

¶ Tertio sic. Gratia dat esse supernatura le. Esse autem primo et immediate respicit essentiam Primo enimdatur rei esse et postea forme actiue et operatiue. Sic videtur esse de gratia et virtutibus in proposito.

¶ Quarto sic. Actus gratie non est aliqua operatio vel actus elicitus: sed tantum esse gratuitum vel gratum actus scilicet formalis. Sed actus potentie est operatio et actus elicitus. non autem essentie ergo etc.

¶ Contra onratia et caritas sunt eadem forma realiter sicut dicetur infra. Sed caritas primo et immediate est in potentia puta in voluntate. ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum gratia gratum faciens sit aliquid absolutum positiuum in grato

¶ Secundo vtrum illud positiuum absolutum sit idem cum caritate et an sint eademforma essentiali ter.

¶ Tertio de questione vtrum gratia sit in essentia anime vel in potentia immediate sicut in subiecto.

¶ Quarto vtrum sit principium merendi vitam de condigno.

¶ Quantum ad primum articulum videtur aliquibus posse dici quod gratia gratum faciens non est aliquid absolutum in grato: sed tantum aliquid respectiuum.

¶ Hoc probatur primo quia ecundum ipsos hominem esse gratum non dicit nisi denominationem extrinsecam a diuino beneplacito quo conplacet sibi in isto et diligit eum ad premium vite eterne.

¶ Unde et persona dicitur grata quam deus acceptat ad vitam eternam. Sed hoc non dicitur aliquid positiuum absolutum in grato vt patet sicut nec sanum in vrina: ergo etc.

¶ Secundo sic. Aliquis de non grato alicui fit sibi gratus sine aliqua mutatiane facta in ipso per solam voluntatem et acceptationem illius cui sit gratus. ergo similiter de non grato fit aliquis gratus deo sine aliqua mutatione facta in ipso. Sed hoc non esset si gratia diceret aliquid absolutum: ergo etc.

¶ Tertio sic. Gratia dans esse gratum ex paste grati non videtur dicere nisi acceptationem passiuam alicuius ab ipso deo actiue acceptante. Sed hoc non dicit aliquid positiuum absolutum super acceptatum: immo solum respectum: ergo etc. Maior patet: quia posita acceptatione passiua hominis ad vi tam eternam ponitur homo esse gratus quocumque alio circumscripto.

¶ Quarto sic. Deus acceptat hominem ad consequendum gratiam de congruo sine omni positiuo absolutosuperaddito illi: vt patet quia alioqui esset processus in infinitum in gratiis: ergo similiter videtur quod acceptet aliquem ad consequendum gloriam de condigno sine aliquo absoluto suparaddito. Sed hoc non est nisi facere talem gratum: ergo gra¬ tia non dicit aliquid absolutum. Frustra enim poneretur dicere aliquid absolutum ex quo totum potest fieri per respectum. Gratia enim non videtur nisi quedam rectitudo anime supernaturalis. Rectitudo autem non dicit aliquid absolutum quare etc. Sed dico et teneo quod licet non possit efficaciter ostendi quod gratia sit aliquid positiuum absolutum in grato quod nichilominus sicut tenent communiter doctores et sancti quod gratia dicit aliquem habitum positiuum absolutum de praedicam to qualitatis. Ad hoc adduco aliquas persuasiones tales.

¶ Primo sic. Econtrario se habet acceptatio diuina ad nos et acceptatio nostra ad alios. Sequando aliquem acceptamus vel aliquid illud acceptatum per modum obiecti causat in nobis actum acceptandi vel amandi ipsum qui est aliquid positiuum absolutum: ergo econtrario quando deus acceptat nos primo ad gloriam ipse causat in nobis aliquid positiuum absolutum infusum: et hoc non est nisi causand in nobis gratiam vt videtur.

¶ Secundo sic. Illud quod est simpliciter nobilius in grato quam sit fides et sperest aliquid positiuum absolutum. Patet quia illa sunt aliqua positiua absoluta in nobis. Sed gratia est aliquid simpliciter nobilius quam fides et spes vt patet: erg etc.

¶ Tertio sic. A contradictorio in contradictorium non est transitus nisi per mutationem patet. 6. phisico. Sed in gratificationem impii est transitus a comtradictorium a non esse gratum ad esse gratum: ergo est ibi aliqua mutatio sed illa mutatio non videtur terminari nisi ad aliquid absolutum et illud non est nisi gratia: ergo etc.

¶ Quarto sic. Impossibile videtur quod per aliquid respectiuum sit aliquis condignus vt consequatur aliquid absolutum. Sed gloria est aliquid al solutum et per gratiam fit aliquis dignus gloria vt videtur saltem secundum ordinationem diuinam et licet non ex natura rei: ergo etc. Dico igitur quod gratia gratum faciens vel dans esse gratum quomodocumque intelligatur istud est aliquid positiuum absolutum. Sed hoc teneo magis ex communi doctrina sanctorum qui hoc videntur sentire et omnes doctores quam propter predictas rationes de quibus non credo quod efficaciter concludant Tamen soluo ad rationes aliorum: quia nec necessario etiam concludunt oppositum.

¶ Quando dicit in prima quod gratia non dicit nisi denominationem extrinsecam ab acceptatione diuina actiua

¶ Dico quod non est verum: sed dicit aliquid absolutum positiuu causatum ab ipso acceptante in mente acceptati.

¶ Ad secundum diceretur quod aliquis non fit de non grato gratus nisi per aliquam mutationem factam in aliquo quodcumque sit illud vel in acceptante vel in acceptatovel in aliquo alio. Unde et aliqua mutatio fit in ad ceptante modo qui prius non acceptabat. Modo dico quod in acceptante deo non potest fieri mutatio. igitur oportet quod in acceptato qui fit de non grato gratus vel in aliquo alio sed non est ita probabile quod in alio sicut in acceptato fit: ergo aliqua mutatio in ipso probabilius videtur quod terminetur ad aliquid abso lutum quam ad respectiuum. Ideo dico quod probabilius est dicere gratiam aliquid absolutum.

¶ Ad tertium dico quod maior est falsa. Non enim secundum ordinationemdei positam quem cognoscimus ex sententia doctorum et se gratiam tantum modo dicit ecce acceptum deo passiue vel obiectiue licet absolute sit hoc possibile: sed hoc includit esse subiectum gratie alicuius habitus posiitui absoluti.

¶ Ad quartum dicitur quod licet absolute loquendo deus possit acceptare sic ad gloriam non infundendo aliquid positiuum absolutum tamen de facto non fit ita et rationabiliter: quia acceptatio ad gloriam est ad aliquid perfectius quam acceptatio ad primam gratiam de congruo et ideo rationabile est quod sit secundum aliquid absolutum. Non sic autem illa.

¶ Preterea etiam deus acceptat bene ad gratiam de congruo mediante aliquo positiuo absoluto vt mediante actu naturali disponentis se ad gratiam consequendam.

¶ Ad vltimum quod tangit quod gratia non est nisi rectitudo super naturalis vel pulchritudo vel sanitas anime et ista non dicunt nisi respectus. Dico quod licet ista super formas naturales absolutas in quibus consistunt forte nichil dicant absolutum in corporibus tamen gratia dicit aliquid absolutum: quia dat esse supernaturale tale quod non videtur dicere nisi aliquid absolutum positiuum preter animam consequentem in qua est sicut in subiecto.

¶ Preterea etiam istud est argumentum parabolicum vel metaphoricum quod nichil concludit Sic etiam gratia dicitur talia predicta sicut chrisius dicitur leo vel lapis angularis secundum aliquam similitur dinem. Ex quo patet quod non potest concludi quod christus sit vnum brutum sicut leo nec aliquid insensibile sicut lapis. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum est opinio aliquorum que reputatur communis quod gratia et caritas non sunt eadem forma essentialiter sed due forme absolute essentialiter distincte quarum vna est in substantia mentis sicut in subiecto et alia in potentia voluntatis. Nihil vnum et idem est prius naturaliter et posterius seipso. Patet. Sed gratia est naturaliter prior caritate.

¶ Primo quia caritas est quedam virtus: virtus autem est dispositio perfecti secundum naturam scilicet existentiam naturalem secundum Aristotelem. Cum ergo caritas sit virtus mentis ipsa presupponit animam vel mentem in esse per fecto. Sed mens non est perfecta nisi per gratiam: et go etc.

¶ Secundo sic. Sicut se habet forma naturalis dans esse naturale ad virtutem naturalem dans operari naturaliter ita forma supernaturalis dans et se supernaturale ad virtutem supernaturalem. Sed ille differunt realiter et essentialiter sicut forma a forma sicut in igne differunt sua forma substantialis et sua vis actiua qua operatur vel calefacit puta calor ergo sic etiam in proposito. Cum ergo gratia sit forma dans esse supernaturale et caritas sit virtus dans operari meritorie et supernaturaliter videtur quod realiter distinguantur.

¶ Tertio sic. Dilectio ad alterum necessario presupponit aliquam similitudinem diligentis ad dilectum: quia fundatur super ipsam. Sed caritas est dilectio habitualis ad deum: ergo presupponit in diligente ad ipsum deum. Sed illa similitudo non est nisi per gratiam. ergo caritas presupponit gratiam Sed nichil presupponit seipsum: ergo caritas non est gratia.

¶ Quarto sic. Sicut essentia ad potentiam sic caritas ad gratiam: quia sicut ex essentia aie fluunt potentie: ita ex gratia fluunt virtutes. Sed essentia et potentia aime realiter et essentialiter distinguntur sicut subiectum et ad cidens: ergo etc.

¶ Quinto quia inclinatio sequens aliquam formam realiter differt ab ipsa. Sed caritas non est nisi quedam inclinatio consequens gratiam in anima: igitur etc.

¶ Item sicut virtus et caritas respicit potentiam sicut subiectum ita gratia respicit essentiam vt videtur. Sed potentia et essentia non sunt idem que sunt subiecta: ergo nec caritas et gratia.

¶ Sed contra istud michi videtur dicendum quod gratia et caritas sunt idem habitus et eadem forma essentialiter et eadem forma simplex.

¶ Ad hoc adduco primam rationem. Qundocumque sunt due forme absolute essentialiter distincte quarum neutra includit alteram deus potest facere vnam sine altera indifferenter quia hoc nullam implicat contradictionem. Sed deus non potest facere caritatem sine gratia nec econuerso. tunc enim posset facere quod aliquis simul esset dignus vita eterna et indignus vita eterna: quia si faceret gratiam sine caritate per gratiam esset dignus quia acceptus ad vitam eternam et propter defectum caritatis esset indignus et reus pene eterne et per consequens simpliciter non dignus quia sola caritas diuidit inter filios regni et filios perditionis. 19 de trinitate. ergo simul esset dignus et non dignus quod est contradictio.

¶ Secunda ratio. Caritas secundum Augustinum est donum dei extellentissimum. 17. de trinita. Tunc arguo. Illud quod est donum sufficientissimum dei et excellentissimum in mente est idem cum caritate. Sed gratia est huiusmodi propter quod dictum est paulo. Sufficit tibi gratia mea. Sed qumo sufficeret gratia nisi esset donum perfectissimum et excellentissimum. ergo etc.

¶ Ter tia ratio est ista. Illi habitus quorum est idem actus primus vel dare idem esse et idem actus secundus. putaidem operari sunt vna forma essentialiter. Sed sio est de caritate et gratia. Nam esse carum et esse gratum idem sunt. Caris enim grece idem est quod gratia latine. et sic etiam esse carum et esse gratum. Similiter de actu secundo qui est operatio. Dico quod actus vtriusque est diligere deum meritorie. Gratia enim per se respicit meritum et confertur ad merendum secundum Magistrum in presenti distinctione. Et planum est quod actus iste est primo meritorius inter omnes actus et est actus caritatis. ergo etc.

¶ Quarta ratio est ista frustra fit per pluraquod potest fieri per pauciora. Sed omnia que dicum tur de gratia et caritate possunt saluari per vnam formam simplicem sicut patebit soluendo ad rationes ergo etc.

¶ Dico igitur quod gratia et caritas sunt vnus habitus essentialiter sic dupliciter nominatus. Gratia enim est illud quod summe placet deo in homine quia est illud per quod acceptat ipsum qumocumque intelligatur Et similiter caritas est illud quod summe diligitur a deo et placet sibi in homine et amatur quia est redamatio quedam ipsius dei. Dicitur autem iste habitus vnicus gratia inquantum dat esse gratum: sed dicitur caritas pro quanto inclinat vel disponit ad actum secundum qui est diligere deum ex caritate.

¶ Ad primum aliorum. dico quod caritas non presupponit gratiam nisi secundum rationem pro tanto quia prius forma dat actum primum quam actum secundum vead ipsum inclinet. Tu dicis caritas est virtus concedo Ita dico de gratia. Quando dicis vltra quod virtus pre supponit subiectum perfectum. Uerum est secundum naturam non secundum aliquem habitum: quia tunc in qualibet potentia esset habitus ante habitum in infinitum vel saltem aliquis habitus ante actum virtutis.

¶ Ad secundum dico quod eadem forma naturalis dat esse naturaliter secundum modum suum et operari sicut idem calor dat esse calidum et est principium calefaciendi et eadem forma substantialis ignis dat esse ignem et generatiuum ignis sic in proposito eadem forma dat voluntati esse carum vel gratum et experari ex caritate.

¶ Ad tertium non oprquod dilectio dei habitualis secundum caritatem presupponat similitudinem mentis ad deum secundum aliquam aliam formam a caritate sed bene praesupponit dilectio actua lis meritoriam aliquam similitudinem mentis ad deum secundum habitum caritatis quae est idem cum gratia et tunc dico bene quod caritas et actus diligendi meritorius essentialiter distinguitur sed non gratia et caritas.

¶ Ad quartum dico quod illud dictum est nullum quod ex gratia fluant virtutes quia gratia ipsa est excellentissima virtus que est caritas. Nec etiam ex anima fluunt potentie immo ipsa anima est substantialiter idem cum potentiis ipsis pertinentibus ad propositum.

¶ Nota hic quia nihil est dictu virtutes fluere ex gratia quia non potest intelligi nisi de effectiuo principio. Et planum est quod vertutes infuse non fluunt sic a gratia primo quia habentur per creationem.

¶ Secundo quia summa illarum virtu tum puta caritas est ipsa gratia.

¶ Tertio quia cum ille fluxus esset naturalis et necessarius fides et spes num quam essent sine gratia sicut sine principio ex quo siue rent.

¶ Per istam rationem potest probari idem de virtutibus adquisitis.

¶ Secundo quia tunc nulla virtus posset adquiri a baptisato quandiu esset in gratia. Similiter etiam de potentiis. Dico quod nihil est dictum quod fluant ex essentia: quia sicut dixi in primo. Potentie superio res sunt anime consubstantiales nec habentur etiam nisi per creationem virtutes. ergo licet formentur per gratiam concomitantem non tamen fluunt ex ipsa. quare etc.

¶ Ad quintum dico quod est parabolicum dictum quod caritas sit inclinatio nisi sicut forma habitualis potest dici imclinatio et dato quod sic sit inclinatio non tamen sequitur gratiam sed est ipsamet gratia. Unde non video etiam quod inclinatio in aliis dicat aliquid reale praeter formam inclinantem qua intelligitur sequi secundum rationem.

¶ Ad vltimum dico quod Si sic se haberent gratia ad virtutes sicut essentia ad potentias tunc virtutes puta fides non possent esse sine gratia nec sine se inuicem sicut nec potentie sine anima nec anima sine potentiis nec ipse sine seminuicem et ideo dico quod non est similitudonec comparatio conueniens et maior est falsa quia gratia est aliqua virtus scilicet caritas indistincta re et ratione ab ipsa. extra intellectum: dico non sic anima cum aliqua potentia est eadem. Preterea quando dicitur in minori quod anima et potentie differunt essentialiter sicut subiectum et accidens. Dico quod falsum est et dato quod esset verum deberet concludi quod gratia est substantia sicut anima. Et hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum. Est vna opinio quod gratia est in essentia anime sicut in subiecto.

¶ Hoc probant. Tum quia gratia ponitur ad reformandum ymaginem trinitatis principalius consistit in vnitate essentia quam in potentiis ipsis. Tum quia essentia est prius accepta quam potentia vel opera potentiarum. Genesis quarto. Respexit deus ad Abel et ad munera eius. Hoc autem non est nisi per gratiam.

¶ Tum quia per gratiam iustificatur et etiam reducitur mens in deum et per consequens primo illud quod primo egreditur vel principiatur a deo essentia autem est huiusmodi non potentia.

¶ Tum quia gratia semper est in actu suo non autem potentia igitur non est in potentia sed in essentia.

¶ Tum quia agens principale magis debet perfeci respectuactionis quam instrumentale. Essentia autem est principa. lis potentia vero instrumentalis in agendo. ergo etc.

¶ Ista opinio est falsa et arguo contra eam. Tum quia gratia et caritas sunt idem habitus et eadem forma. Sed caritas est in voluntate primo et immediate etiam secundum ipsos ergo etc

¶ Tum quia si gratia esset primo in essentia tunc actus mediatior essentie et propinquior esset primo meritorius et sic actus intellectus esset primo acceptus per gratiam et meritorius per consequens quam actus voluntatis quod est falsum.

¶ Tum quia si sic esset primoin essentia tunc indifferenter respiceret actum cuius libet potentie sicut et essentia communiter respicit quem libet actum. Sed hoc est falsum tunc enim sequere tur quod quocumque potentia posset habere actum etiam circumscripta voluntate et actu eius posset habere actum meritorium quod est omnino falsum tunc enim si noesset liberum arbitrium in actu nihil minus actus intellectus vel potentie sensitiue esset meritorius.

¶ Tum quia gratia et gloria vel sunt idem vel gratia est dispositio ad gloriam et per consequens ad idem subiectum primum pertinent. Sed gloria cum si habet pro immediato subiecto potentiam. ergo gratia quare etc.

¶ Tum quia habitus qui ponitur ad determinante operandum non potest poni immediate nisi in potentia non autem in essentia. Nam potentia immediate respicit operationem et determinante non autem essentia. Unde essentia ipsius vt sic nullo modo est operari nec aliquis habitus: habitus enim est quo quis operatur cum vult secundum Commentatorem tertio de anima. Sed gratia in genere habituum ponitur ad determinatum actum merendi et proficiendi ad vi tam eternam secundum Magistrum in littera ergo est im mediate in potentia et non in essentia. quaere etc.

¶ Tum quia gratia expellit peccatum de potentia que est voluntas. ergo est in ipsa.

¶ Sexto quia gratia expellit peccatum de potentia que est voluntas. ergo est in ipsa. Iste rationes concludunt secundum illaque tenemus non de actu meritorio quod primus est actus voluntatis et quod gratia directe et per se ponitur ad actum merendi necessaria secundum ordinationem diuinam que nunc et precipue supposito quod gratia let caritas sint idem sicut supra est ostensum. quare etc. licet forte possent solui stante vel posita alia ordinatione diuina de actu merendi. Nam posito quod gratia esset in essentia et nulla esset caritas vel si esset poneretur in essentia anime cum gratia quia non video quod de necessitate sit ponendus aliquis habitus ad merendum nec ad actum beatificum nec in essentia nec in potentia ex natura rei sed tantum ex ordinatione diuina et ita etiam potest poni habitus vbicumque placet deo vel in essentia vel in potentia. Et tunc si in essentia poneretur diceretur adhuc quod primus actus merendi esset actus voluntatis elicitus ab habente gratiam in anima et deinde alii actus imperati. Et existis patet quod omnia argumenta absolute non concludunt.

¶ Ad primum aliorum de ymaginatione dico quod non est ponere quartum habitum qui est perfectio essentie secundum vnitatem suam licet pertineat ad ymaginationem quia essentia vt essentia non operatur et ideo non oportet ponere in ipsa habitum sed sufficit quod in potentiis. Nec oret ponere similitudinem per omnis alioquin multa sequerentur etiam contra eos sicut contra me. Ad secundum dico quod potentia prius est accepta quam essentia et essentia non nisi mediante poten tia.

¶ Ad probationem de Abel. Dico quod deus respexit ad Abel quia ad suam potentiam volitiuam ad bonum actum eius interiorem et postea ad mune ra eius exteriora Non sic ad Chaym. Et ita patet quod non est ad propositum quia si aspexisset ad Abel pro pter essentam anime cum essentie vt sicut non sic ben operari pari ratione posset aspexisse ad Chaym.

¶ Ad tertium dico quod non est necessarium quod illud quod immediatius exit a deo secundum esse nature immediatius reducatur in deum in esse gratie quia creatura rationalis nata est cooperari per suas potentias reductioni eius in deum et ideo immediatius reducuntur potentie quam essentie.

¶ Ad quartum dico quod gratia non semper est in actu suo. Secundo sicut nec potentia vel caritas ipsa cum qua est idem bene tamen semper est in actu primo dandi esse gratum vel carum.

¶ Ad quintum dico quod essentia vnde essentia nullo modo est actiua in ratione principiquo sed prima actiuitas conuenit sibi per potentiam ipsam et ideo currit ex falsa ymaginatione. scilicet quod essentia sit principale et potentia secundarium agens. Hec de tertio articulo.

¶ Quantum ad quartum articulum. Inquiro vtrum habens gratiam possit me reri vitam eternam de condigno. Et de hoc dicit vnum doctor quod duplex est hic opinio vna dicentium quod noAlia est aliorum dicentium quod immo. Ratio primorum est quia condignitas premii ad meritum. et econuersoattenditur penes equalitatem valoris secundum rectam estimationem. Hoc autem nullo modo est in propesito quia tale premium solummodo traditur secundum libetatem dantis. ergo etc. Ipse autem doctor tenet cum vtrisque quod in aliquo verum dicunt tamen verius dicunt illi qui dicunt quod homo potest mereri per gratiam et condigno.

¶ Quod primi verum dicant probat: quia equalitas sicut dicit duplex est. vna quantitatis et alia proportionis loquendo de equalitate: quantitatis impossibile est quod actus nostri meritorii qui sunt finiti equantur primo beatitudinis quae estaliquo modo infinita saltem ratione obiecti diuini. Et isto modo verum dicunt primi quod ex condigno non potest habens gratiam mereri gloriam de condigno.

¶ Secundum pro batur quod alii verius dicant et melius: quia meritum et premium nunquam debent equari secundum equalitatem quantitatis: semper enim premium debet esse maius bonum merito. Debet ergo esse inter ipsa equalitas proportionis que attenditur in iusticia distributiua secundum philosophum quinto ethicorum. Equalitas enim proportionis geometrice in ea reseruatur non autem arismetice. Modo ita est quod inter praemium glorie et meritum gratie vel ex gratia aliqua proportio est et equalitas proportionis. Nam sicut virtute nostra naturali et actu meremur aliquod praemium excedens meritum in valore et praemium tparale quod tamen non excedit facultatem nostram. Ita videtur quod secundum gratiam que est donum supernaturale et opera formata per ipsam possumus mereri premium glorie supernaturale excedens simpliciter facultatem nostram et deus condigno.

¶ Confirmatur hoc per apostolum secundo ad Thymotheum quarto. Reposita est michi corona iusticie. etc. Sed dico sicut dixi Distinctione decimeseptime. quod nulla condignitas est me riti ad premium ex natura rei nec equalitas quantitatis nec proportionis Quod non condignitas equalitatis. Patet quia secundum omnes meritum nostrum equare non potest in valore premio vite eterne.

¶ Quod non proportionis etiam hoc probo. Primo sic. Apostolus ad Romanos octauo. Dicit quod non sunt condigne passiones temporis ad futuramo gloriam que reuelabitur in nobis intelligens hoc a de actibus meritoriis secundum gratiam. Nam immediate dicit de existentibus in gratia quod si filii dei et heredes. Heredes quidem dei coheredes autem christi Et statim sequitur illud quod allegatum est supra. Sed planum est quod non intelligit apostolus de condignitate que est secundum equalitatem quantitatis quia etiam isto modo meritum temporale non est condignum premio temporali quia premium semper est maius. Nullus enim meretur nisi intendens maius. Unde non dicimus quod commutantes res suas mereantur ipsa quia accipiunt tantum pro tanto. ergo intelligit de equalitate proportionis

¶ Secundo sic omnis qualitas quae est meriti ad premium est proportionis et non quantitatis. Sed comdignitas negatur ab apostolo: ergo et talis c. Nignitas.

¶ Tertio sic. Si esset equalitas etiam pro portionis ex natura rei deus constitueretur debitor tanti ex necessitate alicuius doni creati. Sed hoc est falsum ergo etc.

¶ Quarto sic. quia quicquid faciat homo totum est debitum. ergo secundum talem condignitatem nihil amplius meretur. Probatio antecedentis. Cum feceritis omnia que precepta sunt vobis dicite serui inutiles sumus quod de buimus facere fecimus.

¶ Ultimo sic. Caritas vel gratia ex natura rei nichil faciunt ad meritum sicut dixi in primo: nec ad ipsum necessario requiruntur. Sed tale quid non potest facere condignitatem meriti ex natura rei. ideo et cetera. Dico ergo quod condignitas meriti ad premium nulla est exnatura rei et ex vi gratie vel actus sed ex sola voluntate diuina sic ordinante et promittente tale premium pro tali merito sicut alicui promitteretur regnum bro leuando festucam si leuaret festucam deberetur sibi regnum non ex condignitate actus leuandi festucam sed ex promissione promittentis. Ad apostolum ergo respondeo quod corona erat sibi debita excondignitate promissionis diuine non ex necessitate gratie vel actuum suorum que esset in eis ex natura rei: sed tantum ex auctoritate promittentis.

¶ Ad primum principale dico quod gratia preuenit bonam voluntatem et preparat que scilicet est actus bonus meritorius: quia prior est actu meritorio de condigno. Non autem est prior voluntate pro tanto quia sit in priori subiecto vel si forte accipiatur gratia pro beneplacite dei gratuito. Tunc planum est quod est prior voluntate et preparat ipsam effectiue ad bene volendum infundendo sibi gratiam gratum facientem.

¶ Ad secundum. Dico quod licet essentia sit indiuiuata plusquam potentia non tamen est diuiduabilis ad operationem eliciendam sed magis potentia ipsa. Et ideo dico quod non est ponenda gratia in ipsa vel aliquis habitus: sed solum in potentia ipsa.

¶ Ad tertium Dico quod gratia dat esse supernaturale ad operandum. Et tale esse non respicit essentia sed potentia ipsa. ideo etc.

¶ Ad quartum dico quod gratia non semper est in actu suo secundo sicut nec caritas cum qua est idem licet semper sit in actu primo dandi esse gratum sicut et caritas dandi esse carum aliquo modo quandiu inest subiecto: et ita gratia pertinet ad potentiam sicut et caritas non autem ad essentiam sicut nec caritas. etc.