Quaestio 1

suum velle et que est in ptante voluntatis.

¶ Dico quod non sufficit cognitio habitualis talis actus. Nec cognitio vniuersalis quecumque sicut quod cognoscatur vniuersale illius cogitationis sicut ad volitionem distinctam homins vel asini non sufficit actualis cognitio animalis: hec est enim vniuersalitas et indistinctio ex parte obiecti. Sed dico quod oportet ipsum cognosci saltem aliquo modo distincte et in particulari ex parte obiecti. Putaquod cognoscatur cogitatio talis vel talis de tali obiectovel tali licet aliquo modo indistincte et imperfecte exparte cognoscentis et non ita distincte vel perfecte sicut est vel futura est in ipsa. Alioquin enim voluntas vide retur causa talis cogitationis a casu.

¶ Sed quid est causa prime cogitationis illius ad actum voluntatis.

¶ Dico quod secundum viam istam nescio nisi obiectum quod fortius mouet in fantasmate sui vel alterius. Sicut etiam si ponatur noticia tantum habitualis sufficere restat questio quod obiectum cum voluntate concurrens causat primam intellectionem vel cogitationem illam que est in potestate voluntatis et dico per istum modum quod cogitatio

¶ Sic igui est in ptante voluntatis et quod in cogitatione potest esse pctantum veniale vel etiam mortale quando quis forte prolixe et morose cogitat de aliquo illicito condelectando intendit cogitatione alicuius quod statim fuerat respuendum. Sicut videtur superius dicere Augustinus. Et pectantum principaliter est in actu voluntatis delectantis in obiecto illicito et tenentis intellectum in tali consideratione indebita circa obiectum illicitum in qua delectatur. Peccatum igitur interius in voluntate et cogitatione intellectus consistit et distinguitur contra peccatum loquutionis et operis. Et oportet quod obiectum illicitum sit volitum interpretatiue saltem potest enim esse de lectatio in cogitatione de pcto vel illicito inquantum scibile est et talis non est pectantum quia non est illicitum vt prohibitum est. Sicut secundum Augustinum. 12. de trini. arte granmatice placet noticia soleocismi: et tamen facere soleocismum reprobatur et talis complacentia magis est in attu quam in obiecto: nec est pctantum nec cogitatio talis sicut scire malum non est malum: sed velle malum est malumdico quod aliqua Ad primum aliorum cogitatio potest habere pro causa non solum memoriam perfectam: sed etiam voluntatem concurrentem. Unde non habeo pro inconuenienti quod voluntas habeat per se causalitatem in generatione verbi causati quod est in sua ptante et per consequens quod quantum est ex parte voluntatis non mere naturaliter verbum producatur licet ex parte memorie sicut est de effectibus naturalibus creaturarum qui libere producuntur a voluntate diuina et naturaliter a causa naturali. Nisi quod voluntas diuina est causa totalis. Uoluntas vero creata in proposito est causa partialis sicut etiam imaginatur alii de actu voluntatis cuius productio est naturalis ab obiecto et libera a voluntate.

¶ Ad secundum dico quod illa cogitatio que est in ptante voluntatis est posterior natura in re et in effectu quam actus voluntatis de ipsa. Tamen est prior in conceptu secundum vnam aliam cogitationem quae habetur de ipsa. Nec oportet quod obiectum volitum vel cognitum sit semper prius natura in re et in effectu in seipso quam actus sed sufficit quod in aliquo representatiuo vel motiuo ad noticiam eius.

¶ Ad tertium dico quod inper se causis non est circulus saltem in eodem genere: et tunc dico quod cogitatio illa posterior actu voluntatis ecundum seipsam non est causa realis talis actus voluntatis sed magis cogitatio preuia de cogitatione futura: et isto modo intelligitur obiectum non existens esse causa partialis actus voluntatis non in seipso: sed in representatiuo suo vt in actu intelligendi habito de ipso: si tamen obiectum sit causa partialis actus voluntatis.

¶ Ad quartum dico quod voluntas est partiale agens respectutalis actus: et ideo non sufficiunt alia quantumcumque appro ximata nisi voluntas operetur vel concauset talem actum.

¶ Ad quintum dico quod cogitatio est in potestate voluntatis vt ponatur vel non ponatur in re et in effectu. Qundo dicis quod non: quia vt sic est actus et non obiectum. Dico quod non differt in ipso ex natura rei esse obiectum vel actum sed eodem est actus et obiectum et ipse vt actus et obiectum potest poni in re et in effectu et potest precedere inconceptu per vnum alium actum de ipso habitum.

¶ Ad sextum dico quod non habeo pro inconuenienti stare simul illas duas cogitationes in intellectu. Sicut nec deactu recto et reflexo: ideo etc. De sermone vero et opere exteriori per menbra. Dico quod sunt in ptante voluntatis pro quanto etiam ipsa potest libere mouere organa ad tales actus vel non mouere seu non imperare et in sermone est pectantum non essentialiter accipiendo sermonem cum sit essentialiter qualitas quedam in mediovel in aere distincta a subiecto a sermocinante secundum actionem causatiuam sermonis per linguam et alia orga na et similiter etiam de opere suo modo. Est autem peccatum in sermone secundum quod ordinatur in finem contrarium eius ad quod impositum conceptus mentis et fallendum alium vel secundum quod ordinatur ad exprimendum indebite mentis conceptum puta perniciose vel ociose. In opere vero est peccatum secundum quod deficit a perfectione debitasecundum rationem rectam: ideo etc. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tercium articulum dico quod peccatum quinque modis distinguitur ad presens. Primo modo penes effectus peccati: et sic diuiditur quod non priuat vitaleterna nec gratia et penes mortale quod priuat gratia et vita eterna quoquo modo et demeretur penam eternam non sic veniale: sed non eternam siue temporalem.

¶ Secunda distinctio ponitur penes radices et ponitur ab Augustino super illud praes. Incensa igni et suffosa etc. Et diniditur in peccatum ex amore male inflammante et ex timore male humiliante Primum peccatum intelligitur per incensa igni et secundum per suffosa.

¶ Tertia distinctio accipitur penes ramos et diuiditur in cogitationem loquutionem et operationem.

¶ Quarta penes obiecta vel illa circa sit pctanEt diuiditur in peccatum in deum in seipsum et in proximum.

¶ Quinta penes precepta et prohibita et est distinctio in peccatum omissionis quando quis non facit precepta et commissionis quando facit prohibitaEt ponitur ab Augustino in libro dequastionibus leuitici. De illa vero diuisione peccatorum mortalium que sunt in septem secundum Magistrum ad praesens pertranseo et dimitto prosequi gratia breuitatis. hec de tertio articulo

¶ Ad primum principale dico quod actus exterior et i terior sibi correspondens sunt vnum ordine tantum. Nec oportet quod amborum sit vna bonitas tantum vel malicia vna indiuisibilitate sed sufficit quod sint vnum ordine quodam: quia vnus per alterum est bonus vel malus.

¶ Ad secundum dico quod velle fornicari et fornicari sunt duo peccata formaliter et quicumque actus in terior et exterior ibi correspondens habent tamen ordinem ad vnum principium quod est voluntas eliciens actum interiorem et imperans exteriorem tamen sunt circa eandemmateriam secundo articulo. Forte dicitur hoc peccatum irremissibile de facto: quia nunquam de facto remittitur vequia raro saltem remittitur et si aliquando remittatur.

¶ Quantum ad tertium articulum.

¶ Primo est inquirendum vtrum potentia peccati sit a deo.

¶ Secundo vtrum pertineat intrinsece ad liberum arbitrium.

¶ De primo videretur quod non quia si potentia peccandi est a deo: igitur deus habet potentiam peccandi: quia causa equiuoca habet suum effectum eminenter.

¶ Secundo quia qualis est actus talis et potentia. Sed actus peccandi est malus: igitur potentia. Sed malum non est a deo.

¶ Tertio quia in potentia peccandi non assimilatur creatura ipsi deo: ergo etc

¶ Quarto quia potentia peccandi non est nisi voluntas peccandi Sed voluntas peccandi non est a deo sicut nec peccatum.

¶ Sed dico quod aliter videtur michi dicendum distinguendo de potentia.

¶ Uno modo enim accipitur potentia sicut frequenter dictum est supra pro principio quo agendi vel patiendi.

¶ Alio modo pro ordine vel respectu ad actum fundato in tali principio actiuo vel passiuo. Primo modo dico quod potentia peccandi est voluntas creata. Secundo modo dico quod si accipiatur iste ordo ante actum et antequam actus sit in re et in effectu non est aliquid reale in actu sed est respectus rationis in actu vel est respectin potentia qui postea futurus est in actu quando actus ponetur in actu et tunc erit aliquid reale positiuum et respectus realis ad ipsum actum realem positiuum in peccato commissionis non autem in peccato omissinis quia in eo nullus est actus.

¶ Tunc dico quod ad cipiendo potentiam. Primo modo oportet quod potentia peccandi sit a deo sicut omne aliud positiuum reale. et sicut ponitur voluntas esse a deo creata et solum per creationem habita tanquam consubstantialis anime vel spiritui habito tantum per creationem.

¶ Tertio modo accipiendo potentiam pro respectu rationis ad actum sic dico etiam quod nihil impedit talem resperationis esse a deo per actum sui intellectus comparantis potentiam ad actum futurum. Sicut etiam intellectus noster comparare potest. Sed vtrum sit idem respectus factus per comparationem intellectus diuini et intellectus nostri non videtur: quia ille est eternus puta factus ab eterno per intellectum diuinum. Iste vero est temporalis factus per intellectum nostrum aliquis saltem potest esse a deo et hoc ad ipsum siue secundum positiuum siue secundum carentiam vel priuationem perfectionis vel rectitudinis debite inesse et ita etiam posset dicquantum ad hoc de respectu rationis potentie ad pectantum omissionis.

¶ Secundo modo loquendo de respectireali positiuo in actu potentie ad actum secundum suum positiuum quando est et ponitur in effectu. Oportet etiam quod sit a deo sicut et omne aliud ens positiuum quando est in actu s cut probatum est supra.

¶ Quando autem antequam sit actus in re non est nisi in potentia talis respectus tunc non est a deo sicut a causa reali efficiente in actu: sed in potentia tantum sicut cui non repugnat causari vel esse ab ipso deo sicut patet

¶ Ad primum contra hoc dico quod accipiendo potentiam peccandi pro omni positiuo reali quod est in ipsa deus habet potentiam peccandi supereminenter sicut omne cursum vel potentiam currendi: non tamen oportet quod potest currere vel moueri motu progressiuoQuantum vero ad respectum rationis quod dicit potentia aliquo modo accepta non oportet quod sit in deo eminenter.

¶ Ad secundum dico quod actus peccandi quantum ad suum positiuum reale est bonus: et siliter potentia ad ipsum: et sic deus est causa vtriusque malicie autem et deformitatis in ipsa potentia non est causa nec in ipso actu. Aliter dici potest quod non oportet si actus est malus quod potentia subiectiua sit mala. Bonum enim subiectum est mali: vt dictum est supra.

¶ Ad tertium dico quod voluntas peccam di vno modo accipitur pro velle peccare sicut frequenter accipitur voluntas per actu voluntatis ab Augustino et Anselmo et aliis. Et isto modo potentia peccand non dicitur voluntas quia potentia non est actus ipse. Illius autem quod est positiuum in tali velle peccandi deus est causa non autem deformitatis nec efficiens nec deficiens.

¶ Alio modo accipitur voluntas pro potentia ipsa: et sic voluntas peccandi I potentia peccandi non est pctantum: sed est aliquid bonum quantum ad positiuum reale. Unde etiam malum causatur a bono sicut dictum est supra et talis boni deus est per se causa.

¶ Ad quartum dico quod potentia peccandi quode voluntas creata pertinet ad imaginem trinitatis in creatura et ita in ipsa partialiter assimi latur creatura ipsi deo quantum ad positiuum reale quod est in ipsa.

¶ De alio menbro huius articuli dicunt aliqui quod potentia peccandi non pertinet intrinsece ad liberum arbitrium hoc probant. Tum quia liberum ar bitrium est in deo et in beatis: et tamen in eis non est potentia peccandi: quia peccare. non possunt. Tum quia potentia peccandi non dicit perfectionem simpliciter. Tum quia secundum Anselmum de libero arbitrio posse peccare: nec est pars libertatis: igitur etc.

¶ Al ii dicunt quod potentia peccandi licet non sit de ratione liberi arbitrii coniter accepti et vniuersaliter sicut probant praemisse rationes: quia tunc in quocumque esset liberum arbitrium esset potentia peccandi vt dicunt esse de ratione liberi arbitrii creati et intrinseca sibi. Tum quia per hoc praecise distinguitur liberum arbi trium creatum et defectiuum a libero arbitrio diuino. Tum quia vertute diuina non potest absolui liberum arbitrium creatum a potentia peccandi: quia deus non potest facere creaturam naturaliter impeccabilem. Tum quia potentia peccandi est etiam potentia non peccandi: et ita est potentia ad opposita et est potentia rationalis. Sed potentie ratio nales ad liberum arbitrium pertinent: ergo etc.

¶ Sed aliter tertio modo videtur michi dicendum scilicet quod potentia peccandi. Uno modo accipitur pro principio quo elicitiuo actus peccandi et isto modo est voluntas loquendo de primo et principali principio in creatura et isto modo dicunt quod potentia peccandi vel est totum liberum essentialiter vel intrinsece pertinens ad ipsum: quia ipsa sola voluntas est principium liberum in creatura et nullum aliud sicut dictum est supra.

¶ Alio modo pro respectu quocumque fundato in tali principio ad actum positiuum vel priuatiuum. Et sic dico quod potentia peccandi intrinsece et essentia liter ad liberum arbitrium non pertinet nec creatum nec increatum. Tum quia liberum arbitrium quodcumque dicit aliquid positiuum absolutum. Tum quia talis respectus si sit realis quandoque est in potentia quandoque in actu existente libero arbitrio in actu. Tum quia si sit rationis patet: quia nullum ens rationis est de essentia nec intrinsece pertinet ad ens positiuum reale. Tum quia talibus respectibus circumscriptis per possibile vel impossibile nihil minus maneret liberum arbitrium. ergo etc.

¶ Dico tamen quod tales respectus necessario concomitatur actu vel potentia saltem ipsam voluntatem creatam que est potentia peccandi et est idem quod liberum arbitrium peccabile Liberum enim arbitrium simpliciter et in communi peccatum abstrahit a potentia peccandi: quia in deo est liberum arbitrium perfecto simpliciter et non est in eo formaliter potentia peccandi: sed liberum arbitrium creatum. dico quod non abstrahit a potentia peccandi eo ipso quod talis vel talis nature est que creata est et libera: et per consequens ex sua libertate imperfecta et potens agere recte et non recte: et ita peccare: ita quod ex propria natura positiua habet quod hoc possit sicut deus ex propria natura intrinseca increata habet scilicet quod peccare non potest.

¶ Ex predictis apparet solutio ad rationes aliorum.

¶ Ad primas dico Et primo ad primam quod potentia peccandi non pertinet ad liberum arbitrium simpliciter et in communi vel in vniuersali acceptum: quia potentia peccandi non est in deo. Sed dico quod potentia peccandi que est voluntas ipsa pertinet ad tale liberum arbitrium quod est creatum Quando dicis quod in beatis non est potentia peccandi. Dico quod immo sicut voluntas est in ipsis. Sed illa potentia non reducetur ad actum: et ita impeccabiles dicuntur sed quomodo et quare et per quem modum apparebit in quarto.

¶ Ad secundum dico quod potentia peccandi que est voluntas vt sic dicit perfectionem simpliciter: et sic ad liberum arbitrium saltem creatum sed quantum ad respectus illos concomitantes non dicit perfectionem simpliciter et sic ad ipsum intrinsece non pertinet vel potest dici quod potentia peccandi non pertinet intrinsece ad liberum arbitrium in communi et vniuersaliter acceptum.

¶ Ad tertium potest per idem responderi ad Anselmum.

¶ Ad alias rationes quando dicitur quod liberum arbitrium creatum precise distinguitur ab increato per potentiam peccandi. Dico quod verum est quia per voluntatem creatam sicut per seipsum si sola voluntas creata ad liberum arbitrium creatum pertinet. Nou autem de illis respectibus concomitantibus: quia per illos non distinguitur primo liberum arbitrium creatum ab increato.

¶ Ad secundum per idem quod liberum arbitrium creatum non potest absolui a voluntate creata sicut nec a seipso: et intrinsece pertinet ad ipsum. Sed de illis respectibus licet non possit absolui ab illis saltem in potentia non oportet quod pertineant intrinsece ad ipsum propter rationes supradictas.

¶ Ad tertium dico quod potentia peccandi que est volun¬ tas ipsa et potentia non peccandi tanquam rationalis potestas ad liberum arbitrium: licet non oporteat forte quod quelibet potentia rationalis sit intrinseca libero arbitrio essentialiter. Sic ad questionem.

¶ Ad argumenta principalia dico. Ad primum quod peccatum in spiritum sanctum est irremissibile modo supradicto.

¶ Quando dicis quod non est dare peccatum in spiritum sanctum. Dico quod immo licet quodlibet mortale peccatum totam trinitatem offendat. Non enim dicitur in spiritum: quia solum spiritum sanctum offendat: sed propter causam supradictam.

¶ Ad secundum de obstinatione eo modo quo accipit obstinationem sicut accipitur in damnatis.

¶ Et ad tertium de impossibilitate remissionis ex parte remittentis vel illius cui fit remissio.

¶ Et ad quantum de morte christi dico quod concludunt quod peccatum in spiritum sanctum non est simpliciter et absolute irremissibile licet sit irremissibile quoquomodo sicut dictum est supra. Ad primum

¶ Ad alia in oppositum. dico quod non intendit Saluator peccatum illud esse simpliciter irremissibile sed de difficili: quia difficile est quod remittatur in hoc seculo nec per consequens in alio.

¶ Ad aliud de peccato in mortem dico quod potest intelligi de peccato finali in quo quis moritur et decedit et pro illo non est orandum de lege communi nisi forte ex renelatione speciali sicut orauit beatus Gregorius pro troiano iam damnato in inferno et oratione beati Gregorii ad vitam reuocato ex clementia summa bonitatis dei. Qui est bendictus in secula seculorum. Amen.

¶ Expliciunt preclarissime et sane quam vtiles questiones super secundum sententiarum: a profundissimo et ingenioso theologo Fratre Ioanne de bassolis studiose composite / et discusse. Impresse nouiter in alma Parhisiorum Lutecia ( Preuia tamen diligenti examinatione / seu correctione / et debita coordinatione ipsarum ) Sumptibus honestorum bibliopolarum Francisci Regnault et Ioannis Frellon. Arte vero et nitidissimis caracteribus Nicolai de Pratis Calcographi probatissimi. Anno ab orbe redempto millesimo quingentesimo decimosexto / die vltimo mensis Octobris. Laus Iesu. Marcescit sine aduersario virtus.