Quaestio 2

¶ Distin. decimequarte. Questio secunda.

SEcundo quero. Utrum celum moueatur ab intelligentia separata ab ipso ecundum esse

videtur quod non. Si quod minus videtur inest et illud quod magis. Sed minus videtur quod grauia et leuia moueant seipsa. quam caelum: quia caelum est corpus nobilius et tamen seipsa mouent secundum commentatorem quarto celi et mundi commento quinto vbi dicit quod motus leuis ad superius causatur a sua leuitate. igitur etc.

¶ Secundo sic. Motus celi est naturalis. Patet per commentatorem in principio secundi phisicorum. Sed non est nanlis nisi moueatur a forma sua naturali intrinseca non autem ab intelligentia per intellectum et voluntatem. ergo etc.

¶ Tertio sic. Natura est principium motus et quietis in eo imquo est. Sed forma celi est natura igitur est principium motus sui.

¶ Quarto sic. potentie passiue nanli ore correspondere potentiam actiuam naturalem. Sed caelum mouetur passiue namliter et potest moueri igitur ore dare potentiam actiuam namlem ipsum mouentem. Non igitur intellectum et voluntatem. Sancti et philosophi tenent quod ce¬

¶ Contra lum mouetur ab intelligentia separata

¶ In ista questione sic procedam Primo inquiram. Utrum caelum moueatur actiue a seipso per formam suam naturalem.

¶ Secundo vtrum moueatur ab intelligentia sibi coniuncta secundum esse.

¶ Tertio vtrum ab intelligentia separata secundum esse et per quem modum.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum dicunt aliqui quod demonstrari non praet praecipue secundum illos qui tenent quod idem potest mouere seipsum caelum non moueri a seipso per suam formam propriam quae est ipsi vel consequitur ipsum: sed sicut graue a seipso nanliter mouetur deorsum et leue sursum per aliquid sibi intrinsecum. Puta per grauitatem Ita etiam caelum potest intelligi naturaliter sic moueri per formam suam vel per aliquam qualitatem sibi nanlem quam consequitui talis motus in circulo circa medium sicut et aliquam formam grauis consequitur motus ad medium et formam leuis consequitur motus a medio et quod ita sit adducuntur rationes adducte in principio quaetionis. Non enim videtur eis vnde possit accipi medium ad hoc efficaciter improbandum vel impugnandum.

¶ Alii vero dicunt quod efficaciter probari pratet quod caelum non mouetur a seipso per aliquam formam sibi intrinsecam et hoc nituntur demonstrare.

¶ Primo sic impossibile est quod natura simul largiatur opposita: quia natura determinatur ad vnum. Sed mouens caelum duo facit et largitur sibi opposita quia dat sibi fixionem in polis et ita stabilitatem et in latitudine spere dat sibi motum. ergo etc.

¶ Unde imaginantur isti quod si forma naturalis moueret caelum transferret totum caelum extra totum locum suum et omnem partem moueret et nullam figeret qua sunt impossibilia.

¶ Confirmatur quia caelum secundum vnam partem mouetur sursum secundum aliam deorsum et isti sunt termini contra rii ad quos natura vna non potest mouere cum sit determinata ad vnum.

¶ Secundo sic. Motus qui non est de se ad determinatum terminum nec ad deterinatum modum vt sic fiat vel sic non est a principio naturali. Patet quia natura sicut iam assumptum est deterinata est ad vnum terminum et ad vnum modum mouendi. Sed motus circularis quantum est ex se non est deterinatus ad terminum immo quantum est ex se non habet terminum et potest esse infinitus. Nec etiam ad modum indifferens est caelum et quodlibet aliud spericum quod moueatur ad hanc partem vel ad illam. Puta quod mouea tur ab oriente in occidens vel econuerso. Unde et aliqui circuli celestes mouentur ab oriente in occidens et alii econtrario.

¶ Hec videtur ratio Commentaoris duodecimo metaphisice. in primo commento. Quoniam ante substantiam mobilem eternam vbi dicit quod si celum moueretur a forma naturali sequere tur quod cum illa forma esset inclinatio quedam naturalis ad derterminatum et vnum terminum quod celi non mouentur motibus oppositis et contrariis.

¶ Secunda ratio est ista et est cofirmatio precedentis quia si tales forme naturales vel inclinationes essent in celis quibus mouentur. Aut inclinarent ad vnum cum tus oppositum patet in motu celorum. Aut ad opposita vel contrarie et tunc sequeretur quod esset ibi contrarietas inter ipsas et per consequens in naturis celorum sicut in naturis grauium et leuium.

¶ Quarta ratio. Forma naturalis alicuius existentis in loco proprio nunquam est sibi causa motus vt patet de graui et leui. Sed caelum est in loco sibi proprio igitur non mouetur a forma naturali.

¶ Quinta ratio Illud cuius motus est a forma naturali ita quod sibi ex forma naturali determinat circulariter moueri quiescit violenter quia motus circularis a forma naturali non est natus terminari. Sed celum quiescet et non violenter quia nullum violentum est perpetum ergo etc.

¶ Iste sunt rationes que ab aliquibus adducuntur et quasi demonstrationes reputantur. Sed de hoc videtur michiquod neutra pars est demonstrabilis. Teneo enim quod ab intelligentia separata secundum esse mouetur celum sicu dicam infra. Sed cum hoc teneo quod non potest hoc a nobis demonstrari. Nec per consequens positio quae poneret quod mouetur a forma naturali potest efficaciter et euidenter vel demonstratiue impugnari. Et ideo soluo ad istas rationes

¶ Ad primam dico quod nulla pars ipsius celi est que non moueatur secundum rei veritatem. Sed poli imaginantur puncta quedam immobilia non simpliciter nec in rei veritate sed imaginarie pro tanto: quia circulos per suum motum non describunt. Et ita dico quod illa prima ratio accipit falsum et procedit ex ignorantia motus celi et partium eius. Unde non ore quod natura transferet totum celum de loco ad locum. Tunt enim non moueret ipsum motu circulari sed motu aliquo alio. Hoc enim proprium motui circulari vel sperali quod motum nunquam mutet locum totum sed tantum in partibus habeat diuersum situm vel alium et alium. Patet de rota figuli

¶ Ad secundum diceretur quod motus celi libet non sit ad terminum finientem sicut est motus rectus quia in hoc distiguitur motus circularis a recto. Unde et circularis prae perpetuari et rectus non secundum Aristotelem. Patet in motu grauium et leuium tamen est ad determinatum terminum quod non debet vocari terminus motus proprie quia est ad deterinatos situs partium et aspectus circa medium secundum diuersas pates motus sicut motus grauis est ad determinatum vbideorsum.

¶ Ad illud etiam de modo deterinato puta quod caelum non est deterinatum ad sic vel sic moueri. Diceretur quod vnusquisque orbis secundum motum proprium determinatus est naturaliter ad sic moueri sicut motu proprio mouetur nec potest habere alium motum proprium.

¶ Nota quod licet spera mathematica sit indifferens ad sic vel sic moueri non tamen spera naturalis praecipue quae est caelum sicut posset dici a aliis et hoc vel ex seipso vel ex qualitate suparaddita¬

¶ Si dicas ergo orbes habent diuersas formas naturales quibus determinantur ad tales motus. Diceretur quod verum est quecumque sint ille. Nec sunt omnino eiusdem riotionis.

¶ Ad tertium diceretur quod forme nanles orbium diuersimode inclinant et determinant eas ad motum ad de terminatas partes. Nec est inconueniens nec sequitur in eis contrarietas aliqua proprie accepta. Sed qualitates sensibiles quibus celi sint alterabiles: sed secundum inclinationes ad motus contrarios qui etiam nunc ponuntur in orbibus vel in celis et vocantur motus contrarii quorum vniest ab oriente in occidens et alius econtrario ab occiden te in oriens.

¶ Ad quartum dico quod maior est vera de motu recto qui est motus quo receditur de toto primo loco et transfertur mobile ad alium totum locum. Sed de motu circulari non oret quia cum circulariter motum maneat in toto primo loco et secundum situs partium varietur forma sua quantumcunque est naturalis potest esse sibi principium motus quantumcunque existenti in primo loco suo.

¶ Ad quintum de quiete dico primo quod non est demonstratum quod caelum aliquando quiescat sed est creditum tantum. Secundo dicere tur supposito celum quiescere aliquando quod violenter quiescit

¶ Quando dicitur Nullum violentum est perpetuum. Uerum est virtute nature. Sic respondetur supposito quod caelum perpetuo quiescat. Sed virtute diuina potest esse perpetuum violenter sicut secundum aliquos corpora beatori cum sint grauia perpetuo erunt in celo sursum et tamen violenter. Hec de primo articulo questionis.

¶ Quantum ad secundum articulum vtrum scilicet celum moueatur ab intelligentia sibi vnita per informationem vel secundum esse. Omd primo vdere si caelum est animatum et ex hoc statim apprebit propositum.

¶ De primo dicitur quod in celo non est anima vt pars eius nec caelum est animatum. Et adducitur ratio talis. Aima non poneretur in celo nisi intellectiua tantum. Patet ibi enim non sunt organa sensitiue. Sed anima intellectiua non potest ibi poni probatio. Forma non vnitur materie nisi propter aliquam perfectionem quam consequitur ex vnione ad illam. Sed anima vel forma intellectiua non habet aliquam cognitionem ex sui coniunctione cum corpore nisi quia habet aliquam cognitionem quam prius non habebat. Sed corpus celi est tale quod ex ipso vel per ipsum non potest haberi fantasiatio sicut nec sensatio. ergo. etc.

¶ Secunda ratio adducitur ad hoc quia omne animatum quod mouetur indifferenter mouetur ad omnem differentiam positionis ante vel retro sursum vel deorsum Sed caelum non sic mouetur ergo non est animatum.

¶ Ter tio sic Si caelum haberet animam vel intelligentiam vnitam sibi secundum esse. Aut illa esset naturaliter separabilis: et sic caelum esset naturaliter corruptibile. Aut non esset separabilis et tunc esset educta de potentia alicuius subiecti. Sicut alie forme substantiales non separabiles Sed nulla forma educta est forma intellectiua. ergo etc.

¶ Quarta ratio. Aut anima celi esset nobilior quam anima homins. aut econuerso. Sed non videtur quod anima eius esset nobilior quam anima hominis. Non enim est aliquid nobilius quam caelum quia homo est finis omnium. secundo phisicorum et quodammodo omnia. Nec potest esse innobilior: quia quelibet forma intellectiua alicuius incorruptibilis videtur esse simpliciter nobilior quam alicuius corruptibilis sicut ergo homo. Caelum autem est incorruptibile ideo. etc.

¶ Quin to sic. Ominis intellectus coniunctus accipit noticiam suam mediante sensu. Sed caelum nec habet sensus vel sensum nec habere potest. Hoc enim patitur natura eius ergo et cetera¬

¶ Aliis videtur quod intentio Aristotelis et philosophorum fuit celum esse animatum. Et adducunt ad hoc plures auctoritates.

¶ Prima est Aristotelis secundo celi et mundi. Ubi dicit expresse de celis quod sunt viui et operationem animalem habentes Similiter eodem libro tractans de dextro et sinistroDicit quod habent dextrum et sinistrum sursum et deorsum ex natura sicut et animata: et quod si celum habet animam quod in eo est principium motus et tunc sunt ei sursum et deorsum dextrum et sinistrum.

¶ Ad hoc est auctoritas Auicenne. nono Metaphisice sue Ubi expresse vult celos esse animatos formaliter Similiter auctoritates Commentatoris duodeo mo metaphisice in illo commento. Quoniam autem substantiam eternam et immobilem. etc. Ubi dicit quod oportet celum esse animatum necessario. etlibidem in eodem duodecimo. ponit motum celi a duplici motore vno scilicet appropriato et sibi intrinseco quem vocat animam celi. ergo celum secundum ipsum est animatum. Ita quod nullum inconueniens est in philosophia ponere celos animatos immoconueniens vt videtur quia secundum philosophos est causa alicuius animati: generat enim multa animata hic inferius. Sed generans totale non est in nobilius simpliciter ipso generato cuiusmodi esset si caelumnon esset animatum. Et similiter corpus celi est nobilissimum et organicum quia diuerse dispoionnis in partibus et stellis et per consequens videtur esse animatum.

¶ Dicunt igitur vel tra quod nullum est inconueniens in theologia vel in fide quia Augustinus theologus praecipuus hoc reliquit sul dubio nec aliquam partem huius questionis condennauit. Dicit enim encheridion. 29. ca. Nec illud certum habeoUtrum sol et luna ad ciuitatem supernam pertineant et sic per consequens animati et beatificabiles quanuis nullis lucda esse corporea non consensu et intelligentia videantu¬

¶ praterea Augustinus dicit primo retractationum capitulo. 10. sic. Mundum esse quoddam animal sicut platosensit aliique philosophi quamplurimi. Nec ratione certaindagare potui. Nec diuinarum scripturarum auctor tate persuadetur posse cognoui. Unde tale aliquid a me dictum quo illud possit accipi in libro de immortalitate anime temere dictum noui. Non quia hoc falsum esse confirmo sed quia nec verum esse apprehendo quod animal sit mundus ergo plane dicit quod no asserit esse falsum quod mundus sit quoddam animal et per consequens quod caelum sit animatum. Unde et de mortalitate anime dixerat sic. Per animam ergo cor pus subsistit et eoipso est quo animatur siue vniuersaliter vt mundus siue particulariter vt vnumquodque animal in tra mundum. Et patet quod ibi manifeste innuit quod mundus est quoddam animal et animatus et caelum conequenter.

¶ Dices quod hoc retractauit primo retractationum ca. 6. vbidicit sic Illud quoque temere dictum est a summa essentia speciem corpori per animam tribui qua est inquantum est per animam ergo corpus subsistit et eoipso anima est quo anima tur siue vniuersaliter vt mundus siue particulariter vt animal vnumquodque infra mundum igitur hoc totum retractat.

¶ Dicunt enim alii quod hoc totum non retractaAugustinus. Sed primum dictum scilicet quod corpus subsistiper animam et eo quo animatur hoc retractactat sed non retractat aliud dictum scilicet quod mundus sit animal. Sicut patet per illam retractationem superius allegatam que est posterius et vltimo scripta vbi hoc subdubio relinquit quare. et cetera¬

¶ De isto articulo videtur michi dicendum et asserendum quod celi non sont animati¬

¶ Primo quia hoc asserit Damascenus lib. secundo ca. 7. dicens quod sic. Nullus autem animatos celos vel lumiaria existimet inaimati enim sunt et insensibiles quare et si dicat scriptura diuina. Letentur celi et exultet terra Eos que in celis sunt angelos et qui et in terra sunt homines ad leticiam vocat. Nouit autem scriptura proso I personarum fictione vti et vt de animatis de inaimatis loqui sicut illud. Quid est tibi mare quod fugisti. Secido quia dicere eosanimatos condennat articulus parrhisien super hoc editus a domino Stephano parrhisien. epsoTertio quia non videtur hoc immo magis oppositum per rationem quia omne animatum est compositum ex materia et forma Sed caelum non est compositum ex materia et forma sicut dictum est supra ergo caelum non est animatum. Unde Arist. vocauit in tertio de anima. Corpus celeste corpus simplex et primo de celo.

¶ Secunda ratio est quia tempus celeste non est minus simplex quam corpus elementi. Sed si esset animatum esset minus simplex quia necessario saltem haberet duas formas. Nam in omni animato sunt saltem due forme quod anima est actus corporis phisici. etc. In elemento autem non est nisi vna forma substantialis. ergo etc.

¶ Nescio si iste riotiones efficaciter probent quia nescio si superius est efficaciter probatum quod in celo non sit materia. Uidetur michi tamen quod si commentator posuit celum formaliter animatum intelligentia aliqua et cum hoc ex alia parte non posuit in celo materiam quod ipse sibiipsi contradicit quia omne animatum est compositum ex materia et forma necessario nec est pura forma.

¶ Secundo quod ipse reducitur ad inconueniens quod intellectus vel intelligentia celi sit extensa et subiectum quantitatis quia non est in celo substatm nisi intellectus quia in ipso non est materia sicut dicit et tamen planum est quod caelum quantum est et extensum.

¶ Tertio quia ipse posuisset intellectum qui vnitur corpori celesti esse nobiliorem quam intellectum possibilem nostrum. Sed de intellectum posibili posuit quod est intelligentia separata secundum esse nullidans esse formaliter animatum sicut sibi imponitur a mutis saltem quicquid sit de hoc ergo multo fortus de illo. Unde non videtur esse de mente commentatoris et secundum principia sua quod caelum sit animatum.

¶ Uidetur ergo mihi premodo asserendi quod caelum non est animatum. Tamen nescio si hoc est demonstratum. Unde ad rationes primo adductas ab aliis responde. Et secundo ad dicta aliorum quae non reputant inconueniens ponere celum animatum.

¶ Ad primum Licet conclusio sit vera tamen ratio non concludit. Uundo enim dicitur quod forma non vnitur cum materia nisi propter aliquam perfectionem quam consequitur ex vnione ad illam. Dico quod hoc est falsum quia forma in se nullam perfectionem consequitur ex vnione sui ad materiam. Sed finis talis vnionis est entitas et perfectio compositi.

¶ Uando dicis in minore quod anima celi nullam intellectionem vel perfectionem sortiretur ex vnione sui ad corpus celeste quia non fantasiationem vel sensationem. Dico quod verum est sed non est probatum quando aliqua intelligentia possit concurrere cum materia ad constitutionem compositi per quam tale compositum possit intelligere sine sensatione et imaginatione: immo de anima nostra patet hoc quod dabit homini esse intellectum et ho per ipsam intelligit in resurrectio ne independenter a corpore et ita multo fortius dice retur de anima celi que poneretur alterius rationis a nostra: ita quod nec oporteret ipsam coniungi sensitiue vel vegetatiue sed tantum haberet intelligentiam vel esset intelligentia dans esse intellectiuum tantum

¶ Ad rationem secundam Respondet haly medicus in comento prime propositionis centiloquii Ptolomei quod et si caelum sit animatum et moueatur per animam per voluntatem et electionem non oportet propter hoc quod variet differentias positionis quia celum in principio elegit sibi talem motum sicut conuenientem nature sue puta motum circularem et illum tenet perpetuo sic quod alium eligere non potest quia alius nunquam est conueniens nature sue sicut est in animalibus in quibmotus diuersi secundum diuersas differentias positionis frequenter expediunt naturis eorum.

¶ Sed ista solutio non videtur mihi bona quia non video si non staret in alio nisi in voluntate celi quod ipsum moueretur ad diuersas differentias positionis quin posset se mouere ad illas / licet eligere sit mouere sicut ei libere elegit sic moueri. Ita libere posset resilire a tali electione et eligere aliter moueri.

¶ Et ideo dico de differentiis positionum que sunt ante: retro: sursum: et deorsum quod iste non debentur nisi mobilibus motu recto vel motu progressiuo. Et quia motus celi cum oporteat ipsum esse speralem vel circularem secundum istas differentias positionum non posset variari dato quod esset animatum. Debextro vero vel sinistro eodem modo.

¶ Bene tamen credo vel puto quod si celum esset animatum et moueretur ab intelligentia intrinseca quod libere moue¬ retur ad hanc partem vel illam et posset eque naturaliter moueri ab oriente in occidens et ab occiden te in oriens nisi forte diceretur quod in ipso esset aliqua natura vel qualitas passiua que includeret ipsum admotum talem vel talem determinatum. Tunc enim nanaturaliter et passiue non posset moueri ad oppositum.

¶ Ad tertium diceretur quod si haberet animam illa non esset naturaliter separabilis. Quia caelum non est naturaliter corruptibile sicut homo est naturaliter corruptibilis.

¶ Tu dicis ergo esset forma educta de potentia materie vel subiecti.

¶ Diceretur quod non sequitur hoc licet bene sit ita in aliquibus quod forma non separabilis sit educta de potentia subiecti vel materie sicut in formis istorum inferiorum.

¶ Ad quantum diceretur quod anima celi esset nobilior quam anima hominis. Et quando dicitur quod non: quia homo est finis omnium Dico quod non concludit quia isto modo etiam sequeretur quod anigelus non esset nobilior homine. Est igitur finis subfine et non finis principalis. Et non oret quod talis finis sit nobilior eo quod est ad finem vel finis improrie et secundum quid non simpliciter.

¶ Ad quintum dicendum quod maior vera est de intellectum nostro coniuncto pro statu praesentis coniunctionis. Sed non est hoc euidens de quocunque alio intellectum qui poneretur alterius rationis. De talienim diceretur quod non ore ipsum haurire noticiam mediantibus sensibus aliquibus. Ad dicta aliorum qui ponunt nullum sequi inconueniens ponere celum animatum. Primo in philosophia quia hoc ponit Aristoteles. Dico quod Aristoteles hoc videtur sensisse in secundo de celo expresse vbi videtur ex intentione ponere caelum animatum et dextrum et sinistrum in eo et sursum et deorsum ex natura rei Et ponit ibi quod polus antarticus est sursum et polus articus qui apparet nobis est pars inferior et deorsum. Pars autem illa in qua incipit motus est dextrum. Alia vero sibi opposita est sinistrum. Et dicit ibi quod nos sumus ad sinistram et in parte deorsum. Aliuo vero qui sunt in oposito situ ad nos quibus apparet polus antarticus sunt in parte sursum et ad dextram. Econtrario est de orbibus planetarum qui mouentur motu contrario motui primi mobilis. Sed diceretur quod Aristoteles est negandus vt videtur licet forte non posset impugnari demonstratiua ratione.

¶ Ad commentatorem dico quod si ponit caelum animatum ineidit in illa inconuenientia quae sunt dicta superius et ideo non videtur esse de intentione eius: sed videtur quod accipiat animationem. bro intima praesentia intelligentie ad celum secundum rationem motoris non pro informatione aliqua vel pro vnione formali et sic etiam vocat intelligentiam licet separatam ecundum esse animam celi quia praesens est et propriata et intima ceload mouendum sicut anima suo corpori.

¶ Ad AuicenDico quod in illa positione est negadus nisi exponatur sicut commentator.

¶ Ad rationem quae adducitur ad hoc quod caelum generat mlta viua. Dico sicut dixi alias quod celum nec in virtute propria nec in virtute intelligentie potest aliquid vnum generare nec attingere ad aliquam formam viui. Licet bene poneret hoc Aristoteles conquenter ad dictum suum si posuit quod celum est animatum. Intelligentia enim non facit nisi mouere celum et largiri sibi motum vel situm in partibus. Sed neutrum istorum est forma actiua cum non sit nisi respectus sicut etiam Aristoteles dicit secundo de generatio ne. Quod motus solis in obliquo circulo est causa istorum inferiorum: quod non sit forma elicitiua generationis sed quia est afferens generans respectu inaimatorum. Afferens autem generans non largitur ei virtutem generam di. Hoc dicit Augustinus ex intentione Tertio de trinitate. de angelis quod angeli nec boni nec mali habent virtutem aliquid causandi hic inferius nisi sicut agricola causat fruges applicando activa passiuis et hoc est per accidens.

¶ Ad illud quod additur quod corpus celi est nobilissimum. Dico quod non se quitur ex hoc ipsum esse animatum sed potius oppositum: quia habens formam quaper se potest naturaliter subsistere et qua est naturaliter incorruptibile. Unde dico quod in ratione corporis nobilins est corpore hominis et quocumque alio: licet sit innobilius simpliciter omni viuo. Similiter etiam dico quod corpus celi non est organicum nec diuerse dispositionis in suis partibus qualis sufficit vel requiritur ad animationem licet bene aliquo modo varietur in partibus.

¶ Ad Augustinum Dico quod benem Augutinus habuit hoc pro dubio. Utrum scilicet corpora ceestia sint animata. Nec retractauit hoc tanquam asserens hoc esse falsum: sed quia dixerat hoc assertiue verum esse ideo retractat reducendo in dubium sicut patet inspiciendo autctoritates superius allegatas. Dico tamen quia Damascenus hoc dicit expresse et assertiue et omnes doctores quotquot sunt mo. Et ad hoc est articulus parrhisiensis.

¶ Dico quod celum non est animatum licet tempore Augustini fuerit hoc dubium. Unde dico quod sol et luna ad illam supernam societa tem beatam non pertinent nec pertinebunt tanquam entia deatificabilia vllo modo.

¶ Ad auctoritatem vero Aristotelis de tertio de anima que est adducta ad oppositum quod celum est corpus simplex diceretur quod non intel igit hoc per priuationem compositionis ex anima et corpore: sed quia non est corpus mixtum ex elementis sicut elementum est corpus mixtum.

¶ Ad rationes etiam pro ista parte adductas. Diceretur quod non est demonstratum in celo nullam esse materiam et ita ratio illa prima non demonstrat celum non esse animatum tamen probabiliter hoc non concludit.

¶ Ad secundam diceretur quod celum est minus simplex quam elementum per priuationem compositionis vel mixtionis ex elementis. Sed bene est minus simplex forte quia in se plures formas habet quam elemen tum et est animatum et elementa non sunt animata. Aliter diceretur quod licet omne animatum anima eiusdem rationis cum anima aliqua istorum inferiorum animatorum habeat in seplures formas non oporteret hoc de anima celi que poneretur alterius. Sicut etiam nec oporteret quod celum esset corpus organicum habens organa diuersa al terius rationis. Unde et illa diffinitio anime non esset vninoca anime et animabus istorum inferiorum.

¶ Si autem dicas quod Aristoteles intellexit illam diffinitionem esse vni nocam omni anime tamenc dico quod contradicit sibiipsi ponendo celum esse animatum: quia celum non est corpus organi tum.

¶ Sic igitur quantum ad istum articulum dico quod celum non est animatum. Licet non sit hoc demonstratum. Tamen probabilius est quam oppositum. Sicut etiam quod in celo non sit materia et hoc tenent doctores sicut. 8.

¶ Ex hoc statim concludo quod caelum non mouetur ab in telligentia sibi coniuncta vel vnita per informationem et qud esse quia illam non habet. Nec est animatum sicut dictum est. Si autem esset animatum non video inconueniens ponere quod ab illa vel per illam a seipso posset moueri sicut mouetur modo ab intelligentia separata non motu progressiuo quia tunc natura dedisset sibi organa sicut Aristoteles arguit de stellis in secundo celi et mundi: sed motu circulari. Hoc de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum ostendam primo quod caelum mouetur ab intelligentia separata secundum esse. Et secundo per quem modum.

¶ Proprimo arguo sic. Aut celum mouetur a seipso per formam propriam naturalem que non est intelligentia. aut mouetur ab intelligentia. Non a propria forma natuturali intrinseca quia ab intelligentia mouetur secundum Aristotelem et commentatorem et alios philosophos et satctos et non ab intelligentia coniuncta quia illam non habet igitur ab intelligentia separata secundum esse coniuncta tamen sibi vt motor mobili non vt forma materie. Hec videtur intentio Aristotelis. 12. metaph. et. 8. phisico quod mouens caelum est intelligentia separata a mam.

¶ Dco igitur quod licet deus immediate posset mouere omnes celos siue orbes per seipsum sicut et calefacere et omnia facere conicauit tamen regimen vniuersi vel partiun eius creaturis et ordinauit quod angeli boni vel intelligentie mouerent orbes celestes et vnicuique orbi celesti mobili secundum proprium motum appropriauit et determinauit proprium motorem et intelligentiam motricenSed cum intelligentia non perficiat corpus celeste tanquam forma vt dictum est.

¶ Restat dubium per quem modum intelligentia mouet celum et per quam potentiam vel virtutem.

¶ Ad hoc est vnus modus discendi quod intelligentia influit celo aliquam qualitatem naturalem absolutam ad quam in celo consequitur motus circularis vel spericus. Sicut ad grauitatem montus deorsum vel ad celeritatem consequitur motus sursum.

¶ Sed iste modus est falsus. Primo quia tunc celum moueretur a sua forma vel per formam intrinse cam naturalem quod est supra negatum.

¶ Secundo quia tunc angelus imprimeret corpori celesti aliquam qua litatem absolutam quod non potest esse secundum August. tertiode trinitate.

¶ Tertio quia illa qualitas videretur adquiri per alterationem: et sic motus localis non esset primus sed motus alterationis esset prior contra Aristotelem octauo phisicorum. ideo etc

¶ Alius modus dicendi est. Quod angelus habens in se speciem motus et concipiens motum vult ipsum causare in corpore celesti et tali colunctione cum actu volendi species motus efficitur practica efficax ad causandum motum in re sicut est in mente angeli. Ita quod species motus practica vide tur esse sibi ratio mouendi.

¶ Sed contra istum modum etiam arguitur primo quia non est probabile quod spi cies motus ex sui coniunctione cum desiderio vel velocitate mouendi efficiatur sic practica quod sit efficax ad causandum illud cuius est species puta motum. Sic enim alie species videntur posse effici practice ad causam dum illa quorum sunt species si angelus vellet talia casre puta species lapidis quod tamen est impossibile.

¶ Secundo quia tunc potentia ad quam pertinet talis species putaintellectus esset potentia principaliter motiua quod est flanmtum

¶ Tertio quia species non videtur ratio mouendi nec esse potentia motiua sed magis ratio cognoscendi.

¶ Alius est modus dicendi. Quod angelus vel intelligentia mouet caelum per potentiam suam motiuam actiuam ad extra quae est tertia potetia distin¬ cta in ipso ab intellectu et voluntate. Sicut etiam in anima nostra vel in nobis Ita quod illa potentia est sibi ratio mouendi praecedente tamen cognitione et volitione vel actu mouendi volendi demouendo. ita quod ista potentia exequitur montum sicut est ab intellectu dispositum et voluntate imparatum

¶ Sed contra istum modum videtur mihi quod non est necessarium ponere in angelo illam tertiam potentiam distinctam ab intellectu et voluntate. Licem forte non possit bean impugnari. Tum quia ad omnia videtur sufficere itellectus et voluntas sicut dicetur infra. Tum quia rationabile quod in angelo cum sit natura superior potentia motiua quae pro quanto distinguitur a volitiua non dicit perfectionem simpliciter. vnia tur cum volitiua et non sint distincte potentie. Tum quia etiam redit difficultas qumo ista cum sit exequutiua imperii voluntatis moueatur ab ipsa voluntate quae habet mouere ipsam ad exercitium actus. Uoluntas enim mouet alias et non per aliam potentiam.

¶ Adducitur quarta roio quia in anima nulla est potentia motiua non organice nisi voluntas ista tamen est dubia et de hoc magis imquarto videbitur

¶ Ideo dico aliter quangelus mouet caelum per suam voluntatem sicut per potentiam motiuam et rationem mouendi secundum dictamen intellectus et iudicium roionis et est iste ordo quod voluntas primo elicit actum volendi quo vult mouere et imparat. Secundo autem et posterius natura licet simul tempue vel duratione elicit actum monuendi. Puta actionem ipsam quae est mouere actiue et causat motum vel motionem passiuam in orbe vel in celo. Ita quod primo voluntas habet actum immanentem qui est velleSecundo actum transeuntem quae est mouere. Et istoo voluntas est causa motus sicut potentia elicitiua eliciendo ordinate duos actus quorum primus scilicet amor vel velle nec est mouere nec ratio mouendi licet sit medians inter potentiam motiuam et mouere vel actum mouendi et hoc est necesse quia voluntas quicquid habet pro causato extra se habet prius pro volito et ideo velle est dipon sub qua oret voluntatem esse ad hoc vt causet motum et sic angelus mouet caelum.

¶ Ex praedictis patet positio commentatoris falsa de motu celi. 12. metaphisice. Posuit enim quod intelligentia mouetcelum non preconcipiendo motum: sed tantum finem motus: finem scilicet intelligentie iam adeptum cuius apprehensionem naturaliter et necessario secundum eum consequitur motus orbis vt finis intelligentie sibi conseruetur non vt adquiratur. Et ponit quod non per aliquam aliam virtutem ab intellectu et voluntate.

¶ Quantum enim ad primum falsum dicit quia sicut dictum est voluntas non habet aliud pro causato quod non habeat pro volitoet per consequens prius concepto. Et ideo Auicen. melius ponit quod intelligentia praeconcipit motum quam causat.

¶ Similiter quantum ad aliud quod necessarius est talis motus. Hoc enim est falsum. Sed liber est et contingens et aliquando cessaturus de facto quia intelligentia mouens videbit hoc esse ordinatum a prima intelligen tia vel forte videt qua quidem prima intelligentia est finis eius immendiatus et motor. Nec oportet ponere mondiam aliam que sit finis appropriatus vel proprius intelligentie mouendi sicut posuerunt philosophi vniformiter ponendo fines proprios motuum et motorum sicut etiam motores appropriatos quod tamen non est verum nec necessarium secundum veritatem

¶ Sed contra hoc videntur due¬ instantie difficiles.

¶ Prima est ista: quia actus voluntatis est actus immanens. Sed mouere est actus transiens: ergo mouere non est actus voluntatis.

¶ Secunda instantia est quia articulus parisiensis dicit quod error est angelum mouere per imperium vellivelle: ergo etc.

¶ Ad primam dico quod actus primus voluntatis qui dicitur velle et operatio eius est immanens sibi et ipsum causare vel elicere talem actum puta velle. Sed dico quod non oportet hoc de omni actu voluntatis: sed cum tali potest habere alium transeuntem qui est mouere. Nam secundum omnes voluntas ipsa habet mouere alias potentias ad exercitium actus et istud monuere non est nichil sed est actus transiens in extrinsecas potentias.

¶ Ad articulum dico quod non plus inter dit articulus nisi quod ipsum mouere non est velle: sed est alius actus essentialiter distinctus et potior ipso velle: sed in solo deo mouere non est aliud reale ab ipso velle: et sic solus deus agit per imperium: quia suuvelle vel imperare est suum agere vel facere. Non enim potest esse aliquid distinctum ex natura rei mouere ab ipso velle: quia mouere vbi distinguitur a velledicit respectum realem mouentis ad motum et actionem de genere actionis. Deus autem ad creaturam realiter non refertur sicut dictum est in primo.

¶ Aliter dicitur ad articulum quod angelus non mouet sola voluntate: quia non est in potestate sua mouere vel non sic mouere sicut est dedeo.

¶ Ad primum principale dico quod licet grauia et leuia moueant seipsa non tamen oportet quod caelum moueat seipsum per formam suam natura lem vel per aliquam qualitatem superadditam sibi.

¶ Quando dicis quod celum est corpus nobilius. Dico quod verum est quantum ad hoc quod est incorruptibile. In hoc enim est nobilius corpore graui vel leui. Sed dico quod in hoc non est nobilius quod possit mouere seipsum sicut illa.

¶ Ad hoc autem nescio assignare rationem efficacem. Nec video etiam contra hoc rationem efficacem. Nichil enim obstat quin corpus celeste licet sit nobilius graui vel leui: sit tamen in potentia mere passiua ad motum suum et graue vel leue simul cum hoc in potentia actiua ad motum suum que non est eiusdem rationis cum illo sicut non obstante quod materia sit potentia ad quemlibet actum formalem tamen est nobilior quam relatio vel respectus accidentalis quilibet qui est actus

¶ Nota iuxta istam predictam solutionem quod grauis et leuia mouent seipsa effectiue: non tamen sicut animalia sistendo se vel ad differentias situum vel positionum sicut probatur. 8. phisicorum. Et quod moueant se patet: quia scindunt medium et sicut scindunt vel expellunt medium de loco ponunt seipsa effectiue in eodem loco: et sic mouent se. Nec obstat quod tantum habent principium passionis vel passionum secundum philosophum. 8 phisi. Hoc enim dicit non quia non habent principium actiuum: sed quia ex illo principio actiuo non dici tur motus naturalis: sed ex principio passiuo magisaccidit enim ad hoc quod motus sit naturalis quod principium actiuum sit intrinsecum ipsi moto. Quod autem moueant se effectiue dicit plane Commentator. 3. de celo commento. 28. et. 2. phisicorum commento primo loquens de corporibus simplicibus et in aliquibus locis albi.

¶ Ad secundum dico quod motus celi est naturalis ex principio passiuo eius si tamen est naturalis vel aliquiipsius. Non quia principium actiuum sit natura celinec requiritur ad omnem motum naturalem quod princi¬ pium actiuum sit natura moti sicut patet de generatione que est mutatio naturalis cuius principium actiuum non est natura materie que est passum vel mutatum ipsum.

¶ Ad tertium eodem modo quod natura est principium motus passiuum tantum sicut in celo et aliquando actiuum et passiuum sicut in graui vel leui.

¶ Ad quartum dico quod potentia passiua vno mondo dicitur naturalis secundum habitudinem vel aspectum ad agens creatum quod vocatur communiter agens naturale si sic vera est maior illa. Et sic dico etiam quod potentia passiua celi qua est mobilis naturalis est et oportet quod sibi correspondeat principium actiuum creatum motiuum et dico quod illud est intelligentia creata quantumcumque separata secundum esse. Nec oportet quod sit natura eius intrinseca. Sicut nec oportet quod potentia calefactiua sit natura calefacta: licet calefactibile sit in potentia naturali ad calefactionem.

¶ Alio modo dicitur potentia passiua naturalis per comparationem ad formam receptibilem vel receptam: et sic non oportet quod omni potentie passiue naturali correspondeat principium actiuum naturale quod est creatum sicut patet. Anima enim isto modo est in potentia naturali passiua potentia: dico receptiua ad gratiam: et non oportet dare principium actiuum creatum quod potest causare gratiam et istud membrum nichil facit ad propositum.