Quaestio 1

¶ Distinctionum. xxi. et. xxii. ¶ Questio Unica.

CIrca istas duas distinctiones quero vnam quaestionem scilicet vtrum peccatum hominis puta Ade potuit esse venia le.

¶ Uidetur quod non. Primo sic. a statu summe rectitudinis non potest aliquis cadere nisi lper peccatum mortale et peccatum graue. Sed status innocentie erat summe rectitudinis: ergo etc.

¶ Secundo sic. Peccatum ex malicia non potest esse nisi mortale. Sed primus homo primo peccare non potuit: nisi etiam certa electione et malicia quia non ex passione nec ex ignorantia quia ista sunt penalia nec precesserunt culpam: ergo etc.

¶ Tertio sic. Aut primum peccatum corrumpisset originalem iusticiam: aut non. Si sic necessario fuit mortale. Si non tunc aliter in statu innocentie fuisset debita pena: quia omni peccato debetur aliqua pena. Sed hoc est impossibile: ergo etc.

¶ Quarto sic. Primum peccatum homi nis necessario fuit grauissimum. Probatio quia fuit obligatiuum omnium posteriorum ad reatum. Sed tale peccatum non est veniale nec etiam potest vel potuit: ergo etc. in cuius potestate est peccare in

¶ Cont. I eius potestate est sic vel sic peccare. Sed in potestate hois erat peccare. ergo sic vel sic puta venialiter vel mortaliter In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum primum peccatum pominis vel mulieris potuit esse veniale.

¶ Secundo vtrum peccatum Ade fuerit grauissimum.

¶ Tertio vtrum fuerit ex ignorantia vel certa electione.

¶ Quantum ad primum est ma opinio que dicit quod homo vel mulier Adam vel Eua non potuit primo peccare venialiter: sed oportuit quod primum peccatum hominis esset mortale

¶ Ad hoc adducuntur alique rationes posite in principio questionis et alique alie adducuntur.

¶ Prima est ista per primum peccatum hominis vires inferiores necessario fuerunt deordinate sed hoc non potuit esse nisi per deordinationem virium superiorum a deo. Hoc autem est necessario peccatum mortale ergo etc.

¶ Secunda est ista. In hoc est differentia peccati venialis et peccati mortalis: quia peccatum mortale est deordinatio circa finem puta circa deum Sed veniale circa ea que sunt ad finem. Sed primus homo non potuit primo deordinari circa ea que sunt ad finem nisi prius circa finem: vt videtur: ergo etc.

¶ Tertia ratio. Primum peccatum hominis non potuit esse nisi a temptatione hostis vt patet: quia aliunde non potuit temptari nec a carne nec ab alio. Sed temptatio hostis non est nisi ad mortale: ergo etc.

¶ Dicunt ergo isti quod sicut de facto primum peccatum hominis fuit mortale: ita non potuit nisi mortale nec potuit esse veniale. Et confirmatur hoc de primo peccato angeli quod non potuit esse nisi mortale. Sic etiam vt videtur peccatum primi hominis cum esset preditus men te non habens impulsiuum ad peccatum nisi ex electione non potuit esse veniale. Sed istis non obstantibus dico quod homo potuit primo peccare venialiter nec oportuit quod primum peccatum suum esset mortale. Quod probo.

¶ Primo sic. Non perfectius coniungebat originalis iusticia cum deo in statu innocentie quam modo gratia gratum faciens vt patet: quia illa non erat quis dignus vita eterna sicut ista. Sed cum gratia gratum faciente stat peccatum veniale. 1. Io. Si dixe rimus quod peccatum non habemus ipsi nos seducimus etc. ergo et cum orginali iusticia potuisset stetisse peccatum veniale: et ita primus homo potuit primo venialiter peccare.

¶ Secunda ratio. Suppono quod aliquis actus ex genere suo est peccatum veniale nec tale fit mortale nisi ex circumstantia aliqua trahente ad mortale varietur secundum talem actum aliquem potuit primo primus homo exercere: ergo etc. Potuit dicere mendacium iocosum vel facere aliquam dissolum tionem leuem gloriam vanam sicut frequenter contingiin aliquibus actibus etiam multum meritoriis vt predicatione vel lectione vel cantu et sic de talibus: er go etc.

¶ Tertium sic. Peccatum veniale in hoc distinguitur a mortali. Non quia vnum sit circa finem et aliud circa ea que sunt ad finem. circa vtrumque enim potest esse peccatum mortale vel veniale. Sed quia vnum deordinatio vel inordinatio contra preceptum aliud vero non contra preceptum nec ad salutem necessarium: sed vel contra consilium vel circa non necessarium ad salutem sed non est verisimile nec proba bile: quia omnem ordinationem expedientem primi parentes habuerunt sub precepto et per consequens quin primo potuerunt facere contra aliquam ordina tionem consilii vel etiam consilio: ergo potuerunt primo peccare venialiter. Alioquin nimis fuissent omissipreceptis: quare etc.

¶ Dices igitur quod cum lex ori ginalis iusticie non esset altior nec perfectior simpliciter quam lex caritatis et gratie quod potuit secun pati vel niale peccatum et non oportuit quod peccatum primum hominis esset mortale.

¶ Dico tamen quod de facto primum peccatum homins fuit mortale. Quod probatur.

¶ Primo quia per ipsum fuit spoliatus originali iusticia

¶ Secundo quia per ipsum fuit perpetuo priuatus vt sione et fruitione diuina quantum erat ex parte sui.

¶ Tertio quia propter peccatum hominis expiandum oportuit mori innocentem christum.

¶ Quarto quia in primo peccato fecit contra diuinum preceptum vel saltem in peccato concomitante cuius primum fuit causa puta contra preceptum de non edendo de fructu ligni scientie boni et mali: quare etc.

¶ Ad primum aliorum dico quod dato quod vires superiores primo fuissent deordinate non tamen quelibet deordinatio a deo vel circa deum est peccatum mortale sicut patet de motu surreptiuo infidelitatis et consimilibus: quare etc. Solum enim deordinatio contra preceptum est peccatum mortale si sit deliberatiua.

¶ Ad secundum patet per idem quod non quecumque deordinatio circa finem est peccatum mortale et dato quod sit non oportuit ipsum deordinari primo circa finem: sed potuit circa illud quod est ad finem deordinari primo: ideo etc.

¶ Ad tertium cum dicitur de temptatione hostis quod est quedam temptatio hostis ab hoste et per seipsum et ista temptatione peccauit Eua et mortaliter peccauit. Non tamen oportuit ipsam peccare mortaliter: sed potuit non consentire vel surreptiue tantum consentire et non pecccasset mortaliter dato quod temptatio illa non sit nec esse possit nisi ad mortale secundum intentionem temptantis. Alia est temptatio hoc stis per alium: et sic fuit temptatus Adam mediante muliere et licet ista temptatio fuerit ad mortale tamen aliter potuit venialiter peccare sicut dictum est supra nec oportuit ipsum sic temptari primo. hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum videndum est primo quod fuit primum peccati Ade. Secundo an fuerit grauius peccato Eue. Tertio an fuerit grauissimum.

¶ Quantum ad primum dicit vnus doctor quod primum peccatum Ade fuit peccatum commissionis non autem omissionis. Peccatum autacommissionis potest consistere in duplici actu voluntatis scilicet vel in velle vel in nolle. Modo dicit quod primum peccatum consistere non potest in nolle. Non enim habet aliquis actum nolendi nisi quia prius habeactum volendi de opposito. Unde aliquis non potest nolle aliquid nisi quia primo vult oppositum eius Primus ergo actus peccandi Ade non fuit in nolle: sed in velle.

¶ Uelle autem est duplex sicut amor. Unum est amicitie quo diligitur aliquid in se et propter se. Aliud est quo diligitur aliquid propter alterum vel alteri: et est amor concupiscentie et primus actus scilicet amicitie est maior vel perfectior seu intensior secundo secundum Aristotelem primo posteriorum. Nam propter vnumquodque tale et illud magis. Modo dicit iste doctor quod licet in angelo probabile sit dicere quod primum peccatum suum fuerit inordinatus amor sui et amor amicitie nimis quia primo intelligebat seipsum vel saltem non posterius aliis tamen in homine potest dici in Adam scilicet qui non primo cognoscebat seipsum quod primum peccatum suum non fuit inordinatus amor sui: sed magis alicuius alterius. Puta mulieris sue quam diligebat amore concupiscentie sibiipsi ad societatem et solacium et ita primum peccatum Ade fuit inordinatus amor concupiscentie vxoris sue non concupiscentie canalis et immundicie: sed societatis et solacii. Putauit enim eam offendere et turbari nisi de pomo cum ipsa comedisset et ita consequenter ad amorem inord natum sue vxoris tanquam ad primum peccatum sequutum est peccatum aliud inobedientie ad preceptum diuinum per esum ligni vetiti. Unde inobedientia non fuit primum peccatum Ade: sed inordinatus amor concupiscentie vxoris sue. Hec videtur fuisse intentio Augustini. 12. super Genesim vbi dicit quod Adam peccauit ex quadam familiari et nimia condescensione a vxorem suam et amicitia mala ad creaturam qua frequenter deus offenditur ne creatura offendatur.

¶ In isto modo dicendi sunt aliqua dubia.

¶ Primo quantum ad hoc quod dicitur quod primus actus peccandi non potest consistere in nolle sicut dixerat supra iste doctor de peccato primi angeli licet hic non dicat non video hoc esse verum. Non enim video quare voluntas non possit poni aliquid omittere sicut committere. Unde sicut dicetur infra Puto quod peccatum omissionis esse potest sine omn peccato commissionis.

¶ Secundo quia in potestate voluntatis est velle et ita committere vel omittere eque primo sicut et velle et non velle eque primo: quare etc.

¶ Postea contra illud quod ipse dicit hic quod primum peccatum hominis non potuit esse in actu nolendi positiuo. Dico quod immo. Potuit enim primo nolle aliquid vel detestari aliquid quo quid nolle peccasset commitsiue nec video: quare non. Si enim non posset aliquis molle inordinate nisi prius volendo inordinate oporteret quod omne peccatum actuale precedens in actu volendi quod non videtur verum. Etiam quia in potestate voluntatis est velle vel nolle aliquid: et ita nolle sicut velle: igitur sicut primo potest velle ita et nolle et econuerso. Unde suum motiuum non valet.

¶ Dices quod nolle non est nisi mali. Nolle autem malum non est malum nec peccatum et ita homo non potuit pecca re in actu nollendi. Dico quod nolle potest esse boni sicut et odire. Unde planum est quod damnati odiunt deum et est grauissimum peccatum odium dei et qua ratione aliquis potest velle oppositum eius quod est iudicatum bonum et est malum pari ratione dico quod potest nolle vel odire bonum

¶ Quantum ad conclusionem conuenio cum ipso quod homo sic peccauit primo peccato commissionis sicut ipse dicit et quantum ad hoc nichil dico contra eum.

¶ De secundo membro diciidem doctor et bene sicut et Magister quod simplicite loquendo primum peccatum Ade fuit minus grauequam primum peccatum Eue. Nam primum peccatum Eufuit appetitus divine equalitatis quam pretendit si bi dyabolus in temptando: et ideo fuit seducta: quia appetiuit simpliciter aliquid impossibile sibi ac si fuisset possibile. Non quod reputaret hoc possibile: sed quia hoc appetiuit quasi prius fuisset seducta et putasset hoc possibile quod tamen non putauit: quia tunc error qui est pena precessisset culpam quod est falsum.

¶ Primum vero peccatum viri fuit inordinatus amor concupiscentie sue vxoris vel mulieris vt dictum est supra et hoc peccatum simpliciter loquendo non fuit tantum nec ita graue sicut illud vt patet. Uide de hoc. 14. de cica. II. propter quod etiam dicit Apostolus ad Thyme teum. 2. quod mulier seducta est: non autem vir ipse est seductus. Peccauit ergo grauius Eua quam Adam quia Eua primo peccauit appetendo diuinam equalitatem saltem interpretatiue peccando peccato superbie appetendo propriam celsitudinem non autem Adam. Tamen videtur dicere Hieronymus super illud. praes. Que non rapui tunc exsoluebam quod Adam et Eua voluerunt rapere diuinam equalitatem: et ideo amiserunt felicitatem. Quicquid dicatur hic. Augustinus tamen. 13. de ci. c. 13. videtur dicere quod peccatum eorum fuit superbia vel nimia placentia sui et ita inordinatus amor sui. Et istud potest exponi quod ambo aliquo modo appetierunt: sed Eua grauius et magis directe appeterdo propriam celsitudinem vel forte etiam ita directe sicut potest fieri diuinam equalitatem. Adam autem minus directe et magis interpretatiue peccando peccato minori quam sit alterum predictorum. quia peccato nimii amoris concupiscentie respectu muleris.

¶ Tamen licet peccatum Ade simpliciter et in se non fuerit ita graue aliquo modo: tamen secundum quid fuit grauius. Primo quia Adam non habuit tantum impulsiuum temptationis sicut Eua que fuit immediate tenptata ab hoste. Secundo quia Adam debuit esse stibilior et firmior sicut vir est in apice discretionis plusquam mulier. Tertio quia per peccatum Ade fuit infectum totum genus humanum et priuatum originali iusticia. Nam ipsam acceperat pro tota posteritate sua sicut perfectior et dignior: non autem ipsa Eua. Unde et i Adam stetisset et Eua peccasset genus humanum infecrum non fuisset: ergo etc. scilicet an peccatum

¶ De tertio menbro Adefuit grauisimum. Dico quod grauitas peccati vno modo potest attendi vel penes speciem peccati in se secundum quod vnum peccatum secundum speciem totam est grauius alio. Sicut adulterium est grauius simplici fornicatione vel potest attendi secundum modos et conditiones peccati quantumcumque non variantes speciem. Sunt enim multe circumstantie quae speciem peccati non mutant: tamen peccatum aggrauant si cut est pctantum furari centum libras maius quam vnum dena rium.

¶ Primo modo loquendo de grauitate pctin. Dico quod pectantum Ade non fuit grauissimum: sed multagrauiora fiunt modo et pctantum Eue primum fuit simplititer grauius quam peccatum primum Ade et multa alia fiunt grauiora simpliciter modo quam fuerit illud. Similiter etiam si loquamur de peccato secundo quod fuit comedere de ligno vetito et inobedientia seu transgressio precepti patet quod non fuit grauissimum in se. Nam actus ille non erat illicitus nec malus de se puta comedere de illo ligno vetito sed tantum erat malum quia prohibitum. Unde et bene poterat sieri: sed mul ti sunt actus peccatorum que fiunt qui sunt de se mali nec possunt bene fieri: sed semper fiunt damnabiliter sicut odium dei vel blasphemia et omnes actus contra legem nature quorum opposita cadunt sub preceptis vel ipsamet sub prohibitionibus que etiam mala essent si non essent prohibita. Et patet per Aristotelem tertio ethicorum quod sunt quedam de se mala et malicie conuoluta que non possunt bene fieri. Et Augustinus dicit hoc idem contra mendacium et talia pctam sunt grauiora quare etc.

¶ Sed loquendo de grauitate ex modo peccandi vel circumstantia sicut superius dicebatur peccatum Ade fuit grauissimum et propter grauitatem persone et propter facilitatem vitandi si voluisset et propter casum nature humane qui inde processit nec hoc arguit maiorem grauitatem peccati in se: quia si minori peccato peccasset nichilominus genus humanum corruisset et grauius forte si pctantum fuit grauius sicut potuisset fuisse vel esse nec ista fuit grauissima pena nisi extensiue non intensiue sicut exheredatio alicuius non est grauissima pena que sibi posset infligi: licet extendat se ad totam posteritatem suam. Hec deu secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium artitulum. And scilicet pectantum primorum parentum fuit ex ignoram tia.

¶ Dicit vnus doctor quod ignorantia contingit in peccante tripliciter. Uno modo est ignorantia aliquand ante peccatum et sic est causa aliquo modo peccati et dispositio ad ipsum et precedit pctantum sic quod frequenter peccans non peccaret si sciret et nisi ignoraret. Secundo modo ignorantia concomitatur petantum: licet aliquando non precedat sicut dicimus quod omnis peccans est ignorans. Nam ex malicia voluntatis peruertitur rectum iudicium practicum rationis. Unde et qualis est vnusquisque talis finis sibi videtur secundum communiter loquentes. Tertio potest sequi ignorantia pctantum ipsum quasi pena eius.

¶ Item ignorantia potest accipidupliciter. Uno modo pro nescientia simplici. Alio modo pro noticia erronea vel opinione et talis ignorantia dicitur error. Ignorantia etiam potest esse vel facti in se vel quantum ad aliquas eius circumstantias vel aliquam.

¶ Modo ad propositum dicit quod peccatum primorum parentum non fuit ex ignorantia que esset error praecedens peccatum: quia secundum Augustinum. 3. de libero arbitrio error est pena damnati hominis. Approbare enim falsa pro veris et reprobare vera pro falsis est pena hominis pro peccato. Sed ante peccatum non fuit pena: ergo etc. Et hoc est verum tam de ignoran tia facti quam circumstantiarum: quia in aliquo ante pectantum non errauir et sciuit esse contra preceptum diuinum comedere de ligno vetito nec estimauit aliquod bonum perse prouenire. Ita quod si fuit in eis aliquis error vel com comitabatur vel sequebatur primum peccatum.

¶ Dealia autem ignorantia nichil dicit sed puto etiam quod nec peccauerunt ex aliqua nescientia per se: sed ex electione peccauerunt.

¶ Tamen contra primumdictum ipse instat: quia si Ade vel voluntati sue presentabatur per intellectum bonum simpliciter tunc in eligendo non peccauit. Si bonum apparens et non existens tunc erra uit: ergo vel non peccauit.

¶ Ad hoc autem respondet quod simpliciter bonum offerebatur et presentabatur voluntati Ade per intellectum. Puta diligere vxorem suam moderate et rationabiliter tamen non voluit nec est ysus sicut apprehendit. Sciuit enim melius esse deo placere quam vxori: et tamen vno reiecto elegit aliud scilicet placere vxori et non ex errore.

¶ Unde breuiter prius peccauit quam errauit. Et hoc probat: quia si ante peccatum errauit: igitur malum apparuit bonum: et tunc aut ex se apparuit: et tunc circa principium potuit esse enror quod est falsum. Aut ex aliquo alio deductum et hoc per sillogismum peccantem in materia vel per peccantem in forma. Si per peccantem in forma videtur quod talis sil logismus non necessario conclusisset ei. Putatur enim quod habebat scientiam elenchorum et soluendi argumenta peccausatia in forma. Aut per sillogismum peccantem in materia: et tunc de propositione illa falsa queritur quia autex se apparet vera: et sic neminem fallit sicut nec primum principium quod ex se apparet verum vel circa primum principium potest esse error. Aut ex alio apparet falsa: et tunc per sillogismum peccantem in materia vel in forma sicut prius: et sequitur processus in infinitum vel est deuenire ad aliquid quod de se apparet falsum et neminem fallit: quare etc Quantum ad primum principale dico quod a statu summe rectitudinis potest aliquis cadere per peccatum veniale aliqualiter licet non totaliter et vniuersaliter. Sed dico quod primus homo a statu innocentie non cecidisset per peccatum veniale: nec perdidisset originalem iusticiam. Non enim erat ori ginalis iusticia ita summa rectitudo quin bene conpateretur secum peccatum veniale sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum dieo quod peccatum ex certascientia et electione potest aliquando esse veniale: sicut ex certa scientia et electione dicere verbum io cosum etiam mendacium et sic de talibus.

¶ Ad tertium dico quod peccatum veniale non corrumpisset ori ginalem iusticiam in Adam. Quando dicis: ergo stante originali iusticia et statu innocentie non potuit esse debitor pene concedo de pena correspondente mortali. Uel dic quod non sequitur. Nam aliter potuisset satisfecisse pro peccato veniali eliciendo intensiorem actum caritatis. Sic enim possunt deleri venialia: et ita non fuisset debitor alicuius pene: nisi pro tanto quia fuisset debitor intensioris actus caritatis qui proprie non est dicendus pena nec penalis cum sit summe liber et voluntarius.

¶ Ad quartum iam responsum est supra quomodo sequela pene ad posteros non arguit maiorem per se grauitatem peccati Ade: sed bene arguit quod Adam acceperat originalem iusticiam pro tota posteritate etc.