Quaestio 2

¶ Questio secunda prologalis huius primi scientiarum.

SEcundo quaero utrum necessarium fuerit homin pro statu isto aliquam doctrinam supernaturale reuelari ad quam non potuit attingere virtute luminis naturalis.

¶ Uidetur quod non primo sic. Potentiaquae A habet aliquod commune pro obiecto naturaliter adequato praet naturaliter per actum suum imperare quodlibet contentum subillo sicut visus in quantitatibus colorem. Et probatur quia alias illud non esset adequatum in tota communitate sua sed potius aliquid minus commune sed intellectus habet ens proobiecto sibi naturaliter adequato secundum Auicen. primo metha sue sic dicentem quod ens et res prima impressione imprimuntur in intellectum nec declaratur ex aliis deu autem etiam sub propria ratioue persone continetur sub integro etc.

¶ Secundo sic. Sensus non indiget aliqua noticia supernaturali ad finem consequendum. et go nec intellectus. Probatio consequentie quia intellectus est multo perfectior quam sensus. Natura autem non deficit in necessariis multofortius in perfectis quam in imperfectis. ergo etc.

¶ Tertio sic. Si aliqua talis doctrina necessitatur hoc est propter improportionem potentie ad obiectum vt sit cognoscibile s potentia qua non potest in ipsum vt potentia est in puris naturalibus vt videtur: ergo oportet potentiam per aliquid proportionari et illud autem erit naturale et tunc noproportionaliter aut supernaturale et per consequens ad ipsum oportet potentiam proportionari et hoc vel per aliquid naturale et sic standum in primo vel per aliquid supernaturale et sic processus in infinitum. quare etc. secunde ad Thimo. 3. Ominis scriptu¬

¶ Contra ra diuinitus inspirata vtilis est ad docendum etc. Et Aug. xi. de ciui. dei cap. secundo. Scripture catholice fidem haemus ex rebus quas ignorare omnino non expedit. ergo necessarium est hoc habere talem doctrinam reuelatam supernaturaliter. declarabo quedam ad intelle

¶ Hic primo ctum questionis.

¶ Secundo ponam positionem philosophorum de questione.

¶ Ter tio arguam contra eos ponendo aliam positionem / et mouebo instantias.

¶ Quarto respondebo ad que stiones eorum.

¶ Quinto ad rationes principales n Notandum est primo quod

¶ Circa primu non accipit hic necessarium pro eo quod est impossibile aliter se habere quod est necessarium ex causa formali nec accipitur necessarium pro violento quod accipitur ex sua causa efficiente sed accipitur necessarium ex suppositione quod est necessarium ex fine praesupposito sicut volenti transfretare nocessaria est nauis vt volenti equitare necessarius est equus. Sic etiam queritur hic An homini pro statu vie ad suum finem consequendum sit necessaria talis doctrina.

¶ Secundo notandum quod questio est de statuvie qui nunc est qui est status nature lapse et non quaerit de statu innocentie et nature. institute.

¶ Tertio est intelligendum quod passiuum et receptiuum potest ad duocompari / scilicet ad actum quem recipit vel ad agens a quo recipit. Primo modo in ipso et naturaliter vel violen ter vel neutrum. Nam si forma sit talis quod ad ipsam natura inclinetur dicitur potentia et perfectio naturalis Si sit talis quod sit contra inclinationem naturalem. de citur violentari tale et violentum est hic si sit talis quoi nec secundum inclinationem naturalem nec equa dicitur adipsam in subiecto potentia neutra. Exemplum deus primo dicimus quod graue naturaliter mouetur deorsum et leue sursum. De secundo dicimus quod graue violenter sursum et leue deorsum. Exemplum de tertioSi esset vnum corpus nec leue nec graue et indifferens ex se ad vtrumque motum diceremus quod mouetur secundum ptentiam neutram et angelus etiam cum mouetur sursum vel deotsum. Si autem passum comparetur ad agens a quo recipit in hac comparatione est naturalis et super naturalis comperando enim receptum ad agens est naturalis quando recipit ab agente quod est natum im primere tanlem formam tali passo vel receptiuo naturaliter secundum cursum causarum secundarum supposita generali influentia sicut lignum naturaliter recipit calo¬ rem ab igne. Tunc aliquando est supernaturalis quando passum recipit formam a tali agente quod non est natura liter impressiuum talis forme nec cum causis secundis attingentibus ad talem formam per se sed cum speciali influentia sicut dicimus quod deus infundit supernaturaliter caritatem sic ergo naturale prout distinguitur contra violentum et ipsum violentum et neutrum accipiuntur per comparationem passi vel receptiui ad formam: sed supernaturale et naturale: vt distinguitur contra ipsum accipiuntur per comparationem passi ad agens.

¶ Nota hic quod forma aliqua dupliciter potest dici supernaturalis. Uno modo in se sicut caritas et huius forme qua non passesnt haberi nisper creationem et per consequens non nisi a solo deo per voluntatem suam non cooperante agente creato.

¶ Alio modo quantum ad modum habendi ipsam quia videlicet licet possit haberi mediante agente naturali vel ab agente naturali habetur tamen a solo deo infundente immediate sicut geometria eadem que posset haberi per studium posset a deo infundi et talis forma in se est naturalis licet quantum ad modum habendiposset esse supernaturalis vel potius possit supernaturaliter haberi Et de forma supernaturali isto modo secundo / verum est quod exemplo praecise est supernaturalis hapenti quia immediate habetur ab agente supernaturali. Primo autem modo forma supernaturalis est ex hoc non solum: sed ex hoc etiam quod non potest haberi nisi ab agente supernaturali et non nisi per creationem vnde ad primum modum supernaturalis sequitur secundus: sed non econuersosicut patet.

¶ Et est aduertendum hic propteraliquas instantias que possent fieri quod quando dicitur violentum et neutrum accipi per comparationem passi ad formam non intelligitur hoc praecise excludendo agens quia forma non imprimeretur nisi ab agente. Unde et Aristo. 3. Ethicorum ben coassumpsit agens in descriptione violenti. Uiolentum est cuius principium est ab extra: sed hoc dicitur specialiter quia illud quo distinguuntur naturale et violentum et neutrum non est agens ita quod ista requirunt distincta agentia vt patet: sed forme sunt quibus distinguntur vnde impossibile est eandem formam esse naturalem et viclentam et neutram alicuipasso eidem.

¶ Similiter quando dicitur naturale et supernaturale accipitur per comparationem ad agens non est hoc intelligendum praecise quin aliquo modo accipiantur per comparationem ad formam non vt informantem vel receptam. sed vt causatam a tali vel tali agente. Sed intelligendum est hoc distinctiue quia naturali et supernaturalis vel naturale et supernaturale requirunt necessario agentia praecisa esse distincta et diuersa ita quod numquam formam aliquam supernaturaliter agens secundum vel causa secunda nec vnquam naturaliter agit causa prima quando est precisa et immediate causa praecipue. Non autem naturalis et supernaturalis semper arguunt distinctas formas immoeadem forma potest naturaliter et supernaturaliter causari sicut idem calor in ligno ab igne naturaliter et ideo immediate supernaturaliter.

¶ Est ergo quaestio ista vtrnecessarium sit homini pro statu isto quem experimur ad consequendum finem suum habere aliquam doctrinam reuelatam ad quam non possit tota species humana ex naturalibus attingere sed solum aliquo superiori reuelante puta deo Et hec de primo. dico: quod opinio philoso¬

¶ De secundo phor fuit quod non. phhoiopnem negant gratiam et extollunt naturam: vnde dicerent phiquod noticiam sibi necessariam homo posset acquirere ex causis naturalibus hoc probatur primo: quia sicut dicitur tertio de anima. Intellectus agens est quo est omnia facere sicut possibilis est quo est omnia fieri in esse intellectio. Ex hoc sic habens ex suis naturalibus actiuum et passiuum quibus fit omnis intellectio et quiabus fiunt omnia in esse intellectiuo potest ex suis natura libus in omnem intellectionem et noticiam sibi necessariam quia ex pluribus non dependet intellectio vt effectut sicut a per se causis et essentialiter nisi ex actiuo et pas siuo sufficienter approximatis et non impeditis: que quidem sic disposita agunt necessario: si actiuum sit noliberum cuiusmodi est intellectus agens: sed ho ex suis naturalibus habet predicta principia. ergo etc.

¶ Secundo sic quasi confirmando omni potentie passiue natural torrespondet aliqua potentia actiua naturalis alioquiti esset frustra vt videtur quia non posset reduci ad actum sed intellectus possibilis est in potentia passiua naturali ad omnem intellectionem et ad omnia in esse intelligibili: quia secundum Commentatorem. 3o. de anima. Aristo. adinuenit nouum genus materie quod est intellectus possibilis materia in genere intelligibilium. ergo etc. Igiu ex causis nanalibus potest ho in omnem noticiam sibi necessariam.

¶ Tertio sic. 6. methaph. diuiditur speculatiua scientia in phisicammathematicam et methaphisicam: et dicitur ibquod non est alia possibilis quia iste considerant de omni este et modo entis. ergo non est aliqua necessaria praeter istas nisi tractaret de aliquo quod nec esset ens nec pars entis nec modus entis: sicut etiam non est necessaria aliqua alia practica actiua vel factiua praeter acquisitas vel acquiribiles naturaliter vt videtur.

¶ Quarto sic homo ex puris naturalibus potest intelligere prima principia vertualiter continentia omnes conclusiones et per consequens omnes conclusiones. ergo non est aliqua alia doctrina homini necessaria consequentia patet. Probatio antetis quia potest naturaliter intelligere terminos conissimos exquibus conficiuntur principia sicut ens et similia principia autem cognoscimus inquantum terminos vt dicitur primo posteriorum. ergo etc.

¶ Quinto sic. ho ex puris naturalibus potest cognoscere quecumque sibi necessaria de quibuscumque entibus. ergo non est necessaria talis doctrina. consequentia patet / probatio anetetis. Quorumcunque necessariorum homo potest naturaliter cognoscere teminos et complexiones siue ipsa necessaria: quia necessaria: illa autem sunt immediata et sic cognoscuntur cognitis termins. Aut sunt mediata et cum extrema cognoscantur potest et medium cognosci et componi cum extrenis et sic deuenitur necessario ad immediata cognita exterminis per quae poterunt cognosci alia immediata. Sed quorumcunque necessariorum intelligibilium etiam per fidem secundum te quai ponis quod potest ho terminos nanliter cognoscere / quod patet quia eundem conceptum de terminis habet infidelis disputans cum fideli de quocumque termino alias nunquam disputarent ad rem: sed solum ad nomen. ergo etc. Hec deu secundo principalidicitur quod positio catholico

¶ De tertio rum est contraria quae cognoscundefectum nature et perfectum gratie. Ad arguendum contra ploons probant primo quod aliquis sit finis homins non attingibilis per naturam vel cognoscibilis distincte puta cognitio substantiarum superatarum et praecipie prine si cut est in se ipsa et perfecte non solum ex effectibus sicut cognoscimus in via. Cognitio autem illa finalis et beatifica est intuitiua. Et duo ex hoc deducunt quod de isto fine et eius obiecto necessaria est homini aliqua dectrina reuelata. Primum probant aliqui probabiliter. Primo sic magis per sua siue quasi demonstratione potentia quae habet aliquod commune pro per se obiecto primo proprio et adequato habet vel habere potest / quodlibet contentum sub illo per se obiecto suo ista est declarata supra. Sed intellectus homins habet ens pro tali obiecto secundum Autcennam. ergo etc. Sed deus sub propria ratione continetur sub ente et per creaturas non possumus ipsum sic perfecte cognoscere quia creature sunt effectus equocus non ade quantes causam suam. ergo alia cognitio perfecta est nobis possibilis.

¶ Secundo sic. Naturale desiderium homins est ad cognitionem cause in seipsa qui est illa quam cognitionper effectum non cognosceret eam per se vt est in seipsa sed ex naturali lumine vel habitu non possumus causam primam nisi per effectus cognoscere nec alium modum experimur. ergo alia est nobis possibilis.

¶ Tertio sic Phuns dicit I phisicorum et. 2. methaphi. quod ad cognoscendum effectum oportet omnes causas cognoscere alias nihil valeret reductio sua in secundo methaphisice. per quem destruit processum in infinitum in causis formalibus per hoc quod nihil contingeretscientiae quia non possent infinite cau se sciri orm. ergo primam causam sciri perfecte possimus scire perfecte. sed hoc non potest sciri per effectus vt dictum est supra

¶ Quarto sic de deo non habemus aliquam noticiam distinctam: sed nostra cognitio omnis de eo est indistinctam quia ex creaturis. Si enim creature possent facere distinctam noticiam et propriam de eo posset quietare et btificare intellectum quod falsum est. Sed eius est possibilis noticia indistincta et etiam distincta eiusdem est possibilis eidem vt videtur: non enim aliquid videtur repugnare nec exparte obiecti nec ex parte potentie. ergo etc.

¶ Quinto sic ex effectibus et creaturis non habemus de deo nisi noti ciam obscuram et in enigmate: sed de deo possimus habere noticiam claram quia hoc attribunitur sensu de suo obiecto. ergo etc.

¶ Iste rationes sunt probabiles sed an sint de monstratiue dimitto / tamen non videtur mihi quod demonstrent. hoc igitur probato sibi quod finis hominis quo sit not cia clara et perfecta prine substantie separate in seipsa est quantum ad sua propa. Probatur postea quod homin pro statu isto ad istum finem adipiscendum sit necessaria noticia et doctrina aliqua supernamliter habita ad quam species humana non potest primo ex suis nanlibus attingere.

¶ Primo sic Omni agenti per cognitionem necessaria est distincta cognitio sui finis probatur statim quia cum tale agens est per se a gens et omne per se agens agit propter finem siue appetit finen debet ho prostatu isto non potest ex puris nanlibus scire suum finem distincte quod patet. Tum quia ipse sequens nanlem rationem autponit felicitatem in cognitione subsatnrum separatarum acquisita sicut videtur ponere I et 19. Ethic. Aut si non asseruit istam esse supremam non possibilem tamen aliam non inuestigauit ex suis nanlibus vt patet nec aliam concludit ita quod soli rationi naturali innitendo vel errabitur circa finem in particulan vel intellectus dubius remanebit. Unde. Ios. Ethi. dubitando dixit. Si quod est deorum donum rationabile est vtique ponere felicitatem esse. Tum quia nullius substantie finis cogroscua nobis in hoc statu nisi ex actibus eius nobis manifesti ex quibus ostenditur quod talis finis tali nature conueniat sicut t vbi grauis cogroscitur per hoc quod descendit deorsum modem nullum actum exprimitur hic. Unde certitudinaliter et distinctepossumus cogscere finem homins praedictum esse conuenientem sibisaltem aliqua conditiones finis propter quas est feruentius et amplius appetendum puta perpetuitas et perfectio eius quod perficiat septum hominem quod habeatur a toto coniuncto et non solum ab ata hois separata et siles non possumus ratione nanli conuincere. ergo etc. Pro prima confirmatione minor est August. 18. de ciuidei. ca. 19. Pilosi inquit nescientes ad quem finem ista referenda essent inter falsa qui locuti sunt vni videtur potuerunt ergo necenia est homin aliqua doctrimna supernaml qua instruatur de fine super quo et de qua obiecto illius sicut de fine eius.

¶ Tu forte dices quod ista ratio parum valet: quia homo potest cognoscere naturam suam ex puris naturalibus quia non est sibi improportionata. ergo et per se finem eius puta finem suum sicut ex effectu cognoscitur causa a poste riori et patet hoc in natura inferiori quod ipsa cognitacognoscitur finis eius et ita non solum ex actibus suis potest homo cognoscere finem suum: sed ex natura sua intrinseca.

¶ Tum quia dicit August. de predest natione sanctorum quod posse habere fidem et caritate nunc est hominis. ergo potest cognosci finis supernaturalis ad quem ista disponunt cognita natura homins

¶ Tum quia homo naturaliter appetit finem illum quem dicis. ergo ex ordinatione naturali quam habet ad ipsum potest eum sufficienter cognoscere.

¶ Tum quia naturaliter est cognoscibile ens esse primum obiectum intellectus: quia hoc posuit Auicenna etiam potentia notura est naturaliter. ergo obiectum: mens enim natura liter nouit se secundum August. de trini. ergo cognoscibile est intellectum esse beatificabilem in perfecta operatione circa optimum obiectum contentum sub ente: sed hec est visio dei et etiam quodlibet contentum sub ente sicu patet de colore et contento respectu visus. ergo etc.

¶ Ad primum diceretur quod natura nostra non est nobis naturaliter cognoscibilis vt est ordinata ad finem illum supernaturalem sub ista ratione propria et distincta sed solum sub aliqua ratione communi et indistincta abstractibili a sensibus nec per consequens vt est capax fidei vel caritatis vel gratie vel glorie et talinm perfectionum supernaturalium: nec per consequens inquantum quodlibet sub ente contentum sub propria ratione eius potest esse ob iectum eius nec etiam vt appetit naturaliter talem finem: non enim cognoscitur a nobis pro statu isto natura. ex sensibus et actibus quos experimur que numquae possunt in hoc. ideo per idem soluendum est ad omnia ista. Quod autem dicitur primo quod natura hominis non est sibi improportionata secundum istam rationem et quantum ad illasupernamlia cognoscenda de ipsa. Diceretur quod immo in ration obiecti cognoscibil diceretur quod verum est simpliciter et abso lute loquendo sed quantum ad modum cognoscendiquem habemus.

¶ Ad secundum de Augustino dicere tur quod licet illa potentia habendi perfectiones supernaturales sit nature homins tamen non secundum communem rationem que possit haberi ex sensibus secundum modum nostrum cognoscendi quem hemus pro statu isto: sed secundum rationem quam non possumus cognoscere ex sensibus: vnde licet sit nature homins non tamen cognoscibilis naturaliter sicut nec secundum multos: licet incorruptibilitas sit naturalis anima hominis sicut tenemus per fidem non est cognoscibilis per rationem naturalem.

¶ Ad aliud diceretur quod deus est naturalis finis homins: sed diceretur quod non naturaliadipiscendus sed supernaturaliter ita quod quodlibet desi derium naturale homins licet forte: vnde et multi istum finem vel non appetunt vel si appetunt diceretur quod non esgo notum quod hoc sit naturali appetitu sed appetitu se quente instructionem fidei ideo non valet.

¶ Ad quartum dico quod non est naturaliter cognoscibile ens secudum totam latitudinem et quodlibet contentum sub eo secundum prosgiam rationem et distinctam esse obiecti naturaliter adequatumintellectui nec mens secundum istam rationem est sibi naturaliter nota nec cogit dictum Auicenne: quia diceretur quod hoc non dixit ex ratione naturali: sed ibi immiscuit aliquid de secta machometi: et consonum dictis suis alibi posuit enim tertio Metaphi. sue animam separatam cognoscere esse substantiam innaturalem inse et ideo habuit ponere consequenter quod ens est obiectum igitur. Sed diceretur quod hoc non habuit ex naturalirtione non habetur quod primum obiectum intellectus. nostriexcedat quiditatem materialem sicut videtur ponere in. 3 de anima licet secundum rei veritatem excedat sicut dicetur infra. arguunt sic principalii. Omni¬

¶ Secundo agenti propter finem necessaria est cognitio qualiter finis acquiratur: et omnium quae sunt ad finem necessaria et quod omnia illa sufficiant. Si enim non cognoscent certitudinaliter qualiter finis acquiratur potest errare circa modum acquirendi. Similiter si nesciret omnia necessaria ad ipsum potest deficere a finepropter defectum vnius. Similiter si nesciret quod illa sufficiunt: sed dubitaret vel vacillaret non posset efficaciter prosequi intentum. Sed hec tria non potest viator naturali ratione cognoscere circa finem suum non primum: quia beatitudo confertur vel acquiritur pro meritis que deus liberaliter et contingenter acceptat ad tale premium consequendum et per consequens ista acceptio cum sit libera et contingens non est determinate scibilis ex naturalibus: et hoc patet quia in hoc etiam errabant philosophi qui ponebant quod deus necessario agit quicquid immediate agit. Etiam alia duo non sunt naturaliter nota: quia non potest sciri naturaliter quod deus determinat vel que ad illud primum consequendum sicut nec ad ceptio voluntatis diuine habita: hec ratio ergo necessaria est homini alia noticia supernaturaliter habitahec ratio confirmatur per August. 11 de ciui. dei. casecundo. Quid inquit prodest nosse quo eundem sit si ignoratur via qua eundom sit. Et in hoc errabant p hilosophi qui et se aliqua vera de vertutibus tradiderunt tamen falsa miscuunt secundum auctoritatem Augustini superius allegatam. Et patet de policia Aristo. quae alio rum policias probauit qua non est sine terrore et irrepre hensibilis: quia septimo politi. docet deos honorandos innuens ibi plures deos et ibidem dicit quod orbat non sunt nutriendi quae non sunt vera vt videtur.

¶ Contra hanc rationem instatur: quia ea quae sunt ad finem nature sunt media inter naturam et finem. ergo cum ex natura cognoscatur ad extremum puta finis poterunt etiam cognosci media sicut etiam in aliis ex connexione ad finem cognoscuntur media ad finem. ergo hic.

¶ Dicetur quod exnatura non cognoscitur a nobis talis finis nec ipsa natura vt sic a nobis cognoscitur sicut dicunt est. Et dato quod cognoscerentur ambo ista extrema namliter non tamen media illa quia non sunt necessaria ista media ex natura rei sed ex voluntate dei contingenter et libere acceptantis. ideo non valet.

¶ Tertio sic principaliter. 6. methaphi. dicitur quod cognitio subtatmrum separatarum est nobilissima quia circa nobilissimum genus entis et hoc est verum non se lum quantum ad communia que habet cum istis inferioribus sed multofortius quantum ad propria eorum quae sunt nobiliora quam illa quia per propria ab istis inferio: ibus igno bilibus. Sed ista propria non possumus cognoscere ex propriis naturalibus quia hoc esset praecipue per methaphisicam quae est suprema inter scientias namliter acquisitas. Hoc autem non est impossibile nec propter quid quia subiectum methaph. quod est ens non includit vertualiter ista propria vel proprias passiones seu quasi passiones seu eorum conceptum. Et propter hoc I methaphi. dicit Aristo. quod sapiens id est methaphisicus nouit omnia aliquo modo puta in velli non determinate et in particulari: sed vtrumque nec etiam quia ex effectibus. Tum quia effectus non adequant causas istas. Tum quia effectus vel adducunt in errore vel relinquunt intellectum dubium plus enim videretur ducere in oppositum huius veritatis quod deus sit trinus et vnus quam inpropositum quod etiam deus quicquid agit immediate necessario agat quam quod libere et contingentur vel salte adhuc non deducunt effectus sed relinquunt intellectum dubium. ergo oportet habere aliam noticiam de istis propriis quam noticiam naturalem: quia deus secundum rationem distinctam et propriam est obiectum finis humani quo puta visio nis beate Et ista ratio maxime concludit vel videtur concludere de noticia prime substantie separate in qua beatificatur homo.

¶ Sed forte dices quod non solum excreaturis et per effectus cognoscimus deum secundum rationes generales entis in quibus conuenit cum sensibilibus sed secundum propria eius puta quod est infinitus eternus purus actus summum bonum: et sic de aliis que non conueniunt creature sed sunt sibi propria.

¶ Diceretur ad hoc quod dato quod assumptum sit verum non tamen ex creati ris possumus ista cognoscere certitudinaliter et distincte. ita quod sufficiat ad consequendum finem immo cum multis erroribus et admixtionibus falsitatum sicut et philosophi cognouerunt. quare etc. hec ratio tertia confirmatur per August. xi. de ciui. dei cap. 2. quae inquit Remota sunt a sensibus nostris quaniam testimonio nostro scire non possumus aliorum testimonia requirimur Et hoc confirmat totam solutionem principalem questionis: quia enim iste complexiones de quibus est sermo nobis ex se sunt neutre saltem ille quae sunt circa hominem et ens ad finem nullus potest suo termi no credere de ipsis: sed oportet testimonium supernamle requirere alicuius superioris tota specie humana puta diuinum testimonium.

¶ Quarto potest argui sic Ratione naturali potest sciri quod deus secundum propriam et distinctam rationem suam est finis actuum humanorum sicut etiam quod est efficiens primum aliorum siue mediatum siue immediatum non curo: sed ratione etiam naturali hoc scitur quod actus humani melius ordinarentur: si finis eorum distincte et proprie cognosceretur quod non potest cognosci ex puris naturalibus ergo ratio naturalis etiam cognoscit se deficere et aliam noticiam sibnecessariam ad finem congrue consequendum.

¶ Quinto arguunt aliqui sic ho ordinatur ad aliquem finem ad quem est indispositus ex suis naturalibus. ergo indiget paulatiue disponi ad ipsum: sed per talem noticiam supernaturalem imperfectam tamen disponitur ergo est sibi necessaria. Si dicas quod agens perfectum cuiusmo di est deus potest formam inducere et facere totum in instanti sine tali dispositione necessaria in via dicunt quod verum est et ideo non vult quod absolute loquendo de potentia absoluta dei hoc sit necessarium quin deus posset beatificare sine tali dispoiotnne: sed de potentia ordinata et de lege communi secundum legen sue sapientio qua sic ordinauit hoc sciri vt conicaret homini adulto acti uitatem aliquam meritoriam in via respectu finis attingendi praedicta noticia supernaturalis est necessaria ex fine.

¶ Sexto arguitur sic ab aliis nullum agens vtens instrumento in agendo potest per illud instrumentum in aliquam actionem quae excedat natura illius instrumenti. Sed deus vtitur intellectu agente vt instrumento limitato ad sensibilia et fantasiabilia et noti ciam ex eis pro statu isto. ergo non potest intelloctus agens concurrere etiam nec instrumentum dei ad aliam noticiam sed ista non sufficit nec alia est naturalis quam illa inquam tum potest intellectus agens. ergo necessaria est aliqua supernaturalis noticia homin pro statu isto.

¶ Iste ratioes iudicio meo non sunt demonstratiue prout iacent: quia dens supponunt quasi vnum scilibet quod sit aliquis finis supernaturalis hominis ad cuius noticiam sufficientem non possunt attingere ex naturalibus et istud non est demonstratum sed per aliquas probabiles superius per suasum. Et ideo dico quod sunt rationes probabiles mixte ex fide nec concludunt euidenter sicut etiam nec rationes phloporum concludunt necessario vt apparebit in so uendo.

¶ Tamen quidam doctor dicit quod tres prime rationes si accipiantur et formentur de noticia vel cognitione fruitionis vel visionis diuine quod ipsa sit finis vel non sit sub distinctione contradictoriarum quod sunt rationes naturales et demonstratiue concludunt: necessarium est enim homin secundum eum scire an visio vel fruitio sit vel non sit: et quod hoc sit necessarium habetur ex naturali ratione. Sed quod hec pars determinate sit vera putaquod visio sit finis non habetur nisi ex fide: et ideo rationes hoc supponentes vel accipientes non sunt demonstratiue sicut dicit: sed ex creditis tantum apud fidelem: tamen dicunt propositum quia si intellectus maneret dubius de ista contradictione praedicta non posset homo prosequi finem suum quod est contra naturalem rationem. Etiam de quolibet alterum contradictoriorum est verum quod autem finis vel quod non sit finis non potest hoc ostendi ex naturalibus neutra enim pars determinata huius contradictionis habet rationem naturalem ipsam necessario concludentem.

¶ Diceret aliquis quod bene apparet ex ratione naturali istam propationem esse veram scilicet quod visio vel fruitio diuina est finis hominis vel non est finis sub distintione nec ad noticiam huius est noticia aliqua doctrina reuelata. Sed diceretur quod ex ratione naturali non potest haberi quod visio sit finis sicut ipse dicit quia adhoc naturalis non attingit et ita etiam ratione naturali non potest concludi aliqua noticia homini necessaria reuelata de isto fine nec etiam ratione naturali potest haberi quod non sit finis quia hoc est falsum. et ita nec ratione naturali potest haberi quod sit necessaria aliqua noticia qua cognoscatur non esse finis nec noticia qua cognoscatur non esse finis nec reuelata nec non reuelata et ita semper relinquitur: quia nulla est dominatio nec rationaturalis per quam possit probari esse necessaria hoc mini aliqua doctrina reuelata de suo fine consequendo et de isto dicto non curo modo. Utrum autem hoc sit verum per omnia discutiendo pretermitto¬

¶ Ulterius dicit iste doctor quod noticia potest dici supernaturalis dupliciter vel duobus modis. Uno modo quia licet posset imprimi ab agente naturali tamen solum modo ab agente primo immediate imprimitur isto modo geometria que potest ex naturalibus acquiri posset dici supernaturalis si a deo immediate imprimeretur: et isto modo ista noticia que ponitur necessaria preter phisicas disciplinas non est supernaturalis quia non est nata haberi ex naturalibus. Alio modo dicitur supernaturalis quia et solum habetur ex supernaturali agente et impossibile est eam acquirere ex puris naturalibus. et isto modo ponitur ista supernaturalis saltem quantum ad primariam sue reuelationem.

¶ Sed adhuc dicit tertio quod ista duplici de causa potest dici supernaturalis vna ratione: quia est a supernaturali agente et impossibile est eam esse ab alio. Secunda ratione quia a supernaturali agente vt supplante vicem obiecti supernaturalis quod est essentia diuina sal tem in aliqua virtualiter continente istam: et licet non in seipsa quia essentia diuina in ratione obiecti si esset presens intellectui causaret aliquam noticiam clarande seipsa eminenter vel perfectionabiliter seu virtualiter contiuentem istam quam nunc hemus reuelatam Sed videretur quod ista non sint vera nec quod isti tres modiin aliquo distinguantur quantum ad supernaturalitatem.

¶ Ex hoc enim precise vt videretur dicitur aliquid supernaturale vel supernaturaliter haberi: quia ab agente quod non est natum naturaliter ipsum imprimere vel causare non cooperante naturali agente siue ergo illud vel aliquid continens ipsum virtualiter possit ab alio imprimi siue non vt ab obiecto vel ab agente non diuersificat supernaturale ipsum in ratione dico supernatura lis ita quod forma tertii modi dicta ex eadem causa et ratione est supernaturalis vel supernaturaliter habita: tamen diceretur quod forma ex hoc est supernaturalis in se quia non nisi ab agente supernaturali habetur licet possit haberi sicut caritas vel huiusmodi: sed bene dicitur supernaturaliter habita: licet in se sit naturalis: quia tantum ab agente supernaturali habetur licet possit haberi naturaliter: quia cooperante agente naturali et sic aliquoo posset sustinere primum dictum doctoris.

¶ Item qualiter postea essentia diuina posse causare illam noticiam claram de seipsa eminenter vel virtualiter continentem istam perfectam reuelatam et ideo potest dici supernaturalis. Quero a tequomodo essentia in ratione obiecti intelligitur causare noticiam illam aut in ratione finis aut terminantis / aut in ratione efficientis. Si in ratione finis vel terminantis / videtur quod deus non possit supplere istam causalitatem quia tunc esset visio dei vel posset esse sine ratione finis vel obiecti terminantis quod est contra te alibi.

¶ Preterea deus non potest supplere per aliam rationem causalitatis cuiuscumque aliquam aliam causalitatem suam respectu alicuius effectus tunc enim potest facereeffectum et non haberet ad ipsum ratione finis vel terminantis quod est impossibile et per consequens non haberet rationem agentis quod enim causaret fine et agente causaret necessario finis enim est essentialiter prima causa. Si autem in ratione efficientis obiectum causat. Tund et illud quod supplet vicem obiecti supplet vicem agentis et coincidit ille modus cum supernaturali et agente.

¶ Item non potest dici quod essentia vt obiectum primum pro quanto obiecto quod est ipsa distinguitur quae voluntatem causet aliquid ad extra tunc essentialitere necessario causaret et non libere quia non ex voluntate quod est reducere opinione philoporum. ergo non potest dici quod deus suppleat vicem obiecti in ratione efficientis saltem de obiecto quod est essentia diuina quicquid sit de ob iectis creatis.

¶ Preterea non videtur quod ista imperfecta reuelata deberet dici supernaturalis quia virtualiter contenta in illa causa causata ab essentia in ratione obiecti quia tunc quod libet virtualiter vel eminenter contentum in aliquo supernaturaliter producto posset dici superna turale quod est falsum.

¶ Dico etiam vltra quod ista noticia naturalis est ipsi intellectum intellectui comparando intellectum ad ipsam et isto modo aliqua noticia est supernaturalis nec violenta nec neutra quia ad omnem noticiam huius intellectus inclinationem naturalem sicut materia ad omnem formam: sed est sibi supernaturalis in comparatione sui ad agens a quo recipit eam nec est inconueniens quod ex comparatione ad dinersa aliquod idem tiuersam denominationem sortiatur. Sic igitur catholice loquendo distinguendum est quod de lege communidiuine ordinationis necessaria est adultis pro statu isto aliqua noticia habitualis supernaturalis quecunque sit illa ad quem possit sequi actus directiuus ipsius infinem suum pro tpore et loco.

¶ Ex quo patet quod non est mul tum efficax instantia de adulto non baptimato nec ha¬ bente doctorem catholicum nec per consequenstalem noticiam quam non possit habere ex puris naturalibus et quantum ad habitum et quantum ad actum viuente tamen secundum dictamen recteroionis qui secundum aliquos saluaretur. Dico enim quod vel deus infunderet sibi fidem et caritatem sine baptismo et doctore aliquo instruente / quia hoc mereretur de congruo ex suis operibus naturalibus rectis vel mediante instructione aliquo disponente ipsum ad fidem ex auditu et per baptismum sicut fuit factum Cornelio sine fide et caritate et finaliter sine istis damnaretur ab aliqua in iusticia Tamen non est hoc tenendum sed primum quia deus omni pomini facienti quod in se est succurrit ad salutem licet possit non succurrere succurreret ergo sibi noticiam istam habitualem et doctrinam largiendo quocumque modo praedictorum. Hec de tertio principali. photorum dico ad primam

¶ Tunc ad rationes quod intelectus agens et possibilis non sunt sufficientes cause noticie superna turalis sed tantum illius quae potest colligi ex fantasmatibus et sensibus pro statu isto et adhuc pro quanto causatas actus se tenet ex parte anime non autem ex parte obiecti sed aliquo non se teneat ex parte obiecti et quia noticia talis nobis necessaria ex sensibus haberi non praest. ideo etc.

¶ Ad secundum dico quod maior est falsa: non enim omni potentie naturali passiue vel receptiue correspondet aliqua naturalis potentia actiua prout actiua naturalis. Dicit potentiam creatam nec etiam prout dicit potentiam actinam non liberam. Tu dicis tunc illa esset frustra dico quod non quia est dare aliquam potentiam actiuam per quam potest reduci ad actum et ita atque necessario quod creatura plus naturaliter possit pati quam possit agere. Creatura enim que est corpus recipit animam rationalem et tamen nulla creatura potest actiue attingere ad animam directe quia etiam est ab extrinseco vt videtur dicere Aristo. licet indirecte attingendo ad dispoitnnes. Tu dicis. nam non defficit innecessariis verum est in necessariis sibi possibilibus cu iusmodi sunt organa cuiuscumque potentie motiue orga nice quae nam dedisset stellis secundum Aristo. si dedisset eis talem potentiam motiuam organicam: sed bene in necessariis supernaturalibus nec est proprie deficere si non facit aliquod impossibile sibi sed vbi non facit aliquid quod erat sibipossibile nisi impediretur tunc dicitur deficere sicut in orbatis deficit. Nec hoc est vilificare naturam humanam quod non facit actiue in aliquid sibi necessarium sed est dignificare si licet ita dicere quia negatio propie non dicit dignitatem tamen perfectior non est ratione negatiois sed ratione nature apte ad perfectionem: quia hoc est ponere quod sit tante perfectionis quod nata sit recipere et habere perfectionem et esse capax eius ad qu am non potest attingere actiue vel aliqua creatura. Et dico quod istud multoplus dignificat namm humanam quam Aristo. dignificat eam si potest felicitatem supremam nobis possibilem consistere in speculatione ad quam possumus nanliter attingere quia illa quam ponon est multo perfectior et nobilior et eminentior puta visio beata ad quam dirigit ista imperfecta reuelata. Aliter diceretur quod intellectus possibilis non est in potentia passiua naturali ad talem noticiam pro statu isto quem experimur. Credo tamen quod immo sit in potentia nanli prout comparatur ad ipsam noticiam vt receptiuum: non tamen attingere potest manliter sed supernaturaliter et modo quo dictum est supra: ideo teneo me cum prima solutione.

¶ Ad tertium de scientiis peculatiuis dicitur et ben quod de eisdem obiectis poasent haberi diuerse scientiae vel uoticie per diuersa media sicut de ea dem rotunditate terre demonstrat mathematicus et naturalis per diuersa media: non enim solum ex¬ obiectis diuersificentur habitus et inquantum forma et inquantum habitus: sed etiam ex mediis: ita quod licet diuersorum obiectorum non possit esse vnus habi tus quia diuersa sunt. quia scientie secantur quemadmodum et res tamen eiusdem obiecti poassent esse diuersi habitus nec oppositum dicit Aristoteles: non enim dicit scientie vniuersaliter quemadmodum et res: sed dicit quod secantur et ita quantumcunque scientie speculatiue de sexto primo de terminent de omni ente et non entis / et tamen potest esse aliqua alia absoluta istis necessaria nobis. Sed per istam responsionem licet saluetur possibilitas non tamen necessitas vt videtur. qui enim cognoscit quod terra sit rotunda per medium naturale non oportet nec est sibnecessarium hoc cognoscere per medium mathematicum Et ideo dico quod et si ille noticie speculatiue determinent de omni ente speciali et modo entis non tamen sufficienter et complete et distincte quantum est necessarium viatorum sicut dictum est superius et probatum est quia non quantum ad propria et distincta ipsorum.

¶ Ad quartum dicitur quod principia prima non poatent extendere se ad comnclusiones aliquas non sensibiles. Tum quia sapiunt naturam sensibilium ex quibus termini eorum abstrahumtur. Tum quia intelletus per quem debet fieri applica tio limitatur tantum ad sensibilia. Sed contra hoc est quia non dubitamus primum principium de contradi ctione esse verum in separatis siue in sensibilibus vtrobique enim scimus ipsum esse verum. Aliter dicitur quod non possunt applicari ad tales conclusiones quia non solum ex maioribus sequuntur conclusiones: sed cum hoc ex minoribus euidenter sumptis sub maioribus minores autem necesse in proposito non sunt naturalite note. ideo etc. Contra quia minores sumende sub principiis primis praedicant terminos communissimos subsubiectis eorum: sed notum est terminos communis simos dici vel probari de quocumque quare etc.

¶ Dico ergo quod prima principia non continent virtualiter omnes conclusiones / termini enim primorum principiorum vel rationes eorum cum sint communissimi non continent virtualiter nisi communissimas passiones non autem proprias et ideo nec ratio alicuius termi ni primorum principiorum propter quid ad concludendum de aliquo aliquam propriam passionem. Unde per istud principium. Omne totum est maius sua parte puta quod trinarius est maior binario non autem in quanta proportione determinate se habent ad ipsum puta quod in sexquialtera vel quod quaternarius sit duplus ad binarium quia non includitur in subiecto principii puta in toto: sed solum maioritas respectu partis. ideo non valet.

¶ Ad quintum dico quod homo expuris naturalibus non potest cognoscere de quocund intelligibili illud quod est sibi necessarium ad ostendem dum finem. Cum dicis quod talia necessaria aut sunt mediata aut immediata. diceretur quod aliqua possunt esse mediata et aliqua immediata. Tu dicis si sint immediata cognoscuntur ex terminis. diceretur quod possunt cognosci ex terminis si termini eorum in speciali et proprii sint noti: sed diceretur quod hoc non potest esse naturaliter. Tu dicis quod immo quia eandem noticiam terminorum habet infidelis siue fidelis disputans cum eo. Diceretur quod nec fidelis nec infidelis habet conceptus proprios terminorum diuinorum et distinctos nec requiritur hoc ad noticiam fidei que non est euidens exobiecto nec ex terminis: sed hoc est necessarium in quacumque cognitione alia cuiuscumque immediati: habent ergo conceptus communes et indistinctos a sensibus abstractos et tamen hanc complexionem immediatam fidelis cognoscit assentiendo et infidelis non: quia fidelis non dat aliam noticiam de terminis qua illam euao habetur ex meris naturalibus posset ergo habere eosdem conceptus de terminis et non possunt habere noticiam certam certitudine adhesionis de conplexione illa: sed semper intellectus iufidelis vel negabit vel remanebit dubius vel neuter. Sed dicatur contra illa que dicuntur in solutione quod aliquis potest ex puris naturalibus formare complexiones ex istis terminis sicut etiam vnus infidelis: et potest eis adherere firmiter ex imperio voluntatis siue opipositis. videtur quod aliquis firmiter adheret falsis et impossibilibus tanquam veris. Patet de hereticis qui adherent suis heresibus. Dico quod sicut dicitur in se quenti notabili non sunt necessaria illa que dicuntur in presenti solutione: sed possibilia. quare etc. Cum dicitur vltra de mediatis / diceretur quod infidelis non potest agere ea certitudinaliter nec aliquis ex puris naturalibus. Tu dicis quod immo quia ex quo cognoscuntur termini extremi potest cognosci. diceretur quod non valet: tamen quia non cognoscuntur termini proprii et distincti ex puris naturalibus nec per consequens immediata ex quibus dependent ipsa mediata conplexa ex terminis abstractis ab aliisputa a sensibus Si dicatur hic quod nec per fidem habetur aliqua noticia terminorum quam non habeat infidelis disputans cum fideli. Tum quia etiam medium in propositonon est essentialiter ordinatum inter extrema sicut illud cuius intellectus recluditur in altero extremovel est ipsum cuiusmodi diffinitio est inter subiectum et passionem. sed est medium sumptum sub alio extremo quod est particulare eius sicut sumeretur triam gulus sub figura ad probandum primitatem quasialiud extremum de figura modo non oportet quod qui cunque concipit talia extrema quod propter hoc possit concipere medium. Unde non oportet si aliquis haba conceptum figure abstractum a quadrangulo vel aliqua alia figura a triangulo et cum hoc habeat conceptum primi acceptum vel abstractum ab aliis quam a figuris puta a numeris quod propter hoc possit concipere triangulum et probare primitatem de figura per triangulum. Sic diceretur in proposito quod licet de diuinis concipiamus aliquos trinos quasi ex trinis aliunde abstracte sibi et acceptos quasi ex propriis eorum et ex talibus terminis communibus abstractioab aliis possimus formare complexiones et propositiones aliquas mediatas: non tamen scimus eas esse veras quia nec concipimus terminos proprios exquibus fiunt complexiones immediate a quibus de pendent ille mediate.

¶ Nota quod solutiones omnium istarum rationum per quas videtur sustineri necesitas fidei vel doctrine reuelate ad actum credendi: licet sint probabiles non tamen video quare nopossit aliquis firiniter assentire hiis que sunt fidei ex puris naturalibus sicut potest apprehendere terminos et formare complexiones non obstante quod non sunt euidentes ex terminis sicut magis patebit in tertio. distinctione vigesimaquarta. vbi e necessitate fidei inquiretur vnde predictas rationes non affirmo. quare etc cipale Dico quod obie

¶ Ad primum princtum naturaliter ad quatum vel naturale alicuius potentie potest dici dupliciter. Uno modo quod tale obiectum sit natura liter attingibile et ex puris naturalibus attingatur. Et sic dico quod ens accipiendo pro contento sub eo secundum totam latitudinem entis non est obiectum ade quatum naturaliter intellectui quantum ad omnem noticiam possibilem: sed est dare aliquam noticiam alicuius entis ad quam homo non potest attingere ex pr ris naturalibus. Et si oppositum intelligit Auicenna nego eum. Alio modo dicitur obiectum adequatum naturaliter potentie quia potentia vt comparatur ad quemlibet actum est circa ipsum actum et circa quod ibet contentum sub ipso naturaliter perficitur per ipsum actum et omnis talis actus est ei naturalis inquantum potentia comparatur ad ipsum vt receptiuum vel subiectum ad formam et omnia per se mouentia vel terminantia ipsum actum potentie sunt contenta sub ipsvel ipsum est isto modo: concedo quod ens est obiectum primum intellectus nostri non propter hoc sequitur alii quid contra predicta sicut patet. quare etc.

¶ Ad secundum de sensu nego consequentiam quia sicut patet ex superioribsuperiora sunt capacia alicuius tante perfectionis quod ipsamet non possunt illam producere nec ex puris naturalibus attingere sed solum ab agente naturali: et hoc attestatur nobilitati eorum sed inferiora cuiusmodi est sensus non sic non sunt enim tante perfectionis capacia et ideo omnem perfectionem sibi possibilem possunt ex naturalibus et naturaliter attingere.

¶ Ad tertium dico quod talis noticia non est necessaria propter improportionem potentie ad obiecti vt sit cognoscibile quasi improportionem ordinat tolli per aliquod aliud supernaturale nescis quid Nam sicut intellectus poneretur immediate proportio. natus ad illud aliud supernaturale et ad istam noti ciam et qua ratione improportionatus ad noticiam supernaturalem huius obiecti pari ratione ad istud aliud supernaturale sed ponitur necessario propter talem quia ex effectibus et sensatis et imaginatis ex quibus intelligimus pro statu isto non potest habericertitud de talibus complexionibus quarum certitudo vel ceta noticia est necessaria non propter improportionead obiectum cognitum absolute loquendo nisi ista proportio intelligatur ad obiectum vt ad illud quod non sic distincte et certitudinaliter cognoscibile ex effe ctibus et naturalibus. Et sic improprie dicatur impreportionata obiecto non in se sed in creaturis quantum ad talem noticiam quam non possint facere de eo se talem improportionem non oportet tolli per aliquid aliud prius si pernaturale ad hoc vt a deo infundatur vel reueletalis noticia quia et potentia immediate est in potentia nanli ad ipsam et in potetia obedientiali ad agens reuelans vel infundens quod est deus