Quaestio 1

¶ Distinctionis vigesimenone. Questio Unica.

CIrca istam distinctionem quero. Utrum iusticia originalis fuerit aliquod donum supernaturale.

Uide tur quod non sed naturale. Si fuiset donum supernaturale tunc per illud potuisset mereri et pro ificere quia fuisset efficacius quam donum per quod homo potuit stare sicut etiam angeli. Nam in hoc facile videtur de homine et de angelo. Et similiter videtur ponere. Magister. Sed planum est secundum Magistrum quod pomo per iusticiam originalem non potuit mereriergo etc.

¶ Secundo sic. Adam fuit vulneratus per peccatum in naturalibus secundum illam parabolam Luce decimo. Homo quidem descendebat ab Ierusalem in Iherico. etc. Sed illa vulneratio non potest intelligi nisi pro amissione originalis iusticie vt videtur. ergo etc.

¶ Tertio sic. Uoluntas Ade secundum sua pura naturalia habuit aliquam rectitudinem quia nullam curuitatem et planum est quod ab origine habuit eam. Sed rectitudo originalis non est nisi iusticia originalis. ergo etc.

¶ Quar to sic. Anselmus de libero arbitrio capitulo decimoseptimo. Dicit quod liberum arbitrium est potestas seruandi rectitudinem propter ipsammet rectitudinem et hoc maxime debet intelligi pro statu nature integre. Sed posse saluare rectitudinem est posse saluare iusticiam ergo ex puris naturalibus habuit homo posse seruare iusticiam et per consequens originalem iusticiam.

¶ Contra Adam post peccatum perdidit originalem iusticiam. Sed non perdidit aliquod bonum naturale. Peccatum enim dyaboli fuit maius et grauius quam peccatum Ade et tamen in angelo malo remansit natura integra secundum Dionysium quarto capitulo de diuinis nomi nibus. ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram. Utrum iusticia origina lis fuit donum naturale vel supernaturale.

¶ Secundo dato quod sic. Utrum illud donum supernaturale fuerit gratia gratum faciens.

¶ Tertio vtrum per peccatum et spoliationem originalis iusticie fuerit Adam vulneratus in naturalibus et per quem modum.

¶ Quantum ad primum Est vna opinio Henrici. sexto quoli. qui ponit quod origi nalis iusticia per se intrinsece et directe non dicit nec includit aliquod bonum supernaturale tamen beneconcomitanter habebat annexum tale donum. Sunt enim quinque conditiones originalis iusticie. Quarum quaettuor Magister ponit in ista distin. et Anselmus additquintam de casu dyaboli capitulo tertio. conditiones quattuor quas ponit Magister. Non arguunt donum supernaturale.

¶ Prima enim conditioest quod per ipsam homo non poterat mereri nec proficere sic etiam nec per plura naturalia.

¶ Secunda conditio est quod per ipsam originalem iusticiam potuit non mori et hoc etiam poterit esse in esse ex doao natrali quia mors pena est peccati quod quidem pectantum non habuit ex naturalibus suis ab origine conditionis sue. Sicut enim in pura rectitudine naturali fuisset sine peccanto. Ita et sine morte que est peccati pena. Sim liter etiam quia sicut stante naturali rectitudine qua vires superiores fuissent deo subdite. Ita est vires inferiores et elementa in corpre fuissent subiecta viribsuperioribus et potuit anima continere corpus a corruptioni¬

¶ Tertia conditio conuenit cum prima et est quod peroriginalem iusticiam homo potuit stare et non pro ficere quod non proficere in hoc est eadem cum prima Et patet vtraque quia hoc conuenit voluntati ex de fectu nature et insufficientia ad merendum.

¶ Quanta conditio est quod iusticie originali conseruande non sufficiebat liberum arbitrium nisi diuinum preberetur auxilium et ista non arguit supernaturalitatem: quia sic est etiam de omni dono naturali quod ad eius conseruationem necessario requiritur diuinum auxilium. Alioquin statim redigeretur in nihil omne creatum.

¶ Quinta conditio est de Anselmo quod per eam homo semper potuit vitare peccatum. Et videtur esse eadem cum illa quod per eam homo potuit stare. Et quantum ad hoc tertia conditio et ista quinta bene arguunt aliquam supernaturalitatem alicuius doni connexi. Homo enim erat ad tot obligat ex iure naturali ne aliquid penale incurreret cor pori nec aliquid culpabile. Et ita ad sui perfectam custodiam quod nisi deus preuenisset eum non poterasemper vitare quin caderet saltem in peccatum obmissionis et licet non commissionis et illa preuentio fuit per aliquod donum supernaturale infusum quod directe non pertinet ad originalem iusticiam sed ar nexe tantum et secundum acommodationem nominis pro tanto quia sine tali dono non poterat vitare omnem peccatum et per consequens non incurrere curuitatem oppositam originali iusticie et per consequens non incurrere curuitatem oppositam originaliiusticie et mortem consequenter. Originaliergo iusticia dicit oliquo modo duo. Unum quod est rectitudo naturalis ipsius mentis sicut recte rectitudo virgule consergentis de trunco et aliud puta donum supernaturale aliquod eo modo quo dictum est supra.

¶ Quod autem vtrumque concurrat proba tur de dono supernaturali de quo minus videtur.

¶ Primo quia alias amisso dono supernaturali posset stare rectitudo ipsa naturalis amisse illo de non supernaturali. Et tunc ex amissione originalis iusticie non incurreret quis peccatum nec esset debitor pene plusquam aliquis creatus in meris naturalibus quod est falsum.

¶ Secundo quia origina lis iusticia que est ipsum peccatum originale priuat vel excludit vtrumque scilicet tam rectitudinem naturalem quam donum illud supernaturale igitur originalis iusticia aliquo modo dicit vtrumque eo modo quo dictum est supra.

¶ Dicit ergo iste doctor quod preter donum supernaturale si quod est origina lis iusticie oportet ponere in homine rectitudinem naturalem qualitatem quandam que perditur per peccatum et incurrit curuitas quedam. Et ponitur exenplum de virgula prius recta et postea curuata et sic per peccatum homo vulneratus est in naturalibus quia amisit illam naturalem qualitatem et incurrit curuitatem et spoliatus est gratuitis quia illo donon supernaturali infuso.

¶ Alii vero sunt qui ad ducunt rationes ad probandum quod iusticia origina lis fuit aliquid simpliciter naturale. Nec oportet ponere quod fuerit aliquid supernaturale vel habus rit aliquid concomitans necessario. Tum quia iusticia originalis non erat nisi rectitudo naturalis ipsius voluntatis non deprauate circa iustum et per catum et hoc est totum naturale. Nam potentia volitiua non deprauata fertur naturaliter in suum obiectum quod est bonum simpliciter et oppositum est sibi innaturale. Tum quia ista iusticia originalis non erat nisi debita subiectio vel magis qualitas subiectiua virium inferiorum ad superiores si ne rebellione sicut appetitus sensitiui inferioris ad superiorem. Sed hoc est bonum naturale et opposi tum est simpliciter innaturale. Unde et Aristoteles dicit tertio de anima quod spera superior mouet inferiorem. Sed contra naturam est quod spera inferior moueat superiorem. Et similiter elementa naturaliter consiliantur in corpore: quia alioquin naturaliter stare non possent sed discreparent.

¶ Et similitemateria obedit forme naturaliter ad operationem. Et sic corpus ipsi anime ad operationem voluntatis circa bonum simpliciter: et hec omnia faciebat originalis iusticia. Tum quia si poneretur iusticia donum supernaturale hoc esset propter transquilitatem saluandam in statu innocentie inter appetitum inferiorem et superiorem. Sed hoc non oportet quia rebellio inferioris ad superiorem non est nisi pena afflicta pro peccato. Tum quia si Adam stetisset ipse transfudisset originalem iusticiam: ergo erat donum naturale. Tum quia iusticia primi hominis fuit proportionata sue scientie. Scientia enim sua erat mere naturalis et infantasmate. Tum quia iusticia erat in potestate hominis. Quod patet quia amissio eius fuit peccatum ergo erat aliquid naturale simpliciter. Nec oportet ponere ad ipsam sal uandam aliquid supernaturale.

¶ Dicunt ergo isti quod originalis iusticia erat simpliciter naturalis hominis et presens status quem habemus est simpliciter homini innaturalis.

¶ Secundo dicunt quod ista iusticia originalis erat in voluntate principaliter et in appetitu superiori: sed ex ipsa fluebat quedam dispositio in appetitum inferiorem vt de facili obtemperet superiori et prompte sine difficultate.

¶ Tertio dicunt quod appetitus superior prius fuit auersus a deo per peccatum vel ab obiecto suo simpliciter bono et iusto et consequenter appetitus sensitiuus fuit conuersus ad bonum vt nunc et ad obiectum et effrenate et immoderate ex tunc tendit in illud. Erant enim prius quam colligati vno vinculeoriginalis iusticie sed tunc solutum est vinculum et totum est peruersum. Iste sunt positiones aliquorum istas positiones quia in hoc com¬

¶ Contra ue niunt quod iusticia originalierat donum naturale quo homo poterat non mori et quo vires inferiores obediebant superioribus ad nutum et prompte et faciliter et elementa consiliata erant in corpore et per consequens quantum ad ista status ille erat homini simpliciter naturalis et status modernus est simpliciter homini innaturalis: nitendo arguere quia omnia videntur mihi falsa¬

¶ Et primo contra illam rectitudinem naturalem que ponit vnam qualitatem separabilem naturae lem. Tamen arguo sic. Suppono quod voluntas potest fieri a deo in sua pura substantia non habens aliquam talem qualitatem. Tunc quero An est recta vel non: sed carens naturali rectitudine Si est recta rectitudine naturali et recta et illa non dicit aliquam qualitatem absolutam sed solum dicit naturam voluntatis. Si non est recta ergo est curua sicut virga secundum exemplum eorum. Sed hoc est falsum. Tunc enim ex meris naturalibus et ex natura sua esset curua et ita nunquam posset esse recta manente natura sua.

¶ Secundo sic. Rectitudo naturalis voluntatis create est rectitudo libera. In hoc enim distinguitur a rectitudine aliarum potentiarum Sed libertas vel rectitudo libera conuenit voluntati ex se et natura sua intrinseca non ex qualitate qua dam superaddita: quia nec illa qualitas in se habet aliquam libertatem. ergo etc.

¶ Tertio quia secundum Augustinum in Enchiridion. Aut voluntas non est aut omnino libera dicenda est. ergo ex eodem habet libertatem et esse voluntatem: sed ex seipsa habet esse voluntatem formaliter. ergo et libertatem et per consequens rectitudinem naturalem libertatis vel liberam quod idem est.

¶ Quarto quia si per primum peccatum hominis fuit corrupta talis rectiutudo que esset qualitas illa superaddita naturalis. Ita quod primum pctantum fuisset formaliter priuatio talis qua litatis prius inexistentis. Sequeretur quod si voluntas Ade fuisset creata sine tali qualitate quod non potuisset peccasse quandiu semper caruisset tali qualitate. Sed hoc est falsum quia libera erat et poterat consentirevel dissentire recto dictamini iuris naturalis sine tali qualitate. Smiliter etiam quia tunc fuisset melior sine tali qualitate vel rectitudine quam cum ipsa. ergo etc.

¶ Similiter etiam nec homo nec angelus potuissent peccasse in primo instanti quod non videtur verum. quare etc. Exemplum eorum de rectitudine virge parum valet quia non puto quod rectitudo vit ge addat aliquid absolutum super virgam sed vel addit priuationem curuitatis vel non distantiam me dii ab extremis vel forte aliquid respectiuum de quo non multum curo modo. Et ita diceretur quod rectitudo naturalis ipsius voluntatis nihil absolutum positiuum dicit supra voluntatem. Sed si aliquid dicat illud non est nisi carentia vel negatio curuita tis peccati vel forte respectus conformitatis ad suum principium respectus dico habitualis. Exquo patet quod voluntas in seipsa creata sine tali qua litate esset naturaliter recta quia non deuiaret a sud principio nec haberet ex hoc peccatum aliquod sicut nec homo creatus modo a deo in puris substantialibus. E quod per donum natura¬

¶ Contra aliudie poterat homo numquam mori argutum est supra distinctione. xix. quod homo dirante statu innocentie naturaliter erat corruptibilis et mortalis et tandem mortuus fuisset nisi a deo pertranslationem praeuenta mors fuisset non obstante quod mors sit pena.

¶ Adhuc tamen arguo sic contra istud Primo homo componitur ex contrariis vel saltem et partibus actiuis et passiuis adinuicem et passione ob iectiua que est dispositio ad corruptionem: et hoc pernaturam illorum. Tunc arguo actiua et passiua approximata adinuicem et naturaliter agentia non impedita necessario agunt inuicem et tandem mutuose corrumpunt. Sed partes hominis sunt huiusmo di nec possunt impediri per aliud naturale stante approximatione earum ita parum sicut actio ignis in stupam approximatam. ergo etc. Tota enim natura impedire non posset quin ignis approximat stupe non combureret ipsam.

¶ Secundo sic. Donum naturale hominis non poterat prohibere principia naturalia hominis exire in suas operationes circa obiecta approximata et ita non potuit prohibere consumptionem humidi a calido. Cum ergoex isto mors proueniat non potuit impedire mortem Dico ergo quod per donum naturale non potuit hoc esse quod dicit Magister in secunda conditione quod per originalem iusticiam homo potuit non mori.

¶ Contra aliud quod dicunt quod per donum natura le vires inferiores sine rebellione vel prompte et faciliter obedire superioribus non video etiam quod hoc sit verum. Ostendo enim quod sit impossibile per naturam et ita quod fuit necessarium hoc fuisse per donum supernaturale et habetur propositum. Appetitus sensitiuus cum non sit appetitus ex se liber quantum est ex se et naturaliter fertur toto impetu et conatu in obiectum suum presens quia sicut non habet potestatem sui actus: ita nec potest moueri in agendo Agitur enim secundum Damasc. et non agit. Sed talis appetitus prompte et faciliter non potest obe dire appetitui intellectiuo immo ipsum naturaliter impedit in actu suo sicut et intellectionem ipsam et hoc precipue si in eadem essentia fundentur. ergo naturaliter fieri non potest quod appetitus infirmior sine tristicia et rebellione aliqua transquilletur cum superiori appetitu. Et confirmatur hoc quia necessario mouetur ab obiecto sicut sensus. Unde et in nobis sunt duo appetitus contrarii naturaliter secundum Aristotelem. Contrarium enim quandiu est in eodem cum alio resistit sibi nec potest totaliter subdi alteri sic quin semper quandiu manet resistat sibi donec corrumpatur. Modo planum est quod appetitus superior non corrupisset inferiorem in statu in nocentie. quare etc.

¶ Ultimo quantum ad hoc: quia hoc videtur habere voluntas coniuncta cum corpore et viribus inferioribus quod naturaliter condelectetur vel contristetur ipsis: et ita non solum vires ipsas non potest naturaliter sine tristicia et difficul tate a suis obiectis retrahere: sed nec seipsam vt vt detur. Non enim naturaliter poterat fieri vt voluntati esset bonum simpliciter et bonum diuinum deo lectabilius quam bona delectabilia secudum vires inferiores quod videbatur requiri ad hoc vt sic esset voluntas transquillata in obiecto suo: et ille vires sic faciliter obedirent voluntati. quare etc quod si iusticia originalis

¶ Dico igitu habuit illas conditiones quod non potuit esse donum naturale: sed oportuit quod esset donum aliquod supernaturale. Probo ergo quod non fuit homini naturalis nec in facultate nature status iusticie originalis quia tunc precipui philosophi et naturales deprehendisse potuissent hunc statum quem habemus modo non esse homini naturalem sed in naturalem priuatum aliqua perfectione naturali ipsius nature vel cuiuslibet persone puta rectitudine naturali et originali iusticia. Sed hoc est falsum. ergo etc.

¶ Istam rationem satis pondero nisi vadatur ad sanctos qui fuerunt philosophi precipui qui nunquam hoc posuerunt.

¶ Secunda ratio quia iusticia originalis nec potest poni accidens proprium nature fluens ex principiis nature. Nec accidens commune fluens ex principiis indiuidui: quia talia accidentia naturaliter insunt omnibus contentis sub specie. Nec pratet poni accidens commune simpliciter quia tale accidens potest etiam inesse aliis et ita vni sicut alteri licet non semper. ergo etc. Probatum est supra quod illa iusticia originalis si dicebat aliquid naturale non dicebat nisi naturam voluntatis. Sed natura eadem voluntas habetur modo et non habetur iusticia originalis. ergo non dicit aliquid naturale

¶ Preterea naturales perfectiones insunt homi ni vt in pluribus. Sed originalis iusticia numquam imfuit nisi vni homini et vni mulieri et breuissimo tem pore igitur non erat perfectio naturalis. Nec est hoc probabile dicere.

¶ Quarto quia si fuisset perfectioet habitus naturalis non fuisset sic perdita per actum vnum peccati vt videtur sicut nec alii habitus naturales. quaere etc.

¶ Dico igitur quod erat donum aliquod supernaturale. Sed quale donum in se et quo ad subiectum in quo subiecto et quo ad effectus et proprie tates. Dico de primo quod erat donum aliquod positiuum absolutum creatum et per infusionem habitum quod non erat in facultate et virtute nature: sed in virtute dei et facultate tantum et erat aliqua qualitas et habitus quidam siue vnus siue multi non curo: quia pertinent ad secundum membrum. De subiectoeius non video necessitatem quod ponatur nisi in voluntate ipsa et non in aliqua alia potentia. Si enim poneretur in aliis potentiis hoc maxime propter effectum transquillandi eas sub voluntate vt faciliter et pronpte sine difficultate vel tristicia obediuissent ei. Sed hoc non est necessarium. Nam talis effectus non inerat habenti iusticiam originalem ex vi ipsius iusti cie originalis nec est possibile ex vi alicuius effect sicut dicetur statim in tertio membro. De effectib ergo vel conditionibus iusticie originalis. Dico quod sicut dicit Magister. Homo per ipsam potuit non mori sub hoc tamen sensu quia si seruasset ipsam si cut et seruare potuit nunquam mortuus fuisset sed anite mortem transtatus fuisset non quia iusticia originalis impediret actiones contrariorum vel partiiab inuicem quia nisi translatus fuisset tandem homo mortuus fuisset et consumptus sicut dixi distinctione. xix. Sed per ipsam homo poterat non mor sicut dictum est.

¶ Secundo dico quod per ipsam homo non potuit proficere merendo vitam eternam de condigno sed bene potuit se ad gratiam disponere et eam mereri de congruo.

¶ Tertio dico quod per ipsam homo potuit stare et peccato resistere sub hoc sensu quia si seruasset eam quandiu eam seruasset nunquam peccatum mortale nec commissionis nec obmissionis incurrisset tamen cum ipsa originali iusticia aliquando consequutus fuisset gratiam sine qua non potui toto tempore vite peccatum mortale effugere sicut dictum est supra. Tenebatur enim se ad ipsam disponere et si obmisisset illam dispositionem peccasse mortaliter et iusticiam originalem amisisset.

¶ Qua to dico quod conseruari non poterat nisi speciali diuino adiutorio conseruando ipsam speciali influentia si cut etiam et fuisset creata speciali influentia.

¶ Ex quo patet quinta conditio Anselmi quod homo habendo ipsam et seruando semper vitasset vel vitare potuisset omne peccatum. Alique alie conditiones attribuuntur ei quod per ipsam fuisset delectabilius simpliciter bonum et mouere potentias in ordine ad simpliciter quam delectari cum ipsis in bono vt nunc inordinate et quod appetitus sensitiuus et alie vires inferiores rationales per participationem obediuissent sibi ad nutum prompte faciliter et expedite et quod omni iecta non mouissent virtutes inferiores precipue arpetitum sensitiuum ad passiones indecentes vel disconuenientes nature. Puta ad timorem veliracum diam vel concupiscentiam deordinatam et effrenatam et aliqua alia adhuc possunt sibi attribui de quibus non multum curo ad presens. Et de omnibus istis conditionibus vel effectibus. Dico quod non potuerunt conuenire vel inesse habenti iusticiam origina lem ex vi ipsius habitus iusticie nisi forte delectatio circa bonum simpliciter et facilitas modi alias vires ex parte sui non autem ex parte virium: sed omnia alia siue ex parte sui siue ex parte virium inerant virtute diuina assistente ad tales effectus vel operando eos vel non acceptando eos. etc. Etiam acceptando vel amouendo impedimenta et contraria sicut suspendendo actiones obiectorum in vires inferiores et sic in consimilibus.

¶ De prima conditione. Patet quod non potuit esse ex vi habitus si cut nec translatio hominis ad aliam vitam preueniendo mortem de alia. puta de non posse proficere secundum eam bene erat etiam causa ex parte ipsius dei qui nunquam acceptasset opera secundum talem habitum ad vitam eternam sine gratia licet potuisset.

¶ De secunda patet quantum ad consequutionem gratie et vitationem omnis culpe quod causa ex deo: et non ex vi habitus.

¶ De quarta quod non poterat conseruari sine diuino adiutorio bene quod hoc est ex vi talis habitus eoipso quod talis creatura. Sed conseruatio ipsa erat ex virtute diuina per influentiam specialem.

¶ De conditione vltima vel effectu patet sicut dictum est de tertia conditione. De aliis vero effectibus vel conditionibus dictum est in principio huius membri. ideo etc. hec de positione. aliorum quas videntur

¶ Ad rationes primi innuere.

¶ Ad illud de prima conditione quod illa conditio. scilicem quod per eam non posse mereri vel proficere non arguit ipsam esse donuum supernaturale nec etiam arguit oppositum: sed ex aliis argutum est supra.

¶ Ad illud de secunda conditione de posse non mori eo modo quo dictum est supra non potuit conuenire ex dono mere naturali. Dicis quod immo quia mors fuit pena.

¶ Dico quod absolute loquendo mors non est pena hominis sicut nec bonis. Unde et stante innocentia tandem fuisset mortuus: sed tamen pena est quia nunquam ex dono dei fuisset mortuus per translationem ad aliam vitam.

¶ Ad secundum de posse vitare. Dico quod per aliquid naturale tote tempore vite sue non potuit vitare peccatum mortale sine gratia gratum faciente et sine dono alique supernaturali.

¶ Ad aliud de conseruatione sine diuino adiutorio patet quid sit dicendum ex premissis. Uel ad omnia ista simul dic quod dato quod non ar guerent donum supernaturale aliquod formale inherens tamen etiam non excludunt sed sunt alique conditiones communes dono naturali vel supernaturali inherenti.

¶ Ad illa vero quibus probat quod originalis iusticia connotat vel concomitante dicit habitum supernaturalem. Dico quod immo peressentiam dicit habitum supernaturalem et rationes sue pro me concluderent si aliquid valerent tamen dico quod non valent.

¶ Dico enim ad primam quod maneret rectitudo naturalis quantum ad illud positiuum quod dicit circumscripta aliqua qualitate supernaturali quia maneret voluntas sicut et modo manet manente gratia vel absente.

¶ Et quando dicis quod non quia tunc ille qui amisisset originalem iusti ciam non obligaretur ad penam. Dico quod immoscilicet ex peccato suo vel demerito perdidisset eam sicut est modo de gratia. Stant enim ista duesimul quod aliquis habeat rectitudinem naturalem quam tum ad omne positiuum absolutum quod dicit et cum hoc quod sit reus pene et obnoxius culpe sicut patet in demonibus et tamen ille creatus in puris naturalibus et stantibus non esset obnoxius culpe nec reus pone quia non solum haberet positiuum absolutum rectitudinis naturalis. Uerum etiam negationem et carentiam cuiuscumque culpe et curuitatis.

¶ Ad aliud dico quod originalis iniusticia puta peccatum originale non priuat rectitudinem naturalem. scilicet positiuum rectitudinis sicut nec voluntatem: bene tamen aliquo modo priuat donum supernaturale ideo magis concluditur quod originalis iusticia dicit de principali significato et essentialiter donum supernaturale quam naturale.

¶ Ad Rationes aliorum quibus probanquod est mere donum naturale. Dico quod accipiunt falsum quod originalis iusticia non sit nisi rectitudo naturalis Unde et si aliquis crearetur modo in puris natura libus sine aliquo dono supernaturali non propter hoc haberet iusticiam originalem nec est ille habitus noturalis quem ymaginantur sicut probatum est supra.

¶ Ad secundum dico primo quod talis subiectio virium inferiorum ad superiores non potuit esse nec potest exvi alicuius habitus nec ex vi nature nec ex vi habi tus supernaturalis. Secundo dico dato quod potuisset fuisse ex vi habitus supernaturalis non tamen ex vi alicuius rei naturalis. Quando dicis quod immo quia innaturale est et contra naturam quod inferior appetitus rebellet superiori. Dico quod hoc contra naturam quia contra rectam rationem naturalem quod appetitus superior permittat se sic moueri ab inferiori: sed non est sic contra naturam quod sit violentum vel supernaturale sicut esset si spera inferior moueat superiorem.

¶ Aliter dicitur quod appetitus inferior licet naturaliter possit moueri motu contrario et rebellare appetitui superiori: quia superior dominatur sibi principatu politico non despolitico et ita habet ius residendi tamen non mouet superiorem appetitum. Hoc enim esset contra naturam Sed appetitus superior mouet se et appetitus inferiorpotest se mouere motu contrario licet non moueat ipsum sicut etiam spera inferior: licet non moueat superiorem mouetur tamen motu contrario. et hoc Aristoteles intendit.

¶ Ad confirmationes de consiliatione actiuorum et passiuorum et de plena obedientia materie vel corporis ad operationem perfectam voluntatis talem dico quod non potuerunt ista fuisse per donum naturale

¶ Ad tertium dico quod rebellio virium inferiorum ad superiores non debet sic intelligi pena quod oppositum eius scilicet tranquillitas infuisset per donum nature sicut dictum est supra de morte: sed quia non infuisset stante originali iusticia et hoc ex dono supernaturali non naturali.

¶ Ad quartum Dico quod Adam non transfudisset originalem iusticiam sicut nec animam rationilem: sed deus infudisset.

¶ Ad quintum de scientia Dico quod non oportuit talem proportionem esse inter insticiam et scientiam et praeterea habuit aliquam noticiam supernaturalem sicut dictum est supra et dicetur infra.

¶ Ad sextam Dico quod originalis iusticia erat in potestate hominis conseruanda non quia fuisset donum vel esset donum naturale sed sicut gratia mo¬ do est in potestate nostra ad conseruandum et tunc peccasset perdendo originalem iusticiam sicut et modo peccamus perdendo gratiam quia deus sicut pronptus disponentibus se infundere. Ita etiam in obseruantibus se a peccato gratiam conseruare. Hec deprimo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum. Est vna opinio quod homo fuit creatus in gratia gratum faciente et quod originalis iusticia et gratia gratum faciens erant realiter idem et vnum de num supernaturale.

¶ Quod autem primi parentes furunt creati in gratia. probant. Tum quia opera dei sunt perfecta que immediate producuntur ab ipo. Tum quia a sua creatione habuerunt fidem sed non informen sine gratia. Tum quia deus semper dat gratiam et est promptus infundere illis in quibus nullum est impedimentum culpe. Tum quia iusticia originalis non fuit minus efficax dispositio ad gratiam quam caracter baptismalis vel aliquid tale. Sed caractet secum habet gratiam infallibiliter nisi assit impedimeo tum culpe. ergo etc.

¶ Secundo probant aliqui istorum quod gratia et originalis iusticia fuerunt in primis porentibus idem donum et eadem forma per essentiam Tum quia originalis iusticia faciebat affectionem rectam circa deum et circa quodcumque aliud citra deum et hoc est proprium gratie. Tum quia originalis iustieia faciebat bonum simpliciter delectabilius voluntati quam quodcumque bonum secundum sensum. Sed hoc est gratie proprium. Tum quia tollebatur per peccatum motale quod est etiam proprium gratie. Tum quia omnitem possunt saluari per vnum habitum et vnam simplicem formam quecumque dicuntur de gratia et originali iu sticia ergo. etc. Sed dico contra primum quod primi parentes non fuerunt creati in gratia gratum faciente cundum etiam dicitur quod gra¬

¶ Contra lirtia et originalis iusticia nospossunt esse idem habitus.

¶ Primum probo sic Homo non fuit creatus perfectior quam supremus anigelus: sed sicut dictum fuit supra angelus aliquis non est creatus in gratia. ergo etc.

¶ Secundo sic secundum Magistrum homo accepit a sua creatione vnde non potuit stare proficere nec mereri. Sed per gratiam potest aliquis mereri et proficere. ergo non accepit gratiam gratum facientem.

¶ Tertio quia habuerunt originalem iusticiam sufficiens donum merito.

¶ Quarto quia simul accepisset gratiam et origi nalem iusticiam non videtur aliquibus probabile quod ita cito Adam cecidisset. quare etc. De ista ratione parum curo quia licet a sua creatione Adam non habuerit gratiam tamen forte antequam peccaret habuis vtrumque scilicet originalem iusticiam a sua creatio ne et postea gratiam in aliqua sui conuersione ad deum non tamen fuit in gratia confirmatus cundum quod scilicet iusticia ori Contra lieginalis et gratia non sint idem quia tunc primi parentes accepissent gratiam a sua creatione sicut et originalem iusticiam.

¶ Secundo quia nod acceperunt gratiam vnde possent mereri et pro ficere et tamen acceperunt originalem iusticiam

¶ Tertio quia originalis iusticia habebat effectus et conditiones que non possunt conuenire gratie sicut patet. Nec valet si dicas quod illa gratia que erat eadem cum originali iusticia erat alterius rationis quam ista que est modo pro statu presenti Hoc enim est falsum. Sicut enim caritas non erat nec fuisset alterius rationis ita nec gratia Et quod non alterius rationis. patet quia in via et patria que sunt status magis distantes quam pasent status a statu in nocentie manent gratia et caritas eiusdem rationis. quaere etc.

¶ Quarto quia iusticia originalis secundum diuinam ordina tionem recuperari non potest nec poterat post peccatum. Gratia vero tota die recuperatur. ergo etc. Unde dico bene quod Adam recuperauit gratiam posipeccatum non tum originalem iusticiam ideo etc.

¶ Ad primum aliorum pro primo dicto. Dico quod pari argumento posset probari quod primi parentes fuerunt creati in gloria quia dei opera sunt perfecta non vniuersaliter secundum quamlibet perfectionem sed secundum diuine voluntatis ordinationem: et hoc est ea esse valde bona. Uel dicendum quod primi parentes fuerunt creati perfecti in naturalibus et in dono supernaturaliiusticie originalis et hoc sufficit.

¶ Ad secundum dico quod habuerunt fidem vel aliquid loco fidei aliquam noticiam de deo: sed non oportuit propter hoc quod haberent gratiam donec per aliquem actum bonum se conuertissent ad deum. Et dico quod illa fides fuit informis in ipsis in sua creatione non tamen deformis per peccatum sicut est in peccatoribus sed cum dono et habitu nobili originalis iusticie mediante quo poterant disponere se immediate ad gratiam.

¶ Ad tertium dico quod nec caracter nec aliquid aliud superueniens anime est dispositio necessitans ex natura rei ad gratiam sed tantum ex pacto vel ordinatione diuina. Sic autem non fuit de originali iusticia pactum vel ordinatum. quare etc.

¶ Ad quartum dico quod deus pro statu praentiqui est status gratie semper infundit vel conseruat gratiam vbi non est impedimentum culpe. Nam quilibet pro statu isto vel est filius gratie vel ire secundum ordinationem diuinam. Non sic autem in statu innocentie vel originalis iusticie.

¶ Ad primum pro secundo dicto dico quod illud non est gratie proprium: sed communeoriginali iusticie et gratie scilicet facere affectionem rectam. etc. Uel dic quod diuersimode hoc conuenit eis: quia gratie conuenit vt radici et principio merendi non autem originali iusticie.

¶ Ad secundum dico quod non conuenit hoc gratie. Uidemus enim aliquos existentes in gratia qui non faciunt multum delectabiliter opera bona nec multum delectantur circa deum immo plus circa multa alia et cum tristicia faciunt talia frequenter et difficultate. Patet de penitentibus de nouo qui non sunt assuefacti ad talia et tamen sunt in gratia.

¶ Ad tertium dico quod non est proprium gratie tolli per peccatum mortale nisi forte pro statu isto. Sed hoc est conueniebat originali iusticie pro illo statu licet esset alicuius habitus distinctus a gratia.

¶ Ad vltim mum dico quod non possunt saluari conditiones origina lis iusticie per habitum gratie sicut patet et ideo dico quod non erant idem habitus: nec sunt eiusdem rationis. hec de secundo articulo principaliQuantum ad tertium articulum Quo scilicet homo per pctantum amittendo originalem iusticiam fuit vulneratus in naturalibus diuersimode dicitur a diuertus. Quidam dicunt quod homo fuit vulneratus in naturalibus quia aliquis gradus intrinsecus sue perfectionis substantialis fuit sibi amotus Ade et adnihilatus propter peccatum suum demeritorie. Sed hoc est falsum quia in substantia non sunt tales gradus sicut patebit distinctione. 32. Alii dicunt quod natura quandiustabat cum originali iusticia erat optime disposita secundum dispositiones quasdam ad cidentales connaturales et proportionatas ad eius conseruationem et bonam consistentiam et per peccatum demeritorie fuit priuata a deo talibus optimis dipositionibus: et sic vulneratus est homo in naturalibus. Istud aliquo modo tolerari potest. scilicet quod homo ex demerito peccati non fuit ita bene naturaliter dispositus secundum aliquas dispositiones naturales sicut ante. Tamen nescio quid es de hoc.

¶ Alii dicunt quod natura fuit infirmata et vulnerata propter fructum illum quem comederunt quia sicut dicut. Erat fructus quasi venenatus et infectus licet pulcher ad videndum et dulcis ad gustandum: et sic non solum expeccato demeritorie immo naturaliter ex infectione allius fructus fuit natura infecta et vulnerata.

¶ Alii non concordant in hoc: quia sicut dicunt fructus ille erat multum bonus et hoc bene nouerat Adam qui sciebat naturas et conditiones fructuum nec erat malum comedere ex ipso non prohibitum.

¶ Quarti dicunt qu bus magis consentio quod Adam fuit vulneratus in naturalibus eoipso quo iuit spoliatus gratuitis. Nam eoipso naturalia sua remanserunt quasi nuda et infirma et debilia ad resistendum malo et prosequendum bo num. Non quia in se intrinsece essent peiorata: sed quia auxilio supernaturalium destituta et sic sua vulneratio fuit sua destitutio gratuitorum ex demerito et cul pa. Non autem aliqua peioratio naturalium in seipsis vel in aliquo gradu substantiali vel in aliqua difpositione naturali accidentali. Quod autem non fuerit natura sic intrinseca peiorata in seipsa nisi per amotem nem gratuitorum. Uidetur persuaderi primo quia in angelis qui grauius peccauerunt naturalia remanserunt in tegra secundum Dyonisium.

¶ Secundo quia si crearetur homo in puris naturalibus sine peccato sicut est possibile esset eiusdem naturalis conditionis sicut alii absque peccato tamen. Sed dices quod oppositum videtur innui in illa parabola. Luce. 19. quod homo incidit in latrones qui spoliauerunt eum. Ecce spoliatio gratuitorum et plagis impositis abierunt semiuiuo relicto ergo fuit peioratus secundum vulnerationem naturalium imseipsis.

¶ Dico quod parabola sic potest exponi quod fuit poliatus gratuitis et plage fuerunt sibi imposite scilibet peccata mortalia et fuit relictus semiuiuus quando ante peccatum habuit ducere vitam scilicet gratuitorum et naturalium et altera tantum fuit sibi relicta et omnia ista stant cum hoc quod naturalia non sunt vel fuerunt in seipsis peiora ta sed tantum sicut dictum est supra. Hec de secundo articulo.

¶ Ad primum principale dico quod non obstante quod originalis iusticia fuerit donum supernaturale per ipsam: tamen sine gratia non potuit proficere sicut nec per fidem licet sit donum supernaturale potest aliquis mereri sine gratia.

¶ Quando dicis quod fuisset donum efficatius quam illud per quod homo potuit stare.

¶ Dico quod non est verum sed ipsummet donum per quod homo potuit stare erat originalis iusticia quae fuit sibi infusa ab instanti creationis: et ideo magister enumerat eam inter bona creationis.

¶ Tu dicis angelis non est pata aliqua talis originalis iusticia. Dico quod non fuit necessarium. Nam ad standam et disponendum se sufficientur ad gratiam sufficiebat perfectio natre angelice.

¶ Ad secundum dico quod Adam fuit vulneratus in¬ naturalibus sicut dictum est supra. Non quia iusti cia originalis esset donum naturale.

¶ Ad tertium dico quod naturalis rectitudo voluntatis ade secundum pura naturalia sua non fuit iusticia originalis: sed aliquod donum a deo infusum erat originalis iusticia.

¶ Ad quartum de Anselmo dico quod liberum arbi trium est patans seruandi rectitudinem habitam siue illa sit rectitudo naturalis siue sit rectitudo infusa iusticie: et ex hoc nichil sequitur. Ita et liberum arbitrium est potestas seruandi gratiam cum dei adiutorio. Nec tamen propter hoc gratia est aliquid naturale. Sic de ista questione etc.