Quaestio 1

¶ Distinctionis Trigesimesexte. Questio Unica.

CIrca dstinctionem Trigesimamsextam quaero. vtrum virtutes ad inuicem sint connexe

¶ Uidetur quod sic. Necessario qui habet vnam virtutem virtuo nsus est. Sed virtuosus non est qui habet aliquod vitium: ergo qui habet vnam virtutem nullum habet vitium: et per consequens omnem virtutem habet vt videtur.

¶ Secundo sic Prudentia non stat in intellectu cum malicia in affectu. Nam malicia subuertit iudicium rationis. Iuxta illud. Excecauit eos malicia eorum. Et Aristoteles dicit in. 3. ethicorum quod omnis malus est ignorans: igitur cum vna sit prudentia respectu omnium virtutum moralium oportet quod ipsa si est in intellectu excludat omnem maliciam oppositam virtuti a voluntate et per consequens arguit omnem virtutem et econuersoquelibet virtus arguit ipsam: quia nulla virtus sine prudentia esse potest nec prudentia sine morali vir tute. 6. ethicorum. ergo omnes sunt connexe.

¶ Tertio sic. Illa sunt ad inuicem connexa quorum vnum est necessarium ad conseruationem vel perfectionem al terius. Sed ita est de omnibus virtutibus. Si enim vnus caret aliqua virtute non est perfecte virtuosus secundum aliam et cito cadit ab ipsa sicut qui non est fortis cito timore mortis decidit a castitate et facit contra ipsam: ergo etc. Experientia docet aliquos es¬

¶ Contra. se virtuosos circa vnam materiam et non circa aliam. Aliqui enim sunt casti et non sunt mites vel humiles. Aliqui liberales et non sunt casti et huiusmodi: ergo virtutes non sunt necessario connexe

In ista questione sic procedam ¶ Primo inquiram vtrum omnes virtutes mora les sint connexe adinuicem necessario.

¶ Secundo inquiram vtrum sint connexe cum prudentia et econuerso.

¶ Tertio vtrum virtutes theologice sint connexe¬

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum. Est vna communis opinio quasi omnium doctorum quod virtutes morales quantum ad suum adquiri et esse imperfectum non sunt necessario connexe: sed vna potest adquiri sic imperfecte et haberi sine alia sed secundum esse perfectum et consummatum necessario sunt connexe nec vna potest haberi sine alia hec est sentemtia ipsorum: licet verba aliquorum varientur. Puta verba Magistri henrici qui distinguit quadrulicem gradum virtutis moralis et habendi se circa ipsam. Unus est gradus incipiendi secundus est proficiendi: tertius est perficiendi: et quartus est exceden¬ di sicut excedit virtus heroica vel habens ipsam secundum eam primos duos status vel gradus scilicet inchoationis et perfectionis vocat magis status dispositionis ad virtutem quam statum virtutis et de illis plane dicit quod in ipsis non oportet virtutes conuerti et esse simul. Tertium vero statum adhuc subdiuidit: sed non curo. Nam tandem dicit cum aliis quod si virtus accipitur in statu perfectionis sue et gradu quantumcumque circa heroycam quod virtutes pro illo statu sunt connexer licet non vt virtutes absolute sed vt perfecte sunt et consummate et multofortius in statu vel gradu heroyco qui est quasi superhumanus et diuinus status.

¶ Quod autem virtutes secundum esse incompletum et imperfectum non sint connexe nec necessario simul. Propatur. Tum quia homo est magis pronus et naturaliter dispositus ad vnam virtutem et non ad aliam: im mo ad vicium oppositum vel saltem multomagis ad vnam quam ad aliam. Tum quia homo in adquirendo vir tutem potest se exercere et actus frequentare circa materiam vnius virtutis et non circa aliam et ita perfe cte habere vel adquirere sine alia. Tum quia magis potest occurrere materia vnius virtutis quam alia: im mo materia alicuius virtutis vix vnquam occurrit sibi.

¶ Sic ergo patet hoc tam ex parte operantis quam ex parte actus vel operis quam ex parte materie vel obiecti quod scilicet virtutes in adquirendo et secundum esse incompletum non sunt necessario connexe nec simul. Alioquin simul omnes adquirerentur quod est impossibile. Secundum vero declaratur quod virtutes mora les in esse completo et perfecto sint connexe et necessario simul. Probatur. Tum quia illa non est perfecta virtus que compatitur secum obliquitatem illius potentie cuius est circa aliquam materiam virtutis cum iusmodi est omnis virtus que non habet secun aliam virtutem sibi connexam. Tum quia illa non est perfecta virtus que non facit delectabiliter operari et immobiliter. Sed virtus non habens secum aliam connexam non facit delectabiliter operari: quia potest impediri et difficultatem contrahere ex passione circa materiam alterius virtutis respectu cuius non habet virtutem. Unde et habens castitatem nisi habeat fortitudinem difficulter continebit timore mortis in tentato. Tum quia illa virtus non est perfecta que non ducit ad finem virtutis nec consequitur vel asse quitur ipsum. Uirtus vero non habens secum aliam et per consequens compaciens secun vicium oppositum alteri virtuti non potest consequi finem virtutis nec attingere efficaciter ad ipsum. Puta ad beatitudinem alias viciosus in vna materia posset consequibeatitudinem nec respectu finis indigeremus nisi vna virtute quod est falsum: ergo etc.

¶ Ad hoc adducuntur auctoritates multe que secundum eos verificantur saltem de virtutibus in esse completo et perfecto. Prima est Augustini. 6 de trinita. c. 4. vbi dicit quod virtutes que sunt in animo nullomodo ab inuicem separari possunt. Secunda est Gregorii primo moralium vbi dicit. Neque enim vna virtus vere est si mixta alii non est idem connexa. Tertia est eiusdem. 12. moralium vbi dicit quod vna virtus tanto minor est quanto deserunt cetere. Et ibidem dicit quod vnusquisque tunc virtute pollet cum vicio non subiacet. Quarta est Bernar di de consideratione primo vbi dicit. Suauissimum esse concentum complexumque virtutum et vnam pendere ex altera: quare etc. Quinta est Tullii de tusculanis questionibus lib. 2. vbi dicit sic. Si vnam virtum tem confessus fueris te non habere nullam te habere necesse est. Ad idem videtur esse auctoritas Magistri in litera presentis distinctionis. Sexta auctoritas est Commentatoris. 6. ethico. vbi dicit. Tem perantiam appellamus hic velut prudentiam. Soro res enim ad inuicem sunt virtutes vte ista opinio sit probabilis et vi¬

¶ Sed lict. et deatur dictis sanctorum conformis non capio eam esse veram: et ideo arguo primocontra eam sic Ex eisdem actibus vel similibus habitus generatur et augetur et perficitur sed secundum eos in primo dicto. Homo potest adquirere virtutem praealiquos actus in esse imperfecto circa aliquam materiam virtutis et non circa aliam: ergo plus et plus possit elicere vel frequentare tales actus circa materiam predictam videtur quod perfecte possit sibi adquirere et habere habitum virtutis circa vnam materiam si ne alia virtute circa aliam materiam. Ita quod ex primo dicto eorum arguitur contra secundum dictum / et ex motiuis primi dicti contra secundum dictum: quia enim homo secundum inclinationem vel dispositionem maiorem quam habet ad vnam virtutem quam ad aliam potest actus elicere circa materiam virtutis et non circa materiam alterius et illa materia potest occurre re sic quod non alia. Non apparet ratio quare per ampliorem actuum frequentationem non possit virtutem perficere etiam vsque ad gradum virtutis heroycusecundum iudicium et dictamen rationis recte conformiter ad inclinationem vel pronitatem naturalem vel etiam dato quod non esset tanta pronitas sed minor et hoc ex imperio et motione voluntatis.

¶ Dices quod dato quod materia alterius virtutis non occurrat: tamen potest in se generare habitum virtutis resperctu illius materie et necessario si perficiat aliam virtutem et possibile est hoc sicut pauper homo dato quod nunquam occurrat pecunia danda ab ipso et nunquam habeat: potest tamen adquirere virtutem liberalitatis eligendo frequenter bene distribuere et liberaliter si haberet: et ita licet materia non occurrat sibi in re: tamen oc currit in ratione vel in intellectu et circa illam potest frequenter bene eligere et virtutem generare.

¶ Contra: qunia non video quod sit necessarium siue materia a terius virtutis occurrat siue non siue in re siue in ratione quod voluntas eliciat aliquem actum circa illam et ita potest frequentare actus circa vnam et non circa aliam et ita generare et perficere virtutem circa vnam et non circa aliam. Preterea possibile est quod materia alterius virtutis nunquam occurrat nec in re nec in ratione exercenti se circa materiam alterius virtutis Ponatur enim aliquis nutritus a pouero in loco sol tario in quo nichil audiat de commutationibus vel distributionibus et ita nichil sciat de materia iusti cie particularis: tamen nutriatur in magnis cibariis et frequentent eum pulchre mulieres iste iudicio rationis recte posset moderate et temperate comedere et ab illicitis circa mulieres se tenere et honest circa ipsas se habere et sic temperantiam adquirere et tamen nunquam occurreret sibi nec in re nec in ratione materia iusticie particularis et ita nunquam adquireret ipsam: quare etc.

¶ Uidetur ergo in statu et gradu perfecto virtutis et in quo meretur dici virtus potest adquiri aliqua virtus moralis sine alia. Dices adhuc quod non quia ad hoc quod sit perfecta virtus necessario habet respectum ad alias sicut suomodo ad prudentiam. Dico quod quicquid sit de prudentia et rea¬ spectu virtutis moralis ad ipsam de quo inferius apparebit non video quod aliquem respectum necessarium ad perfectionem virtutis intrinsecam habeat vna virtus moralis ad aliam. Unde nec in diffinitione vit tutis ponitur aliqua habitudo virtutis moralis ad aliam: sed solum ad prudentiam. Uirtus enim est habitus electiuus determinatus recta ratione sicut sapiens id est prudens determinauit. Est enim habitus inclinans vel facilitans ad actum secundum iudicium rationis recte et non plus.

¶ Secundo arguo sic principa liter. Si virtus potest adquiri et haberi in esse perfecto sine alia et non in esse perfecto sequitur quod quamdo perficitur vna virtus vt mereatur dici virtus quod vnico actu omnes alie simul et in instanti generantur. Probatio quia in toto esse imperfecto virtutis praecedente non habebatur nec erat necessarium aliquid haberi de aliis virtutibus secundum eos. Si ergo necesseest haberi omnes alias quando perficitur virtus sequitur quod simul vnico actu generantur et vltra sequitur quod generantur non ex actibus earum sed per actum vel ex actu alterius virtutis que prius habebatur imperfecte et modo perficitur. Sed ista sunt incot uenientia vt patet ergo etc.

¶ Tertio sic. Si vna virtus moralis in suo esse perfecto dependeret ex alia pariratione econuerso: et sic esset circulus per se in dependendo virtutes ab inuicem quod est impossibile. Tunc enim quelibet esset antequam esset et esset virtus perfe cta antequam esset virtus perfecta et econuerso quod est comtradictio.

¶ Quarto sic. Magis viderentur connexevirtutes specie differentes eiusdem generis proximi et circa eandem materiam quam eiusdem generis remoti. Sed ille non sic sunt connexe etiam quod oporteat eas simul stare in esse perfecto sicut patet de castitate coniugali cum qua non oportet stare virginitatem vt patet: ergo nec virtutes alterius generis. Puta tem perantiam et fortitudinem et iusticiam et huiusmodi.

¶ Ad hoc adducuntur auctoritates quod non oportet virtutes sic esse necessario connexas. Prima est Augustini de sententia Iacobi ad Hieronymum. Non est inquit diuina sententia qua dicitur quod qui vnam virtu tem habuerit habet omnes eique nulla est cui vna defuerit: ergo non est sententia vera. Alioquin esset diuina: quia omne verum a spiritu sancto est: nec est ad pro positum Augustini quod soluunt aliqui quod non est diuinasententia: quia licet sit vera: non tamen scripta est in diuina scriptura: et ideo non est diuina. Similiter etiam quod dicunt alii quod Augustinus intelligit de vit tutibus in statu vel gradu imperfecto. Nam ipseme in eodem libro dicit de castitate coniugali quod ipsa vit tus est. Nec enim vicium dici potest: et tamen secum non habet omnes virtutes necessario ad hoc vt sit perfecta puta virginitatem et ideo patet quod ipse dicit quod illa non est diuina sententia non solum: quia non est scripta in scriptura diuina sed etiam quia non est vera.

¶ Contra secundam etiam solutionem potest argui eodemmodo. Similiter etiam sequeretur quod nullus vnquam posset habere vel adquirere aliquam perfectam virtutem nec heroycam: quia impossibile est quod homo omnes virtutes adquirat propter diuersitatem statuum et modorum viuendi et multorum aliorum quae necessario ab hoc impediunt vt videtur.

¶ Secunda auctoritas est Augustini vbi supra. Dicit euim quod vnus et idem homo maiorem habet pudicitiam quam pacientiam et adhuc non habet continentiam licet habeat magnam misericordiam: et per consequens non est necessarium si habet vnam perfectam quod habeat aliam et ideo dicit quod non est diuina sententia dicere quod quia habet vnam virtutem habet omnes sicut Stoyoposuerunt

¶ Quantum igitur ad istum articuluum dico aliter primo sicut dicunt alii quod non oportet virtutes esse connexas in suo adquiri vel est se imperfecto.

¶ Secundo quod nec in esse earum perfecto loquendo de perfectione ipsarum intrinseca et formali quam vnaqueque habet ex seipsa intrinsece et forma liter sicut probatum est arguendo contra opinionem primam.

¶ Tertio dico quod loquendo de perfectione earum extrinseca: et per accidens que magis debet dici per fectio habentis eas quam perfectio earum potest dici quod omnes simul compossibiles in eodem sunt connexe: quia ad hoc vt habens omnino virtutes sit omnino perfectum oportet quod habeat omnes tales vertutes et quanto habepauciores tanto est minus perfectus et magis impediri potest ab actibus aliarum quanto vero plures tanto perfectior.

¶ Quarto dico quod sicut etiam communiter dicitur virtutes perfecte vel in esse perfecto habi te sunt connexe pro tanto: quia modus operandi alia rum quasi cuilibet conuenit. Sunt enim quatuor mod openandi virtuose que in qualibet virtute inueniun tur diuersis tamen virtutibus appropriantur. Puta quatuor cardinalibus scilicet discretio / rectitudo / firmitas et modus vel moderatio. Prima conditio appropria tur prudentie secunda iusticie. tertia fortitudini et quanta temperantie. Fortis igitur et operatur discrete et sic dicitur habere connexam prudentiam quantum ad hoc Utrum autem aliter habeat eam connexam dicam infra et operatur recte: et sic dicitur habere iusticiam a nexam non quantum ad habitum sed quantum ad operandi modum: quia alia est rectitudo simpliciter iusticie et fortitudinis: et sic de aliis. Ad argumenta aliorum.

¶ Ad primum pro connexione virtutum in esse perfecto dico quod perfecta virtus iusticie potest secum compati obliquitatem que non est sibi opposita puta obliquitatem circa materiam alterius vit tutis. Perfecta dico perfectione intrinseca sibi licet non perfectione accidentali et extrinseca: et sic dealiis.

¶ Ad secundum dico quod virtus sine alia potesdare faciliter operari per se loquendo sine alia circa propriam materiam: licet per accidens impediri possit operans a delectatione ex defectu alterius virtut et ideo bene concludit argumentum quod habens virtut vnam tantum quantumcumque perfectam sine aliis non est vsque quaque perfectus circa totam materiam moralem.

¶ Ad tertium dico quod quelibet virtus in se perfecta quantum ad perfectionem intrinsecam attingere potest ad finem proprium sibi precise correspondentem. Puta ad actum suum virtuosum eo modo quo actus dicitur finis habitus sed ad finem totalem et perfectum omnibus vel pluribus correspondentem attingere non potest sine aliis non obstante quod in se sit perfecta. Et ideo bene concludit argumentum quod ad perfectionem habentis omnimodim respectu finis consequendi non sufficit vna virtus: sed alie requiruntur.

¶ Ad omnes auctoritates vno verbo dici potest quod non intendunt dicere virtutes necessario con nexas nisi vel quantum ad modos generales appropria tos aliquibus ipsarum vel quantum ad perfectionem omni modam habentis et sic quantum ad perfectionem earum ex¬ trinsecam et accidentalem. Nisi quod ad auctoritatem Tul lii dici potest aliter quod ipse loquebatur secundum opinionem stoycorum quam opinionem reprobat Augustinus sicut superius est allegatum. Hec de primo articulo principali

¶ Quantum ad secundum articulum de connexione virtutum moralium cum prudentia inquirendum est primo. An sit vnica tantum prudentia numero et specie in habente ipsam correspondens omnibus virtutibus moralibus. Uel an sint diuerse et varie prudentie secundum speciem correspondentes ad diuersas virtutes morales circa diuersas materias. Et de hoc communiter dicitur quod vna prudentia secundum spe ciem ex parte intellectus correspondens omnibus virtutibus moralibus. Nec oportet ipsam variari vel multiplicari. Unde et in eodem homine non est nisi vnica prudentia numero circa totam moralem.

¶ Quod autem ita sit Probatur primo sic. Habitus per se ad vnum obiectum formale est formaliter et per se vnus. patet. Nam habitus secantur et consimiliter vniuntur. quemadmodum et res circa quas sunt. 3. de anima. Exemplum est de potentia visiua que respicit omnem colorem sub eadem ratione formali coloris et est vna.

¶ Et confirmatur. Nam quia geometria habet vnum per se primum obiectum et formale scilicet lineam secundum rationem linee est vnus habitus in se formaliter et secundum speciem. Sed prudentia respicit vnum per se obiectum formale et sub vna ratione formali scilicet bonum humanum vel vnum agibile et contingens per consequens patet 6. ethi. ergo etc.

¶ Secundo sic. Si prudentia variaretur circa diuersa agibilia hoc non videretur nisi propter diuersitatem materiarum vel obiectorum. Puta ipsorum agibilium diuersorum dictabilium per prudentiam. Sed hoc non obstat. Nam in genere et materia speculabili plus distat conclusio a principio et econuerso quam diuersa agibilia adinuicem inmateria morali: et tamen idem est habitus principim et conclusionis: quia eadem scientia considerans principia et conclusiones. Quod patet ex hoc. Nam quanto aliquis plures conclusiones ex eodem principio cognoscit tanto perfectius cognosci principium quod non esset nisi esset eadem noticia vtrius que: quare et cetera.

¶ Tertio sic. Habitus qui considerat vnum primum principium in aliquo genere vel in aliqua materia ad tot se extendit manens vnus ad quot et illud principium. patet sicut et principium ipsum. Sed prudentia cum sit ratio recta agibilium et respiciat agibile ordinabile secundum rectam rationem pro obiecto habet considerare primum principium agibilium. Patet: ergo manens vna ad omnia agibilia se extendit.

¶ Quarto sic. Licet multa et alterius rationis considerentur ab habitu: si tamen habent attributionem per se ad aliquid vnum habitus est per se vnus. Patet de methaphisica cum ius obiectum non est vnum: nisi secundum analogiam vel attributionem vnius entis ad alterum: sed omnia obiecta prudentie. Puta omnia agibilia etiam vt considerantur ab ea attributionem vel analogiam habent ad vnum finem vltimum ad que omnia ordinantur per prudentiam: ergo et cetera.

¶ Quinto sic. Intelligere est motus rei ad animam. Sed velle est motus anime ad rem. Sed res maiorem vnitatem habent in intellectum quam in seipsis: igitur non oportet prudentiam que est habitus intellectualis variari sicut virtutem moralem non obstante diuersitate materie moralis Et confirmatur: quia si obiecta puta bona agibilia varia rent prudentiam hoc videretur de bono monostico politico et yconomico. Sed eadem est prudentia respectu omnium quia vnum ordinatur ad aliud sicut ad finem. Patet et propter hoc dicit philosophus. 3. politice quod eadem virtus et prudentia per consequens bo ni viri et boni principis. Uirtus autem principis est politica: boni viri yconomica: quare etc.

¶ Ultimo confirmatur per Aristotelem. 6. ethicorum vbi hoc expresse videtur determinare licet ista positio sit probabilis et communis

¶ Sed tamen non teneo ipsam. Teneo enim quod tot sunt prudentie secundum speciem circa diuersas materias morales quot sunt virtutes morales adquisite circa ipsas: et ita cuilibet virtuti morali sua propria prudentia correspondet. Ita quod prudentia in communi de bet poni vna virtus secundum genus remotum sicut etian virtus moralis adquisita est vna.

¶ Ad hoc adduco aliquas rationes. Habitus qui respicit plura obiecta formalia secundum diuersas per se rationes formales non est vnus sed plures. Patet ex maiore aliorumlet auctoritate philosophi tertio. de anima. Sed prudentia est huiusmodi. Nam sicut quelibet virtus moralis respicit bonum agibile secundum propriam rationem sibi correspondentem: et ideo virtutes mora les circa bonum agibile multiplicantur et variantusic oportet necessario quod directiuum cuiuslibet virtutis scilicet prudentia respiciat tale bonum secundum propriam specialem rationem. Alioquin enim virtus ferretur in aliquod obiectum formale vel secundum aliquam rationem formalem obiecti vel boni agibilis circa quam non dirigeretur nisi per accidens et ita causaliter tenderet in suum per se obiectum: ergo etc. Unde propteistam rationem capiendam. Dico quod non video: qua re prudentia ex parte intellectus que est per se directiua moralis virtutis non respiciat obiectum agibile secundum proprias et diuersas rationes speciales sicut et virtus moralis. Et non video etiam quod ad directionem necessariam circa bonum agibile sufficiat respicere bonum agibile sub ratione communi et generali sed oportet quod sub ratione speciali sicut et virtus moralis tendit in ipsum sub ratione speciali.

¶ Se cundo arguo sic. Illi habitus sunt essentialiter et specifice distincti quorum vnus adquiritur in aliquo non adquirendo alium nec aliquo gradu eius ineodem. Uidetur enim quod si essent idem habitus quod vnoadquisito adquireretur alius vel saltem aliquis gradus ipsius. Sed adquisita prudentia circa aliquam materiam moralem in speciali non adquiritur prudentia circa aliam materiam in speciali nec aliquis gradus eius. Probatio quod prudentia tota perfecta circa aliam materiam. Patet: quia cum sicut proba tum est supra virtutes morales non sint necessario connexe sequeretur saltem contra eos quod prudentia circa aliquam materiam esset sine morali virtute sibicorrespondente. Si dicas quod non est inconueniens sal tem inconueniens est quod aliqua virtus totalis adquiratur mediantibus actibus circa alienam materiam quod etiam nec aliquis gradus quia pari ratione posset adquiri tota vel saltem quantum ad gradus valdem multos qui sufficiunt ad virtutem vt videtur et sic sequitur idem quod prius: ergo etc.

¶ Tertio. Sicut ars est recta ratio factibilium et artificialium sic prudentia est recta ratio agibilium. 6. ethicorum: igitur si cut ars respicit factibilia sic prudentia agibilia. Sed planum est quod respectu diuersorum factibilium alterius et alterius rationis diuerse sunt artes specie differentes. Alia enim est specie ars domificatiua a frenefactiua et huiusmodi: ergo etc.

¶ Quarto sic. Magis differunt totum integrale et sua pars a parte quam totum vniuersale et sua pars vt videtur: quia totum vniuersale de sua parte predicatur. Non sic totum integrale. Sed circa totum vniuersale et suas partes sunt diuerse scientie specie differentes quarum vna habita non habetur alia: vt patet quod circa corpus mobile est scientia libri phisicorum et circa mobile ad formam scientia de generatione et circa mobile ad vbi scientia de celo: ergo etiam alia videtur prudentia circa bonum agibile monosticum et yconomicum et politicum: quorum primum est pars integralis secundi et ambo tertii vel etiam circa diuersa bona agibilis disparata alterius rationis: quorum neutrum est pars alterius nec integralis nec subiectiua.

¶ Quinto sic. Si ponatur aliquis habitus respectu principio rum alius est habitus principii et conclusionis sicut probatum est in primo. Tum quia ignorantia conclusionis stat cum noticia principii vt patet. Et similiter habitus conclusionis dicitur scientia et est scientia et habitus principii dicitur intellectus et distingun tur ab inuicem. 6. ethicorum. Similiter etiam alterius et alterius conclusionis que sunt diuerse. Patet quod diuersi sunt habitus scientiales sicut ostendi in primo in questione de vnitate theologie: quia vnus habetur sine alio et obiecta per se formalia sunt diuetsa et alterius rationis. Puta diuerse veritates conplexe ergo similiter sicut ponatur prudentia circa primcipia et conclusiones agibilium oportet eam secundum speciem variari. Hoc confirmatur: quia videmus aliquos esse prudentes circa aliquam materiam et non circa aliam et econuerso. Ex quo patet quod non est eadem prudentia circa omnes. dico ad maio¬

¶ Ad primum aliorum re quod non oportet quoscumque habitus respicientes idem obiectum formale vel secundum eandem rationem formalem esse vnum habitum specie sed possunt diuersificari specie sicut dictum est supra de fide spe et caritate. Si enim oporte ret hoc necessarium esset prudentiam et virtutem moralem ecundum aliquos esse eundem habitum specie: quia respiciunt eam dem moralem materiam vel idem obiectum sub eadem ratione formali: tamen non curo de hoc tamen dico quod maior non est vora: licet enim habitus distinguantur secundum distinctionem primorum obiectorum formalium non tamen vniuntur secundum vnitatem ipsorum. Nec hoc dicit Aristo. 3. de anima sed primum ben dicit. Ad minorem dico quod non est vera. Dico enim quod sicut diuerse virtutes morales directe a prudentia respiciunt diuersa et distincta obiecta formalia secundum proprias rationes: ita etiam prudentia secundum species suas cum sit directi ua praedictarum vertutum moralium. Ad philosophum. 6. ethic. potest dici quod prudentia in genere respicit totum bonum homins morale et agibile secundum rectam rationem quod est bonum imommuni vel in generali sicut etiam vertus moralis in genere respicit tale bonum tamen in speciali etsic etiam secundum species variatur sicut et virtus moralis. Si autem velis omnino imponere Aristoteli quod vnica prudentia secundum specienrespicit istud totum obiectum nego eum: quia non video rationem pro ipso sicut nec de morali vertute. Non enim video quare non posset dici quod vna virtus moralis secundum speciem sic esset circa totam materiam moralem.

¶ Ad tertium dico quod sicut probatum est supra. S habitus ponatur circa principia vel principium si cut videtur Aristoteles ponere. 6. ethicorum quod aliest habitus principii et alius vnius conclusionis et alius alterius ita quod non est idem habitus ambori Et Aristoteles hoc ponit primo posteriorum et sexto ethicorum sicut videtur. Quando dicis quod vna est scientia considerans principia et conclusiones. Dco quod de principio secundum quod huiusmodi non est scientia et per consequens non est vna scientia de ipso et conclusione. Unde et Geometria considerans principia et deducens conclusiones non est vnus habitus simpliciter secundum speciem indistinctus sed ordine tantum. Tu dicis habet vnum primum obiectum simpliciter sub vna ratione formali. Puta lineam vel magni tudinem continuam. Dico quod bene respectu huius obiecti est vnus actus vel habitus simplex: sed ille non est scientia formaliter sed virtualiter sicut dictum est in primo vel quasi virtualiter.

¶ Ad tertium dico quod habitus considerans principium nut quam se extendit ad conclusiones vel conclusionem sic quod sit habitus conclusionis formaliter sicut nec intellectus est scientia: et ideo dico quod talis habitus non opotet quod se extendat formaliter ad omnes questiones contentas virtualiter in principio. Unde etiam nec metaphisica que se extendit ad primum principium virtualiter continens omnes questiones secundum aliquos licet non secundum me. Planum est quod non potest concludere nec deducere omnes conclusiones cuiuslibet scientio in particulari: tunc enim non oporteret addiscere nisi metaphisicam vt scirentur omnes conclusiones omnium scientiarum quod non videtur. Ad minorem dico quod prudentia etsi respicit primum principium agibile et est habitus non respicit conclusiones agibiles forma liter sed oportet ponere alios habitus distinctos respectu eclusionum necessario sicut est de scientiis: qua re etc.

¶ Ad quartum dico quod habitus respiciens multa obiecta sic quod respicit alia per rationem vnius et il lud vnum primo non debet poni variari ex illo obie cto: sed dico quod habitus talis non debet dici scientia xel recta ratio plurium conclusionum sed tantum vnius ob iecti simpliciter vel simplicis cuius est formaliter et respectu conclusionum virtualiter vel quasi virtuali ter. Unde et respectu plurium conclusionum metaphisicalium debent poni diuersi habitus formaliter et al terius rationis vel speciei: licet sit vnus habitus ordine quodam et sic dico de prudentia suomodo in proposito quod est plures habitus circa diuersas conclusiones agibiles et dictabiles licet ordinem aliquem habeant adinuicem quoquomodo. Habitus tamen qui esse respectu alicuius obiecti primarii simplicis primoet aliorum secundario vnus esset: saltem non necessario ponerentur plures respectu illorum obiectorum si non esset talis habitus respectu conclusionum de tali obie cto dictabilium et complexarum.

¶ Ad quintum dico quod dictum illud est parabolicum de motu rei ad animam vel anime ad rem. Ita enim intellectus considerat rein seipsa sicut voluntas vult eam et econuerso: et ideo quod equaliter currunt per omnia quantum ad propositi spectat.

¶ Ad sextum de Aristotele si intentio sua est opposita predictis nego eum. Si vero concordat cum predictis potest exponi quod ponit vnam prudentiam vnitate nominis et ordinis et generis plus quam alie quoquomodo non sic autem virtutes morales que non sic in vno nomine conueniunt. Unde ad il¬ lud quod additur dico quod prudentia monostica et yconemica et politica sunt diuerse rationis et alterius speciei. Et quando dicit philosophus. 3. politice quod vnaest virtus boni viri et boni principis. Dico quod verum est vnitate subiecti vel ordinis quia ad bonum virum si sit omnino perfectus pertinet bene principari vel ad bonum principantem viuere secundum virtutem boni viri. hec de secundo articulo principali

¶ Quantum igitur ad precedentem articulum communiter dicitur quod prudentia est connexa cum virtutibus moralibus vel cum virtute morali et econuerso. Ita quod vna sine alia nec haberi nec adquiri potest. Hoc probatur multipliciter. Primo sic et probatur quod prudentia secum habeat annexam virtutem moralem prudentia est habitus pertinens ad intellectum practicum. Sed obiectum intellectus practici recti est veritas confesse se habens ad appetitum rectum. 6. ethicorum: igitur cum appetitus non sit rectus nisi per moralem virtutem sequitur quod prudentia non possit esse sine morali virtute.

¶ Secundo sic. Prudentia est recta ratio agibilium. 6. ethicorum. Sed impossibile est haberi rectam rationem agibilium sine virtute morali. Nam sicut dicitur: 6. ethico. Malicia est corruptiua principii et corrumpit iudicium recte rationis etiam de fine: quia qualis vnusquisque est secundum virtutem vel vitium talis sibi finis videtur ergo etc.

¶ Tertio sic. Stante recto iudicio rationis in vniuersali et in particulari secundum prudentiam impossibile est voluntatem non velle. Patet. 6. ethicorum. Nam ad cepta maiore in vniuersali et minore in particulari per rationem confestim sequitur operari potentem non prohibitum. Sed per bene velle conformiter ad iudicium rationis adquiritur vel habetur virtus moralis: ergo prudentia esse non potest sine virtute morali.

¶ Quarto sic et est de vertute morali quod non possit esse sine prudentia sed necessario est sibi connexa. Minus videtur connexa prudentia cum virtute morali qua econuerso. Nam prudentia prior est et regula ipsius vir tutis moralis. Sed prudentia connexa est virtuti morali necessario vt dictum est et probatum: ergo multo fortius econuerso.

¶ Quinto sic virtus moralis est habitus electiuus consistens immediate determinatus recta ratione. 2. ethi¬ Sed recta ratio illa non est nisi pruden tia. Unde et subditur sicut sapiens I prudens determinauit: ergo etc.

¶ Sexto sic. Si vertus moralis non necessario connectitur cum prudentia quae est recta ratio agibilis se quitur quod ipsa possit stare vel cum ratione corrupta de agibili vel cum ignorantia de ipso agibili. Sed hec sunt in possibilia. Patet quia ex principio et iudicio corruptonullum bonum potest sequi secundum etiam quod inuisa possumus diligere incognita nequaquam: ergo etc.

¶ Septimo sic. Benitas moralis in actu vel habitu sicut dictum est supra consistit in respectu conformitatis ad rectum iudicium rati nis dictantis circumstantias deditas in esse actu. Sed il la ratio recta non est nisi prudentia vel actus eius. Si cut igitur impossibile est relationem esse sine termino. ita habitu bonum moralem sine prudentia. Sequeretur enim aliiquod idem habitus vel actus posset esse vertuosus et viciosus ad ueniente vel recedente conformitate ad prudentiam quod non videtur.

¶ Ad ista de connexione necessario prudentie et vertutis moralis sunt multe auctoritates.

¶ Prima. 6. ethico. dicit phuns vbi ex intentione loquitur de connexione virtutum quod vna virtus non est sine al tera nec prudentia sine morali virtute nec econuerso. Unde dicit quod prudentie vni inexistenti omnes inerunt

¶ Secunda est Commentatoris super eodem verbovbi dicit quod prudentia existente simul huic et virtutes morales coerunt.

¶ Tertia est Commentatoris. 7. ethico. commento. 5. in fine. Prudentia habet sequentes et alias virtutes morales vbi adest.

¶ Quarta est commentatoris. 19. ethicorum commento. 17. comniugata est prudentia moris virtuti idest morali virtuti et moralis virtus prudentie et ab inuicem non contingit separari. Hec est communis et probabilis positioI ad istum articulum videtur

¶ Sed quantumt michi aliter dicendum sine preiudicio. Primo de prudentia quod non est connexanecessario morali virtuti sed potest esse et adquiri si ne morali virtute.

¶ Hoc probo primo sic. Habitus essentialiter distinctus ab alio et prior illo non dependens omnino ab illo nec in esse nec in adquiripotest esse et adquiri sine illo patet de se. Sed prudentia est huiusmodi respectu virtutis moralis. Quod sit habitus essentialiter distinctus. Patet. Quod non de pendeat ab ipso patet: quia est naturaliter prior sicut actus intellectus prior actu voluntatis: ergo etc.

¶ Tertio sic. Sicut se habet actus ad actum sic suo modo habitus ad habitum. Sed actus prudentie potest stare sine actu moralis virtutis. Patet. Inteliectus enim potest dictare de agibili secundum rectam rationem et voluntas ratione sue libertatis potest non vel le vel non eligere conformitatem ad rationem rectanet ita intellectus potest talem actum frequentare: et per consequens prudentiam adquirere et virtus moralis non erit nec adquiretur in voluntate quare etc.

¶ Sed ad hanc rationem respondetur. Primo quod stante iudicio recto prudentie in vniuersali et in particulari non potest voluntas non eligere conformiter ad rationem rectam et ita non potest virtus moralis non adquiri nec prudentia stare sine ipsa.

¶ Secundo respondetur quod licet voluntas possit non eligere conformiter ad rationem rectam: tamen actus rationis recte dictatiuus non potest frequentari. Nam statim voluntas inficitur et ratio obumbratur et quanto plus non eligit conformiter ad rectum iudicium rationis tanto plus ratio obumbratur et per consequens prudentia in ipsa non generatur sed magis si in ipsa prefuisset corrum peretur et desineret esse: et sic intelligitur illud tertii ethicorum quod omnis malus est ignorans et si non ignorantia preueniente tamen subsequente vel concomitante.

¶ Aliter dicitur tertio quod licet in intellectum possit aggenerari aliquis habitus recte dictatiuus agibilium cuiusmodi est scientia libri ethicorum vel huiusmodi sine morali virtute non tamen ille habitus dici debet nec est vera prudentia virtus. Unde et aliquis homo pessimus qui nichil habet de prudentia nec de virtute potest habere dictamen aliquod rectum vel noticiam rectam de agibilibus saltem in vniuersali cuiusmodi est scientia libri ethicorum.

¶ Contra solutiones istas arguo: quia non videntur efficaces. Contra primam satis est argutum in secundo scilicet quod voluntas non necessario eligit conformiter stante iudicio rationis recte etiam in particulari. Alio quin enim talis necessario bene vellet et non peccaret nisi fortuito puta occurrente alio fantasmate mouente fortius intellectum et sic ratione cadente a recto iudicio et voluntate consequente vel sequente tale iudicium sic quod hoc non esset in sua potestate. Si dicas quod immo: quia potest sistere vel mouere intellectum vel¬ alias potentias ad hoc vt aliud iudicium habeatur Dico quod omnia ista concludunt actiuitatem voluntatis respectu actus proprii et libertatem: et per consequens propositum scilicet quod non possit non eligere il lud quod iudicatum est a ratione quantumcumque in particulari et redit necessario id quod prius.

¶ Contra secundam solutionem arguo: quia non video quod intellectus in aliquo obscuretur vel etiam in suo iudicio peioretur per hoc quod voluntas ipsa nichil agit omnino: sed omnem actum suum circa iudicatum suspendit non eligendo illud quod iudicatur. Unde non video quaresicut prima vice stant simul rectum iudicium rationis etiam in particulari et non eligere vel non velle voluntatem vel etiam quod plus est oppositum vel contra rium eligere: quia nullam habent repugnantiam non video quare non possint simul stare secunda vice et tertia et quarta et sic frequenter: et per consequens non possit habitus prudentie generari et adquiri sine morali virtute. Si dicas quod non quia malicia corrumpit iudicium infra respondebo ad istud.

¶ Contrater tiam solutionem non video quare habitus ille dicta tiuus agibilium recte non solum in vniuersali sicut est scientia libri ethicorum: sed etiam in particulari sicut ostensum est in argumento contra secundam solutionem non possit dici prudentia et eiusdem rationis omnino cum ipsa. Si dicas quod non: quia prudentia dependet a morali virtute contra: quia multomagis dependeret moralis virtus a prudentia: et tunc esset circulus in per se dependentiis et idem dependeret a seipso et esset prius et posterius natura seipso et demonstratio propter quid esset circularis quod est impossibile: quare etc.

¶ Tertio arguo sic principaliter. Licet regulatum et mensuratum secundum aliquos dependeat ad mensuram et regulam ita quod non possit esse sine ipsa. sicut destructo scibili destruitur scientia: tamen regulaet mensura non dependet a regulato et mensurato et potest esse sine ipso sicut scibile sine scientia. Sed prudentia est regula et mensura habitus moralis vel virtutis et directiua eius: ergo etc. Sed an concludat argumentum quod virtus moralis non possit esse sine prudentia inferius apparebit.

¶ Qtum ad virtutem moralem. Utrum connectatur necessa rio cum prudentia sibi correspondente videtur michi dicendum sic quod virtus ipsa moralis potest accipi vel quantum ad id quod est absolutum in ipsa. Puta quantum ad habitum ipsum absolutum de prima specie qualitatis: vel potest accidi quantum ad respectum conformitatis ad regulam vel dictamen rationis secundum prudentiam ipsam et hoc siue ille respectus sit actualis siue aptitudina lis siue realis siue rationis. Si accipiatur virius. Primomodo dico quod absolutum totum virtutis quod dicit habitum de prima specie qualitatis facilitatem ad actum potest poni in ne vel conseruari sine prudentia sibi correspondente vel aliquo actu eius ex parte intellectus saltem virtute diuina.

¶ Quod probatur: quia omne absolutum essentialiter distinctum ab alio non includens ipsum intrinsece potest deus facere et conseruare sine illo sicut pluries dictum est supra. Sed habitus virtutis sic se habet ad habitum vel actum prudentie: ergo etc.

¶ Secundo hoc patet: quia non minus potest deus facere vel conseruare absolutum virtutis sine prudentia quam affectum esse extrinsece sine sua per se causa vt videtur. Sed deus potest istud. ergo illud.

¶ Tertio quia non minus potest hoc deus quam facere fruitionem sine visione. Sed hoc potest deus ita bene sicut accidens sine subiecto. ergo etc

¶ Sed quid de agente creato posset ne adquirere al solutum virtutis moralis vel habere sine prudentia per facultatem proprie voluntatis. Uidetur posse dici quod sic et probatur ratione errante circa aliquod obiectum et dictante ipsum esse faciendum. Puta esse fornicandum: voluntas ex sua natura poest eligere oppositum. Puta esse continendum vel contingere et frequentare talem actum / et per consequens potest in se generare habitum continendi vel volendi efficiter continere fugiendo et detestando fornicationem. Sed talis habitus videtur esse absolutum virtutis moralis. ergo etc.

¶ Secundo Sicut stante prudentia vel actu prudentie in intellectu potest voluntas adquirere habitum viciosum eligendo quod non est eligendum nec dictatum a ratione. Ita stante actu vel habitu iudicii errone in intellectu potest voluntas eligere aliquid aliud ab illo quod dictum est et quod debuit dictare recta ratio vt videtur. Sed sic eligendo frequenter habetur absolutum virtutis vt videtur ergo etc. Dices quod pori ratione sequitur quod respectus conformitatis ad rationem in habitu virtutis poterit haberi sine prudentia sicut ex parte vicii habetur respectus difformitatis cum ipsa prudentia. Dico quod non sequitur sicut patet. Nam extremum difformitatis ponitur. Putaipsa prudentia vel actus eius: sed non ponitur in proposito. quare etc.

¶ Tertio videtur hoc idem. Nam sicut absolutum vicii non necessario habet difformitatem ad rationem. Sed potest habere conformitatem ad ipsam si ratio sit erronea sic absolutum virtutis non nicessario habet conformitatem ad rationem rectam: sed potest habere difformitatem ad rationem si sit ratierronea vt videtur. Sed hoc posito potest haberi et ad quiri habitus vertutis id quod est absolutum sine prudentia. ergo etc.

¶ Sic ergo licet non sit hoc commniter et de communi lege quod adquiratur absolutum virtutis sine prudentia vel actu eius tamen potest fieri vt vdetur. Si autem loquimur de virtute quantum ad illum respectum conformitatis ad rationem rectam secundum prudentiam: sic dico virtus non potest esse nec adquinsine prudentia vel actu eius.

¶ Probatio statim est in promptu quia impossibile est quod sit respectus sine termino siue in re siue in intellectu siue in potentia siue in actu. Ita quod si respectus est in actu terminus est in actu. Sed in potentia oportet quod terminus vel sit vel possit esse. Si in intellectum oportet quod terminus sit in intellectu: sed prudentia isto modo ex pante rationis terminus est talis respectus sicut illud cui vel cuius dictamini vertus conformiter se habet qumocumque sit de illo respectu. ergo etc.

¶ Secundo sic Men suratum inquantum mensuratum non potest esse neadquiri sine mensura et regula. Patet licet absolu tum mensurati possit stare sine mensura. Sed hab tus virtutis moralis per illum respectum debere formaliter esse mensuratus et regulatus a prudentia licet absolutum habitus fundet talem respectum ergo etc.

¶ Tertio sic. Impossibile est esse vel ad ri habitum electiuum ratione recta. Sed virtus quantum ad respectum conformitatis dicitur determinatas recta ratione et ad ipsum refertur vt sic. ergo etc. Sic igitur dico quod accipiendo virtutem secundum respectum illum conformitatis ad rationem rectam dictantem circa obiectum conueniens omnes debitas circumstat tias que fundat in ipso immediate rationem bonitatis moralis et in quo immediate consistit sicut dictum est supra quod vertus moralis nec esse in actu nec adquiri potest etiam virtute diuina sine prudentia vel actu eius que vocatur ratio recta sicut nec quacunque virtute possibile est quod respectus sit in actu sine termino: quia quantum ad hoc virius moralis et prudentia sibi correspondens sunt connexeprobantium quod

¶ Ad primum alio. prudentia non potest esse sine virtute morali sibi correspondente. Dico quod prudentia est habitus practicus pertinens ad intellectum practicum: et ita dico quod obiectum eius est veritas confesse se habens ad appetitum rectum sed appetitus rectus non solum est per virtutem moralem conformiter eligendum secundum dictamen rationis prudentie. Sed appetitus ille rectus dicitur volitio finis recti et boni sicut dictum est in primo. Unde et appetitus finis est intellectus practici. Nec contra proximum concludit argumentum vt videtur.

¶ Ad secundum dico quod potest haberi recta ratio alicuius agibilis circa ipsum ssne morali vertute corresponden te et sine malicia. Unde non oportet quod si virtus moralis non insit quod propter hoc malicia que est habitus positiuus insit. Uoluntas enim inexistente recto iudicio potest iudicatum non eligere nec aliquid aliud et per consequens nec virtutem nec vicium vel maliciam generare. Et ita dato quod malicia esset corruptiua iudicii vel principii eo modo quo intendit adhuc posset esse prudentia sine morali virtute vt videtur.

¶ Nota hic quod malicia in voluntate non est corruptiua principii sic quod faciat intellectum errare inprincipiis agibilium primis.

¶ Tum quia talia principia dependent non ex voluntate sed ex noticia terminorum quibus complexis non potest intelle ctus non assentire principio vel complexioni. Tum quia sicut per primum actum malum voluntatis non corrumpitur necessario iudicium rectum intellectus quia secundum articulum stante recto iudicio voluntas potest in oppositum iudicati sic nec per aliquem alium sequentem. Primus enim potest esse ita malus sicut aliquis sequens. Tum quia nullus in via est simpliciter incorrigibilis quod tamen sequeretur si erraret in prinicipiis agibilium nec esset via reducendi quia negaret omnia que proponerentur sibi pertinentia ad materiam illam respectu cuius habet corruptum principium. Tum quia nec damnati etiam si errant vt esti ment deum esse odiendum. Tunc enim non haberent virtutem conscientie et sine remorsu et tristicia odirent ipsum. Tamen non intelligo quod malicia in affectu sit corruptiua iudicii de principio sic quod faciat errarecirca principium agibile sicut etiam nec circa principium speculabile. Nec etiam circa conclusionem eui denter deductam ex principio sed pro tanto est corruptiua. Uno modo quia voluntas mala auertit intellectum a consideratione recta et dictamen ne amplius consideret ipsum non faciendo ipsum errare sed a comsideratione et dictamine cessare frequenter. Et quia etiam voluntas mala volens malum finem conuertit intellectum et imperat sibi iuenire media ad finem malum et sic priuatiue vel positiue corrumpit iudiciu sed non sic quin si placeret voluntati frequanter posset non eligere illud quod dictatum est secundum rectam rationem et tamen permittere rectum iudicium rationis et frequens / et per consequens habitus prudentie posset generari. Uel quando dicitur quod omnis malus est ignorans pro tanto verum est quia agit quasi ignorans ac si ignoraret bonum non quia ignorat bonum necessario.

¶ Ad tertium dico quod stante recto iudicio in vniuersali et in particulari potest voluntas non eligere nec confestim se quitur operari necessario sed potest impediri et prohiberi operatio ex libertate voluntis sicut dictum est in secundo. Ad philosophum dico quod exponi potest sicut expositum est in secundo. Dicit enim potentem non prohibitum. Et dico quod hoc potest esse ex libertate voluntatis eligentis non operari vel si velit omnino sicut dicunt alii accipiunt. Dico quod negandus est et contradicit sibipsi in septimo ethicorum in. 9. metaphisice. vbi dicit quod appetitus vel perheresis seu electio determinat ad agendum alterum oppositorum. Non autem ratio vel intellectus sed si necessario et confestim sequeretur operari videretur determinari a tatione. quare etc.

¶ Ad quattum quod est de virtute morali quod necessario connectatur cum prudentia. Dico quod accipit minorem fal sam scilicet quod prudentia necessario connectatur cum virtute morali sibi correspondente et regulabili peripsam.

¶ Ad quintum patet ex predictis quod virtus moralis quantum ad respectum illum conformitatis ad rationem prudentie connexa est prudentie necessario manente tali respectu: sed quia ille respectus accidentalis est habitui virtutis vel ipsi absoluto virtutis. Ideo dico quod absolutum virtutis potest esse sine prudentia sicut et sine tali conformitate et ita potest esse absolutum virtutis quod non habitus actu determinatus vel regulatus recta ratione regulabilis tamen et conformabilis rationi recte.

¶ Nota quod sans cti videntur dicere virtutes connexas pro tanto quia ad perfectionem habentis / et in ratione meritorii oporteret omnes inesse vel saltem quod vicium opositum alicui virtuti et peccatum ad quod inclicat non insit quia cum peccato mortali non stat meritum decondigno nec salus vel quia sibi inuicem suffragantur quantum ad perfectionem habentis.

¶ Ad sextum per idem dico quod absolutum habitus moralis virtu tis posset stare et haberi sine conformitate actualiad rationem rectam vel prudentiam: et per consequens sine bonitate sua morali actualiter inexistente quia illa est accidentalis bonitas absoluto vertutis. Sed dico bene vltra quod stante bonitate morali in actu quo consistat in ipsa conformitate ad rationem rectanprudentie oportet quod stet prudentia vel ratio rectamodo supradicto.

¶ Et dico quod idem habitus vel actus secundum substantiam et speciem posset esse vicissim moraliter bonus et malus cum talis bonitas vel malicia moralis sit simpliciter accidentalis substantie actus vel habitus sicut et conformitas ad prudentiam vel carentibus conformitatis. Hoc patet in exemploAliquis enim potest esse habituatus in dando elemosinam vel in aliquo tali propter vanam gloriam. Et planum est quod talis habitus est viciosus propter de fectum conformitatis ad rationem rectam vel potius propter difformitatem ad ipsam modo potest iste penitere de vna gloria et velle dare et etiam dare elemosinam propter deum. Planum est quod manent apreum idem habitus secundum substantiam quod patet ex ea dem inclinatione vel facilitate ad actum sicut propriet tamen ille habitus modo est virtuosus quia conformis rationi recte. quare etc. Et tunc poneretur variatio circa rationem que est extremum quia de nouo haberetur ratio recta et surgeret nouus respectus rei vel potius rationis in habitu vel actu virtuoso ex parte voluntatis nullo absoluto adquisito in ipsa. nisi forte intensiori gradu illius habitus vel actus quod tamen adhuc non est necessarium. Sicut preexistente albo si fiat aliquid aliud de nouo album adquiritur similitudo de nouo in priori albo facta mutatione in alio extremo. Nec aliquid absolutum adquiritur preexistenti albo. Similiter dici potest quod actus moralis bonus idem numero et specie que prius non erat meritorius nullo absoluto adquisito in ipso actu sed in habente potest fieri meritorius quia durante tali actu potest de nouo superuenire caritas in habente. Actus autem moraliter bonus cum caritate est meritorius non autem sine caritate sicut patet. ergo etc.

¶ Si queras contra predicta quo modo ad ueniente actu de fine vel intentione finis debito fiathabitus virtuosus qui prius erat cum non adueniat nisi aliquid respectiuum et forte rationis quia sequens actum intellectus dato quod reale. Hoc tamen non sus ficit quia virtutis dicit aliquid absolutum. Et similiter cedente actu intentionis finis cedit talis respectus nec est plus virtuosus quam ante quia adhuc inclinat in actum viciosum sicut prius.

¶ Ad auctoritates quantum videntur esse pro conuexione prudentie cum aliis. Dico quod de lege communi et vsu communi virtuosi licet simul adquiratur prudentia et virtus sibi correspondens regulata et directa per ipsam non tamen est hoc necessarium quin possit aliter fieri et esse sicut dictum est supra. Si pro quanto sunt de connexione moralium cum prudentia. Dico quod vnaqueque virtus moralis quantum ad conformitatem quam habet ad prudentiam tanquam ad suam regulam directiuam connexa est cum ipsa sed non oportet quantum ad absolutum habitus virtuosi sicut dictum est supra licet communiter ita sit quod precedat prudentia in intellectu et virtus moralis in affectu eidem sit connexa. Hoc desecundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum de virtutibus infusis. Utrum scilicet sint comnexe adinuicem. Respondeo breuiter quod quantum est ex natura rei non sunt necessario conuexe nec in fieri nec in esse / nec in esse completo et perfecto loquendo de perfectione intrinseca eis. Nec in esse incompletoet imperfecto. Quod in esse non sint connexe. Patet quia aliqui habent fidem et spem qui non habent caritatem Similiter aliqui habent fidem qui non habent specie infusam sicut damnati forte vel desperati. Similis ter aliqui habent caritatem perfectam qui non habent fidem et spem sicut patet de beatis et patuit de christo. Quod nec in fieri patet. Nam licet cum primo infunditur alicui fides infundantur sibi alie ex mina et et liberalitate diuina. Non tamen est hoc necessarium ex natura rei sed vna absolute loquendo posset infutdi sine alia sicut etiam recuperanti caritatem per penitentiam de facto infunditur caritas et non infunditur fides tamen dico quod ex ordinatione diuina connexa in prima sui infusione ita quod cuicumque infunditur vna primo et alie. Non sic autem oportet in secunda ria infusione sicut exemplificatum est de caritate penitentis. Hoc breuiter dictum sit de tertio articulo principali.

¶ Ad primum principale dico quod habens vnam virtutem quad tumcunque perfectam intrinfece et formali perfectione non propter hoc est vsque quaque perfectus circa totam materiam moralem. Nec oportet quod habeat omnes virtutes sed potest habe re vicia opposita aliis virtutibus nec est inconueniens vt videtur. Unde nec est dicendus simpliciter virtuosus sed tantum secundum quid quia secundum vnam virtutem tantum. Unde et argumentum concludit quod ad perfectionem habentis seu ipsius virtuosi vt sit perfectus omnino circa materiam moralem oportet virtutes esse connexas.

¶ Ad secundum dico quod prudentia po test esse sine morali virtute sibi correspondente et regulabili per ipsam et patet quid dicendum ex predictis ad illas auctoritates. Excecauit eos malicia eorum et Omnis malus est ignorans.

¶ Quando dicitur vltra quod vna est prudentia circa totam materiam moralem. Dico quod non est verum sicut dictum est supra. Ad philosophum dico sicut dictum est supra quod est vna nomine vel genere non specie. Si dicas quod Aristoteles intendi ipsam esse vnam specie. Dico quod non capio quod ipse dicat verum. Nec video quare plus debeat dici vna specie quam virtus moralis circa totam materiam moralem et ideo nego iudicium eius in moralibus.

¶ Ad tertium dico quod vna vertus quantum ad perfectionem sui intrinsecam et formalem non exigit nec coegit aliam licet bene quantum ad perfectionem extrinsecam sibi et accidentalem que magis debet dici perfectio habentis quam ipsius virtutis. Et hoc concludit argumentum nec est in aliquo contra predicta sed magis secundum predicta vt videtur. ergo etc.