Quaestio 1

¶ Distin. xxxvii. xxx viii. xxxix. Questio vnica

CIrca distinctiones xxx vii. xxx viii. xxxix. quero vtrum susceptio ordinis sacri vel votum continentie perpetue vel disparitas cultus: impediant lmatrimonium.

¶ Uidetur quod non de primo Nam prime lad thimotheum. dicitur de ordinato vnius inquit vxoris vir debet esset suppleEt confirmatur quia de tertio aliter dicitur quod grecorum sacerdotes matrimonio copulantur. et tamen illi habent ordinem sacrum.

¶ Secundo videtur de voto continentie quod non impediat quantumcunque solem ne. quia non minus obligat deo votum simplex quam votum solenne. vtrunque enim iransgrediens mortaliter peccat. sed votum simplex non impedit matrimonium extra qui clerici vel volentes possunt contrahere ca. minimus. et ca. secundo ergo etc.

¶ Tertio videtur de cultus disparitate. Nam Gene. xli. Io seph duxit in vxorem filiam phutifar sacerdotis elu poleos: cum esset fidelis: et illa infidelis.

¶ Et siliter exodi. II. moyses accepit filiam ietro infidelem. quod prob tur. quia cum vellet reuerti in egyptum: moyses circuncio dit filium suum. vnde et ipsa ait: sponsus sanguinum tu mihi es ob circunmcisionem exodi. iiii.

¶ Et similiter hester ii. habetur quod hester nupsit assuero qui non erat iudeus

¶ Siliter salomon. 3. regum accepit filiam pharaonis et amonitidas et moabitidas et ydumeas et sydonias et duxit eas.

¶ Et sitr prime ad corint. vii. si quis fratur habet yxorem infidelem et hec consentit habitare cum eo: non dimittat eam. ergo dispar cultus non dirimit matrimonium iascontractum: nec repugnat mfimonio. Alioquin consilium apostoli esset de fornicatione vel fornicaria cohaintatione. quaereetc.

¶ Contra omnia ista est magister in littera istarum distin¬

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram de ordine sacro: vtrum impediat.

¶ Se cundo de voto.

¶ Tertio de dispari cultu.

¶ Ultimo ad rationes. arti. est co¬

¶ Quantum ad primum cluso ceriquod ordo sacer impedit materionium: et dirimit non ex se venatura sua: sed vel ex statu christi: licet non legatur hoc in sciptura vel ex statuto ecclesie illegitimantis talem personam ordinatam vel constitutam in ordine sacro. Et hoc secundum videtur probabilius. Tum quia non inuenitur illud statutum christi. Sed potius inuenitur quod in primitiua ecclesia ordinati in sacris plurimi fuerunt vxorati. Nisi forte diceretur: quod numquam licuit ordinatum in sacris postea contra here licet licuerit sibi vti matrimonio prius contracto ante susceptionem ordinis sacri: sicut etiam vtuntur modo greci. habetur autemde hoc statum ecclesie. dist. xxxii. vbi dicitur sic. placuit episcopos praesbyteros dyacones subdyacones secundum priora instituta abstinere ab vxoribus. id est non contrahere: sicut dicit glosa ibidem. Item dist. xx vii. presbyteris. Item. xxx viii. nullum facere dyaconum episcopi presumant: nisi qui se castum victurum promiserit.

¶ Ex hoc accipiunt aliqui rationem: quare ordo sacer impedit matrimonium: et dirimit. quia scilicet omnis susci piens ordinem sacrum in ecclesia latina ipso facto et si non verbo vouet continentiam perpetuam et voto se lenni sicut dicetur infra: sed votum solemne continentie impedit matrimonium. ergo etc.

¶ Alii non reputant istam rationem. Primo. quia licet votu continentie sit annexum: aut hoc est ex natura rei aut ex precepto ecclesie. Non potest hoc esse ex natura rei. quia nullus vouet nisi speci te. et dato quod iste non voueret nihilominus ordinem si crum reciperet sicut et greci. Si ex precepto ecclesie: aut sic quod suscipiendo ordinem voueat: aut sic quod ad continentiam teneatur: ac si voueret: et hoc per preceptum ecclesie latine. Non primo modo. quia potest esse: quod iste suscipiendo ordinem non voueat continer tiam: immo habeat propositum actuale non continendi. Nec tenetur ad votum factum ex voto ab aliis implendum: nisi et ipse consimiliter voueat. Si autem secundo modo: tunc diceretur quod si defacto contrahat contrahit: et matrimonium tenet: licet contrahendo peccermortaliter faciendo contra preceptum ecclesie de contrahendo. probatur extra de matrominio contra inte dictum ecclesie contracio ex literis: vbi dicitur quod licet interdictum ecclesie transire ad secunda vota non debuerit: nec est tamen inconueniens: vt ob hoc sacramentum coniugidissoluatur. aliqua tamen penitentia debet eis imponiquod contra prohibitionem ecclesie hoc fecerunt. igitur / tantummodo est annexum votum continentie ad ordi nem ex precepto ecclesie non illegitimat ad contrahedum ecclesie romane ordinis sacri: nec illud votum ille gitimat. quia non oportet quod vniuersaliter siatutum iuris vel ecclesie prohibens aliquid fieri propter hoc illegitimat ad hoc: sed oportet quod sententiam illegiti mantem contineat: vt in proposito si contractum fuerit matrimonium dirimatur vel non sunt aliqualiter tot lerandi.

¶ Secundo contra eandem viam quia secundum eam ordo sacer et votum continentie non deberent pro distinctis impedimentis matrimonii computari: sed votum tantum.

¶ Dicitur ergo quod ecclesia illegitimauit ad contra hendum quemlibet suscipientem ordinem sacrum ita quod dato quod aliquis ordinaretur et non voueret nec teneretur ad continentiam ex voto sicut posset fieri de licem tia pape: puto si tamen votum sit annexum ordini tantum de mandato vel precepto ecclesie: adhuc dico quod esse illegitimus ad contrahendum: et ordo sacer matrimonium impediret: et dirimeret. Et hoc rationabiliter statuit ecclesia. quia ministros ecclesie in sacris constitutos de cet vigere et puritate vel mundcia corporis et acumine intellectus et mentis. vtrumque autem impedit frequentia actus matrimonialis vel carnalis. quareetc. Hec de primo articulo principalio

¶ Quantum ad secundum articulum. de voto dico quod votum continentie duplex est in genere: vnum simplex et aliud solemne. et quodlibet istorum potest esse publicum vel priuatum. vnde votum solemne non distinguitur a simplici per publicum et priuatum. Sed dicitur votum solemne quia ex se vel ex annexo habet vnde veniat: vel possit venire in publicum: licet non sit aliquando publicum sed priuatum Solemnisatur autem pluribus modis votum continentie: sed illi modi reducuntur ad duos primo modo per susceptionem. vel in susceptione ordinis sacri: vt patet. xx viii. distdyaconi. Et dicitur tunc solemnisari votum continentie. quia hic est aliquod annexum: per quod natum est votum venire in publicum: vt ministratio in ordine susce¬ pto. ex hoc enim innotescit secundum statutum: quod iste vouit continentiam. Secundo modo solennisatur vetum per professionem religionis approbate. in qua solent religiosi continere per professionem factam dico in manu superioris. qui potest in illa religione ad professionem recipere. patet extra de irregularibus statuimus. Ad hunc modum adducuntur duoalii modi: in quibus presumitur professio interpretatiue facta. vnus est per susceptionem habitus religionis: qui solet dari professis precipue: quande est distinctus habitus profesiorum a nouiciis. Tunc enim suscipiens habitum presumitur interpretatiue profiteri: et si non expresse. et habetur vbi supra statuimus. Alius modus est: quando vltra annum perseuerat quis in religione: in qua solet professio fieri completo anno probationis. et non protestatur de non proficiendo. Et patet: quod isti duo modi reducuntur ad secundum. Et in omnibus istis est aliquid annexum: vnde possit venire in publicum / quia quilibet talis sic vouens tenetur conuersaricum religiosis illius religionis continenter viuentibus. et sic manifestatur votum suum de continendo. omne autem aliud votum quod non est solenn satum modo aliquo predictorum siue sit priuatum siue publicum: dicitur simplex votum.

¶ Ad propositum igitur dico: quod votum solenne impedit matrimonium contrahendum: et dirimit iam contractum. vnde simpliciter impedit. probatur extra. qui clerici capitulo insinuante. et habetur ibi de quadam moniali: que fecit votum continentie: et illud seruauit per duos annos. postea contraxit: et coacta fuit redire ad pristinum statum continentie.

¶ Secundo dico: quod simpsex votum continentie licet impediat contrahendum: non tamen dirimit contractum. patet extra qui cleri. rurius in texiu.

¶ Ratio autem huius differentie assignatur manifestum et immanifestum probatum et non probatum. Sed hoc nihil est. quia vtrunque votum scilicet tam simplex quam solenne potest esse priuatum vel manifestum seu publicum probatum vel non probatum. et tamen vnum impedit simpliciter et aliud non. Alia ratioponitur quia transgrediens votum solenne contra hendo scandalimat ecclesiam. non sic autem de voto simplici. Alia ratio ponitur. quia vouens votosolenni obligat: et dat potestatem sui illi: cui vouet ad exequendum et prosequendum votum. et dat illiin cuius manu vouet ius ad faciendum illud votum obseruari. et per consequens non potest dare alteri ius sui ad actum oppositum puia ad actum matrimonialem in proposito: et ita non potest contrahere. Sed vouens votum simplex non sic dat ius sui: sed quasi promittit. ideo alteri potest dare.

¶ Sed iste rationes etiam non valent. prima non. quia votum simplex potest esse publicum vt dictum est supra. et per consequens tranlgressio eius in ecclesie scandalum. et tamen non dirimit matrimonium contractum. Si dicas: grauius peccat transgrediens votum solemne. Nihil ad .b. quia non semper grauiora peccata dirimunt matrimonia. Secunda non videtur: efficax sicut traditur. quia vouens voto simplici dat ptantem et ius sui ipsi deo: cui vouet ad prosequendum votum: sicut vouens votosolemni. Et omnia que requiruntur ad essentiam voti: equa liter reperiuntur hinc et inde. ergo etc.

¶ Dicendum igitur quod ratio huius differentie est statutum ecclesie: que illegitimat personam solemniter vouentem ad contractum matrimonialem non autem vouentem simpliciter. Et congruentia huius esse potest quia vouens simpliciter non sic ponit se in potestate ecclesie quantum ad propositum contractus: sicnt vouens solem niter. Nam vouens solemniter in potestate ecclesie teponit non solum in manu dei: sicut vouens simpliciter. et ideo vouentem solemniter cogit ad non contrahendum et illegitimat ad contrahendum. sed vouentem sim pliciter: reliquit diuino iudicio tantum. vnde licet in contrahendo mortaliter peccet: non tamen ecclesia dirimit contractum. quare etc.

¶ Sed quid de illo: qui vouitcotinentiam voto simplici: et postea contrahit tenetune reddere: vel potest petere vel quomodo: dico: quod non debet matrimonium consummare: sed debet religionem intrare: vt seruet votum suum. vnde dico: quod consummando peccat mortaliter siue reddendo siue petendo: post consummationem vero dico etiam: quod petere non potest quia in vouendo prius priuauit se perpetuo iure suo petendi. Secundo dicitur quod tenetur redderenec peccat in reddendo. quia iam alter comniunx petens haiius in eo in cuius possessionem est missus per consum mationem matrimonii: ad cuius obseruationem obligatur iste vinculo fortiori quam ad abstinendum ex voto suo. hec de secundo articulo principali

¶ Quantum ad tertium artide dispari cultum contrahentium vel comniugum videntur esse alique difficultates contra coniugia infidelium.

¶ Uidetur enim: quod non possunt infideles nubere nec fidelibus nec infidelibus.

¶ Primo quia nec ad fidelem nec ad infidelem expectanda est fides ab infideliet ita in tali matrimonio non est bonum fidei. quia infidelis non habet fidelitatem ad deum: et per consequens nec ad coniugem: vt videtur.

¶ Secundo quia non est ibi bo num sacramenti. quia ex quo infidelis caret sacraum: tobaptismi: non potest aliquod aliud suscipere. quia baptism est ianua sacramentorum sine quo nullus est capax aliorum. patet extra de presbytero non baptimato cap I.

¶ Tertio quia ibi non est bonum prolis. quia est contra bonum prolis. Est enim ibi periculum subuersionis prolis ad infidelitatem et educationis non ad cultum diuinum sed magis ad oppositum. et hoc vel vtroque parente si sit infidelis: vel ex altero saltem.

¶ Quarto quia nullus potest transferre corpus suum vel potestatem corporis sui in alium ad actum matrimonialem: nisi ex approbatione legis divine vel dei tanquam domini superioris. sed infidelis sic non potest facere. quia legen diuinanon tenet. ergo etc.

¶ Quinto quia contractus matrimonialis generat vinculum insolubile. sed si alter comniugum infidelium conuertatur ad fidem sine altero: potest discedere: et videtur solui vinculum. ergo prius non fuit verum matrimonium: nec est inter inrideles. quare etc.

¶ Sexto confirmatur. quia omne quod non est ex fide: peccatum est. et per consequens non approbatur a deo. cum igitur. contractus infidelium non sit ex fide: peccatum est et per consequens non approbatur a deo etc. ad presentem articu¬

¶ Sed quantumi lum gratia argumen torum precedentium dico primo: quod fidelis potest comtrahere matrimonium cum infideli. Matrimonium dico. non sic perfectum et completum: sicut fidelis cum fideli. hoc patet per apostolum: qui dicit: quod si nupserint in fideles: et alter conuersus fuerit: vel ambo: non soluitur matrimonium sic quin possint stare simul virtum te prioris matrimonii. ergo fuit verus contractus

¶ Secundo dico quod infidelis ad infidelem quantum est ex iure diuino potest: contrahere. Et potuit. vnde patet quod inter multos fideles antiquitus et mulieres infideles erat verus contractus: sicut arguitur de moyse et loseph et salomone. Et similiter patet quia iure diuino non magis inuenitur quod contractus sit nullus: quam obligatio ex contractum priori sit nulla. Si enim contractus est nullus: et obligatio ex contractu est nullamodo ab apostolo inuenitur quod inter fidelem et in fidelem stat obligatio matrimonialis: siue infidelis conuertatur siue non dum tamen velit habitare cum sideli sine contumelia fidei. et non nisi ex priori contra ctu inter fidelem et infidelem. ergo contractus fuit verus.

¶ Sed hec ratio infirmari potest. quia non intelligit apostolus de illis: qui tempore contractus sic se habeant vt alter esset fidelis et alter infidelis. vndeet ipsemet alibi dicit fidelibus: nolite iugum ducere cum infidelibus. sed de illis qui tpore contractus ambo fuerunt infideles: et alter postea conuertitur et ita tpeare legis noue ex iure diuino per apostolum pro mulgato non potest contrahere fidelis cum infideli de nouo: litcet post matrimonium contractum tpere quo ambo fuerunt infideles si alter conuertatur fidelis possit habitare cum infideli sine contumelia saluatoris et periculo subuersionis fidei volentis cohabitare.

¶ Qui autem vellet sustinere rationem predictam: diceret quod non solum loquitur apostolus de ambobus infidelibus contrahentibus: quorum alter postea conuertitur sed de altero fideli et alio infideli. et tunc non fuit intentionis sue quando dixit nolite iugum ducere cum infidelibus publicare ius diuinum: quasi possent: et quantum esset ex iure diuino contractus esset nullus sed quia non erat ponestus vel decens. quare etc.

¶ Si dicatur quare ergo apostolus docet matrimonium inter infideles contractum seruandum post conuersionem alterius: si enim propter aliquem bonum finem honeste seruatur propter eundem posset honeste contrahi: vt videtur. dico: quod apostolus bene consuluit cohabitare conuersum cum infideli sine contumelia tamen creatoris et sollicitatione de peruersione a fide. Alioquin deberet discedere. quia in tali casu verisimile est fidelem posse lucrari infidelem. Sed si in principio infidelis non vult conuerti: vt possit habere coniugium cum fideliet non est verisimile: quod postea lucretur: et ideo non subest eadem causa houestatis hinc et inde: vt patet.

¶ Tertio dico: quod de iure positiuo ecclesie fidelis nopotest contrahere cum infideli: sed disparitas cultus simpliciter impedit matrimonium contrahendum: dirimit contractum. hoc habet. xx viii. q. I. sic enim illegi timat fidelem: nec contrahat cum infideli. Et hoc rationabiliter quia non est honestum. Tum quia in tali mentrimonio non esset perfecte bonum prolis ex parte vtriusque parentis scilicet educatio prolis ad cultum vnius veri dei secundum formam: quam tradidit fides. Tum quia tali contractui non esset annexum sacramentum matrimonii nec fidei christiane: quod non decet fidelem. Similiter etiam non decet contrahere fidelem: nisi vbi inuenitur indissolubilitas vinculi. Tamen ista ratio ( licet vnus ponat eam ) parum aut nihil valet quibus probatur in¬

¶ Ad argumenta fideles non posse comtrahere: dico ad primum: quod licet inter infideles non sit fides que dicitur christiana nobis a christo reuelata: inter eos tamen est fides I fidelitas in cotractu: et potest esse non solum ad seipsos inuicem: sed etiam a fideles. talem enim fidelitatem seruant et possunt seruare adinuicem vel ad alios: sicut patet: et dicit Augustinus ad publicolam. Nec sequitur si non vult seruare fidem deo credendo in ipsum: sicut christiani: et eo modo quo christiani quod propter hoc nolit vllo modo seruare fidelitatem in suo contractu vel in suis contractibus. sicut etiam experimur. quia frequenter inueniuntur fideliores in suis contractibus: quam multi christiani.

¶ Ad secundum patet: quod non cogit. nam non oportet simpliciter ad contractum matrimonii adhiberi sacramentum sensibile signum collatiuum gratie: sicut adhibetur christianis in noua lege patet: et in lege nature et in lege scripta. Similiter etiam sacramentum sensibile signum non est illud bonum sacramenti: sed indissolubilitas vinculi: vt dictumest supra. Et dico quod vinculum inter infideles est indissolubile stante conditione perso narum puta infidelitate vtriusque: licet sit dissolubile si alter conuertatur et nolit alius habitare cum eo sine cantumelia creatoris et solicitatione subiectionis sicut etiam secundum aliquos vinculum sub lege euangelica dissolubile per professionem religionis ante matrimonium consummatum.

¶ Ad tertium de bono prolis diceretur quod licet non sit ibi bonum prolis ita perfectum sicut inter fideles. potest tamen ibi esse bonum prolis educande ad iustic iam et cultum diuinum: non prout dictat fides christiana: sed magis ratio naturalis: et pro quanto dictat: posito quod ratio naturalis diceret vnum deum esse colendum: et litcet non demonstratiue. forte tu probabilius quam aliter.

¶ Ad quartum dici potest quod deus post lapsum quando dicit crescite et multiplicamini: licentiauit omnes ad contrahendum matrimonium non solum in officium sed in remedium. Et tunc infideles contrahentes matrimonium et vtentes licentiiista non peccant libet perfecte non attendant ad illud ad quod licentia data est: puta ad multiplicationem fidelium. quia ignorant legen diuinam. Et probabile est quod a principio ex illa licentia nota inoleuit vsus contrahendi matrimonium apud patres infidelium: quos volutet possunt imiiari: licet non velint eos imitari vel ignorent eos imitari quantum ad fidem ipsorum. Et tunc dico quod contractus potest esse iustus seruatis conditionibus adhibendis secundum dictamen rationis recte naturalis: licet non sit perfecte iustus sicut inter fideles.

¶ Ad quinium patet quid dicendum quomodo est in matrimonium ratum stante conditione vtriusque coniugum et quomodo potest solui non stante conditione prima vtriusque. Sicut etiam secundum aliquos matrimonium ratum ante consummationem sub lege noua.

¶ Ad vltimum dico quod multi sunt contractus in quibus peccatur contrahendo: quia tamen sunt rati et firmi post contractum. Tamen ad propositum dico quod illud quod non est ex fide: peccatum est: accipiendo pro eodem non esse ex fide pro infidelitate: sed non oportet contractum matrimonialem inter infideles esse exinfidelitate licet non sit ex fide christiana: sed potest esse exfidelitate obseruanda secundum dictamen recte rationis nataralis. Hec de tertio articulo principali. principale de ordine sa¬

¶ Ad primum cro dico quod deaconus inrimitiua ecclesia et alii ordinati in sacris poterant esse quilibet eorum vnius vxoris vir non plurium et vtendo matrimonio contracto prius ante ordinem. Et similiter exponendum est de grecis. Non quod possent post ordinem matrimonii contrahere: nec possunt etiam greci secundum glosam in capitulo supra allegato. vel si in primitiua ecclesia potuerunt contrahere: mode tamen lege ecclesie posita non possunt.

¶ Ad secundum de voto simplici patet quod impedit matrimonium: sed non dirimit. votum autem solemne et impedit et dirimit Nec est simile de istis ex corpore questionis.

¶ Ad tertium dico: quod licuit et aliquand honestum fuit ex aliquibus causis contrahere fidelem cum infideli: sicut concedo de moyse et ioseph et hester et salomone quant tum ad illas personas in casu particulari et ex cauesa: licet non vt communiter de quibus non erat prohibitum a deo in lege. vnde esdre non separantur coniugati contra legen. De salomone vero dico: quod potuit cum aliquibus contrahere: de quibus non erat prohibitum: litet excesserit in multitudine: sed quantum ad illas de istis populis prohibitis a deo quas accepit: non possum nec volo eum excusare. quia fecit sicut canis impudentissimus et deo ingratissimus super gratiis quas fecerat ei. dederat enim sibi singularem sapien tiam et diuitias et gloriam. ideo etc.

¶ Ad illud vltimum apostoli patet ex predictis.