Quaestio 1

¶ Distinctionis Quarte libri Tertum Sententiarum. Questio Unica.

CIrca distinctionem quartam queritur vtrum beata virgo fuerit vera mater Christi et naturalis mater.

¶ Uidetur quod non: quia secundum opinionem Galeni quam recitat Auicenna primo canonis. Mater est pricipium non solum passiuum: si etiam actiuum in productione filii. Sed beata virgo nichil cooperata est actiue ad generationem Christi: quia illa fuit in instanti virtute spiritus sancti non mediante motu vel alteratione facta que est sufficientissima virtus: ergo etc.

¶ Secundo sic. Mater habet rationem principii respectu illius cuius dicitur mater: vt respectu suppositi productiquia generatio terminatur ad suppositum. Sed suppositum Christi non est principiatum a virgine: quia est a solo deo patre per generationem eternam: quia non est ibi aliud suppositum quam verbum eternum dei filius: ergo etc.

¶ Tertio sic. Spiritus sanctus non potest dici pater Christi sicut nec christus filius spiritus san cti secundum Magistrum in litera et secundum Augustinum. 2. de trinitate: ergo nec beata virgo potest dici mater eiusquia multominus principiauit istam generationem Christi quam spiritus sanctus Luce I. Ecce concipies et paries

¶ Contra filium. Et Mathei I dicitur. Cesset desponsata mater iesu maria ioseph etc. et multa alia: quare etc

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram an beata virgo fuerit cooperata actiue ad generationem Christi temporalem.

¶ Secundo ostendam an sit vera mater naturalis ipsius Christi et quomodo.

¶ Tertio an meruerit esse mater Christi.

¶ Ultimo ad rationes est vna opinie

¶ Quantum ad primum quod nec beata dingo nec aliqua mater alia facit aliquid effectiue nec cooperatur actiue ad generationem filii vel fetus: sed solum habet rationem principii passiui vel receptiui prestando vas nec aliquid etiam se tenens ex perte matris se habet actiue sed solum pater vel illud quod se tenet ex parte patris puta semen viri vel spema. Non autem menstruum mulieris nec mulier ipsa.

¶ Ad hoc adducuntur rationes et auctoritates

¶ Prima ratio est ista. Si mulier esset principium actiuum generationis: tunc posset per seipsam generare et masculus superflueret. Probatio: quia dicit philosophus. 2. de anima quod cum sensus sit passiuus si cum hoc esset actiuus posset sentire per seipsum si ne obiecto. Sicut etiam lignum si esset calidum combureret seipsum. Ita dico de muliere que est passiua in generatione. Sed hoc est inconueniens et fal sum: ergo etc.

¶ Secunda ratio. Nichil agit in instanti in quo corrumpitur nec ad corruptionem suiipsius quia non est. Sed semen mulieris in instanti generationis corrumpitur vt ex ipso fetus formetur per corruptionem ipsius: quia generatio vnius est corruptio alterius: ergo etc.

¶ Tertia ratio. Impossibile est duo agentia vniuoca concurrere simul et eodem ordine ad eundem effectum. Probatio: quia vnum taium sufficit ad perfectionem totalem effectus vniuoci producendam: quia est tante perfectionis quante et effectus et ita alterum superfluit. Sed pater et mater sunt cause vniuoce respectu fetus geniti vt patet et pater est causa actiua secundum omnes non igitur mater vt videtur.

¶ Quarta ratio. Impossibile est et im plicat contradictionem idem esse actiuum et passiuum respectu eiusdem. Sed mulier vel semen se tenens exparte mulieris est passiuum principium generationis non ergo actiuum per se loquendo. adducitur auctoritas Augustum

¶ Ad hoi ni in proposito de beata virgine quod nichil fuerit ibi cooperata actiue. Prima est. 4 super Genesim vbi dicit quod Christus non venit secundum rationem seminalem I secundum aliquam vim actiuam seminis: quia semen prout ad ipsum pertinet ratio semi¬ nalis reducit Philosophus in. 2. phisicorum ad principium actiuum: igitur videtur quod beata virgo non fuerit ibi cooperata actiue. Et hoc idem videtur Augustinus dicere. 9. super Genesim et. 4. Nam alias fuisset Christus decunatus in lumbis abrahe eodem modo quo et leui cuius oppositum ipse dicit et Magister etiam in litera.

¶ Confirmatur ista opinio per philosophum. 19. de animalibus vbi ponit hoc expresse. Unde comparat ibi semen viri ad semen mulieris in generatione sicut artificem ad materiam et sicut coagulum ad lac et ista se habent pure passiue per se loquendo respectu illorum.

¶ Adducit etiam ibidem Philosophus aliqua signa ad hoc. Unum est de ouis venti ex quibus generatur aliquid si semen masculi superinfundatur. Secundum est de ouis pisciun proiectis a matre ex quibus generantur pisces si semen maris superinfundatur. Tertium signum est de coagulo et lacte quod se habet pure passiue respectucoaguli sic semen mulieris respectu virilis. Quartum signum: quia mulier secundum Aristotelem potest concurrere dato quod non spermatimet: quare etc. isti quod alie matres a vit

¶ Dicunt ergo gine nichil cooperantu ad generationem actiue nisi forte per accidens: quia semina aliquo modo contrariantur et sic semen viria semine mulieris aliquo modo per accidens repatitur Sed beata virgo nichil per accidens cooperabatur vllo modo: quia semen suum vel materia ministrata non resistebat spiritui sancto vllo modo. hec est prima opinio. si de hoc quae dicit quod bea¬

¶ Alia opinio elt ta virgo coperati fuit actiue ad generationem Christi per vnam virtutem supernaturalem collatam sibi a spiritu sancto tandue agenti minus principali a principali agente. Unde non est ibi cooperata per aliquam virtutem naturale sicut nec alie mulieres. Quod probant: quia sicut dictum est in secundo semen viri non est actiuum per se at tingendo ad aliquam formam substantialem fetus nec vir ipse: ergo multo fortius nec mulier ipsa nec semen eius.

¶ Quod autem cooperata fuerit tali virtute supernaturali data sibi vel collata a spiritu sanctoProbant auctoritate Damasce. lib. 2. vbi dicit quod post consensum virginis superuenit spiritus sanctus tribuens ei virtutem susceptiuam verbi simul et generatiuam: igitur cooperata est actiue tali dono super naturali diuinitus sibi dato propter quod et bene dictur sibi. Luce 1. Spiritus sanctus superueniet in teet virtus altissimi obumbrabit tibi. hec est secunda opinio.

¶ Contra primam opinionem Arguitur primo per rationes. Secundo per auctoritates et contra secundam similiter pro quanto conuenit cum prima.

¶ Primo sic. Forme eiusdem rationis pre cipue secundum ponentes potentias esse consubstantiales illis formis. Sed forme masculi et femine puta anime sunt eiusdem rationis: quia non differunt nisi pe materiam vel conditiones materiales. 4. metha. ergo et potentie eorum puta potentia generatiua invtroque. Sed in viro vel masculo potentia generatiua est actiua: ergo et in femina vel muliere.

¶ Secunda ratio. Unusquisque diligit opus suum quod agii sicut dicitur. 4. ethicorum sicut poete poemata sua. Sed matres communiter plus diligunt pueros quam pa¬ tres: ergo magis agunt ad generationem vel saltem si cut et patres et magis amant: quia cum hoc quod agunt etiam materiam administrant. Dicis quod magis patiumtur pro ipsis: ideo magis amant: ideo videtur ista e se bona solutio ad Aristotelem. Non enim dicit quod diligant homines suas passiones vel illa pro quibus patiuntur sed opera sua que agunt.

¶ Tertia ratio. Agens in agendo assimilat sibi passum vel effectum: licet frequenter magis assimilatur matri quam patri: ergo etc.

¶ Quarta ratio. Si mater tantum prestat materiam et ministrat vas se habendo pure passiue respectu fetus videtur quod pari ratione si generaretur buffo in ventre eius sicut in ventribus aliquarum samaritanarum posset dici mater buffonis. Sed hoc est falsum: ergo etc. Dices quod non: quia buffo non est eiusdem nature cum muliere: et ideo non diceretur filius eius. Istud non videtur valere: quia mulus est alterius nature quam asina. Et tamen dicitur filius asine et illa dicitur mater eius: quare etc.

¶ Confirmatur ista opinio per Galenum qui fuit huius opinionis sicut recitat Auicenna primo canonis et sibi magis est credendum in hoc quam philosopho: quia istud propositum est de particularibus nature que magis spectant ad medicos quam ad philosophum naturalem: ideo etc.

¶ Confirmatur etiam secundo per Commentatorem secundo de anima vbi dicit quod omnes potentie vegetatiue sunt actiue nec distinguitur ibi de viro de muliere igitur potentia generatiua mulieris actiua est et mater aliquid cooperatur ad generationem substantie fetus. Similiter etiam quia filius refertur ad matrem relatione de secundo modo que non est nisi effectus ad causam actiuam et principium actiuum: vt patet. 7. metaphisice. opinionem prou¬

¶ Contra secudda habetaliquid proprium scilicet quod beate virgini collata est virtus supernaturalis ad generandum. Arguo sic primo quia reputofalsam quero de illa virtute aut est substantia aut a cidens. Non potest dici substantia aliqua noua patet. Nec gradus aliquis perfectior prioris substantie: quia substantia non suscipit magis et minus secundtales gradus nec in eodem indiuiduo nec in pluribus sicut dixi in. 2. Nec est accidens: quia accidens non potest esse principium vel ratio generandi substantiam sicut etiam probatum est in primo et in secundo.

¶ Si cundo sic. Illa virtus aut est aliquid spirituale aucorporale. Non potest dici aliquid spirituale vt videtur: quia dona spiritualia non dantur nisi spiritualibus potentiis: vt intellectui vel voluntati. Nec cor poralis vt videtur: quia virtus corporalis ad generandum non videtur nisi potentia generatiua vtens organo que non fuit de nouo data virgini quia non eraprius sterilis: patet ergo etc.

¶ Tertio quia per illud non saluant maternitatem in virgine respectu Christi: quia oportet ad maternitatem quod vi nature principietur filius: non autem dono aliquo supernaturaliquare etc.

¶ Quarto. Productio qua christus generatus est a matre fuit vniuoca sicut patet: et est in aliis matribus et filiis. Sed si per illud donum si pernaturale genuisset non fuisset productio vniuoca sicut patet: ergo etc. quicquid sit de prima opi¬

¶ Dico ergu nione quod ista non est vera¬

¶ Ad Damascenum dico quod non est intentionis sue quod spiritus sanctus dederat beate virgini aliquam vim supernaturalem generatiuam in habitum: sed pro tan to: quia vis generatiua virginis quam prius non habebat exiit in actum superueniente et cooperante spiritu sancto. Unde tribuit sibi vim generatiuam pretanto: quia cooperando sibi tanquam principale agens fecit quod ipsa generaret Christum

¶ Quantum ad istum articulum primum questionis dicam aliqua et postea resposdebo ad motiua precedentium opinionum pro quantoerunt contra me.

¶ Dico igitur primo quod non videquod ad generationem que est vera mutatio substantia lis terminata ad esse substantiale fetus per se et directe faciat aliquid vel cooperetur effectiue nec semen viri nec semen mulieris sicut probatum est in secundo de semine viri quod ipsum nec in virtute propria nec in virtute generantis potest ad hoc attingere cum sit ens simpliciter imperfectius cum quacunque virtute ibilposita quam fetus et ideo non potest esse causa totalis equiuoca ipsius fetus effectiua vel generatiua Nec valet quod in virtute generantis: quia generans vel vir frequenter non est in rerum natura quando fetus generatur vel si est in rerum natura accidit quod sit presens in loco generationis sicut dictum est supra. Et dato quod esset presens et per se esset hoc necessarium adhuc non posset hoc conuenire semini per ipsum: quiam nec in virtute propria nec in virtute aliqua receptaab ipso. Et si ita est de semine viri quod non potest esse causa effectiua generationis multo fortius videtur hoc de semine mulieris.

¶ Secundo dico quod non obstante hoc mulier est principium effectiuum generationis et non ipse vir vel oportet omnino recurreread deum: vt ad causam efficientem ipsius generatio nis quod tamen non videtur necessarium. Quod auten vir non sit causa effectiua generationis. Patet: quia sicut dictum est supra accidit quod sit quando generatur fetus. Nec potest dici quod mediante semine vt dictum est supra: et ideo dictum est in secundo quod oportet recurrere quantum est ex parte viri ad deum: vt formantem fetum et efficientem generationem fetus. Quod autem mulier possit cooperari ad generationem fetus nullum impedimentum currit sicut de viro. Mulier enim presens est et per se quando generatio est et habet vim actiuam generatiuam fetus vmbilicisibi scilicet masculi vel femine et habet materiam dispositam presentem semen suum vel menstruum decisum ad cuius corruptionem potest agere: vt generetur ex ea fetus et inducatur forma substantialis educta de potentia illius materie: ita quod median te semine generat non sicut instrumento vel medio actiuo sed principio passiuo per cuius corruptionem ex materia eius generaretur fetus secundum determinatum modum nature quo non quodlibet sic generatur ex quolibet: sed determinatum ex determinato. Unde nec semen reducitur ad causam efficient tem in generando sed in alterando aliquo modo preuio generationi quo semina mutuo agunt et patiun tur alterando seinuicem vt tandem semen mulieris corrumpatur et fetus generetur.

¶ Tertio dico quod probabile est dicere secunuistum modum quod seminis decisio et fetus generatio sint duo effectus ipsius matris ordinate ab ipsa procedentes secundum modum et processun nature: quorum prior est ipsins seminis decisio tat quam materialis principii et secundus vel posterior est ipsius fetus generatio.

¶ Quarto dico quod cum sicut tactum est supra in vna questione quatuor fuerint in processu generationis Christi scilicet materie decisio et missio ad locum generationis corporis formatio vel eductio forme substantialis corporee de materia illa corporis animatio vel anime infusio et totius coniuncti vnio ad personam verbi et in primo non potuerit virgo cooperari: quia factum est in instanti per simplicem mutationem qua solus deus potest facere illa que ab agente naturali sunt factibilia per motum et in tempore cuiusmodi est ista decisio et missio materie ad locum generationis. Non potuit etiam cooporari ad infusionem anime nec ad vnionem cum verbo sequitur quod eductionem forme substantialis corporee et sic ad generationem. Et quod sit rationabile hoc pone re patet quia habuit virtutem actiuam generatiuam non impeditam: quia non fuit sterilis nec preuentam a spiritu sancto quantum ad hoc: sed probabile est quod licet spiritus sanctus disponeret materiam in instanti non cooperante virgine sicut alie cooperantur quia media necessaria non sunt simpliciter necessaria virtuti diuine eo modo quo nature tamen materia disposita dimitteret eam cooperari ad generationem ipsam quae nata est fieri in instanti etiam secundum naturam ita quod spiritus sanctus tantummodo in generatione fecerit illud quod pomo fecisset vel deus loco hominis si virili semine Christus conceptus fuisset. Ita videtur probabi liter posse diciconcludo quedam corre¬

¶ Ex predictis laria.

¶ Primum est quod mater multomagis directe et per se facit ad generationem quam pater: quia pater non facit nisi decindet do semen suum et reponendo in loco conuenienti ad generationem in matrice mulieris vel vase. Mater vel ro agit directe efficiendo substantiam fetus attingendo ad generationem eliciendo actum generationis.

¶ Secundum est quod beata virgo non fuit cooperataad decisionem seminis sui et missionem ad locum generationis sicut alie mulieres: sed bene ad ipsam generationem et mutationem instantaneam et hoc sufficit ad veram maternitatem cum hoc quod est ministrare materiam sicut quod materia sumatur de ipsa puta de superfluo alimenti tertie digestionis sicut fuit factum in virgine a spiritu sancto: ita quod materia corporis christi fuit purissimus sanguis virginis tertia digestione digestus secundum Dama. lib. 3. Uerum est etiam quod beata virgo post conceptionem Christi ipsum aluit et nutriuit in vtero suo sicut alie matres suos fetus.

¶ Tertium est quod pater non est causa filii effectiua nisi sicut inducens dispositionem necessitantem ad generationem puta semen sicut inducens motum inducit calorem et hoc sufficit ad hoc: vt fetus referatur ad ipsum sicut ad causam per se efficientem tum multo verius et perfectius refertur fetus ad matrem sicut ad causam directe effectiuam et elicitiuam actus generationis.

¶ Quartum est quod nichil de semine viri vel masculi intrat substantiam fetus quia hoc patet in beata virgine ex qua fuit sumpta sufficiens materia fetus: et tamen non fuit ibi aliquid de virili semine. Ex quo videtur etiam in aliis matribus quod illud quod accipitur ex parte mulieris sufficit pro materia fetus videtur dubia. Tum quia

¶ Ista positio seud eam potentia genera tiua hominis est innobilior et imperfectior quam generatiua mulieris. Tum quia mulier que est innobi¬ lior et imperfectio viro esset causa totalis generatiua viri. Tum quia non plus videtur posse mulier in generationem per se et directe quam in organimationem in quam non potest vt videtur: quia agit vi naturali vniformiter agente et ita non potest in tantam difformitatem organorum sicut nec semen. Et ideo virtutis formatiue sunt virtutes divine sicut dictum est in secundo.

¶ Et ideo si non teneatur dici potest quod nec semen patris nec matris nec pater et mater directeo et per se attingunt ad generationem sed dispositiue tantum preparando et alterando vel disponendo materiam et deus educit formam substantialem corpoream et tunc beata virgo fuit mater: quia materiam preparauit et ministrauit et ipsum aluit et peperit non si cut dicitur in ista positione precedentium opinionum

¶ Ad motiua quantum ad illa que sunt comtra me.

¶ Ad primum prime opinionis dico quod non oportet quod mulier possit per seipsam concipere vel generare et quod masculus superfluat quia necessario ante generationem requiritur dispositio materie et altere tio preuia secundum processum nature ad quam facit semen viri sicut dictum est supra alterando semen mulieris Similiter etiam quia non est agens vel generans totale sed aliquo modo partiale: et ideo nunquam virtus eius quantumcumque aucta sufficeret per seipsam sicut secundum ponentes obiectum esse causam partialem actus alicuius potentie cum potentia ipsa nunquam altera tantum virtus sufficeret.

¶ Et tunc ad dictum Aristotelis dicitur quod si sensus esset actiuus sicut causa totalis sen sationis sentiret vtique vel sentire posset sine ex trinseco obiecto. Sed non teneo me cum ista solutione secunda sed cum prima.

¶ Ad illud vero de ligno dicitur quod si lignum esset calidum et cum hoc calefactibile non posset seipsum calefacere: quia calefactio est actio transiens. Sed si esset immanens posset vtique seipsum calefacere sicut intellectus seipsum intelligere.

¶ Aliterdicitur ad ista quod Aristoteles ibi de. 2. anima intendit ostendere sensum esse passiuum non autem actiuum eo modo quo ponebant illi qui ponebant ipsum esse compositum ex omnibus sensibili bus realiter ad hoc vt sentiret omnia. Si euim opinio eorum esset vera sequeretur quod sensus sentiret absque sen sibili extrinseco: et per consequens moueretur a seipso sicut si calefactibile calefieret et non ab extrinseco calefieret a seipso. Sed ex hoc nichil ad propositum

¶ Ad secundum dico quod concludit bene quod semen mulis ris per se et directe non agit ad generationem: quia pro instanti generationis corrumpitur sed non concludit de muliere.

¶ Ad tertium de duobus agentibus vniuocis etc. Licet non sit contra predicta: et ideo posset concedi tamen qui vellet sustinere quod vir per se et directe ageret ad generationem posset dicere quod immoUnde ad eundem terminum vel effectum producendum bene requiruntur duo agentia vniuoca talia quod vnum subordinetur quasi alteri tanquam cause magis principali. Sicut duo ignes quorum vnus est maior bene concurrunt ad eundem calorem causandum in eodem ligno vel eadem parte ligni. Quando dicis quod quelibet talium causarum continet sufficienter per fectionem effectus vniuoci. Dico quod non oportet quantum ad modum producendi sic vel sic. Tamen sic dicentio bus occurrit difficultas et ideo teneo me cum primasolutione predictis concordante.

¶ Ad quartum dico quod in generatione substantiali mater non est principium passiuum proprie loquendo quia non est materia seminis receptiua forme ipsius fetus licet materia ab ipsa ministretur et ideo imprope dicitur principium passi uum. Non sequitur ergo quod in generatione substantiali idem sit principium passiuum et actiuum. Hoc enim est impossbile quicquid sit de mutatione accidentali quia de aliqua tali non implicat contradictionem sicut dictum est in secundo.

¶ Ad Augustinum. Dico quod ipse intendit quod christus non venit secundum rationem seminalem se tenentem ex parte vi ri quia non mediante virili semine et nihil plus habetude hoc et ita nihil contra propositum.

¶ Ad philoso phum Dico quod ipse negatur et rationabiliter a medicis qui ponunt quod mulier vel femela in generatione est actiua. Et dico vltra medicos quod nec vir nec semen viri est actiuum ad generationem per se eo modo quo dictum est supra. Et tunc nego omnia signa pro quantovidentur hoc concludere nisi forte dicatur pro reuerentia Aristotelis quod quantum ad alterationem praeuiam generationi intelligit hoc Aristoteles et pro tanto dicit hoc quod licet semen mulieris aliquo modo sit actiuum adalterationem vel dispositionem illam tamen semen viri principalius tanquam actualius et perfectius. Unde nec semen mulieris agit ad eam nisi per accidens reagendo in semen viri a quo ipsum patitur et alteratur. alterius opinionis quod pro¬

¶ Ad primumi bat quod mulier non agit naturaliter ad generationem fetus: quia nec vir de quo magis videtur de viro sicut dictum est supra: ideo non valet.

¶ Ad illa que sunt adducta contra primam opinionem quod mulier agit ad generationem licet gratia conclusionis essent concedenda: tamen quia primum ita concludit de viro sicut de muliere quod est supra negatum de viro respondendum est quod licet potentie generatiue scilicet viri et mulieris sint eiusdem rationis quam tum se tenent ex parte forme et anime cui sunt consubstantiales: habent tamen alia et alia organa in viro et muliere et requiritur alia et alia presentia ad materiam viri et mulieris: et ideo licet ambe sint actiue: non tamen eo dem modo nec respectu eiusdem per se effectus: sed sicut dictum est supra.

¶ Alia vero tria argumenta concedantur: quia sunt bona eo modo quo concludunt et etiam deducuntur. Hoc de primo articulo principali istius questionis.

¶ Quantum ad secundum articulum questionis omnes volunt saluare quod beatam virgo sit et fuerit vera mater naturalis christi. Sed diuetsimode saluatur hoc a diuersis. Nam illi de prima opinione praecedentis articuli dicunt quod licet nichil cooperata fuerit actiue et per se ad generationem: sed totum fecerit spiritus sanctus tamen ministrauit materiam: et ipsum aluit in vtero suo benedicto et mutauit et peperit sicut alie matres et hoc sufficit ad hoc quod sit vera mater naturalis.

¶ Alii de secunda opinione dicunt quod fuit vera mater naturalis: quia non solum materiam ministrauit et ipsum aluit et peperit. Sed cum hoc ipsum genuit et cooperando effectiue et per se ad generationem ipsius ipsi spiritui sancto per illud do num supernaturale quod licet conferretur sibi superna turaliter erat tamen sibi principium operandi naturaliter opiniones non teneo sicut nec

¶ Sed istas tenu illas in primo articulo questionis: et ideo dico aliter. Postea instabom me et soluam. Primo dico quod ipsa fuit vera mater: quia non solum materiam ministrauit: sed quia ipsum Christum genuit actiue cooperans spiritui sancto et per se et directe ad generationem Christi secundum naturam assumptam precipue quantum ad eductionem forme substantialis corporeede materia illa ministrata sicut dictum est supra. Ipsum etiam aluitin vtero et nutriuit de partu quomodo ipsum peperit est

¶ Sed difficile. Et videtur quod non peperit primo quia virgo. Impossibile est autem quod virgo pariat manens virgo vt videtur: quia virginitas et maternitas contrarie opponuntur nec possunt eidem inesse vt videtur.

¶ Secundo quia partus expellitur a matre inpariendo.

¶ Sed beata virgo non potuit habere vim expulsiuam respectu huius partus: quia cum iste partus exi erit clauso vtero et claustris clausis oportuit quod essent duo corpora simul puta corpus Christi et pars illa vel vterus virginis. Hoc autem non subest nec subiacet viriuti naturali agentis sed solius dei

¶ Tertio quia pater et mater relatiue opponuntur sicut actiuum et passiuum. Cum igitur Christus secundum carnem et naturam non habuerit patrem videtur quod nec matrem.

¶ Quarto quia illa non parit naturaliter que parit modo mirabili et miraculoso: et per consequens non est mater naturalis. Sed beata virgo naturali modo non peperit: sed miraculose quia virgo manens: etc.

¶ Sed istis non obstantibus dico quod beata virgo veraciter peperit Christum et hoc statim patet si ponatur quod mater in pariendo non habeat vim impulsiuam vel expulsiuam fetus: sed fetus cadat quasi maturus fructus ab arbore qui non expellitur ab arbore sed isponte cadit: et tunc beata virgo fuit terminus a quo illius motus vel egressus Christi ab vtero sicut sponsi de thalamo suo et totus ille motus fuit a spiritu sancto non cooperante virgine effectiue sicut nec alie matres iahoc effectiue operantur.

¶ Sed si mater habeat vim expulsiuam in pariendo: tunc difficilius est videre propositum. Et dicit vnus quod istud expellere non est de necessitate matris ita quod licet alie expellant: non tamen beata virgo: quia agens naturale non potest facere duocorpora non gloriosa in eodem loco nec potest aliquod corpus expellere de loco nisi subintret aliud corpus et planum est quod aliud corpus non subintrauit corpus vel vterum virginis. Ideo dicit quod spiritur sanctus fuit totalis causa expulsionis supplendo causalitatem virginis et ipsa virgo fuit terminus a quo tantum.

¶ Sed aliter sicut videtur michi potest dici scilicet quod virgo fuerit principium actiuum illius expul ionis per istum modum: quia planum est quod expellere corpus et aliud implere sunt due actiones et mutationes ita quod expulsio vnius et subintratio alterius separabiles sunt: et ideo deus potuit beate virgini influere et cooperari ad expulsionem quod non influeret ad subintrationem alterius corporis vel etiam ad fractionem vel apertionem vteri. Ita quod virtute diuina erat quod duo corpora simul essent: sed virtute creata virginis erat quod alterum moueretur et expelleretur. Si cut si duo animalia essent in eodem loco virtute diuina non minus quodlibet eorum posset se mouere in illo loco quam si alterum tantum esset ibi: et sic de consimilibus. Sic in proposito potest dici contra partum dico quod ma¬

¶ Ad primum ter et virgo non opponun tur formaliter nec repugnant maternitas et virgini tas simpliciter et absolute sed vertute diuina possunt simul stare licet non virtute nature.

¶ Ad secundum iam patet ex dictis de expulsione parius.

¶ Ad tertium dico quod pater et mater non opponuntur relatiue dato etiam quod se habeant sicut actiuum et passiuum: quia actio et passio sunt diuersorum predicamentorum: sed bene pater et filius vel mater et filius sensibilia: et ideo pater non potest esse sine filio nec econuerso loquendo de filio secundum filiationem que est relatio ad pa trem: sed bene potest loquendo secundum filiationem que est relatio ad matrem sicut in proposito: quare etc.

¶ Ad quartum dico quod beata virgo potest dici mater naturalis ex principio pariendi et generandi: quia principium tale habuit in sua natura: tamen ex modopariendi. Puta quod virgo pareret non dicitur naturalis: quia miraculosum fuit quod virgo pareret licet naturale fuerit quod ipsa pareret.

¶ Hec de secundo articulo principali

¶ Quantum ad tertium articulum. An scilicet beata virgo meruerit esse mater dei vel Christi. Dicitur quod incarnatio dei potest accipi dupliciter. Uno modo quantum ad substantiam facti et vt in diuino supposito quo ab eterno preordinauit eam fiendam et exhibendam et isto modo nec beata vergo nec aliquis hominum vnquam potuit mereri incarnationem Christi vel dei nec per consequens beata virgo potuit mereri esse mater dei nec merito con grui nec merito condigni. Tum quia nichil extrinsecum deo est sibi ratio volendi vel ordinandi aliquid extra se. Tum quia incarnatio est fundamentum est radix omnis meriti siue condigni siue congrui. Tum quia incarnatio est ratio reconciliandi totum genus humanum et satisfaciendi saltem initialiter et per consequens non potest eam mereri singularis persona pura de genere hoc minis. Tum quia meritum hominis ad hoc non se extendit: vt deus debeat fieri homo sed ad gratificari vel beatificari ad perfectionem formalem propriam gratie vel glorie: ideo etc.

¶ Alio modo potest accipincarnatio quantum ad tempus vel circumstantiam vel modum ipsa incarnatione presupposita simplicite fienda et hoc modo consideratur vt tali tempore vel tali fienda et isto modo dicitur quod beata virgo et sanctipatres aliquomodo meruerunt eam in effectu ponitali tempore aliquo modo et de condigno tanquam amici dei et persone deo grate et desiderantes feruenter accelerari aduentum dei licet istud excedat simpliciter omne meritum in excellentia et bonitate et beata virgoprecipue inter omnes hoc meruit quantum ad circum stantiam persone: quia purissima et sanctissima fuit et decuit vt supposito quod deus deberet habere matrem quod de matre purissimafieret que tanta puritate nite ret qua sub deo nequit maior intelligi. Nec obstaquod bonum incarnationis excedat quodcumque meritum quia etiam bonum premiationis eterne excedit quasipro portionabiliter meritum temporale secundum Apostolum ad Ro. Non sunt condigne passiones huius teporis etc. Tamen aliquis potest mereri de condigno vt tam eternam eo tamen modo quo dictum est superius in secundo. Hoc sufficiat de isto tertio articulo.

¶ Ad primum principale dico quod beata virgo potuit cooperari ad eductionem forme substantialis corporee de materia corporis christi: quia etiam illa fit naturaliter iln instanti ab aliis matribus sed non ad translationem vel dispositionem instantaneam materie sicut dictum est supra.

¶ Ad secundum dico quod christus comparatur ad virginem sicut suppositum productum ab ipsa vi nature non secundum naturam diuinam: sed secundum naturam humanam in qua subsistit cum ius nature materiam ministrauit et hoc sufficit ad maternitatem.

¶ Ad tertium de spiritum sancto dico quod proprie loquendo eo modo quo loquendum est im proposito incarnationis spiritus sanctus non potest dici pater christi ratione incarnationis secundum Augustinum et Magistrum in litera: quia non est conceptus de spiritu sancto sicut de patre vi generatiua naturali. Non enim conuenit cum virgine sicut vir cum muliere faciens naturaliter ad generationem mediante semine quomodocumque ad hoc faciat vir sed magis vt artifex et agens voluntarium et non de sua substantia sed in aliena substantia et alterius rativnis. Sed beata virgo vi sua generatiua ad hoc egit et materiam ministrauit sicut dictum est supra: ideo etc.