Quaestio 4

¶ Distinctionis Prime. Questio Quarta

QUarto quaero de uti vtrum sit actus proprius voluntatis.

¶ Et videtur quod non. Tum quia quelibet potentia vtitur quod potest frequentare actum suum circa obiectum et acquirere vsum. Tum quia vsus est referre secundum Augustinum / sed ad rationem et intellectum pertinet aliquid referre ad aliud sicut et conferre vel ordinare. Sapientis enim est ordinare primo metaphisice. Ordinare etiam oportet res in finem: quod est vti / pertinet ad prudentiam secundum philosophum et commentatorem. 6. ethicorum: ergo vsus est actus intellectus practici. vti secundum Augustinum de trinita¬

¶ Contra te quarto est aliquid assumere in facultatem voluntatis: ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo ponam descriptiones de vti.

¶ Secundo ostendam cuius potentie sit vti.

¶ Tertio quid est ob¬ iectum ipsius vti.

¶ Quarto quorum est vti dico quod vna est descriptio

¶ Circa primum de vti data ed Augusti no primo de doctrina christiana capitulo primovti est illud quod in vsum venerit ad illud quod amas referre: vel ad id quo fruendum est. Alia est discriptio Augustini decimo de trinitate quod vti est illud quo in facultate voluntatis assumitur non propter ipsum sed propter aliud appetere: et hoc si aliud sit recte amandum / alias enim esset abusus. Alia est descriptio August. xi. de ciuitate dei. ca. xxv. vti dicuntur ea re quam propter aliud querimus. hec de primo. est actus / dico quod est

¶ Cuius potentit actus voluntatis / quia eiusdem potentie est intendere finem / vel aliquid et ad ipsum referre vt patet: sed voluntatis est in tendere finem. Tum quia persecutio et fuga in parte superiori ad voluntatem pertinent. Tum quod intendere videtur esse respectu finis et boni: que maxime spectant ad voluntatem. Unde ex ordinatione ad voluntatem dicitur aliquid bonum. Tum quia penes intentionem attenditur meritum et demeritum precise meritum autem et demeritum pertinent principaliter ad voluntatem. Tum quia intendere est motus anime ad remquod fit praecise secundum voluntatem per amorem quo anima tendit quo vtitur / cum nihil aliud sit nisi referre aliquod finem in finem est actus voluntatis / quia abusus pectantum est: et formaliter culpa ergo vsus. Item cuius potentie est mouere se et alias potentias ad suas operationes propter finem actus est ysus vt pat:t. sed hec est voluntas. ergo etc. Hoc dicit illa descriptio prima / et etiam secunda quod vti est aliquid assumere in facultatem voluntatis. ergo etc.

¶ Sic igitur dico quod sicut intentio est actus voluntatis elicitus / licet actus rationis vt dictatus vel directus. sic vti est actus voluntatis et elicientis: licet sit rationis vt dirigentis. Et est aliarum potentiarum inferiorum inquantum actus carum imperantur ab ipsa voluntate in ordinem ad finem / applicando potentias et menbra ad opera ipsarum. Unde cytharisare dicitur ysus cythare / quia et cytharans dicitur vtucythara et certans dicitur vti equo. Et hec de secundo articulo. Dico quod acci¬

¶ De tertio articulo piendo vsumn prout distinguitur contra abusum: quod obiectum ipsius vti est et potest esse quodlibet intelligibile citra deum Tum quia quodlibet citra deum potest assumi in facultatem voluntatis propter deum vt finem et hoc vel positiue sicut sunt secunda habentia de se ordinem ad deum vt ad finem / vel omnia etiam indifferentia vt leuare festucam quod potest voluntas velle propter deum / vel priua tiue seu contrarie / cuiusmodi est peccatum vel malicia detestando ista propter deum et dolendo. igitur etc.

¶ Loquendo autem communiter de vsu vt se extendit generaliter ad omnem actum quantum est fruitio / et sic etiam se extendit ad abusum.

¶ Dico quod omne intelligibile potest esse obiectum vsus: etiam aliquis quia in potestate voluntatis est omne intelligibile referre in aliud sicut in finem / et diligere vel nolle ipsum propter aliud non propter se / et hoc probat sicut probatum est supra / quod voluntas potest sibi prestituere pro fine quodcumque intelligibile / saltem loquendo de bonis immo de omnibus sicut dictum est.

¶ Contra videtur quod aliquis non possit vti actu proprio volendi quo vtitur aliquo alio vel fruitur: quia si vtitur illo aut hoc est eodem actu: et tunc actus recius et reflexus sunt idem actus quod est impossibile / quia actus rectus est obiectum reflexi de alio actu elicito / et tunc stabunt ibi actus in voluntate et eiusdem rationis: quia respectu eiusdem. obiecti est in eadem potentia: sed actus primus et reflexus quod non potest dici quod actus primus corrumpatur. Sed oportet quod maneat ad hoc quod aliquis eo vtatur.

¶ Respondeo quod immo aliquis potest vti actu suo: et dico quod oportet hic in via quicquid sit in beatis oportet quod hoc sit per alium actum. Tu dices quod non per alium quia aut manet aut corrumpitur. Dico quod vtrum que potest dici. Primo quod manet: et dico quod non sunt eiusdem rationis: quia vnus est obiectum alterius et presupponunt ipsum. Tu dices quod sunt eiusdem potentie et eiusdem obiecti / dico quod non sunt eiusdem obiecti immediati sicut primum. Et daio quod essent eiusdem obiecti et eiusdem potentie: non tamen oportet quod sint eiusdem rationis sicut dictum est supra. Distinctioautem eorum perpendi potest quia vnus necessario pre supponit alium vel in seipso vel in similitudine iua repraesentatiua natura econuerso: potest etiam dici quod primus corrumpitur sed manet in sua similitudine de relicta: qua potest representari et intelligi et per consequens potest eo frui.

¶ Ex predictis etiam ad intelligentiam predictorum potest notari quod ista dictioscilicet fruitio et intentio sunt eiusdem obiecti quia respectu finis. Similiter vti et electio sunt eiusdem obiecti primi eius quod refertur ad finem. Differunt tamen intentio et fruitio / quia fruitio dicit quietatio nem in obiecto siue in fine. AIntentio primo dicit repectum quendam et motum et tendentiam in illam quietationem vel in obiectum quietatiuum Electio etiam et vsus differunt quia vius vel vti secundum quod huiusmodi non dicit nisi respectum ad finem / referendo aliquid in ipsum: talis electio cum illo respectu addit alium ad illud: respectu cuius ipsum quod eligitur vel profertur Unde electio circa obiectum vel in obiecto includitiduos respectus / vnum ad finem et alium ad finem cui profertur / et respectu cuius preeligitur vt communiter dico. hec de tertio articulo.

¶ Quantum ad quartum articulum dico quod omnis creatura immo omnis res intentionalis vel rationalis vti potest / sicut et frui / accipiendo vti communiter siue deus / siue beatus / siue peccato / siue iustus viator / siue damnatus quod omne tale ens potest aliquid assumere in facultatem voluntatis: et ad aliud referre vt ad finem propter se amatum / sicut et potest frui aliquo vt dictum est supraTamen dico quod accipiendo vti stricte / vt distingui tur contra abusum quod nec pector viator vtitur nec damnatus / quia nihil referunt in deum et finem debitum quo fruendu est: licet pectotor non secundum quod peccator: sed secundum quod homo viator possit vti: damnatus autem vti non potest: non quia hoc sibi repugnet ex natura sua simpliciter et absolute loquendo / sed quia deus gedinauit non insiuere et cooperari eis ad aliquem actum rectum pro statu illo / sicut dicetur inferius in quanto / vel in secundo de obstinatione demonum vel damnatorum. Appetitus enim sensitiuus ex se: et secundum se precipue vel naturalis nec vti nec abuti possunt quia non possunt referre aliquid in finem / sicut nec propria possunt frui fine. Sic ad questionem. Ad primum principale dico quod vti non est aliarum potentiarum nisi voluntatis tanquam ellicientium: sed est cuiuslibet alterius potentie inferioris / sicut exequentis. Et est rationis audirigentis vel dictantis.

¶ Ad secundum dico quod ad intellectum potest referre non elicitiue / sed dictatu et directiue vel consultiue / et ideo ad ipsum non pertinet ysus sicut actus elicitus sed sicut actus dictatus vel directus. Per idem ad illud de sapientia et prudentia. quare etc.