Quaestio 3

¶ Distinctionis decime quarte Questio Tertia.

Tertio quaero: utrubona opera mortificata per peccatum reuiuiscant per sequentem penitentiam.

¶ Uidetur quod non. si reuiuiscerent per sequentem penitentiam: sequeretur quod semper peccator resurgeret in maiori gratia quam prius esset: antequam caderet: quia resurgeret cum pluribus meritis bonis. et per consequens dignus maiori gloria. et per consequens cum maiori gratia resurgeret cum meritis et gratia prioribus: et simul cum merito et noua gratia penitentie. et sic repararet commodum de suo casu: quod non est verum: vt videtur. ergo etc.

¶ Secundo sic. opera mortua non reuiuiscunt per penitentiam. sed opera mortificata sunt mortua. Mortio ficatio enim ad mortem terminatur. Et patet. quia non sunt viua sunt enim sine charitate et vita. ergo etc. Similiter etiam non sunt in se sed transierunt. igitur sunt mortua et non viua. ergo etc.

¶ Tertio sic. pctam priora non reuiuiscunt per pectantum sequens pnimam in recidiuante: sicut pate bit infra ergo similiter opera meritoria mortificata per peccatum non reuiuiscunt per penitentiam. quare etc magister in littera. Et adducuntur

¶ Contra auctoritates: quas vide inlittera. In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram vel ostendam: que sunt opera viua vel mortua: vel etiam mortificata: et quare sic dicum tur.

¶ Secundo inquiram: vtrum opera mortificata perpenitentiam reuiuiscant: vel etiam opera mortua.

¶ Tertio inquiram: vtrum dato quod opera mortificata reuiuiscant: homo semper resurgat in maiori charitate vel gratia quam prius esset.

¶ Ultimo ad rationes principales. articulum

¶ Quantum ad primum dico: quodera viua in proposito dicuntur opera bona in genere moris: et per consequens debite circunstantionata: facta in charitate vel cum charitate seu gratiam que est vita spiritualis anime. Et tamdiu dicunm tur viua: quandiu in operante est vita vel gratia¬ Et dicuntur viua non denominatione formali intrinseca: quia eis formaliter et subiectiue insit vita: hoc enim modo anima dicitur viua: sed dicuntur viua pro pter concomitantiam vite in ipso operante. quia a supposito vel principio seu in subiecto viuente sicut opus suo modo dicitur humanum: non humanitate sibi intrinseca sed humanitate operantis vel subiecti suia similiter etiam dicuntur viua quandiu possunt attingere ad effectum suum per modum meriti puta ad vitam eternam: et non habent impedimentum ratione cuius operans vel habens pro tunc habens ipsum deputetur ad mortem eternam. quale impedimentum est peccatum mortale sequens ea: et nullum aliud: sicut magis apparebit.

¶ Ex hoc apparet que sunt opera morlua. Nam opera mortua dicuntur quecunque operain peccato mortali facta non habentia principium vi te: nec facta in gratia vel charitate: quantumcumque sint bona ex genere vel circumstantia. Et dicuntur mor tua non quia aliquando vitam habuerint: et postea priuentur vel careant ipsa: sed quia vitam nunquam habet tia. Similiter etiam quia nunquam habent vim attingendi per modum meriti de condigno ad vitam eternam.

¶ Opera vero mortificata dicuntur illa: que fuerunt facta in charitate vel gratia principium vitepro tunc habentia et viua: sed postea pec peccatum mortale sequens ea in operante sunt impedita: nepossint attingere ad effectum et finem suum: putaad vitam eternam. Nam existens in peccato mortaliquandiu est in ipso: adiudicatus est pro tunc ad mortem eternam: et sibi clausa est ianua vite. Et similiter etiam dicuntur mortificata ratione subiecti: quod carevita. Et ita mortuum est vel mortificatum et non ens: loquendo de esse gratie non de esse nature. Ex quo patet quod opera mortificata non debent dici mortua eo modo quo accipitur hic mortuum nec etiam econuerso. Alia enim ratione dicuntur hec et illa: sicut patet ex predictis. Hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum artitulum dico: quod opera mortificata per pctantum sequens reuiuiscunt per penitentiam: eo modo quo per penitentiam sequentem habetur iterata vita anime gratia scilicet velcharitas ipsa.

¶ Hoc probo ratione sic ex praedictis in primo articulo. illa opera per sequentem penite tiam reuiuiscunt que aliquando vitam habuerunt: et subiectum eorum per penitentiam pro tanto viuificatur. Sed sic est de operibus mortificatis per sequentem pninam. ergo etc.

¶ Secundo sic. illa opera per sequentem penitentiam reuiuiscunt: quorum impedimentum ne possint introduceread vitam eternam tollitur per sequentem penitentiam Ista patent ex dictis primo articulo. sed sic est de operibus mortificatis. quia per penitentiam tollitur pctantum sequens sicut dictum est in questione preceden te ergo etc.

¶ Hoc probant aliqui ex diuina iusticia sic. Diuina iustitia exigit: vt qui habet ius in re: cessante impedimento habeat etiam actionem potest enim beneollere impedimentum actionem ab aliquo manente iurein re secundum sententiam iuristarum operans autem meritorie eoipso habet ius per modum meriti in regno celorum ad accipiendum vitam eternam et coronam. que numquam soluitur in vita presenti. et transeunte operatione manet sibi tale ius: vt patet. sed interueniente impedimento culpe non habet actionem: sed pro tunc priuatur et suum ius quasi consequitur quandiu durat tale impedimentum. igitur cessante tali impedimento per peniten tiam habet iterato actionem intrandi et attingendi vel tam secundum illud idem ius: quod prius habebat ex oper bus mortificatis. Et hoc non est aliud: nisi opera mor tificata reuiuiscere.

¶ Sed magis videtur mihihoc attribuendum diuine mine quam iusticie scilicet quod opera mortificata reuiuiscant. Nam secundum rigorem stricte iusticie peccans mortaliter non solum priuaretur actione: sed etiam iure tanquam inimicus mortalis ipsius regis ex culpa sua: et hoc in penam. Et ideo quod sibi seruetur ius ex illis operibus prioribus: hoc est ex diuina mina: et ex diuina misericordia etiam: quod opera mortificata reuiuiscant: immo etiam quod opera viua ad vitaneternam introducunt. Nullum est enim meritum per equiualentiam ad premium vite eterne. quia non sunt condigne passiones huius tparis ad futuram gloriam: que reuelabitur in nobis: secundum apostolum: et sicut alias diffusius dixi in secundo.

¶ Secundo dico: quod opera mors tua per penitentiam sequentem numquam reuiuiscunt. Probatio manifesta. quod enim numquam prius vixit: non reuiuiscit: nec iterato viuit. sed opus mortuum est huiusmodi. ergo etc.

¶ Sed numquam potest dici quod opus mortuum per sequentem penitentiam et gratiam penitentialem prima vice vegetetur: et viuificetur libet non reuiuiscat. Et videretur alicui: quod sic. primo quia est dare opus motuum bonum ex genere et debite circunstantionatum omnibus circunstantiis bonis in genere moris. et per consequens sibi non repugnat: sed congruit viuificari: vt videtur. Et confirmatur. quia actus penitendi qui est meritum reemissionis pecti ( meritum dico de congruo ) est opus mortuum. quia sine gratia est: antequam remittatur pectantum. et tamen si comtinuetur per gratiam penitentialem superuenientem viuificatur. ergo similiter de aliis operibus mortuis debite circumstan tionatis continuatis: et similiter de non continuatis vsque ad penitentiam. quia non plus ore ipsa continuari ad vt uificandum quam oporteat opera mortificata continuari ad reuiuiscendum: vt videtur. Et ita postsesnt manere in acceptatione diuina ad viuificandum: sicut mortificata manent ad reuiuiscendum.

¶ Dico quod aliquod mortuum opus bonum moraliter prius postea si continuetur et gratia vel charitas operanti infundatur viuificatur sicut exemplificatum est de actu penitendi: et similiter de aliis potest dici. et tunc est viuum idem opus: quod aliquando fuit mortuum. sed de operibus non continuatis sed cessantibus ante infusionem gratie dico: quod licet non repugnet eis viuere: sicut nec mortificatis que non manent nisi in acceptatione diuina: repugnat reuiuiscere. Et licet hoc posset deus facere de potentia absoluta: si tamen opera bona sunt ex genere et circumstantionata moraliter. De potentia tamen ordinata hoc non facit nec potest facere. Et ad hoc non habetur argumentum nisi doctorum sententia: qui hoc dicunt: et tenent omnes vniformiter.

¶ Congruentia tamen vnapotest adduci ad hoc: quia talia opera mortua qud fiebant: non fuerunt opera amici nec accepti apuod deum: sed opera inimici et non accepti: sed opera mortificata quando fiebant: fuerunt opera amici et accepti. et ideo congruentius videtur quod ista reuiuiscant: quam quod illa vi uant.

¶ Sic igitur patet: quo opera mortificata per sequentem penitentiam reuiuiscunt. Et istud reuiuisceri non est opera illa in seipsis reparari vel redire: sed est ipsa habere efficaciam per modum meriti introducendi in vitam eternam ablato impedimento peccati mortalis pro quo adiudicatur homo morti eterne: vt dictum est supra. Nec oportet: quod talia operasint actu ad praemium assequendum: sicut de aliis meritis etiam aliorum premiorum non oportet: sed sufficit quod maneant in acceptatione premiantis non impecdita per offensam subsequentem. hec igitur opera quando sunt cum charitate: et fiunt viua sunt: quia si tunc operans moreretur cum ipse sit in gratia: daretur sibi vi ta eterna pro talibus operibus et si non statim: saltem finaliter. sed postea per pectantum mortificantur. quia si tunc operans moreretur ad mortem eternam puniretur et nunquam vitam eternam consequeretur. Hec de se cundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum dicitur quod non oportet penitentem resurgere inmaiori gratia quam fuerit illa a qua cecidit: sed resurgit in tanta gratia: ad quantam se disponit per actum peni tendi secundum quod actus ille est magis vel minus merito rius de congruo: et magis vel minus perfectus vel intensus. et hoc loquendo de gratia habita: quam quis meruit per actum penitentie interiorem non concurrente sacramento. Similiter etiam de gratia habitavirtute sacramenti penitentie concurrente vel precedente in actu interiori: ita quod talis gratia potest esse maiorvel minor prime gratie vel forte sibi equalis.

¶ Secundo dicitur quod resurgens per penitentiam: semper resurgit cum pluribus meritis quibus debetur gle ria: quam ante habuerat: quando cecidit. Nam sicut dictum / est supra merita ad gloriam ordinata quae fuerant in cadente per penitentiam reuiuiscunt: et cum ipsis habet vnum meritum scilicet penitentie: quod prius non habebat. et sic consequenter ad maiorem gloriam ordinatur: et maior gloria sibi debetur quam ante deberetur. Nam meritis ipsis gloria correspondet. et per consequens pluribus meritis ceteris paribus maior gloria correspondet et ideo quodcunque meritum sequens alia merita iam prehabita requirit proprium gradum glorie essennalis sibi correspondentem. nec tamen per quodcumque meritum augeretur statim gratia. nec per consequens habens plura merita semper est in maiori gratia. Et si enim sufficiat sola gratia ad gloriam sine propriimeritis: vt patet in paruulis tamen meritis vel meritocorrespondet aliquis gradus glorie saltem. licet maiori gratie sine meritis correspondeat maior glo. ria quam minori gratie. Unde et in quocumque gradu ponatur gratia: hinc et inde meritum adiunctum gratie licet non intendat illam gratiam: tamen correspondet sibi gradus glorie aliquis perfect ior vltra illum: qui corresponderet gratie illi precise.

¶ Tertio. dicit tur quod licet per penitentiam reparentur priora merita: et iterato debeatur gloria eis correspondens: non tamen oportet: quod prior gratia reparetur in omni modo gradu suo. Nec per consequens oportet quod penitenti iterato debeatur gradus glorie priori gratie correspondens. Et hoc est consonum: quod merita reuiuiscant: non tamen quod gratia semper vniformiter reparetur. Nam gratia fuit purum donum dei merita vero fuerunt opera hominis aliquo modo quia homo fuit causa eorum. et ideo non sic videtur probabile gratiam restaurari: sicut merita reuiuiscere: et iterato premi ari vel ad premium ordinari.

¶ Quarto dicitur quod conueniens est divine iusticie secundum sententiam scripture gloriam correspondere meritis: et mensu rari magis secundum quantitatem vel multitudinem meritorum: quam gratie. Nam de operibus dicit scriptura: quod reddet vnicuique secundum opera sua. et alia multasimilia habentur in scriptura. Et confirmatur etiam. quia pena damnatorum mensurabitur secundum. quam¬ titatem vel multitudinem demeritorum magisquam secundum quantitatem gratie: qua carent. Si enim secundum quantitatem gratie mensuraretur pena eorum: tunc omnium esset equalis pena. quia omnes ipsi et equaliter et equali gratia carent. scilicet quantum ad omnem gradum. Inducit etiam hoc multum ad obseruan tiam divine legis et exercitium in bonis operibus et meritoriis sicut patet.

¶ Ex predictis concluduntur duo correlaria Primum est: quod aliquis dignus maiori gloria correspondente meritis: non dico gratie: et loquendo de dignitate remota secundum ius suspensum tamen et impeditum per peccatum frequenter damnatur et ille alter saluatur. Nam contingit quod aliquis habens plura bona merita cadit: et nunquam recuperat gratiam et sic finaliter damnatur: cum tamen ille qui pauciora habet: et per consequens sibi debetur minor gloria ratione meritorum suorum: in gratia perseueret: et non cadat: et sic finaliter saluetur. Habet enim ius non suspensum nec impeditum: et est dignus dignitate propinqua. potest tamen habere equalem gloriam cum illa: que debeatur alteri ratione meritorum suo rum. quia sue gratie in qua perseuerat correspondet aliquis gradus et eiusdem rationis sibi iuncius cum alio: qui debetur ratione meritorum vnam gloriam perfectiorem constituit et equalem illi maiorcondemnato secundum ius remotum et suspensum ratione suorum meritorum debebatur.

¶ Secundi correlarium est: quod illa merita mortificata quibus maior gloria debebatur dum sunt mortificata: non possunt mereri etiam minimam gratiam. Alioquin qui cecidisset a gratia et multis meritis: iam meruisset: vt ab illo lapsu resurgeret per gratiam sibi pro pter illa merita conferendam. et sic nullus talis finaliter damnaretur quod est falsum.

¶ Ex quo etiam patet: quod nec talia merita hoc ipsum merues runt: quando in principio fuerunt viua. quia tunc nullus talis finaliter damnaretur sed quotiens eaderet: totiens ex meritis resurgeret. Undem nec merito condigni nec congrui: sufficiente dico talibus meretur quis reparationem gratie conferende. verum est tamen vt dicunt: quod aliquando superabunt dans misericordia dei respicit ad talia merita accipiendo ea ad reparationem lapsus in aliquibus qui bus vult deus misereri secundum beneplacitum sue voluntatis. vnde et frequenter contingit quod ille qui grauius et profundius cadit a maiori gratia et me ritis pluribus: et grauius offendit: citius resurgit ex diuina misericordia attendente ad precedentia merita quam alius qui non ita grauiter nec a tanta gratia vel a tot meritis cadit.

¶ Ista sunt dictabnius doctoris subtilis de ista materia: que quanuis quoad multa sunt bene dicta: videntur tamen in ipsis esse aliqua dubia.

¶ Primo quantum ad illud quod penit tens prius habens aliqua merita semper resurgit cum pluribus meritis quibus debetur maior gloria quam ante. quia contingit quod penitens resurgit alquando per actum interiorem penitendi: vt per meritum de congruo: qui non continuatur nec est: quamdo infunditur gratia: sed precessit. Et planum est quod talis actus est opus moriuum nec est meritum glorie de condigno: sicut alia precedentia. igitur non est necessarium quod penitens semper resurgat cum pluribus mem ritis de condigno saltem quam ante. nec quod per consequens sibi debeatur maior gloria quam ante ratione meritorum: sed potest sibi deberi equalis: vt patet

¶ Secundo quantum ad illud dictum quod cum gratia it quantocumque gradu accepta meritum additum sibi debe tur maior gloria quam gratie tantum. Accipio enim gratiam christi que est in summo gradu possibili inessecreature. et per consequens sibi correspondet summagloria possibilis inesse creature. quia infra gramen stando maiori gratie maior gloria correspondet: sed summe glorie possibili inesse creature non potest fieri additio in subiecto creato: vt patet. igitur meritum aliquod tante gratie coassumptum non auget gloriam correspondentem: nec ambobus simul maior gloria inaliquo vero: puta in christo correspondet quam alter tantum verum est tamen quod hoc non prouenit ex parte gratie et meriti vel glorie: sed ex capacitate finita subiecti. Et ideo non sic absolute videtur verum dictum illud de gloria possibili in subiecto: licet sit verunde gratia infra summum gradum possibilem in subiecto et gloria sibi correspondente: sicut est gratia conmuniter in penitentibus. immo semper. quia nunquam est in eis in summo gradu possibili inesse subiecto: sed tantum sic est in christo: vt patet. licet etiam vt puto veri esset de gratia in subiecto et gloria seperata a subiecto.

¶ Tertio quantum ad dictum aliud scilicet quod in cadte gratia prior fuit purum donum dei. non sic autem meritum sed opus hominis. Nam gloria licet sit purum donum dei: et nullo modo sit opus homins: per penitentiam tamen in acceptatione diuina equalis proponitur reddi: que prius quia merita quibus debetur gloria: reuiui scunt. Igitur a simili cum multi gradus gratie augmentate per actus meritorios augmenti gratie de condigno prefuerunt in cadente videtur quod gratia quam tum ad tales gradus habitos ex meritis de condignodebeat per penitentiam reparari. sicut et merita reuiuiscum non obstante quod gratia sit opus homins: sicut nec gloria: vel saltem quod licet tales gradus gratie seu equipollentes non reddantur quod in acceptatione diuina manent reddendi finaliter: nisi pectantum hoc impediat. et ita posset dici quod tales gradus gratiae forte reparantur: licet non primus gradus vel prima gratia que ex merito condigni non habetur vel reddi vsque ad glorificationem expectantur: si cut et gloria ipsa.

¶ Quarto quantum ad vltimum dictum scilicet quod per merita precedentia lapsum non meretur quis: nec potest mereri etiam de condigno nec dicongruo suam reparationem a lapsu: nec minimam gratiam et tamen diuina mina in aliquibus attendit talia merita: et acceptat ad reparationem. Ista non videntur simul stare. aut enim acceptat personas illorum: aut merita. et non personas: patet. quia non est acceptor personarum. igitur merita illa. Aut igitur vt merita de condigno. quia non est verum. quia iam prima gratia esset ex merito condigniipsius habentis. igitur vt merita de congruo. Igitur quis per talia merita de congruo meretur sneam reparationem a lapsu: puta ille in quo complacet diuine mine vt talia merita ad eius reparationem acceptentur

¶ Potest tamen hoc euadi. quia diceretur quod diuina mina ad illa merita attendit non vt sufficentia ad displicentiam etiam de congruo ad reparationem. quia tunc omnes sic lapsi saltem habentes equalia merita repararentur. sed sicut aspicit ad displicentiam: insufficientem ex se vt pctantum remittatur: et tamen per ipsam remittitur vt concurrit cum sacramento. Sic etiam illa merita non sufficiunt ad merendum reparationem etiam de congruo: ad ea tamen attenditur in aliquibus personis quibus complacet deo misereri: et insufficentia eorum ex diuina mina suppletur. Et non oprpropter hoc quod in omnibus. quia cuius vult miseretur deus: et quem vult indurat. Hec de tertio articulo principali ruii argumentum principale diAd primum I ie co primo quod non ote semperet penitens resurgat in maiori gra vel charitate nec cipluribus meritis de condigno. potest tamen cum pluribus meriris et aliquando cum maiori gratia. Diceretur vno modo quod non om. Alio modo dato quod esset verum hoc: et quod sequeretur: non tamen reportaret commodum de casu suo per se et directe: sed magis incommodum. quia quando cecidit: et tpere quo fuit in pcto: potuit proficere et mereri. et sua merita multiplicare: et gratiam augmentare. Et similiter magnum incommodum reportat. quia peccat. Si autem resurgat in minori gratia: puta aliquando valde parua: cum tamen prius cecidisset a magna: tunc patet quod non reportat commodum.

¶ Ad secundum dico quod opera mortificata non sunt mortua: comonquo accipitur mortuum in proposito: litet sint mortua alio modo. quia protunc carent vita: sicut patuit in primo articulo.

¶ Ad tertium dico quod pctam priora non redeunt: nec quam tum ad rem: nec quantum ad imputationem per sequens pctantum in recidiuante. sed dico quod merita priora reuiuiscunt. Et nescio in hoc aliquam causam nisi ex diuina liberal tate et mina dei. qui pronior est ad miserendum quam ad condennandum vel puniendum: sicut in secundo articulo dicebatur