Quaestio 1

¶ Distinctionis trigesimesexte ¶ Questio Unica

CIrca distinctionem istam quero. Utrum vnum peccatum possit esse pena alterius speccati.

¶ Uidetur quod non. Omeinis pena peccati est aliquid iustum et omne iustum est a deo. ¶Sed nullum peccatum a deo: et lgo nullum peccatum est pena a terius. Maior patet per Augustinum I retractatio et Magister ponit in littera.

¶ Secundo sic. Omnepeccatum est voluntarium. Sed nulla pena est voluntaria: immo omnis pena est inuoluntaria: igitur etc.

¶ Tertio sic. Peccatum sequens et vltimum est aliquando grauissimum et tamen non habet culpam aliam pro pena: ergo nullum aliud minus graue habet penam pro culpa.

¶ Quarto sic. Nulla pena est grauior culpa: quia deus semper punit citra condignum. Sed peccatum se quens frequenter est grauius et maius malum quam culpa precedens: ergo non est pena eius Magister in littera et allegat mul¬

¶ Contra tas auctoritates quarum praecipunest apostoli ad Rom 1 vbi cum enumerauit multapeccata gentilium subdit propter ea tradidit illos deus in reprobum sensum in desideria cordis eorum inimmundiciam: vt faciant ea que non conueniunt. Alio est Gregorii. 20. moralium. Peccatum vero quod ex peccato oritur non solum peccatum est sed pena alterius pctim: quia iusto iudicio deus cor peccantis obnubilat: vt merito precedentis peccati in aliud cadat: quia quem liberare noluit deserendo percussit.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram vtrum omne peccatum sit pec na.

¶ Secundo vtrum peccatum per se possit esse pena alterius peccati.

¶ Tertio vtrum vnum peccatum possit esse causa alterius peccati.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum videretur alicui quod peccatum vel culpa non posset esse pena.

¶ Primo quia malum diuiditur in malum culpe et malum pene. Sed duo diuidentia aliquid vnum per se non concurrunt in vnum: ergo etc

¶ Secundo quia omnis pena est reordinatiua peccantis. Sedculpa non est reordinatiua peccantis: in mo deordinatiua: ergo non est pena peccantis.

¶ Tertio quia culpa est causa pene et naturaliter prior quae pena. Sed nichil est causa sui vel naturaliter prius seipso: ergo etc.

¶ Quarto quia non omnis pena est culpa. Patet de pena sensus ipsorum damnatorum: ergo econuerso non omnis culpa est pena.

¶ Quin to quia omnis pena est tristabilis. Sed multa peccata sunt delectabilia: igitur etc.

¶ Ultimo quia secundum Augustinum culpa est malum quod facimus. Pena vel ro est malum quod patimur: ergo culpa non est pena.

¶ Sed quantum ad hoc dico quod peccatum. Uno modo ad cipitur vt est carentia perfectionis debite in esse vel rectitudinis et vt facit voluntatem deformen et sic est in ipsa formaliter tanquam in receptiuo vel passiuo et non libere: quia nullum passiuum vt sic est liberum et si non sit in voluntate saltem est in alia potentia et teriori.

¶ Alio modo potest accipi vt imputabile voluntati et vt voluntas culpabilis est ratione ipsius et isto modo magis est a voluntate et comparatur ad ipsam vt ad causam actiuam a qua est actiue et libere. Primo modo accipiendo peccatum vel culpam. Dico quod omne peccatum et omnis culpa per se inquantum tale est pena peccantis licet non secundo modo hoc probo primo sic. Priuatio vel carentia boni de biti in esse et inuoluntaria est pena illi cui inesti hoc patet: quia nichil plus de ratione pene. Sed culpa vel peccatum est talis carentia. Si primo modo ad cipiatur quia est carentia rectitudinis actualis debi te in esse peccati et est inuoluntaria. Non quia oportet quod displiceat actu elicito: sed quia est contra inclinationem naturalem voluntatis et appetitus si perioris que naturaliter tendit in perfectionem de bite rectitudinis siue suiipsius siue aliarum potentiarum vt patet: ergo etc.

¶ Secundo sic. Priuatio maioris boni contra inclinationem naturalem voluntatis et nata sibi displicere magis est priuatio quam priuatio vel carentia minoris boni. Sed carentia rectitudinis debite est maioris boni carentia quam carentia boni commodi que dicitur tamen pena: ergo etc. Minor patet: quia illa rectitudo est bonum honestum et ita minus bonum quam commodum vel vtile.

¶ Tertio sic Mors corporalis quantumcunque in aliquo volente et desiderante ipsam est pena aliqua et aliquo modo: quia est priuatio vel carentia boni naturalis alicuius contra inclinationem naturalem anime que semper et naturaliter appetit vniri corpori. Sed mors spiritualis peccati multo grauior est ergo multo magis pena debet dici vt videtur.

¶ Hoc probatur per Augustium I confes. 12. Iussisti domine et ita est vt pena sibi sit omnis inordinatus animus. Ita quod ipsa inordinatio culpe pena est animi inordinati et ipsius peccantis. Propter quod etiam dicit Damascenus quod omne peccatum est contra naturam: quia contra inclinationem naturalem appetitus intellectiui et voliti et nati displicere sibi inquantum est in ipso priuans rectitudinem debitam in esse.

¶ Ad primum in oppositum dico quod malum pene vniuersaliter acceptum et malum culpe etiam vniuersaliter non diuidunt malum per se sed possunt in aliquo vno concurrere sicut in proposito. Sed si ista per se diuidunt malum hoc est accipiendo malum pene pro aliquo positiuoinflicto ab aliquo affligente extrinseco cuiusmodierit pena ignis in damnatis: et sic de talibus penis et talis pena verum est quod non est culpa licet in eodem concurrant: non tamen secundum eandem rationem: quia culpa est vt a voluntate effectiue. Sed pena vt in voluntate subiectiue priuans bonum et perfectionem debitam in esse.

¶ Ad secundum potest solui sicut primo mondo dictum est ad primum. Alio modo dici potest quod lomnis priena secundum quod huiusmodi reordinatiua sicut etiam est punitiua. Modo dico quod culpa et est deordinatiua voluntatis pro quanto est ab ipsa effectiua et est reordinatiua inquantum est in ipsa subiectiue: quia prifuatiua iuste boni vel perfectionis debite in esse et correspondenter ad seipsam: vt culpa est et a voluntate effectiue vt non sit dedecus culpe sine decore iusticie.

¶ Ad tertium potest dici quod culpa est causa pene et prior loquendo de pena quod est aliquid positiuum inflictum ab extrinseco disconueniens nature et talis pena non est culpa nec econuerso. Non autem est causa omnis pene vel dici potest quod culpa omnis priorest sua pena quia prior est culpa vt culpa et a voluntate effectiue quam in voluntate subiectiue vt in penaet ita aliquo modo causa. Unde et videtur dicere vnus quod actio de genere actionis que est causa volutionis male sit culpa et ipsa volitio mala est pena et non curo de hoc: quia forte idem incurreret: quia alia actio de genere actionis et est a voluntatet et in voluntate et cum ipsa sit deformis: tunc ante volitionem malam esset culpa et in quolibet peccato esset puplex culpa: quia non videtur negandum quin volitio mala sit culpa:

¶ Ad quartum dico quod non est simile: quia pena est in plus quam culpa: et ideo non oportet quod omnis pena sit culpa sicut econuerso et quomodo vnum sit in plus quam aliud dictum est supra.

¶ Ad quintum dico quod licet passiones sensibiles impeccatis multis sint delectabiles et etiam actus positiui interiores tamen omnis culpa tristatiua est pro tanto: quia contra inclinationem naturalem et secundum rationem rectam voluntatis: non quia actu elicito contristet et sufficit hoc quod sit pena.

¶ Ad sextum dico quod pena est malum quod patimur pure: et tunc non est culpa et de tali pena potest Augustinus exponi vel si pena est malum quoc facimus sicut quando culpa est pena: tamen non est pena inquantum facimus et inquantum est a voluntate effectiue: sed magis inquantum patimur et est in voluntate subiectiue: vt dictum est supra. Hec de primo articulo

¶ Quantum ad secundum articulum vtrum scilicet vnum peccatum sit pena alterius peccati precedentis. Est vna opinio quae dicit quod vnum peccatum non potest esse pena per se alterius pcti¬

¶ Secundo dicit quod per accidens aliquo modo potest esse pena alterius peccati.

¶ Primum probatur primo sic. Impossibile est quod idem formaliter sit cul pa et pena. Sed peccatum per se et formaliter est cum pa: ergo non pena.

¶ Secundo sic. Malum culpe est priuatio perfectionis secunde que est actus secundus vel circumstantia eius. Sed malum pene est priuatio perfectionis prime cuiusmodi est cecitas visus: ergo etc.

¶ Tertio sic. Per penam solutam liberatur quis a peccato primo vel prima culpa per secundamlimmo magis offendit in sequenti culpa: ergo etc. quia tunc peccator puniret seipsum sicut et peccat. Secundum declaratur scilicet quod per accidens peccatum potest esse pena peccati. Primo ratione alicuius comcomitantis peccatum sicut infamia concomitatur frequenter peccatum vel etiam afflictio et remorsus conscientie vel ratione alicuius consequentis vt effectus cuiusmodi est diminutio naturalis aptitudinis ad bonum.

¶ Dicunt ergo quod peccatum per se et vt peccatum non est pena alterius ratione peccati vel cul pe: sed ratione eius quod concomitatur sequens peccatum: vt si aliquis primo sit superbus et postea cadat in luxuriam consequitur infamiaratione cuius luxuria est pena precedentis superbie.

¶ Aliter videtur michi dicendum quod peccatum subsequens per se potest esse pena alterius peccati praecedentis.

¶ Huius ratio est prima talis. Illud quod est demeritum perpeccatum potest esse per se pena eius. Sed peccatum sequens est demeritum per precedens. Peccans enim peccato priori demeretur quod deus iuste permittat eum ruere in peccatum sequens: ergo etc.

¶ Secunda ratio est ista. Sicut deus iuste puniendo aufert gratiam a peccante quando non agit ad rectitudinem debi tam et hoc quando deus annichilat gratiam ex demerito peccantis sic videtur quod exigente demerito prioris peccati possit iuste non dare rectitudinem debitam actui posteriori vel etiam voluntati posterius. Sed primum est pena et per se pena: quia carentia boni et per fectionis debite in esse et inuoluntaria: quia contra inclinationem naturalem appetitus volitiui: ergo similiter et secundum.

¶ Tertia ratio videtur ista: quia non minus videtur quod peccatum sequens ex demerito precedentis possit esse per se pena eius quam primum pecca. tum sit pena peccantis. Sed primum peccatum est penapeccantis pro seipso et per se: ergo etiam sequens peccatum iuste est pena pro alio precedente.

¶ Ad hoc est auctoritas Magistri in littera vbi dicit sic. Innullo preiudicium veritati fieri putatur si quis dicat ipsa peccata essentialiter vt ita dicam esse penas id est punitiones peccatorum precedentium. Ad hoc idem dicit Apocalipsis vltimo. Iustum est vt qui in sordibus est sordescat adhuc et Isidorus. 2. li. c. 390. de summo bono dicit quod deus occultam superbiam punit per manifestam luxuriam.

¶ Dico ergo quod peccatum non solum est pena peccati per accidens vel ratione alicuius concomitantis vel precedentis vel subsequentis: sed etiam per se eo modo quo dictum est supra.

¶ Ad primum aliorum quando dicis quod pecna et culpa non sunt idem essentialiter. Dico quod falsum est sicut dictum est in articulo precedente. Idenenim vt a voluntate est culpa vt in voluntate receptum potest esse pena peccantis pro peccato priori.

¶ Ad secundum dico quod malum pene bene potest et se et est aliquando priuatio perfectionis secunde de bite in esse sicut et potest esse malum culpe.

¶ Ad ter¬ tium dico quod non quecunque pena liberat a peccato nec satisfacit pro ipso. Sed pena acceptata a deo ad satisfactionem et talis nunquam est culpa et patet de pena inferni que non est satisfactoria.

¶ Ad quartum quando dicis quod voluntas puniret seipsam. Dico quod non sequitur quia non est pena inquantum est a voluntate actiue vel effectiue: sed inquantum est in voluntate formaliter et subiectiue. Uel dicendum quod non est inconueniens quod voluntas seipsam puniat tali pena que est culpa que non est pena nisi vt inuoluntaria eo modo quo dictum est supra. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tercium articulum vtrum scilicet peccatum sit causa peccati dicitur quod in triplici genere vnum peccatum potest esse causa peccati alterius.

¶ Primo in genere cause finalis isto modo quod vnum peccatum ordinatur ad aliud sicut fornicatio finis vel auaricie vel econuerso: et sic de aliis. Unde et fornicans propter lucrum magis debet dici auarus quam fornicator secundum Aristotelem.

¶ Secundo modo in genere cause materia lis: quia vnum peccatum frequenter ministrat alte risicut gulaluxurie. Unde Hieronymus venter me ro estuans de facili spumat in libidinem.

¶ Tertio modo potest esse vnum peccatum causa alterius ingenere cause efficientis et hoc dupliciter. Uno modo per se. Alio modo per accidens per se quia pecca. tum frequentatum est causa habitus vitiosi aggeneratus: et per consequens peccati sibi consimilis ad quod inclinat habitus vitiosus et per se per accidens vero sicut remouens prohibens quia primum peccatum remouet gratiam ab habente ipsam. Et ita quia homo toto tempore vitare non potest peccatum sine gratia: quia gratia est quasi prohibens peccatum: ideo peccatum sic est causa alterius peccati per accidens. De hoc autem videtur michi dicendum quod peccatum formaliter acceptum non potest esse per se causa alicuius peccati nec finis nec efficiens nec materia quia per se causalitas non conuenit nisi enti per se positiuo. Unde et peccatum non est generatiuum habitus nisi inquantum est aliquid positiuum.

¶ Dico ergo qued peccatum per se non est causa peccati sicut nec malum causa mali. Sed malum causatur ex bono et aliquo modo per accidens ex malo eo modo quo dictum est supra. Unde et beatus Gregorius inmoralibus dicit quod peccatum quod per penitentiam non diluitur mox suo podere ad aliud trahit: quare etc. hec de secundo articuio questionis.

¶ Aduertendum est etiam quod peccatum primum quomodocunque sit causa secundi peccati nullo modo tamen necessitat voluntatem ad secundum peccatum. Sed voluntas semper manet libera sic quod et potest vitare secundum peccatum et expedire se a primo disponendo se ad gratiam de congruosicut est in sua potestate.

¶ Ad primum principale dico quod apparebit magis in sequenti questione vtrum aliquod pctantum sit a deo. Sed quantum spectat ad propositum dico quod omne iustum est a deo: et hoc secundum rationem iusti. Et adpropositum Dico quod pena omnis iusta est a deo: sed non eodem modo quia quedam est a deo infligendo sicut pena secundum aliquod positiuum ab extrinseco afflictiuum sicut est pena ignis in damnatis et consiles. Sed de pena quae est culpa dico quod est a deo deserendo peccatorem sicut pericli tatio nauis est a nauta derelinquendo nauem et dico quod iuste derelinquit eum adnichilando gratiam vel non infundendo ex demerito peccati.

¶ Ad secundum principale dico quod omne peccatum actuale est voluntarium actiue a voluntate peccantis aliquo modo vel quoquo modo et hoc inquantumculpa est sed non inquantum est in voluntate formaliter et subiectiue priuans bonum debitum in esse eo modo quo dictum est supra.

¶ Ad tertium dico quod sequens bene est aliquando grauius precedente: et tamen non est aliud sequens punitiuum propter multa impedimenta que possunt contingere vel quia scilicet moritur et sic amplius peccare non potest: vel quia penitet: et sic a peccato expeditur. Nec oportet quod illud peccatum quod est grauius semper habeat aliquid puniens. Sed si invtroque decedat grauius punitur pro vno quam pro alio loquendo de pena seusus inflicta.

¶ Ad quartum quando dicis quod nulla pena est grauior vel maius malumquam culpa. Dico quod verum est inquantum vnum est culpa et aliud pena quia pena: vt pena rationem culpe non habet. Nec tanti mali sicut culpa vnde culpa. Peccatum autem sequens pena est: vt in voluntate subiectiue et formaliter sed est et sic non est culpa. Precedens veropeccatum culpa est vt est a voluntate et sic est peius et malum maius vel dic quod deus infligendo punit citra condignum et nunquam pena inflicta sensibilis est tantum malum quantum malum est culpa: sed deserendo et permittendo potest grauius punire iuste dimittendo istum cadere in grauiorem propter demeritum culpeprecedentis ex propria voluntate peccantis non ex voluntate dei infligentis vel impellentis. Sic de isto Nisi quod potes notare auctoritates pro primo ariiculo quod peccatum sit pena peccantis.

¶ Prima est Augustini de libero arbitrio. Dicit enim quod nullo interuallo temporis diuiduntur ista: vt quod alio tempore non faciat quod debet et alio patiatur quod debet ne temporis vniuersalis pulchritudo culpetur vt sit in ea pecca. ti dedecus sine decore vindicte. Eodem enim loco dicit postea quod sicut qui non vigilat dormit sic quisquis non facit quod debet sine interuallo patitur quod deus bet quaniam tanta est beatitudo iusticie: vt nemo ab ea nisi ad miseriam potest abscedere.

¶ Pro secundo ar ticulo quod peccatum sit pena peccati dicit Augustinus super. 5. psal. sic. Deus malos in suis malis deo relinquit non inferendo sed deserendo. Et contra iulianum libr. 7. Peccatores iudicio dei traditi sunt peccatis scilicet deserendo. Quod etiam vnum sit causa alterius dictum est supra et declaratum per quem modum. Hec de questione.