Quaestio 4

¶ Distinctionis Prime. Questio Quarta.

Quarto quero de circuncisione vtrum conferret gratiam gratum facientem

¶ Uidetur quod non. quia illud quod tantum figurabat gratiam baptismalem: non conferebat gratiam. sed circuncisio cum esset sacramentum legis scripterque tota fuit vmbra et figura futurorum bonorum: quia omnia in figura contingebant illis: non nisi figurabat. ergo etc.

¶ Secundo sic. Sacramentum non confert neefficit: nisi illud quod significat. sed circuncisio non si gnificabat nisi deletionem vel amotionem peccati: et non alicuius largitionem vel appositionem. quia nihiibi apponebatur sed tantum amouebatur. ergo etc.

¶ Tertio sic. Circuncisio non poterat aperire ianuam. nullus enim ante passionem christi potuit intrare regnum celorum. ergo non potuit tollere culpam: nec conferre gratiam. quia nihil claudit ianuam nisi peccatum. circuncisio tollebat peccatum orContra ginale. quia ad hoc fuit instituta. sed peccatum mortale non tollitur de facto nisi per gratiam. ergo conferebat gratiam In ista questione sic procedam

¶ Primo ad euidentiam questionis de amotione cul pe et infusione gratie per circuncisionem inquiram: vtrum culpa possit amoueri vel remitti in anima sine hoc quod infundatur gratia.

¶ Secundo inquiram vtrum circuncisio conferebat gratiam: et per quem modum.

¶ Tertio ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum est vna opinio communis quod deus de potentia absoluta etiam non potest ab anima tollere culpam vel sibiremittere: nisi infundendo gratiam.

¶ Ad hoc adducuntur alique rationes. Prima est ista deus non potest remittere vel tollere culpam: nisi anima de immundefiat munda: de non accepta accepta. de non amica amca. patet. sed ista non possunt anime conuenire: nisi per gratiam ergo etc.

¶ Secundo sic. Imposiibile est priuationem tolli ab aliquo: nisi ponatur habitus oppositus in ipso. hoc patet per rationem priuatiue oppositorum. sunt quasi enim contradictoria circa subiectum aptum natum. et in eis non est medium nec secundum affirmationem: nec secundum negationem. sed culpa et gratia opponuntur sicut priuatio et habitus. alioquinnon esset repugnantia: quare non possent stare simul ergo etc.

¶ Tertio sic. Manente deformitate culpemanet necessario imputatio eius ad penam. nec perconsequens remitti potest. quia culpa reordinari non potest nisi per penam. et non potest esse dedecus iniustitie sine decore iustitie: vt patet. sed deordinatio vel deformi tas culpe non tollitur nisi per gratiam: vt videtur ergo non potest culpa remitti sine gratia.

¶ Quarto sic non remittitur culpa nisi per mutationem factam in aliquo. quia impossibilis est transitus de contrario incontrarium: vel de contradictorio in contradictorium sine mutatione. sed hoc non est per mutationem dei. igitur per mutationem anime. sed mutatioterminatur ad aliquid absolutum. quod non videtur nisi gratia in proposito. ergo etc. ad presentem arti¬

¶ Sed quantum cuiu dico primo puo possibile est culpam tolli sine gratia. ita quod non oprdeum infundere gratiam tollendo vel remittendo culpam.

¶ Secundo dico quod deus potest remittere culpam: et deformitatem culpe vel peccati manentem non imputaread culpam nihil positiuum infundendo habenti culpam.

¶ Tertio quod licet possit ita facere: tamen de facto secundum ordinationem sue voluntatis non delet nec remit tit culpam seu reatum culpe: nisi infundendo gratiam.

¶ Primum probo sic primo. In quocunque statu vel qualicumque deus potest facere hominem ante peccatum: potest facere post peccatum sine positiuo infuso vel collato. Probatio. quia hoc nullam implicat contradi ctionem. sicut enim potest facere hominem in rectitudine mere naturali aliquando: sic pro semper. sed plannm est quod status naturalis rectitudinis non stat cum peccatovel deformitate peccati. ergo etc.

¶ Secundo sic Originalis iusticia que fuit habitus quidam super naturalis non tamen gratia non est compossibilis deformitati culpe: saltem ipsa habita non habetur deformi tas culpe. sed deus potest restituere homini originalem iustitiam vel dare sibi non conferando gratiam. et sic per consequens delere culpam non conferendo gratiam. quare etc.

¶ Tertio sic. rectitudo actus opposita de formitati culpe potest restaurari in actu absque hoc quod infundatur gratia ab ipso deo. rectitudo enim illa cum aliquo actu recto naturali vel est idem actui alterivel accidens potens superuenire actui precedenti cedente sua deformitate. sed talis rectitudo non stat cum deformitate culpe vt patet. ergo etc.

¶ Quarto sic. deus potest facere illud quod fit tota die. sed tota dictollitur peccatum ab anima sine infusione vel collationealicuius absoluti. ergo etc. patet minor. quia peccatum transit vel actus. et per consequens deformitas vel cul pa quantum ad suam deformitatem non manet. ergo etc

¶ Quinto sic. Deus potest hominem peccatorem modo corrumpere vel adnihilare. et hoc facto potest ipsum reparare. sed planum est quod potest ipsum reparare sine culpa: sicut potest vel potuit ipsum creare sine culpa. ergo etc.

¶ Sexto sic probant aliqui. subiectum non rediditur impossibile ad vnum oppositorum per hoc quod sit sub alio. patet de oppositis precipue quorum neutrum subiectum sibi determinat. sed deus ante peccatum potuit facere hominem sub sua rectitudine naturali sine gratia: patet. quia non oportet quod deus creet hominem in gratia. immo de primis parentibus tenent multi quod non fuerunt creati in gratia igitur non redditur impossibilis homo ad talem rectitudinem sine alio quocumque infusoper hoc quod fit sub peccato. sed absolute de peccato potest reduci ad suam rectitudinem naturalen vt videtur quare etc.

¶ Sic ergo videtur quod culpa tolli potest ab anima virtute diuina non conferendo gratiam ipsi anime.

¶ Secundo dico quod culpa manens etiam puta actus deformis potest a deo remitti et non imputari sine aliqua gtatia collata. Hoc probo sic. primo culpa est defectus iustitie debite imputatus ad penam. sed deus potest ex libertate sue voluntatis non imputare talem carentiam. quia potest debitun relaxare quod non sit debita iustitia. ergo etc. Secundo sic. hoc potest deus respectu hominis: quod potest homo respectu hominis suo modo. sed homo potest homini remittere culpam actus ex clementia et misericordia siue manente siue non manente deformi tate: sed transeunte. ergo et deus ipsi homini non imputando sibi culpam: tamen nihil largiendo sibi de gratia. Tertio sic. sicut deus nihil vult extra se necessario sed mere contingenter. sed hoc habito potest non imputare diformitatem culpe ad penam. ergo etc.

¶ Quarto sic: deus potest quodcunque meritum vel quemcunque actum bonum non imputare ad premium. quia non necessitatur simpliciter ex actibus nostris ergo potest quemcunque actum malum non imputaread penam. et ita remittere non infundendo gratiam

¶ Quinto sic. prius est naturaliter remittere culpam: quam infundere gratiam ex parte saltem remitten tis vt videtur. et ista sunt circa obiecta essentialiter distincta vel non eadem essentialiter. sed tale prius sine contradictione potest esse sine posteriori. ergo etc.

¶ Ultimo probatur sic ab aliquibus. culpa vel dicit aliquid positiuum reale expellendum. aut dicit obligationem ad penam ex diuina voluntate. sed secundo modo clarum est quod tolli potest vel remitti a deo non infundendo gratiam. similiter primo modo. quia si est ita: tunc sunt due mutationes essentialiter distinte. ame tio culpe et infusio gratie habentes quattuor termi nos essentialiter distinctos: quarum vna est inter illud positiuum culpe et suam negationem ab esse culpe ad suum non esse. Alia vero a non esse gratie ad esse gratie: ergo deus potest facere vnam sine alia: saltem primam sine secunda: puta amotionem culpesine infusione gratie.

¶ Sic igitur secundum predictas rationes dicitur quod deus potest amouere vel remittere culpam non infundendo gratiam. sicut deus potest facere vnum hominem ante peccatum et per consequens sine peccato: et tamen sine gratia sed in puris naturalibus. Dices quod non oportet quod deus possit facere hominem in tali statu post peccatum sicut ante. Eodem enim modo sequeretur quod virginem postea corruptam posset iterato facere virginem post consuptionem et per consequens faceret quod nunquam fuerit corrupta. et sic faceret preterita non fuisse vel non esse preterita. contra aristo. vi. ethi. qui dicit quod hoc solo priuatur deus probando dictum solutionis. Dico enim ad hoc quod qualitercunque hominem secundum formam aliquam positiuam. vel positiuum deus potuit velpotest facere ante peccatum sine gratia: talem et poset tunc: non currit instantia. quia dico quod quicquid absolutum cuiusmodi est innocentia vel rectitudo naturalis secundum aliquos. importatum per virginitatem siue sit perfectio in mente: siue dispositio incarne totum potest reparare. sed vltra ista virginitas dicit quandam negationem actus preteriti: putanunquam cecidisse in paccatum carnis: nec mente: nec carne. Ex quo autem actus praeteriit. non potest deus facere quin preteruit. quia nulla factio potest esse non entis de aliquo non ente. quia extendendo nomen factionis quaelibet factio vel est entis de non ente: vel non entis de ente: vel entis de ente. praeteritum autem est non ens. et ipsum non prete riisse est aliud non ens. et ideo non potest fieri de preterito quod non sit preteritum.

¶ Tertio dico quantum id hunc articulum quod de potentia ordinata deus non remittit nec remittere potest culpam mortalem sine originalem siue actualem sine infusione gratie. ordinauit enim sic quod quilibet de facto vel sit filius re per culpam: vel filius gratie per gratiam. quod sit vel inimicus et in statu damnationis vel via vel quod sit amicus et in statu vel via vite eterne. Et ideo ordinauit quod quilibet sit filius vel dextre per gratiam: vel sinistre per culpam. licet de potentia absoluta posse aliter vel potuerit: sicut ostensum est in precedentibus. ni aliorum dico quod anima po¬

¶ Ad primum test fieri munda eo modo quo mundicia dicit carentiam immunditie: dato quod deus nullam gratiam sibi infundat. quia potest tol li vel remitti culpa seu immundicia sine gratia. sicut potuit anima creari sine immundicia peccati. et etiam sine gratia. Quando dicis vltra quod sit accepta: et non nisi per gratiam: et similiter de amica dico sicut dixi distinctione. xvii. primi libri quod posset esse accepta etiam ad vitam eternam. et sic etiam. amica sine caritate et gratia. Secundo dicitur alis ter: quod non oporteret animam esse acceptam vel amicam ad vitam eternam: dato quod remittatur sibi culpa. vel tollatur ab ipsa. sicut etiam nec homo in puris naturalibus esset amicus nec acceptus ad vitaneternam: licet etiam non esset inimicus vel oditus a deo. Sic diceretur quod anima talis non esset amica nec inimica. Sicut patet etiam dato quod aliquis remittat alteri offensam: non tamen propter hoc nec cessario recipit eum in amicum et participem bono rum suorum.

¶ Ad secundum de priuatione diceretur quod culpa vel non est priuatio gratie: et sic potest tolli sine gratia: vel si est priuatio: non est priua tio adequata: sed cum hoc vel iustitie originalis vel rectitudinis naturalis habitualis: vel actualis. et per quodlibet istorum potest tolli. et ita non oportet quod gratia infundatur.

¶ Ad tertium dicitur quod non oportet quod manente deformitate culpe: maneat imputatio eius ad penam. sed potest remitti et relaxari illa imputatio sine aliqua iniustitia. potest enim facere deus quicquid vult non implicans contradi tionem circa creaturam suansine iniustitia. et quod vult bonum est et iustum est. licet non sit ita de facto modo sicut sonat auctoritas augustini

¶ Ad quartum dicendum quod sine mutatione pro variis instantibus potest aliquis esse de non accepto acceptus vel si non: tamen non oportet quod illa mutatio terminetur ad aliquid absolutum: sed sufficit quod ad respectiuum siue in ipso siue in alio.

¶ Quantum ad secundum articulum fuit opinio aliquorum quod in circuncisione non conferebatur gratia. et de ista opinione videtur fuisse magister in presenti distinctione.

¶ Ad hoc autem fuerunt moti aliquibus rationibus et auctoritatibus. Prima ras tio. quia cum circumcisio fuerit sacramentum legale: si ergo contulisset gratiam: iam ex lege fuisset iustitia. et sic christus gratis mortuus fuisset sicut concludit aposto. ad galathas. II sed hoc est falsum. ergo etc.

¶ Secundo quia si circuncisio contulisset gratiam: tunc circumcisio fuisset reputata abrahe ad iustitiam. sed hoc non est verum secundum apostolum: sed magis fides ei est reputata ad iustitiam. ergo etc.

¶ Tertio quia si circuncisio contulit gratiam et non sufficiebat fides post eius institutionem: sequitur quod populus qui natus est in deserto per. xl. annos incircuncisus fuit: sicut legitur Iosue. v. non habuerit gratiam. et sic illi omnes qui mortui sunt ante circuncisionem damnati sunt. hoc autem non videtur conueniens. quare etc.

¶ Ad hoc etiam sunt auctoritates. Prima est glose super illud ad romanos. iiii. Signaculum accepit circuncisionis. vbi dicit glosa quod in circumcisione pctam solum dimittebantur. sed gratia non conferebatur.

¶ Secunda est augu. super titulum psal. lxxiii. vbi dicit de sacramentis legis veteris. Alia inquit tantum permittebant et sign¬ ficabant. hec autem dant salutem scilicet sacramen ta noue legis.

¶ Tertia est gregorii. 4. moralium vbi videtur quod sola fides paruulis veteris legis conferebat gratiam. fides enim non est imminuta in vit tute respectu paruulorum legis scripte et legis nature: de quibus hoc dicit. quod enim apud nos facit aqua baptismi: hoc apud veteres in peruulis egii sola fides. quare etc.

¶ Et videtur ista via fuisse probabilis. quia nullum sacramentum debet conferre gratiam: vt videtur nisi sacramentum legis gratie. lex noua autem dicitur lex gratie sola. quia Io. primo dicitur quod lex per moysen data est. gratia et veritas per iesum christum facta est etc a nullo tenetur mo¬

¶ Sed ista opiniodo. dicitur ensm abomnibus quod non solum in circuncisione remittebatur culpa originalis et etiam actualis: si tunc ineratsed etiam conferebatur gratia. Sed hoc nituntur aliqui probare. quia impossibile est remittere cul pam: nisi infundendo gratiam. Si igitur in circum cisione remittebatur culpa: videtur quod infundatur gratia sed istud motiuum nihil valet vt ostensun est supra. Nam in ista consequetia est fallatia consequentis. nisi forte arguatur de potentia ordinata peccatum enim pluribus modis amoueri potesvel remitti quam per infusionem gratie: sicut dictum / est supra.

¶ Dico ergo primo quantum ad hoc quod in circuncisione vel per circuncisionem aufferebatur culpa. et hoc certum est et rationabile apud omnes. Deus enim nunquam dimisit populum suum sine remedio aliquo contra culpam: et precipue contra culpam originalem. sed hoc videtur fuisse remediscircunmcisionis. ergo etc.

¶ Secundo dico quod conferrebatur gratia. Et hoc probo reuertendo ad vnum dictum supra. Nam licet deus posset remittere cul pam sine gratia: tamen ordinauit non remittere cul pam sine gratia. voluit enim quemlibet esse filium dextre vel sinistre: culpe vel gratie. perditionis vel regni. Et ita sicut ordinauit quod in circuncisione de leretur culpa: ita et quod conferretur gratia vt videtur

¶ Ad hoc sunt auctoritates etiam. prima est augu. de nuptiis et concupiscentia contra iulianum ad valerium comitem vbi dicit sic. Ex quo est insttuta circuncisio in populo dei ad purgationem huius peccati veteris scilicet originalis valebat magnis et paruulis: sicut et baptismus valere cepit ex quo institutus est.

¶ Secunda est bede super illud luce. II. Postquam consummaui sunt dies octo. Idem salutifere curationis auxilium circunmcisio in lege agebat: quod baptismus in tempore gratie consueuit In circuncisione ergo conferebatur gratia: non se lum remittebatur culpa.

¶ Tertio dico de modo et perfectione gratie quam conferebat quod multi sunt modi dicendi. dixerunt enim aliqui quod sic conferebat gratiam quod tamen in modico vel minimo gradu: ita quod aduenienti ad circuncisionem in gratia et sine peccato mortali nihil conferebat de gratia: nec ipsam gratiam augmentabat. baptismus autem noster non sic: sed in maiori et perfectiori gradu. et ipsam gratiam augmentabat in habente ipsam adueniente ad baptismum.

¶ Sed istud non videtur bene dictum: quod scilicet abraham non contulerit aliquid gratie circuncisio ipsa et augmentauerit gratiam. eius. Non igitur sic conferebat. Similiter etiam dato quod in mmo gradu conferret: adhuc ille gradus adueuiens al¬ teri augmentaret ipsum. Similiter etiam baptismus licet conferat gratiam: non tamen cuilibet suscipenti conferret. et hoc si haberet gratiam tantam quantam deus disposuit sibi dare. sicut de beata virgine si fuisset baptisata. Et similiter de ipsa circuncisione: que nihil contulit christo de gratia. habuit enim quantam gratiam potuit habere ab instanti sue conceptionis. quare etc. dixerunt quod et remittebat culpam: et con¬

¶ Alii ferebat gratiam. sed principalis effectus suus erat remittere culpam: minus vero principalis et quasi secundarius erat conferre gratiam: sed econuerso est in baptismo nostro.

¶ Sed istud etiam non videtur. quia agens perfectum quod est deus: prius et principalius videtur intendere circa effectum suum positionem perfectionis quam amotionem imperfectio. nis. Similiter etiam corruptio vel amotio alicuius non videtur intendi nisi per accidens. puta per positionem alterius quando saltem ambo concurrunt. quare etc.

¶ Alii dixerunt quod circuncisio conferebat gratiam quamtum ad effectus gratie priuatiuos: non quantum ad effectus positiuos et perfectiuos. vnde non conferebat gratiam que sufficeret ad implendum mandata legis.

¶ Alii: quod cum hoc conferebat gratiam quantum ad aliquos effectus positiuos: sed non quantum ad omnes: faciebat enim dignum vita eterna. Sed non sufficiebat ad reprimendum concupiscentiam fomitis: nec ad implendum mandata legis.

¶ Sed ista etiam parum valent. quia ex quo ponitur gratia positiue: non est ratio quare non ponatur ad omnes effe ctus suos. Siliter etiam modica et minima ad omnes effectus charitatis: saltem in aliquo gradu: si tamen aliquos tales effectus habet. quare etc.

¶ Alii dixerunt quod circuncisio conferebat gratiam aliter quam baptismus. quia circuncisio ex solo pacto diuino in fide venturi vel passionis christi ex exhibende: sed baptismus ex virtute supernaturali influxa sibi: et in vertute passionis christi iam exhibite.

¶ Sed istud est superius reprobatum in prima questione: vbi ostensum est quod sacramentum noue legis non habet efficaciam illo mo.

¶ Alii dicunt quod circuncisio in fide christi venturi. et virtute passionis exhibende conferebat gratiam exmerito congrui. sed baptismus in virtute passionis christi iam exhibite ex merito condigni. Et ita efficatiorem gratiam dat baptismus. quia per modum meriti de condigno.

¶ Sed istud etiam est superius improbatum. quia sacramentum noue legis effica ciam non habet per modum meriti de condignoergo aliter quod circumcisio conferebat

¶ Dico gratiam imperfectiorem quam baptismus sicut enim lex christi euangelica est perfectissima: quam tota trinitas disposuit dare ad salutem viatoris: ita habet sacramenta perfectissima ita quod baptismus multo perfectiorem gratiam confert quam faceret circuncisio.

¶ Secundo dico quod circunciso conferebat gratiam et habet virtutem seu efficaciam ex opere operantis scilicet ex motu fidei saltem in formis relato in deum ad salutem circuncisi: et hoc vel a parentibus seu ministranti bus circuncisionem: qui quantum ad hoc erant veri parentes: si circuncisus erat paruulus: cui non poterat subuenire actus fidei proprie. vel ab ipso circunciso: si erat adultus. ita quod talis motus fidei relatus in deum ad salutem circuncisi poterat dici meritum de congruo respecto gratie. et susceptio cir cuncisionis in adulto cum tali motu fidei pro¬ prie erat meritum gratie de congruo vt videtur. Et oportebat quod talis motus fidei interior ostenderetur in signo sensibili exterius. Et hoc secundum ritum et modum circuncisionis pro masculis. non sic autem pro femellis: que non circundebantur. baptismus vero noster confert gratiam ex opere operato: sicut ostensum est supra de sacramentis noue legis. et ideo differunt a circuncisione. Sic ergo patet quod in circuncisione conferebatur gratia et quomodo differenter a baptismo. in oppositum pro aliis di¬

¶ Ad primum co quod circunciso cum esse sacramentum legale non conferebat gratiam. nec iustificabat ex opere operato: sicut nostra sacramenta per fecta: sed magis ex opere operantis siue parentum siue suscipientis.

¶ Et ideo ad secundum dicendum quod circuncisio non est reputata abrahe ad iustitiam: saltem principaliter. sed potius fides: licet sicut puto contulerit sibi aliquid de gratia.

¶ Ad tertium dico quod ita concludit contra remissionem originalis: sicut contra collationem gratie per circuncisionem vt patet intuentio dico tamen ad hoc quod populus in deserto excusabatur a circuncisione. Tum potissime: quia super hoc erat dispensatio diuina. Tum quia nesciebant quando mouenda essent castra. Tum quia non erant mixti intra infideles. Et ita non erat necessarium signum circuncisionis distinctiuum ipsorum ab infidelibus: sicut in egipto.

¶ Ad illud vero quod dicitur quod illi qui fuissent mortui incircuncisi fuissent damnati: quia mortui sine gratia. dico quod probabile est dicere quod nullus ibi fuit mor tuus incircuncisus: sed illi solum qui fuerant circuncisi in egipto. vel si aliqui incircuncisi: idem iudicium est de ipsis. et de paruulis decedentibus ante baptismum vel circuncisionem nisi pro tanto: quia a circuncisione pro tunc excusabantur et poterat fides propria vel parentum subuenire: sicut fit modo.

¶ Ad omnes auctoritates dici potest quod circuncisio non conferebat gratiam eo modo quo nostra sacramenta ex opere operato: sed ex fide operantis. et ideo quantum erat ex se: et vt distincta a fide operantis magis significabat: et promittebat gratiam quam conferret ipsam. Sic etiam. non conferebat ita perfectam gratiam sicut sacramenta nostra. Et sic etiam posset magister glosari in presenti distinctione: vbi dicit quod circuncisio non conferebat gratiam: verum est: vt baptismus. vnde et magister excipit circuncisionem ab illa regulaaug. allegata superius.

¶ Aliter diceretur quod auctoritates intelligende sunt de quibusdam sacramen tis improprie dictis: que erant cerimonialia in legecuiusmodi erant purificationes alique et ablutiones et oblationes alique que non conferebant gratiam permodum sacramenti: licet bene conferretur in eis gratia quando ex charitate implebantur secundum diuinum preceptum non autem intelliguntur de circumcisione. Si vero de circum cisione intelligantur sicut predictum est exponantur. Ad auctoritatem greg. sicut in presenti questione principale dico quod circumAd primum ciso figurabat vel signiicabat gratiam et conferebat. sed non ita perfectam sicut baptismus. sicut etiam tempore legis scripte benefuit gratia. sed non ita perfecta sicut tempore legis noue. Uel dicendum quod bene concludit quod circuncisio non conferebat gratiam ex opere operato: sicut sacramentum noue legis. sed ex fide operantis et pacto diuino.

¶ Ad secundum dico quod licet circuncisio quantum ad actum exteriorem non fieret apponen¬ do: sed amouendo vel subtrahendo. significabat tamen aliquid apponendum spiritualiter in anima scilicet gratiam ipsam: per quam mundaretur circumcisus a peccato originali si ipsum haberet. si autem non habebat: sed iam erat in gratia ille qui circumcidebatur tunc non aufferebat peccatum: sed bene conferebat gratiam: et augmentabat sicut puto. et dictum est supra. de abraham: licet magister videatur dicere opposium. et aliqui in hoc concordant cum ipso: puto enim quod augebat gratiam circuncisi: nisi circumcisus hapuisset tantum gradum gratie: quantum disposuerat ei dare: et tunc nihil contulisset tali. sed non propter hoc fuisset falsum signum: sicut nec baptismus noter nihil contulisset beate virgini si fuisset baptisa ta post conceptionem filii dei. quia forte ex tunc habuit tantam gratiam quantam disposuerat sibi deus vnquam dare. Sacramentum enim quantum est in se. et ex se gratiam confert: nisi inueniat obicem: vel nisi inueniat preuentionem gratie tante: quantam est habiturus pro tunc ille qui suscipit sacramentum. Et istis duobus impedimentis occurrentibus non propter hoc est falsum signum: si non confert gratiam: sed semper est verum signum.

¶ Ad tertium de apertione ianue dicitur vno modo quod circuncisio quantum erat in se et per se apperiebat ianuam sicut et conferebat gratiam: per accidens tamen impediebatur. quia currebat circuncisio tempore quo nondum erat precium emende solutum per passionem christi. Alio ter dicitur quod circuncisio licet conferret gratiam: et remitteret culpam. non tamen remittebat omni no penam: sicut baptismus et ita non aperiebat ianuam. sicut nec penitentia modo apperit ianuam illi: qui habet adhuc satisfacere de pena. sed si moreretur talis. descenderet ad purgatorium: et non euolaret ad celum. Dicas quomodo tibi placet.